21 Temmuz 1942 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

umhuri İSTANBUL CAĞALOĞLU S P 0R ANSİKLORŞDİSİ Salı 21 Temmuz 1942 Memleketin en bü\ ı^jJJMclarından biri sl olan bu ansiklopedinın ilk saa 17 temmuz 1942 de Intişar etmıştı^fc^«5por1men için okunması lâzım bir ei^^^Jlroşü" halınde her üç ayda bir muntlzamarTneşredilecektir. Bayilerden a r a v m ^ l araym^^f Fİ^Ç|25 ) Kuruştur. F|ml(25 Ortaan adoluda teikik Anharadan ayrıldılar Çok yaıılış Millî Sefimiz Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 246 Telefon: Başraııiıarrir: 22366. Tahrir heyeti: 24296. İdare ve Matbaa bsmı 24299 24290 seyahatı bir i* için diin akşam Dün öğleden evvel Montreux zaferinin yıldönümü Bugün Montreu* muahedesinin ylldönümüdür. 1936 temmuzunun 21 inde, Istanbul ve Çanakkale Boğazları beynelmilel kontroldan kurtarılarak hakikî sahibi Turkiyenin hâkün ve şerefli ellerine tekrar tevdi edildi. Bu netıce. Cumhuriyet Türkiyesinin sulh yollannda başardığı nakikî zaferlerden biri ve belki de en parlağıdır. 1936 da Avrppamn siyasî ufukları karışırken, Ebedî ve Millî Şeflerimiz harikulâde bir sezişle, istikbalin korkunc fırtınasmı gorduler, yurdun e.nniyetini sağlaraak için herşeyden evvel Boğazlardaki yabancı murakabesini kaldırmamız ve ıcabında bu vatan kapılârını istediğlmiz gıbi kapamak hakkını nizasız bir şekilde kazanmamız lâzım geliyordu. Montreux müzakereleri pek kısa sürmedi, münakaşasız da geçmedi. Fakat yeni Turkiyenin bariz vasıfları olan samımiyet ve sulh polıtikasile millî kudreti, 7 devletin de Turk talebini ıttifakla tasdik etmesi neticesini zarurileştirmişti. 21 temmuz 1936 akşamı, 600 yılduefendisi ve en iyi bekçisi olduğumuz Boğazlarda gene şanlı Tark bayrağı dalgalanıyor. 18 senedenberi boş kalmış gazi tabyalara kahraman Türk ordusunun bataryaları yeıiesiyordu. Boğazların kayıdsız sartsız bizim elimizde olu s u, 1939 dunya harbinde de buyük rolunü ojTiamaktan 2eri kalmadı. fArkasi sahife 3 sütnn 6 da) İhtiyac görülen yerlere âcilen sevkediliyor i Bu mühim işle Ofisi vazifelendiren Ticaret Vekili, mahsul j vaziyeti hakkındaki tetkiklerinin neticelerinden memnun Ankara 20 (a a.) Ticaret Vekilimiz doktor Behçet Uz, Adana, Tarsus ve Mersın havallsmde yapuğı tetkık seya. hatinden Ankaraya avdet etmiştir. Vekıl bu seyahati esnasmda Hatay valisini de Adanaya davet ederek Hataym mah. sulât ve ia^e ışlermi, İskenderun lıma. nındaki ıthalât \raz;yetini de oğrenmiş ve Ceyhandan gelen heyeti kabul ederek kendılerıni de dınlemıştir. Adana. Tar. sus ve Mersindeki iaşe ve Ofis teşkilâtını yakından gozden geçiren Vekıl. onların kabilıyet ve hizmet derecelerini ölçmek fırsatım bulmuş, toplama ve da. ğıtma işlerinde Çukurovamn memleke. tımizin her yermden evvel elde ettığl hububatını âcilen muhtelif istikametlere sevk sırasında Ofisin göstermesi icab eden hassasiyeti anlatarak «en az bir banka intizamı isterim. Ofis muhim r o . lünun bir imtihamnı veriyor » demiştir. Idare âmirleri. çiftçi. tüccar ve halkla fArkasi sahife 3. sütun 5 te) Çukurova zahireleri 4* 1 Memleketin dış ticareti için istifade ettiği ycilardan biri olan Karadeniz muvaredatı ki hakikatte Avrupa ve Türkiye miibadeleleri demektir Istanbulun kömiir ihtiyacı hesabma veya Karadenizdeki filân esyanın getirtilmesini temin namına bu kadar hafiflikle baltalanıyor da bunu böyle yapanlar yaptıklan büyiik fenalığın farkında bile olmuyorlar. vvelki günkü Cumhuriyct haziran iptidalarındanbcri yuklü oldukları halde Istanbııldan Kaıadeniz limanlarına hareketlerine musaade olunmı>an ve binaenalejh burada yuklerile beklejip duran motörlerden bahsederken bu motoılerin sefere çıkabilmeleri için garib bir pazarlığa tâbi tutulduklarım haber veıiyordu. Biz ise, Avrupa ile ticaretimize tavassut eden bazı Karadeniz limanlauna küçük Turk tekneierinin gelip gitmeleri zaman zaman bazı zorluklara uğrıyageldğinden bir buçuk ayı geçen son sektenin de gene sijasî bir mulâhazadan ileri gelmekte olduğuna hukmetmekte İdik. Bu pazarlık işini oğrenince doğrusu bajretimize pajan olmamıstır. Bu pazarlığın jıeden ibaret olduğunu hemen haber \erelim: Bulgar limanlanna gidip gelecek olan bu motorlerc Bulgaristandan komiir satın alarak bu yeni hamuleji burada zâhir Beledi>eje veya Mahrukat Ofisine jedi kuruştan satmalan şartı ileri surulnıekte \e bu şartı kabul edenlerin hareketlerine mıısaade olunacağı bejan olunmakta imiş. t ğ e r ri\a\et doğru ise bu şartı kabul eden iki üç motorün a7İmet!erine nıüsaade de olunmustur. Bu harikulâde maharetli teşebbusu hangi daire \e\a mcnıurun hangi kanun \e\a karara binaen alabilıniş olduğunu bilmjoıuz. Bu kadar karakuşî bir hareketin jakın larihlerimizde misaline nadir tesadiıf olunur. Herşeyden ev\el şunu kajdedelim ki bu manasız ve kanunsuz hareket Istaııbulun oniımuzdeki kıs jakacak bakımından zorluğa uğramaınası için nıerhum Başvekil Doktor Refik Sajdam tarafmdan Isfanbul Vilâyet ve Beledivesine tahmil olunan pek ııfak ve pek ehemmi> etsiz kulfetin hakkından gelebilmek hesabına orsaboca jurümektcn ileri gelmekte olacaktır. Merhum Basvekil İstanbul Vilâ>et ve Belediyesine, hükumetin maddeten jardım edeceğini de İlâve etmek suretile, şehrin odun ve odun konıüru ihtijacının jarısını kendi tesebbusile terain etmesini emretmisti. Galiba bu ise beş j ü z bin liralık mütedavil bir sermaje de tahsis olundu, ve galiba bu miktar bliâhare birkaç nıisli artırıldı. İstanbulun senelik odun ihtiyacı 400 bin çokidir. nıangal komürü ihtnacı ise 50 bin tondur. Ajlardanberi hikâyesini dinlhoruz ki bu maksadla İstanbulda teşkil olunan Ofis 20fl bin çeki odunla 25 bin ton mangal kdmürünü tedarik etmek için akla karayı zor seçen kördövüşü gayretlerle çırpınrnakta, ve öjle anlaşılıyor ki hâlâ bu kadar ehemmij etsiz bir isi bâşarabileceği çok süpheli gorünmektedir Halbuki azıcık iş bilen biraz da himmet sahibi bir idare>e gtire bu odunun iki mislile kömürün de tamamını İstanbulun Anadolu ve Rumeli hiıı Hasanoğlan köy Enstitüsünü gezen Millî Şefimiz. öğleden sonra Çankayada. yeni Fransız elçisini kabul buyurdular Ankara 20 (Telefonla) Reisicumhur Millî Şef Ismet İnonu bu akşam 23 te orta Anadolunun bazı yerlerini görmek üzere Ankaradan hareket buyurmuşlardır. Cumhur Reisimiz Ankara garında Büyük Mlllet Meclisi Reisi Abdulhalık Renda, Başvekil Şukru Saracoğlu, Genelkunnay Başkam Mareşal Fevzi Çakmak, Asbaşkan Orgeneral Asım Gundüz, şehrimızde bulunan vekiller, Parti Genel Sekreteri ve umumî idare heyeti azarları, meb'uslar, generaller, Ankara Valisi ve Garnizon Komutanı, Ankara Emniyet mudürü, Merkez Komutanı ve diğer askerî ve mülkî erkân tarafından uğuılanmıştır. KARAzOENIZ Hsanoğlan köy enstitüsünde Ankara 20 (Teefonlaı Azız Millî Şefimiz. Reisicumhur İsmet İnönü bu. gün saat 8 45 te refr.kat'erinde sa\m Bayan İnonu. sa>m Başvekıl Saracoğlu, Ankara Valısı Nevzad Tandogan (Arkası sahife 3. sütun 5 te) §M1matıharp) 'toLU 0 100 a Km 200 Fransanın jeni Ankara büyiik elçisi M. Gaston Bergery Gandhi'ye hücumlar! • • • r Başvekilimix müsabakalarında Cenub kesiminde Askeri vaziyet Âtletizm Hind Müdafaa konseyi azasından Birforok Han • • Gandhi, faşisîlere mukavemet eden hükumetleri arkadan vurmak isfiyor diyor Yeni Delhi 20 (a.a.) Hindistan mudafaa konseyi azalığına taym edılen eskı Londra fe\kalâde komiseri Birforok Han bugün neşrettıği bir beyannamede Hmd kongre partısinin sıyasetını şiddet. le tenkid etmiştir. Bu deklârasyonda bilhassa şoyle de. nııijor: •rHmdistanda zorla bir rejim kurmağa çalışan Gandhi nıhayet yüzündeki mas. keyi atmıştır. Onun yaptığı hareket sa. dece bîr şantajdan ibaret değildir. G a n . dhi, faşistlerin dıktatörluğüne mukavenıct etmek için büyük gayretler sarfe. den butün hukumetlere arkadan bir hançer darbesı indırmek istiyor. Bu memleketin siyasi inkışafmda büyük hızmetleri gorülen Kongrenin her taraf. ta hurriyeti tehlıkeye maruz bırakacak bir karar kabul etmiş olmasından dola. yı müteessirim. Mecusiler, Müslümanîar, paryalar, işçiler ve komünistler arasmda silâhsız itaatsizlik hareketine müzaiıaret edecek bir kisi bile çıfcmıyacağma eminim. Re^mî Hind tesekkülle. rinın, bu arada «Hindistan hurriyeti" birliğinin ve bütün sanayi adamlanmn itaatsizlik hareketine asla yanaşmıya. caklarına şüphe yoktur. Hakikî Hind eUâdlarma düşen vazife bu hareketi a. kamete uğratmaktır. , (Arkası sahife 3, sütun 3 te) Başvekilimiz Şükrü Saracoğlu, basta futbol olmak uzere bütün sporlarımıza meraklıdır. Bu sebebledır kı Ankarada yapılan her spor hareketinde, koşularda, maçlarda, tems ve âtletizm müsabakalarında, berrak tebessümu ve heyecanlı dıkkati ıle gozlen çeken sayın hukumet reisimizm bu kıymetli alaka. lan, sporcu genclık için şuphesiz büyük bir teşvik ve ilham kaynağı olacak. tır. Sağdaki resim ^ kendısıni, Ankara stadmda pazar gunkü âtletizm mü sabakalarını takıb ederken göstermek. tedir. Yağmurlar dindiği icin takib hareketi tekrar başladı Ruslar dün Sl uçak kaybettiler Rostov'u doğudan saran Alman kuvvetleri Berlın 20 (a.a.) Alman orduları aşağı Don nehrinin cenubundan bir başkumandanlığımn tebliği: J)oğu cephesının cenubunda yağmurlar dındığmden dusmanın cenub ve çevirme hareketi daha yapmaktadırlar doğu istıkametinde takibi yeniden tam surette başlamıştır. Yazan: Etnekli General Savaş tayyare filolarımız Rostov'un doğusundaki düşman kollarını ve Don r.ehri ağzındaki düşman tskviye muvasalalarmı tahrib etmişler ve Donetz çe\Tesinde takib muharebesini tesirli surette desteklemislerdır. Düşman dun de büyük kuvvetler'e Voronej koprübasına taarruz etmıştir. Şehrî geri almak için yapılan butün teşebbüsler şiddetli savaşlar esnasında ve kısmen karşı taarruzlarla tesirü surette püskürtülmüştür. Bu arada 60 düşman tankmdan 36 sı tahrib edılmiştir. Moskova etrafındaki kesimde demiryolu hedeflerme gündüz ve gece hücum edMmiş ve kat'î neticeler ahnmıştır. Düşmanm İlmen gölü civannda yaptığı mevziî taarruzlar akım kalmıştır. Bu savaşlar esnasmda bir bolşevik grupu ile 19 tank tahrib edilmiştir. Murmansk liman sahası, dün bombalanmış ve hassaten tesirli bir muvaffakıyet kazanılmıştır Deniz inşaat tezgâhlarmda. otomobil ve akaryakıt cntrepoların4a büvük yangmlar çıkarılmıştır. Bu arada av uçakları Ko'n körfezi üzerinde 7 düşman uçağı duşürmüşlerdir. Donetz muharebeleri sona ererken.» Meccanî tahsil görecek lise talebeleri Parti, ancak Maarifin imtihamnı kazananların alınacağını ve partiye müracaat edilmemesini bildiriyor Ankara 20 (a.a.) C. H. P. Gene' Sekreterlığinden teblığ olunmustur: Maarıf Vekilliğmde bu yıl zarfmda da, lıse ve orta okullarda lejıi meccanî ola rak kabul edilmek istıven talebeler için nıüsabaka imtihanı açılacaktır. Lise ve ortaokullarda leyli meccanilik hakkı ancak müsabaka imtihanıle kazanılacağma göre,, bundan sonra Parti hesabma ayrıca mekteblerde leyiî talebe okutulmıyacaktır. Bu istekle Genel Sekreterliğe muraca. at edılmemesi hususu, şundiye kadar \apilan muracaatlara da bir cevab ol. mak uzere alâkalılara beyan olunur. Nevyorktan telâşlı bir mütalea "Hemen mukabil taarruza başlamazsa Sovyet Rusya mahvolmuştur,, Stockholm 20 (a.a.) Rusyadak; vaziyetı mutalea eden Nevvyork Tımes şunları 3'azıyor: «Sovyet orduları büyük karşı taari'uza hemen başlamazsa Sovyet Rusya mahvolmuştur. Görunüse göre düşman fcitmez tukenmez kuvvetlere ma!iktir.> Hlillerova ve Vorosilovgrad mevkileriııi çetin muharebeler neticesinde alarak Donetz nehrinin doğusundan ccnuba ilei'liyen Alman vc müttefik ordular dbrt gün evvel asağı Don nehrine varmışlardı. Asağı Don, bu nehriıı Stalingrad'ın hatısından Azak denizinc kadar olan kısmına denir. Mihver orduları buraya varmakla Rostov'la Vorosilovgrad arasındaki miistahkem mevzide hulunan Tinıoçenko ordulannm önenıli kısmını doğudan çevirmis ve bu Sovyet kuvvetlerinin Stalingrad'la irtibat ve muvasalalannı kesnıis bulunııyorlardı. H. Emir Erkilet Doğu cephesinde: Soxyetharp Voroşilovgrad şehrini tahliye ettik Rus gazeteleri Alman ordusunu büyük bir kuvvet olarak görüyorlar Rus başkumandanhğı, Almanlann imha edileceği yerî seçmiş! Londra 20 (a.a.) Sovyet geceyan. sı teblığı: Millerovonun cenubunda ve Voronej kesiminde şiddetli çarpışmalar olmakta. dır. Rus kuvvetleri Voroşilovgrad şehrııü tahliye etmışlerdir. Moskova 20 (a.a.) Öğleüzerı neşre. dılen Sovyet tebliği: 19 temmuz gecesı kıt'alanmız Voronej bolge&mde duşmanla tarpışmışlardır. Cephenm dığer kesımlerınde muhım bir değişiklık olmamıştır. «Alman ordusu diişniana öldürücü darbeler indirmek kabiliyetini muhafaza ediyor» Moskova 20 C a.) Reuter'ın hususi a muhabırı bildiriyor: Rosov ve Stalıngrad'a dogru gıden Alman ordularımn tazyıklannm azaldığma daır ortada henuz hıç bir emare yoktur. Bilâkis son alman telgraflardan Millero\o'nun cenubundak: muharebe bdlgesl. nin son 24 saat ıçınde çok genişletildıği anlaşılmaktadır. Mıllerovo'nun düşme. sinden sonra cenub istıkametinde yapı(Arkası sahife 3, sütun 3 te): r Donetz ile Don nehri arasmda Alman takib kuvvetleri arasmda Sovjet ku\"\etleri kahp kalnıadığı, kalmıslarsa nerelerde mahsur ve çevrilmiş bıılundukları hendz malıim değil. Bii.uk Kursk Harkof yaımasmı takib eden Ormanlara saklanan zırhlı trenin Timoçenko'nun ric"at cmrinin iki nebaşına gelenler ticesi olabilirdi: Birisi, cenııb Rus orBerlin 20 (a.a.) Alman ordusu baş duları gnıpunıın bir cevirme ve çem(Arkası sahife 3 sütnn 2 de) I (Arka«ı sahife 2 sütun 7 de) YUNUS NADİ (Arkası sahife 3 suttın 4 te) ÇAkademi sergisinde bir gün Beden Terbiyesi işleri Şehrimizde bulunan Maarif Vekili, dün eski spor idarecilerile mühim bir görüşme yaptı Almanlann imha edileceği yer seçilmiş! Wahıngton 20 (a a.) Kuybişef'te fculunan b.r Amenkalı muhabir, RuBaskumandanlığının Alnıan ordulannm imha edileceği yeri seçtığıni ve çarpışmakta olan Rus motorlu kuvvetlerme Ural dağlanndan petrol geldiğini bildir. nıektKlir. tngilizlere göre Voronej'deki vaziyet bir Rus zaferi imiş Londra 20 < a a ) T.mes'in asken yazarı Rusya seferi hakkında şunları jazmaktadır: •îSLnıdi karşı hücumlar şeklınde te. cellı eden Voronej müdafaası bu seferın nıevzıî olmıkla beraber muvaffakiyelı ve en dıkkate değer askeri bir olaydır Ruslar bu suretle kdprübasının genış lemesme mâni olmuşlardır. Almanlann taarruzlanmn sol cenahım, şımdi bulunduklan VoronejOrel (Arkası sahife 3 sütun 6 da) Dünkü ictimada bulunanlac (Yazısı 3 üncü sahifemizde) Göztepede dün gece bir ev yandı Güzel San'atlar Akademisı tezyînî san'atlar şubesinde bir taleberaizin eseri olan fevkaiâde nefis surette işlenmiş bir tabak (Yazısı ikinci sahifemizdedir) Dun gece yarısından sonra saat 1 e doğru Göztepede Muhacir mahallesinde çıkmaz sokakta 9 numaralı evde yangm , iki katlı bina tamamen yanmıştjr,