27 Temmuz 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Hayat ve nazariye İktısadî sistem davacılarının asıl maksadları nedir? Naxmi Topçoğiu Umumî Harbden sonra, iktısadî tekâmüie, başlıca iki mütalea hâkira olmuştur. Bunlar ayni zamanda müdahaleciliğin esaslı tezahürlerini gösterir. Bir taraftan hususile otokratik devletlerde devletin kudreti her mülâhazanın üstünde hâkimdir. Oj iktısadî ve İçtimaî teşkilâtı kendi hizmeîine ahr Bu kudret «en az çalışma ile en çok randıman. dediğimiz klâsik formülden ayrılacak mıdır? Bunu o takdir eder. Bu takdirde müdahaleciiik, asiında politik bir mana alır. Diğer taraftan demokratik memleketler harbin felâketlerine dayanmış ve onu zafere götürmüş olanlara karşı yüklendikleri minnettarlık borclan nisbetinde ferdlerin, grupların ve halk tabakalannın refah ve saadetlerinin artmasmı isterler. Bu maksadla yaptıkları müdahaleler, sırf içtimaî tedbirlerdendir. Bu nevi müdahaleciiik, şahsî mülkiyete hürmet ettiği nisbette liberal kapitalizmin yükünü az çok hafifletici olarak meydana çıkar. Eğer bilâkis halk tabakalannın hayat seviyesinln yükseltilmesi, istihsal vasıtalarının devletleştirilmesi tedbirlerile beraber yürüyecekse o zaman sosyal müdahaleciiik sosyalizme gider. Sosyalist ıslahatçılıi: Devletçilik Korporatizm * vesaire gibi bir sıra anlamlsn sayıp dökmekte bir fayda yoktur. Müdahaleciiik, henüz bir iktısadî sistem değildir. Çünkü sosyal müdahaleciiik, istihsal vasıtalarını devletleştirmeğe kadar giderse bu takdirde sosyalizme müncer olur ve onun içinde erir gider. Kapitalizmi, ferdî müikiyet, hususile onun serbest tasarrufu manasmda anlıyorsak siyasî müdahaleciiik, bazı kayıd ve şartlara rağmen onu muhafaza eder ve sosyalizmi şiddetie mahkum eder. Bunun içindir ki sosyalizm ve kapitalizm sistemleri gibi nazariyesi kuruluncıya kadar müdahaleciliği, bir iktısadî sistem olarak kabul edemeyiz. Fakat iktısadî sistem halinde olsa da olmasa da ayakta duran bir devlet müdahaleciliği var ve yeni şartlar içinde hiç bir medenî devlet de bundan sakınamaz, Bunun içindir ki her müdahaleci devlet, maksad ve gayesine göre, müdahaleciiik terimine giren şekillerden birini seçer. Yoksa bunlardan birinl beğenip mütevekkilâne onun eriştireceği gayeye gitmez. Yazan: On üç buçuk ay hapse mahkum oldu Murad Kerestekeser adlı biri; Bey. oğlunda «Kariman» mağazası önünde Nihad isünli birile karşılaşmış ve sank ötedenberi tanıyormuş da rast geHnce sevinmiş gibi Nihadı kucaklamıştır. Son. ra da yanlışlıkla başka birisine benzettiğinden bahsederek, binbir itizarla yanından uzaklaşmıştır. Ancak, Nihad; aradan çok geçmecîen, ceketinin iç ce. bindeki cüzrianile altı yüz lirasının kucaklama sırasında aşınldığını anlamış. tır. Tarifi üzerine bu şahsın Murad Kerestekeser olduğu neticesine varılmış, Nihad'a gösterilen resimler ara. smda Muradın resmini görünce, kendisini çarpan adamı tanımıştır. Murad metresi Evanın evinde bol para harcar. ken ele geçmiş, Beyoğlu Birinci Sulh ceza mahkemesine gönderiLmiş ve hak. kında tevkif müzekkeresi kesilmiştir. Kendisi, şahsan zengin olduğu, böyle bir yankesiciliğe tenezzül etmiyeceği müdafaasında bulunmuştur. Muhakeme sonunda, hâkim Kadrl; suçunu sabit gördüğü Murad Kerestekeseri on üç buçuk ay hapse mahkum etmiştir. I DENİZCİLİK 1 Sehir l i haberleri "Âtılay,, neden Kibar bir yankesici batmış olabilir? tahminler yspılnıakla beraber henüz ka sebeblerle infilâka karşı en sıkı tedkesin olarak anlaşılmadı. Alâkadar ma birler alınmıştır; cepanelikler su altında kamların, bu acı kaybın sebeblerini a olduğu için serindir ve fazla haraıetten raştırdıklarına ve bir netice elde edilin barutların patlaması ihtimali yoktur ce, teessür içinde bulunan efkân umu Atılay yeni bir gemi olduğu için, onun miyeye bildireceklerine şüphe yoktur. cepsnesi de yenidir ve barutların zaBir denizaltı neden batar? Muharebe m.nla bozulrr.ası bshis mevzuu olamaz 6 Denizin dibindeki kayula/ı ve haricinde, bir denizalümn batmasını mucib olabilecek sebebleri şöyle hulâsa e gemi leşlerine çarpıp yarclanmak sureüle: debiliriz: BİÎ denizaltı gemisi, denizin dibinde1 Geminin tnşosmdn yapılan büki kayalara ve gemi leşlerine çarparak yük bir hata netıcesinde: Atılay için böyle bir sebeb mevcud de yaralanabilir ve mukavim tekne su edeğildir. Çünkü bu denizaltımız, her türlü rek batabilir. Atılayın daldığı yerlerin suüstü ve sualtı tecrübeleri yapıLmış, ve hsritaları mükemmel olduğu gibi gemi hiç bir arızası görülmediği için, 1940 ta leşleri de bu haritalarda işaret edilmişhizmete çirmişü. O vakittenberi talimler tir. Kayalar ve gemi leşleri ya sığ suyapıyordu. Böyle bir İnşa kusuru olsay lardadır ki denizaltılar buralarda dalnıaz; yahud derin sulardadır ki dalan dı, daha önce meydana çıkardı. bir denizaltı gemisi, dibe kadar inrne2 Dalmışken çıkan ve söndürüleden bunlara çarpmaz, nıiyen bir yangın yüzünden: Atılaym battığı sularda, geçen Büyük Denizaltı gemisinin bir yangın netıceHarbin kurbanı olan bazı gemiler vardjr sinde batması, pek olağanüstü bir şeyki bunlardan biri, Norto koyunda Muadir. Çünkü böyle bir hal vukuunda gemi veneti Milliyenin batırdığı Goliath zırhderakab suyun yüzüne çıkarılır. Bu arahsıdır; ötekiler de, Alman denizaltılanda, gemideki yangın söndürme aletlerile nın Seddülbahir açıklarmda batırdıkları atcş söndürülmeğe çahşıhr. Bu aietler Majestic ve Triumph zırhhlarıdır. Dediyangmı söndürmezse, ateşin çıktığı bölğimiz gibi, bunların leşleri sahile yakın me sımsıkı kapatılır, burası havasız kamevkilerde ve denizcilerimizce malum kcfğı için yangın tamamile sönmese bile yerlededir. 80 metre derinlikte batmış çok hafifler. Gemi, snjun yüzüne çıkmış olan Atılayın, bunlara çarpmış olması oiacağı için, ateş önlenir ve gemi yangın yüzünden batmaz. Esasen .denizaltı ge İhtimali. yok denilecek kadar azdır. 7 Elektrik bataryalanndaki asidlemilerinde sigara içilmediği, ateş yakılmadığı, muka%'im teknenin İçine benzin rin dökülmesi ve bunlann neşrettiği bo;ibi kolay tutuşan maddeler alınmadığı ğucu gazler yilzünden mürettebatm ge;ibi mazut da kendi kendine yanmaz. miyi idareden âdz kalnvısı: Gemi dalarken fazla meylettiği takYar.gın çıkarabilecek elektrik kontaktı dirde, elektrik motörlerini işleten batar;ıbi diğer sebeblere karşı, her türlü teknik tedbirler alınmış olduğu için, yan yalardaki asidler dökülür ve bunlar dem İhtimali de azdır ve yangın cıksa niz suyuna karıştığı takdirde boğucu dahi, gemiyi batuacak hale gelmesi İm gazler neşrederek mürettebatı fena bir vaziyete sokabilirler. Fakat bunun İçin kânsız gibidir. 3 Geminin içinde hasıl olan bazı asidlerin deniz suyuna kanşması ve hasıl olan gazlerin, bataryaların bulundugazlerin injilâkı üzerine: ğu hava geçmez bölmeden tedricen sızaBu neviden mahdud gazlere karşı da, rak gemiyi istilâ etmesi lâzımdır. Buna ;emi dalıa denize çıkarkcn de, da'^makarşı,.gemi dalmadan evvel, bütün böldan evvel de tebirler alınır, infilâk eme sintinelerindeki sular te.nizlenir. Ve debiiecek gazler tahüye edilir. Denizaltı böyle bir kaza oid.ığu takdirde gemi, ;emilerinin havayı temizleme cihazları mükemT.eldir. Esasen bir miktar gaz Bisikletten diiştü kalmış olsa dahi bunun infilâkı, bir deBüyükadada Camitepe sokağmda otu. nizaltı gemisini batıracak kadar şiddetli ran Nikonun kızı Piledo; bindiği bisikolmaz. Bu ihtimal de pek zayıftır. letten düşerek başmdan haiifçe yara. 4 Ayarsızhkian batmak ihlimali: lanmıştır. Atılay denizaltımızın batmasını ve 38 kıymetü denizcimizin şehid olmalarile neticelenen müessif lîazanın sebebibazı CUMHURIYET 27 Temmuz 1 9 4 * IHEM NALINA MIHINA! Harb 1942 de bitebilir mi? r Abidin Daver Yazan Ankaraya giden heyet İstanbul ve İzmir tacirlerinden mii. rekkeb dokuz kişillk bir heyet, dün ak. şam Ankaraya gitmiştir. Heyet, fevkalâde kazanclardan allna. cak vergi projesi etrafında alâkadar. lar nezdinde bazı te§ebbüslerde bulu. nacaklardır. . Bizde sistem adı altında müdahaleciMüdahaleciiik, kapitalizm ve sosya liği istiyenlerin gayesi: lizmin çeşidli nüanslan gibi henüz bir a) Sosyalizme mi gitmektir? sistem haline girmemiş olduğuna göre b) İktısadi müdahaleciiik yolile yeni ondaki gayeyi tayin etmeden müdaha bir siyasî rejimin temelini atmak mıleciiik terimine giren: dır? Güdümlü «sevk ve idare edilen ekoc) Fakir, maddî hayat şartları zayıf nomi halk tabakaferının İçtimai seviyelerini ıslahatçı tedbirlerle yükseltmek midir? Kontrol edilen ekonomi Teşkilâtlandırılan ekonomi İlim münakaşası âdabı içinde sualleNizamlandırılan kapitalizm rimizde ısrar ediyoruz. Tavsifinden çePlânlandırılan kapitalizm kindiğimiz bir taktikle ilim münakaşası Yeni kapitalizm olmaz ve böyle bir taktikle bir münakaYeni Merkantilizm şa kapatılamaz. Havuza diişen çocuk Kızıltoprakta Yıldız çıkmazında otu. ran Etemin oğlu Hüseyin; Nümunebağı civarındaki havuzun kenannda oynar. ken havuza düşmüştüf. Başı taşa çarp. tığmdan yaralanan Hüseyin; boğulmak. tan kurtanlmıştır. Ayağı kırıldı Beylerbeyinde Küplücede Mekteb sokağmda oturan Hakkının oğlu yedi ya. şında Yılmaz; çıktığı ağaçtan düşmüş. tür. Ayağı kınlmış, Haydarpaşa Nümune hastanesine kaldınlmıştır. Ashert vaztyet Çark cephesinde, yük hafifleyindye kadar #•• kuvvet gruplarını sarıp imha ve esir (Baştarafı 1 incî sahifede) Iarını ziyareti oradaki dunımn değiş ettiklerini bildirmemişlerdir. Bununla tirmemiştir. Mareşal Rommel, yeni tak beraber müteaddid büyük, Sovyet kuvviye kıt'alan olarak biiyük ölçüde Al vet gruplarının bozulup kovalandıkları man zırhlı ve motörlü kuvvetleri ala muhakkak olan, yukarı Don batısile amadığı müddetre de oradaki durum de şağı Don şimal alanlarında ve Donetz ğişmiyecektir. Rommel'in bu yolda ö havzasında muzaffcrane ilerliyerek yanemli ve tesirli kuvvetler alması ise rımşar milyonluk mcmleketlcr ve kişancak Rusyada başlıyan taarruzların, verler zapteden Mihver ordularının elinc Mısıra biiyük zırhlı ve motörlü kuv büyük ölçülerde esir, top. tank ve her vetler gönderilmesine müsaade edebile türlü silâh ve malzeme düşmcmiş olmacek derecede ileri gitmiş ve Rus or sı diişünülemez. Herhalde Almanların dulannın hiç olmazsa üçte ikisinin yok bunu Don hatfekâtı tamamlandıktan edilmif olma'arma bağlı kalacaktır. sonra topyekun bildirecekleri zannoluBundan anlaşılıyor ki, Mısır jçin Mih nur. ver tarahndan zaptohınmak tehlikesi, Bunun böyle olması lâzun olduğunun şimdi her ne kadar yoksa da, Rus ordulannın mağlub olmalarile yeniden bir delili de sudur: Eğer Timoçcnko, Sovyet ve İngiliz kajnaklanmn gösterbaşgösterecektir. mck istedikleri gibi, kendi ihtiyarile riO vakit Nil deltasile Siiveyş, hatta cat edip kuvvetleri sapasağlam dursayFîlistin ve belki Suriye, Kafkasya dı, o zaman hiç olmazsa aşağı Don'un İran Irakın üzerinden gelecekleri dü cenub sahillerile Novoçerkask Rostov şünülen Mihver ordulan taraiından de ır.cvkilerini sonuna kadar müdafaa cdeğil, galib bir ihtimalle, yenideo bilirlerdi. Halbuki Mihver kuvvetlerinin, takviye olunacak Rommel ordulan açağı Don'u Zymlinskaya garbından Atarafından zoptolunmalan ihtimale zak nehrine döküldüğü yere kadar odaha yakuidır. Bu surefle YakmIan takriben 230 Km. lik bir genişlikte doğuyu Kafkasya yolile şimaldrn isbir çok yerlerinden geçebildikleri İntilâ edecek obsn Mihver ordularile cegiliı ve Sovyet haberlerile de teyid onubdan ilerlijecek olan Mihver ordulunmuştur. lan biiyük bir daireyi tamamlamak isZymlinskaya mevkiinde Don geçîdintiyeceklerdir. İşte Mihverin bir yakm istikbal plâıu de, günlerle süren Sovyet mukavemeti böyle olmak gerektir. Fakat tekrar e de bozulmuş ve buradaki Sovyct müdaderirn, böyle bir harb ve hareket plânı Cleıi ırmağın ötetarafına atılmıştır. ancak Rus ordularının biiyük kısmınm mağlubiyetinden sonra tahakkuk edebilir. Rus ordularının büyiik kısmnıın mağlubiyeti ise, Moskovanın zaptile bunun çevresindeki Sovyet merkez ordularının imhasından sonra bahis mevzuu olur. Başını elektrik direğîne çarptı Göztepede Kadirağa ıhahallesinde Plâjyolu sokağmda oturan Hasanm oğ. lu kırk üç yaşında Fevzi, vatman Hüsameddinin sürdüğü tramvay Kuşdilinde Telefon caddesine geldiği sırada, ara. Bir denizaltı gemisine giren her madbadan inmiştir. Bu ara, başını yolun bildirilir, kenanndaki elektrik direğine çarpmış, denin ağırhğı, çarkçıbaşıya yaralı, Haydarpaşa Nümune hastanesine hesabları yapılır ve gemi dalmadan evvel malum hesablarla nazarî olarak dayatınlmıştır. ışa hazırlanır. Sonra, periskop seviyeÇay ve kahve nasıl tartılacak inden aşağı İnmemek üzere dalar ve İnhisarlar Umum Müdürlüğü, teşki ;emi ayarlanır. Böylece ayarlandıktan lâtına bir tamim yaparak, çay ve kahve. ,onra vazifeye başlar; artık daha derinnin kâğıda konmadan evvel tartılması ere dalabilir. lâzım geldiğini, kâğıdlarla tartı yapan. Atılaym en kıymetli denizaltıcılarılar görülürse derhal cezaadınlması lü mızdan olan kumandanı, çarkçıbaşısı ve zumu bildirilmiştir. dnci çarkçısı gemilerini pek iyi ayarlanışlardır. Bunun delili son dalışından Tramvaya atlıyan çocuk biraz evvel, bir kaç defa muntazaman Feriköyünde Ferace sokafında oturan îslıp çıkarak talimlerini yapmış olmasıKamberin oğlu sekiz yaşında Ayhan; lır. Kurtuluş tramvay caddesinde Eminönü. E?asen gemideki güzide mürettebatm Kurtuluş arasında işliyen tramvaya atmalum ve mücerreb bulunan ehliyet ve lamış, ayağı kayarak yere yuvarlanmış. liyakati, dikkat ve vazifeşinaslığı, gemitır. Başmdan ağırca yaralanan Ayhan, nin ayarsızlıktan batmış olması ihtimali Beyoğlu hastanesine götürülmüştür. gibi, yangın ve infilâk İhtimallerini de Denîze diişen küçük satıcı ırtadan kaldırmaktadır. Köprüden Haj'darpaşaya hareket et5 Cepanelikte vukua gelen bir mek tlzere olan <Heyoeliada» vapurun. rıjilâk yüzünden: ' da karamela satan Abdurrahman oğlu Cepane infilâkı bir denizaltısını batıon yaşında Şemseddin, ac«le vapurdan abilir; fakat denizaltı gemilerinde ceçıkmak isterken, ayağı kayıb denize düş. nıüşse de, kurtanlarak tedavi altına a. pane infilâkı, ancak eskimiş barutların amanla inhi'âli yüzünden olabilir; fcaşImmıştır. ZESS IKON I Sinema projeksiyon makineleri Ses İertibatı Amplifikatörleri Türkiye Vekili: erlinden Madride gelen bir habere göre, 2 numaralj Dünya Harbi, bu yıl bitecekmiş. Kendisine şeyhulislam olacağım söyliyen bir müdahine karşı, bilmem hangi kazaskerin, Yalan olduğunu biliyorum amma, hemen suyun yüzü hoşuma gidiyo; söyle! dedigi gibi, harbin bn yıl biteceği hak. ne çıkanlarak mürettebatm gazlerden kındaki haberler karşısında ben de, Propaganda olduğunu biliyorum boğuhnası tehlikes önlenir. Asidleıin dö amma, devam! demekten kcndimi alamıyonım, külüp deniz suyuna Bu harb de, anası veya babası olan kanşmaöindan hasıl oan gazier, düşman avcılan tarafmdan takib edilen geminin 1 numaralı Dünya Harbi gibi iki taraf. suyun yüzüne çıkamaması halinde teh tan biri «pes!» demeden bitmiyecekŞimdilik pehlivanlardan hiç biri likelidir. Atılay için ise böyle bir vazi tir. «pes!» diyecek vaziyete düşmüş görün. yet yoktu. 8 Ak\ntilar yilzünden gemiiîiıı is müyor; meğer ki harbden bıkan millet. temiyerek dclması ce ayarı bozularak lerden biri «yeter artık!. diye ayaklana, Böyle bir ayaklanma da, ancak nıillet. kayması: lerden birimn zaferden iımid kesmesi Boğazlar gibi dar yerlerdeki şiddetli Ie kabildir. Böyle bir ümidsizlik ise, heve karışık akıntılar yüzünden sualtı seynüz ufukta bclirmiş değildir. MLhver ri güçleşir, gemi dümen dinlemez; ceremilletleri gibi Demokrasi cephesindeki yanların tazyikile muvazenesi bozularak milletier de harbi kazanacaklanndan dibe doğru kayabilir. Böyle bir vaziumidli ve emindirler. Geçen harb, mağ. yette gemi kumandanı ile çarkçıbaşısı, lubiyetin ne büyük felâket olduğunu şaşırmaksızın jeri ve anî karar ve tedgöstermiş olduğu için, bütün muharib birlerle geminin muvazenesini düzeltemilletier, dişlerini de, kemerlerini de sı. biiirler ve denizalümn bir kaya parçası karak dövüşüyorlar. Bu milletleri idare gibi sşağı İnip denizin dibine çarpmasıeden şefler de, birbirlerinden daha azim. nı önliyebilirler. Atılayın kumandanı ile kâr ve inadcıdırlar. çarkçıbaşısı Boğazlarda böyle akıntılar Polonya, Norveç, Holanda, Belçika, olduklarını pek İyi bildikleri, buralarda Yugoslavya, Yunanistan gibi ikinci ve pek çok dalıp çıkmış oldukları için. böyle bir vaziyet hasıl olsaydı, gemilerini iiçüncü derecede devletlerin yıkılmasım kurtarabilecek liyakat ve tecrübeyi ha bir tarafa bırakalım, Fransanın çökmesi harbi bitirememiştir. İtalyanın doğu Af. iz idiler. riba imparatorluğunun sahib değiştir. 9 Mayine çarparak ağır yaralcm mesi harbi bitirememiştir. Uzakdoğudakl <nas\ ve su etmesi: Müttcfik topraklannın elden çıkması harbi bitirememiştir. Avrupa doğusnn. Bir denizaltı gemisi için, en büyük daki Rus mağlubiyetleri ve kayıblan tehlike mayine çarpmaktır. Bu takdirde, harbi bitirememiştir. Sovjet Rusyanın koca zırhhları batıran mayin yarası, kükafî mağlubiyete uğrıyarak askeri bir çük denizaltı için öldürücü olur. Mayin kudret olmaktan çıkması. Orta doğudan İnfilâkile mukavim tekne parçalandığı İngilterenin çekilmek mecburiyetinde hatta yaralandığı takdirde, denizaltı gekalması, Çinin yıkılması, Hindistanın misinin batması mukadderdir. doğudan ve batıdan tehdid ve hattâ is. Atılayın battığı yerde, Türk karasuları tilâsı harbi bitirebilecek mi? İçinde veya yakınlarında Türk denizciBu son suale bile evet veya hayır de. lerinin malumatı haricinde mayin bumek güçtür. Çünkü harbin mukaddera. lunmaması icab eder; fakat, aksi ihtitma. çimdi, Mihver tarafında Almanya mal de büsbütün gayrivarid addedileve Japonyadan, Demokrasiler cephesin. mez. Atılayın eski veya yeni, serseri vede de Sovyet Rusya ve İngiltereden zi. ya demirli bir mayine çarpmış olması yade Amerika hâkim görünüyor. Ame. mümkündür. Hatta bu, en kuvvetli ihrika ise harbe yeni girmiştir; 1946 yılıntimaldir. da tam istiklâl vermek istediği Filipin. Biz, akhmıza gelen Ihtimallerl yazdık; erle Büyük Okyanusun ortasında vo ıükumetimizce yapılmakta olan tetkik şimalindpki birkaç küçük adadan başka ve tahkikler neticesinde bu çok elim ka hiç bir şey kaybetmemiştir. Amerika, zanın hakikî sebebini öğreneceğimiz ta baskına oğrayıp bir kaç yumruk yemiş biidir. ve fena halde kızarak olanca kudret ve iddclile dörüşe karar vermiş kuvvetli ABİDİN DAVER bir adanı vaziyetindedir. O, mağlub :dilmedikçe veya müttefikleri birer bi er dökülüp artık zaferden tamamile ü. mid kesmedikçe harbe devam aımindedir. Kaldı ki yukanda Mihver lehine ve Müttefikler aleyhine kaydettiğimiı en fena ihtimaller ve şartlar, 1942 yılıKÖPPÜBAŞI EMİNÖNÜ nın son beş buçuk a yına sığabilecek iş. ler dcğildir. MAĞAZASINDA Harbin Mihverin mağlubiyetile bitmesl şıkkına gelince, bunun 1942 de gerçek. Ieşmesi büsbütün uzak görünüyor; çün. kü Mihver taarruz, ve Müttefikler mii. dafaa halindedirler. Böyle bir harb ise, yalnız müdafaa ile bitmez. Şu halde, hiç beklenmiyen sürprizler olmadıkça. harbin 1942 senesinde bitmesi beklenemez; bununla beraber 1942, kafî neticeyi ve harbln nasıl ve ne za. man bltebileceğini işaret eden, blr yıl olacaktır. ARLON SAATL AQ| VACHERON CONSTANTIN Her clns Arlon allm.plâlin . laşlı ve iaşsıı saatlar, «Imaslı $bvalyeler, ptrlancah çiçekler gümüş hediye eşyaları bulabilirsiniı NECİB ERSES İstanbulBeyoğlu, İstiklâl Cad. 193 Hamamda hırsızlık yapıyormuş Kumkapıda Nişanca hamamma yı. kanmıya giden Mehmed Sabri adlı biri; orada başka bir müşterinin bohçasını kanştınrken görülüp yakalanmıştır. Sultanahmed Birinci Sulh ceza mahke. mesinde, hâkim Münib tarafından yirml gün hapsine karar verilmiş ve tevkiî edilmiştir. ^ ™ ^ * ^ manlı tarihinin en mühim vakayiini içinde yaşatmış olan bu kıymetli sarayın yapmış olduğumuz rölöve resimlerine göre evvelâ içinde ve etrafındaki eklemeleri yıktırılıp temizletmeli ve ondan sonra da restore ve tamir edilerek Sultan ahmed camiine karşı bütün ihtişamile meydana çıkarılmalıdır. Bu bina her türlü müze olmağa, arşiv olmıya müsaid olduğu gibi sergi binası olmağa da elverişlidir. Hulâsa Türk tarihine şeref ve servet temin edecek olan bu bina ilmî ve kültürel bir ameliyat sonunda meydana çıkacak hakikî şeklile beşyüziincü yıldönümü senesine kadar hazırlanmış olmalıdır. İşte bir kaç misalle şu beşyüzüncü yıldönümünü kutluîama hazırlıklan üzerindeki fikirlerimi belirtmeğe uğraştım. Bunlara benzer daha neler vardır! Bu çok önemli işleri başarabilmek için bir iki milyon lirayı gözden çıkarmak lâzımdır. Fakat bu rakam karşısında şu noktaları unutmamak lâzımdır: Evvelâ bu para on senelik bir hazırlanma müddetl içinde harcanacaktır. Bununla beraber bilfarz bugün şu yıldönümü hazırhğı bahis mevzuu bulunmarmş olsaydı bile tsmir ve restorasyonunu kasdettiğlm anıtlar hakkmdaki başarılar zaten bugünkü kültür savaşımızda mükellef bulunduğumuz ödevlerimizdir, ihmali esasta caiz olmıyan şeylerdir. Görülüyor ki kendiliğimden İcad ettiğim masraf kapılan yoktur. İşte ben İstanbul fethinin beş yüzüncü yıldönümünü kutlulama işinin bu kanaldan düşünülmesinin doğru ve ilmî blr hareket oiacağı kanaatindeyim. Kurulacak Üniversite mahallesi veya beynelmilel büyük sergi işleri, heykeller ve bu münasebetle kurulabilecek bütün medenî müesseseler maksadı ayrıca zenginleştirecek ve süsliyebilecentir. Fakat ön plândakl esas arzettiğim şeylerdir. Y. Mimar Doğu cephesinde: Jlihver ordulan Rostov şehrile, eşya ve yiyecekle dolu Rostov Iimanını çok şiddetli ve kanlı olduklan anlaşılan günlerle muharebeleri müteakıb, miıtcaddid Sovyet müdafaa kuşaklarını yararak. zaptettikten sonra bu mevkiin doğusile içinden Don nehrini cenuba geçmişler ve buralarda köprübaşl nıevkileri kurmuşlardır. Almanlar, Donetz'in doğusunda da aşağı Don nehrine geniş bir cephede vardıklannı, bu nehri cenuba geçtiklerini ve buralarda köprübnşı mevldleri kurduklaıinı daha evve] bildirmişlerdi. O halde aşağı Don nchrinin. Azak defıizindeki ağzından Zymlinskaya mevkiine kadar olan takriben 230 kilometre kadar bir kısıııı Mihver ordularının hükmüne çirmiş ve bir takım köprübaşı mevkilerile cenuba dahi geçilmiştir. Bu uzun ve ehemmiyetli aşağı Don kısmının hemen şimalinde Novoçerkaskda bir Sovyet kuvvet grupu Mihver krtalarınca sarıhnış ve günlerle sürcn şiddetli muharebeler nelicesi burası, Rostov'un zaptuıdan sonra, düşmüşse de garibdir ki, Almanlar şimdiye kadar ne Donetz bölgesinde, meselâ İsyuın doğusile Voroşilovgıad'da, Rosiov ve Novoçerkask'ta ve ne de Donetz doğusunda. aşağı Don şimalinde veya yukarı Don batısinda müteaddid büyük hareketler netıcesinde bazı büyük Sovyet Fatih Onbeşinci asrın dünya hükümdarları arasında en âlim ve âümlere en cok saygı duyan bir hükumdardı. Asrının en kuvvetli üniversitesini Fatih camii etrafında 14631470 seneleri içinde kurmuştur. Ebülvefalar, Molla Hüsrevler, Malla Guraniler vesaire hep onun Don dirseği içinde StalingTad'a doğru zamanında huzur ve saadet içinde çalıilerliyen Mihver kuvvetlerinin Don'a şan âlimlerdi. Fatihin huzurunda Hızır vardıklan son Alman tebliğinden anlaBeyin uzaktan ilmi mubahese için gelşılmaktadır. Bu hareketlcrin Stalingrad'a miş bir Arab âlimini çetin bir münakadoğru ilerlemesi beklenir. şadan sonra mağlub ve iskât etmiş olVoronej'in şimal ve şimal batısında duğu için Hızır Beye elile hil'at giydirve cephenin sair yerlerindeki Sovyet miş olduğunu kitablar yazıyor, kişverler taarruzlan, evvelce haber verdiçiıııii fetheden bu azametli hükümdarın İlme gibi hep neticesiz kalraaktadır. Almanmeclübiyetlni ve âümlere tevazuunu lar Voroncj'le şimalinde müdafaa edcrkâfi derecede gösteren bir hâdisedir. ken cenub ^e cenub doğu istikametleFatih Ediınede yaptığı büyük düğünü rindeki stratejik taarruzlarına muvaffakıyetlc devam edebilmişlerdir. Ros.tov bile bir ilmi toplantı İle açmış, âlimlere dan sonra Stalingrad'ın zapt veya tecrid hil'atler giydirn:iş ve ilk ziyafeti oniara cdilmesi Mihverin bundan sonra takib çekmişti. Bİnaenaleylı bu ilim meftunu hükümedeceği yeni hamle için elzemdir. Bu yeni hamlenin ne olacağını gelecek yazıda darın bu sahadaki menkıbelerinden birisini yaşatacak bir heykeli Fatih Üniizah edeceğim. versitesinin nıünasib bir yerine gene yaH. E. ERKİLET kıştırmak müınkündür. Fakat herşeyden evvel bu binaian restore ve tamir eıSınaî müesseselerle, banka, banmek lâzımdır. Zira Tıb fakültesi ve hastanesi mahvolmuş, yerine evler yapılker ve sigorta şirketlerine, İthalât mıştır. Bu binalar manzumesinin menzil tacirlerine: dairesi geçen sene bir duvarla örülerek Muamele vergisi ve son izi de silinmiştir, ayakta duran diğer binalaı ise harab bir haldedir. Bu mütatbikatile him binaian tamir ve restore etmeden Fatihi ve fetih hâdisesini kültürel bir şerh ve izahları zihnijetle tes'İd eımek imkâm olamaz. ÇIKMIŞTIR. Hulâsa bu yolda daha bir çok misaller söylemek mümkündür. Bunlan sayıp Yazan: dökmekten maksadım İse şudur: MaNihad ÂH Uçüncü demki İstanbulun beş yüz yıllık Türklüğünü kutlulamağa hazırlanıyoruz, or.u 500 sahife, 14 nümune, fiaü 6 ilk defa Türkleştiren büyük Türk kahliradır. ramanına heykeller yapmaktan çok evİstanbulda Cihan, Üniversite, vel o kahramanın Türklük namma İsfnkılâb Kitabevlerile diğer kitabtanbula ilk hediye ettiği binalarını kurtarmalıyız. Yoksa Washington heykelincılarda, Ankarada Akba Kitabeden alınma bir taklidcilik zihniyetile devinde satılmaktadır. nizden görülen şehir süüetine bir şey I ABDULLAH ALPANSU Ticarî vekâlet kabul eder resmî ve husıısi daire ve müessese!erde her hususa aid iş takib ve İntacını deruhde ej'ler. Ankara Anafartalar caddesi Caferzade apartımam kat 3. Ankara posta kutusu No. 91, Teî: No. 3694. Türk İstanbulun yıldönlimü 1953 yılına kadar neler yapmalıyız? ilâvesine kalkışmak her ne olursa olsun tıpkı SülejTnaniyedeki Nebatat Enstitüsü binası gibi onun güzelliğini bozacaktır. Fatihin şalısiyet ve hüviyetini uzaktan görebiimek için Boğazı geçerken Kumelibisarını seyretmek kâfidir. Istantul önlerinde de bizzat Ayasofya Fatihin muazzam bir heykelidir. Çünkü rr.ozaikleri söken Yeniçeriyi yumrukladıktan sonra Bizansın son asırlarında bakımsızlıktan çökmek tehlikesine maruz blı hale gelmiş olan bu binayı Türk mJ.mariarına tamir ettirerek onun hayatmı kurtaran ilk Türk hakanı gene odur. Tekrar ediyorum. Bu beş yüz yıllık tarihin yıldönümünü kutlamak myetimiz önünde Fatihin şahsiyeti yalnız dfcğildir. Bunda daha evvelki Türk büyüklerinin de hissesi bulunduğu gibi Fatihten sonra bu şehrin Türklük karakterini tamamlıyan ve tekemmül ettiren Türk büyüklerinin de hissesi vardır ki biz hep birlikte bu beş asırlık Türkün medenî basarısını kutlulayacağız. Bu üiküye sahib olarak yapılması lâzım şeyleri ben şöylece düşünebiliyorum: A Bizans olsun, Türk olsun şehirdeki bütün toprak altı tesisatını ve 'oprsk üstü medenî abidelerini ilmî ve teknik bir görüşle kuvvetli bir tesciie Yazan: Mimar Sedad Çetitıtaş tâbi tutarak arkeolojik haritasmı herşeyden evvel tamamıamak ve bu tesçilde kıymetsiz olduğu halde abideler yekununu haksız yere şişirmekte olanlarım tasfiyt ederek kıymetli olanlarını'belirtınek ve onlara abide demek, herşeyden evvel bunun için vakit geçirmemek; B Bizans binalarını temizlemek bunlar İçin yapılacak ilk iştir. Meselâ bin müşkülâtia plânını elde edebildiğim meşhur Atamas zindanları içine glrilmez bir halde toprakla dolmuştur. Turizm ve tarih bakımmdan burasını temizlemek, bir Ayasofya kazanmak kadar kıymeüi olacaktır. Daha sonra Binbirdirek yansına kadar toprakla doldurulmuş olduğu gib. daha utanc verecek tarafı bunun direkleri ve tonozlan üzerinde bugün otobüs garajından tutunuz da muhteüf tipte evlere ve çeşid çeşid dükkânlara varıncıya kadar bir çok binalar bulunmakta ve bunların bütün sıkletleri'e direkler üzerine yüklenmelerinden maqda bütün pislikleri ve suları da bu sarnıcm içine akmaktadır. Burası üç sene evvel yapmış olduğum plânlara göre kâmilen istimlâk edilerek bir taraftan Divanyoluna ve diğer taraftan İbrahim Paşa s?ra yına müteveccih olan duvar ve pencereleri kâmilen meydana çıkarılmalıdır. Eğer bu yapılmazsa kutlulama töreni için gelecek turistlere açık almla bakacak yüzümüz olamaz. (Bu münasebetle sayın Valimizin iki sene evvel bana yapmış oiduklan lutufkâr vaidleri hatırlatmayı faydalı buluyorum. Buradaki garajı olsan İstimlâk edeceklerdi.) C Yapılacak tesçil neticesinde kıymetli görülen Türk mimarî anıtlarını mevkilerine ve kıymet derecelerine göre Restore ve tamir etmek lâzımdır ki bu meyanda yukarıda ismini zikredip geçmiş olduğum Atmeydanı sarayı birincj derece ehemmiyeti haiz olanlardandır. Büyüklerimizin yüksek takdirlerile varhğını kurtarmış olduğumuz bu sarayı Fatihin oğlu İkinci Beyazıd yaptırmıştır. Kanunî Süleyman ise (927) înzO senesinde Belgrad muhasarasına giderken İstanbul Emini Ömer Ağaya tanir ettirmiş, dör.üşte İse kızkardeşile İbrahim Paşayı burada evlendirmiş ve İşte bundan sonradır ki binanın ismi İbrahim Paşa sarayı olmuştur. Medeniyet tarihimizden kıymetli bir miras olarak bize intikal etmiş ve Oâ S. Çetinta}