8 Kasım 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
r \ DEĞIŞEN DÜNYA A. HAMDİ BAŞAR ın bu son derece mühim eserinin mevcudu azalmıştır Her Turk değişen dünyadan haberdar olmahdır. Fiatı: 80 kuruş. TÜBKİYENİN EN MÜHİM ESERİ 18 inci yı! sayı: 6 1 8 9 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresı: Cumhuriyet İstanbul Posta kuhısu: İstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısnu 24299 24290 İÇKİSİZ S A Z Borsa Kırathanesi BAHÇEKAPI Her PAZAR saat 14 ten 18 e kadar Radyo okuyucularmdan Tahsin Karakus veJpymetlı san'atkâr Bay ve Baya^MJs^Enutesekkil SAZ HEYETINİ d i n l ^ ^ B K t ı n ı k'açırmaymız. Kıraathanemiz^^P^^ ve nezih ailelerin salonudur. Telefpn. ^2308. Cumartesi8 Ikinciteşrin 1941 ( Basm kongresinden canlı bir intıba Alman harb tebliği yarma yapıldı Kırımda Sıvastopol müstahkem m e v k i l e r i de tahrib olundu LenÎRgrad, gece vo göndiiz en ağır bombalarla dövülmekledir merkeziıtde bir Cephenin Ankarada toplanan Basm kongresi, Başvekilimizin, Vekillerin ve Partimizin hususî alâkasım da üzerine topladı. Yukarıdaki resim, kongre azalarım Saym Dr. Refik Saydamla bir arada göstermektedir. Almanya ile ticaret itilâfı Mecliste Küçttk işler Balığın ne kuvvetli bir gıda olduğu üzerinde söz söylemeğe hacet bile görmüyoruz. Bu zamanda bu kadar kıymetli bir gıda maddesini, bol çıktığı zaman, denize dökmek hakikaten günah ve hatta biraz da ayıb oluyor. ü>ük ışleri dü^ünmeUten küçuklerine bakmağa vakit kalmıyor mu nedir koıa koca çaylan geçijoruz da nisbetle çnk cılız derelerin ukenannda apışıp kaldığımız gorüluvor. Meselâ şu her yıl, metsiınlerinde, üc bcş defa yüz binlerle kiloluk torik ve palamut briıklarını denize atmaklığımn hikâ>esi. Btr iki hafta önce her biri küçiik bir kuzu ağnlığında belki >üz bin toriğin denize dökülmüş olmaM bermutad hepinuzin ağızlarımızda: Vah vah. Tie kadar yazık! Canım bu babklan denize dokmemenin çaresi jok mu? Yollu teessüflere sebeb oldu. Bermuiad gcne yazıldı çiâldi, ve bermutad «.aresizlikten ellerimu boğrumuzde? Hâdise bu defa da gelip geçti Bugünlerde belki onun tekerrur ve te*ali edecck yenilerini de kanıksamış kalblerimizin yalnız bir parçacık burkuntu ile geçecek kayıdsı/üklarile görüp geçireceğiz. Hususile önümüzdeki günlerde fazla palamut çıkması beklenijor. Memleketimizde ve daha doğrusu İstanbulda çunkü bahri vilâyetlerimizde balık istihlâki yok denilecek kadar azdır evet, daha doğrusu Ûtanbulda ve dığer sabil kasabalarımızda palamut, torik ve sivri daha ziyade taze olarak yenilir, kısmen de tuzlanır ve bu mahdud istihlâk seklinden fazla tutuldu mu. eğer dış memlckeflere gbndermek imkânı da bulunmazsa, sadccc denize dokulür. Hatta yakın dış memlekctlere balık sevkiyatı için de bunlan götürmeğe müsaid vasıtalar hajdi hazır olmak lâzundır. Aksi takdirde balıklar burada birkaç pün bekliyemiyerek gene denize dokülür. Niçin? Bu suale balık ihracat işlerile mesgul salâhiyetli künselerden biri, birkaç gun evvel Cumhurij efte çıkan bir yazıdaki BÖzlerinde ce\ab veriyor: Dünkü toplantıda Encümenler seçildi ve yeni meb'uslarııt tahlifi yapıldı Ankara 7 (Telefonla) Ecnebı devletlerden temın edılen ve edllecsk olan kredılere mahsuben celbedılecek harb teçhizat ve levazımmın gumrük ıesm. ile sair vergı ve resımlerinden ıstuıpsi bir kanunla kabul edılmışti. Bu kanunun ıkmcl maddesı hukmunu iki scne dîhd u*?tan lâyıha bugun Meclıse verıidı Gümrük, İnhısarlar, Maliye ve Dutçe enrümenine havale olundu. Bundan başka Türkiye ile Almanya arasında ticerî mübadele ve tediyelerin tanzinu hakkında yapılmış olan iki aniaşnıa ile bu anlaşmalara bağlı protokol ve mektubların tasdikıne daır kanun lâyıhası da Meclise verıldi. Hariciye ve İklısad eıicümenlerine havale edildi. Turkiye Pumanya arasındaki ticaret ve tediye anlaş^nalarının iki ay uzatılması hakkırHa notalar teati edıimişti. Bunlar da tasdik İçin Meclıse verıldi. Encümen seçimî ve veni meb'usların tahlifi Ankara 7 (a a ) Büyuk Mıllet Mechsi bugün Şemseddin Günaltayın baş kanlısmda toplanmı=tır. Stalin, dün Kızılorduya hitab ettî «Köle haline gelen Avrupa milletleri size kurtarıcılar gözile bakıyor!» Londradaki kanaat "Garb cephesi açmak Ingiliz ordusunun intiharına bedel4ir,, Çünkü buz yok! Zaten mevsiminde çok çıktığı zaman bu balıklan jahuz burada birkaç gun Moskova 7 (a a.) Bu sabah Mossaklamak için değıl, sevk olunacaklan yakın memleketlere kadar sağlam go kovada Kızıl meydanda yapılan askeri türmek için de buza ihtijac var. Işte geçid resmi münasebetile Stalin bir Sİze küçüğün kuçüğü bir iş. Dondurul nutuk soylemiş ve Sovyet ihtılâlınin muş su demek olan buzun bu ihtiyac 24 uncü yıldönümü münasebetile ordu(Arkasi sahife 3. sütıın 4 te) lara da cevab verecek miktarda istıhsali zor bir iş midir? Asla değil. Fakat bir kere resmî mekanizmanın dis'ileri arasma girdikten sonra anlaşılan iste bu kadar basit ve her halde kat'iyyen mamkün olan bu is, imkânsızhklann gayya kujusunda pinekleyip kalıyor. Şimdi düııya harbi Istanbulu yabancı gemiler uğrağı olmaktan çıkardı. Harbden önce buraya uğrıjan yabancı gemiler İstanbuldan buz ve hatta su alamaz olmuşlardı. Çünkü burada ya her zaman kâfi buz bulamıyorlar, yahud fiatını çok pahah buluyorlardı. Pirede kilosu yirmi otuz para>a aluıan buza yabancı gemi niçin İstanbulda üç ve>a bes kurus ödesin? Hulâsa fazla çıkan balığın denize dökülmesinin ilk sebebi buz yokluğu oluyor. Balık taze olarak ihracata verilecekse buza ihtivac olduğu gibi biraz büvükçe mikyasta tuzlamak için de gene buza ihtivac vardır. Çunkü balık tuzlanmak için bekliveceği sekiz on. bazan yirmi otuz saati buz içinde sapasağlam bekliyerek gecirebilmelidir. İstanbul Belediyesi işi ciddiyetle ele a'ınca balık İçin Iâ7im olan bunı her vakit kolaylıkla ve ihtiyaca kifa\et edecek mikMüsabakalara iştirak eden İstanbul güreş takımı tarda temin edebilir. ve bu sa>ede baPurkiye güreş birinciliklerine dun gece Beyoğlu Halk en iyı güreşçılerini göndermişlerdir. Müsabakalara dün gece YUNUS NADl evi salonlarında başlanmıştır. Müsabakalara 14 bolgeden geç vakte kadar devam edılmiştir; bugun de saat 15 te devam (Aıkaa sahife 3, siitun 2 de) 74 musabık iştirak etmektedir. Bu bölgeler, müsabakalara edilecek ve pazar günü final müsabakaları icra edilecektir. Şark cephesinden resimler: Rus toyyare karşılayıcı toplan iş başında... Führerin umumî karargâhı 7 (a a.) Alman orduları başkumandanlığı tebliğ edıyor: Kırımda Alman ve Rumen kıt'alan, dağlık araziye ve inadla müdafaa eden düşmanın geri kuvvetlerine rağmen, düşmanı takıbe devam ediyorlar. Stuka tayyareleri, Sıvastopol müstahkem arazisındeki düşman mevzilerıni tahrıb etmişler ve müteaddid bataryaları susturmuşlardır. Donetz havzasmda Alman ve İtalyan bırlikleri, çarpışarak ilerlemeğe devam ediyorlar. Şark cephesinin merkez kesiminde, piyade tümenleri, gayet müstahkem dusman mevzilerini yarmışlar ve müteadCelsenin açılmasını miıteakıb yeni in did esir almışlar, toplar iğtinam etmiştihab olunan General Kemal Doğan (Ağ lerdir. rı), Memduh Şevket Esendağ (Bilecik), (Arkası sahife 3, sütun 3 te) doktor Behçet Uz (Denızlı), General Ali Rıza Artunkal (Manisa), Halıt Onaran (Mardın) in intihablan tasvib edi'.miş ve bırbirını muteakıb kursüye gelerek and i^mışlerdır. Cephenin Kınmdan başka yptlerinde kez Alman ordular grupu taralından Bundan sonra Meclis encümeıılerihe Moskova 7 (a a ) Sovyet gece cereyan etmekte bulunan muhirehele yapılacaktır. Bu surctle Almanlar muazalar seçılmişlerdir. rin mahi\pti henüz aydınlanmamı^tır. ayyen bir plân daiıesinde bir hareketi tebhçi: 6 Sonteşrinde kıt'alanmız bütün cepAlmanlar, düşmanın istifade ctnıesi ih icrava kasıd ve azmettikleri takdiıde limaline mebni mtıharebe httberlerini oraya. maksada gdre azaml kuvvetler helerde duşmanla çarpışmışlardır son derece umumilestirmektedirler. Bu jığdıklan anlaşılır. Sovyetler ise har 5 sonteşrinde 56 Alman tayyaresi t a n . sebeble merkezde Moskovaya karn ciddî bin bu en esash kaidesini hemen hiç rıb edılmiştir Bız 17 tavyare kaybettilc. 6 sonteşrinde Moskova cıvarında 34 bir hareketin ba<:la\ıp baslanıadığı \e bir yerde tatbik edememek dolayısile dolayısile japılan mııharebelerin mev7İ daima maq;lubi\et felâketlerine uğra ATman tayyares'ı tahrıb edılmiştir. tashih etmckten ibaret olup olnıadıklan. mıslardır. Bu defa Moskova bnunde ve Londra vaziveti nasıl görüyor? kat"î mahiyette bilinememektedir. Sov etrafmdaki muharebelerin ne vakit ve Londra 7 <a a i Rus cephesında yet tebliğleri de zaten hâdiseleri \e emri (Arkası sahife 3. sütun 5 te; (Arkası sahife 3, sütun 2de) vakileri biraz geç bildirmektedirler. Dununla beraber, dün izah ettiğim gibi, merkezdeki Alman ordu gruplarının Moskovaya karsı hüjük bir taarru^a gia rişmeleri. tıpkı Kiyefte olduğu gibi, bu mevkii etrafmda bulunan Sovjet ordularile birlikte çevirip çember içine almağa matuf muharebe hareketleri yapmaları demektir. Bu hareketlerse. Kijefte olduğu eibi. bir sürü hazırlık muharebeleri ve ilerlemeleri seklinde günlerle ve haftalarla sürebilir. Çünkü uzaklardan ilerli>erek ve şiddetli muharebeler vererek Moskovanın errafınVaşington 7 (a.a.) Ruzvelt, Rusda tedricen bihiık bir çember vüıadc yaya bir mıljar dolar ıkraz edılmesine getirilmesi icab ermektedir. nmsaade etmıştır. Kiyef, cenubdnn cenııb Alman orduKredi harbden sonra ödenecek Londra 7 (a.a) Bu gün bir nu lar grupu ^ e simalden merkez ordular • Londra 7 (a a ) Stahnın dunku nutkunda, Amenkanın Rusyaya açtı tuk soyhyen M. Çörçil, bu harbe mânı grupu taraflarından çevrilmişti. Şimdi |ından bahsettığı bir mılyar dolarlık olmak için çok çahştığını, fakat bu har Moskova etrafında ayni sey, son bir kredi odunç verme ve kıralama kanunu bm çıkmasına sebebıyet verenlerden riefa daha «imalden galib bir ihtimalle mucibüıce açılmıştır. Bu kredımn o birkaçı şimdi yuksek perdeden sulhtan çimal Alman ordularının sağ conahı ve denmesine harb bıttıkten beş sene son bahsederlerse İngıltereyı harbe devam cenub baü ile cenubdan da bizzat merra başlanacak ve tedıyat ham ve ipti için çok istekli bulacaklarmı soyledıkten dai maddeler vermek suretüe yapı sonra, geçen sere Fransa yıkıldığı zaman çok mü=kul vaziyette kalmdığma lacaktır. Ruzvelt Stalin mülâkatı mı? ışaretle Ingılterenin sarsılmadığım ve Nevjork 7 (a.a) Rusjaya bir mıl tehlikeyi istihfaf ederek gene kendı yar dolarlık kredi verılmesı münasebe mukadderatmm efendisi olduğunu kaytile Haricıye Nazırhgı, Roose\eltle M detmış ve demiştir ki: c Şimdı artık yalnız değıltz. SarStalinm bırbırlerine gonderdıkleri meksılmaz azmimızle düşmanın cınayetleri tublan neşretmıştır. Ankara 7 (a.a) Başvekâletten M. Roosevelt, mektubunda M. Sta d ğer buyuk milletlerin bizim safımızda teblıg edılmiştir: lının kend.sıle doğnıdan doğruya te yer almalarım temin etti. Bu biıvuk 9 eylul 1941 tarihinden itibaren mas etmek arzusunda bulunacagı u mılletlerden biri her gün kudretıle harb benzin tevzıatında tatbik edilmekte etmekte ve çok mühim neticeler slmakmıdmi de izhar eylemektedır. olan tahdidat, ilkteşnn 1941 tarihinM. Stalin 4 sonteşrinde cevab vere tadır. Diğer bir büvük devlet de Atlande ılân edılmış olan esaslar dahılinrek. Moskova konferansında verilen ka tiğ'in öbür tarafında mücadeleye drvam de 9 ükkânun 1941 tarıhıne kadar rarların sonuna kadar verimlendirılece için muhtac olduğumuz her şeyi vereKaynakdere motörü mürettebatı devam edecektir. ği hakkında M. Roosevelt'in vaidlerıni bilmek için bütün ga\Tetıni »arfedror (Tazısı 3 üncü sahifede) (Arkası sahife 3, sütun 1 de) (Arkası sahife 3. sütun 6 da) Askerî vaxiyet Sovyet harb | tebliği I Kırım muharebesi Tamamlanmak üzere olan yarım adanın işgali. hem Kafkasyaya henı de Donez havzasma karsı harekâtı kolaylaştıracaktır Moskova; muhareYazan: Emekli General \ belerin gece gündüz devam ettiğini H. Emir Erhilet bildiriyor Almanlar cepheye 100 fırka sevketti Rusyaya bir milyarlık kredi açtı Stalin? Reisicumhurun şahsan mülâkat arzusunu M. Çörçil «iki büyük devlet bizimle beraberkabul etti dir ve daima ileri gideceğiz» dedi Ş artık yalnız tJeğiliz» Karademzdehi facia Kaynakdere motörü nasıl batırıldı ? Dün şehrimize gelen motör kaptanı ve mürettebatı bu feci hâdiseyi anlatıyorlar Benzin tahdidatı 9 ilkkânuna kadar devam edecek ( Türkiye gtircş birinciliklerine başlandı Birkaç söx Zekâ ve cemiyet Kafammn içindeki düsüneeyi yaratan. zekâmızdan ziyade muhitimizdir, cemijcttir. Mutlak birer hakikat di>e inandığırnız ve tapmdığınuz fikirleri ferdî varlıçunıza, ferdî gaj retlerimize aid b'rer kıymet sayıyorsak aldanıyoruzdur. Içtimaî olmıyan, yani bize cemiyetten gelmiyen hiç bir «inanış» yoktur. Busunkü fikirleri dünküler \e daha öncekilerle mukayese ederek zekânın tekâmülunü ileri sürmek de doğru de|ildir. üekâ, ferdî değil içtımaî bir fonksiyondur; daha uyRun bir sozle, zekâ, ferdi cemi>ete bağlıyan yegâne vasıladır. Küreiarz bizi yerimizde tutmak için ağırlığunıza. maddemizeNesir eder; cemiyet ise, peşinden sürüklemeğe mecbur olduğu ferdlerin doğnıdan doğruya zekâları U7erinde işler, oniarı, kendi bünyesinin zaruretlerine gore, nıuhtelif stikaınetlere surükler. Bir takım sarsaklar, deliler. serserıler, hırsızlar ve kanüer, asosyal mahluklar olarak cemiyet dısında kalıyorlarsa, bu, cemijetle irtibat kuracak trk vasıtanuı, jani zekânm o ferdlerde nonnal islememesinden ileri gehjordur. Tarihten onceki devrin öküze ve keçıye tapan bir vahsisi, İlk ve Ortaçağlann çok Allahlara, sihirbazlara inanan kumandanları veya papasları bizden daha az zeki değiilerdi. Her knmeri madde ile izaha kalkısan Opdokuzuncu asır sosyalist pe>gaml>erler!|e berikiler arasında, mücerred zekâ bakunından ne fark olabiür? Tarihın mua>jen bir devnnde, muayyen bir yerde jasıyan insanlar okuze taparlar, çunkü larihin o devrinde, nrada bulunan cemiyetin yaşayış sartlan boyle icab ettirir. Şartlar değiştikçe inanclar da değısir. B.r gün gelir ki, ferd oküze, hatta Allaha da inanmayl gülune •iayar. ' Her şey maddeye bağlı! "* Der ve bu muvakkat hakikate kendi zekâsının tekâaıülu sa\esinde vardığuıı zanneder. Halbuki ^ndüstrilesen cemiyet, ferdleri keııdine bağlı tutabılmek için endüsrrinn esası nian (madde) mefhumunu allahlaştımiış, bu inancl ferdlere asılamaya başlamıştır. Tarihin muayyen bir devrinde muhtelif itikadların ajni zamanda >aşamaya çalışması ve muhtelif cemiyetler ara» >ında ıdeoloji kavgaiarı basgöstermesı sadece bir sosval :stikrarsızhk alâmetitlir: Ortalık sukun hulduğu zaman, içtimaî nızamın icab ettirdiği herhangi bir üıanc bir müddet için kafalara yerleşic. N.
