14 Eylül 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

IÇKISİZ SAZ C ağ a1oğ1 u Çiftesaraylar Bahçesi Her PAZAR saat 15 ten 19 30 a kadar Bestekâr SALÂHADDİN PINAR idaresinde bayan ve baylardan müteşekkil on altı kişilik büyük SAZ heyetıle birlıkte eşsiz okuyucu NÜZEYYEN SENAR'ı Zevkle dinlemek fırsatını kaçırmayınız. Meşrubat dahil her yer .55» kuruşttır. J 18 inci yıl sayı: 6 1 3 6 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, lstanbul . Posta kutusu: tstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 • 24290 Avrupanın en meşhur eaz şarkı kraDçesl Anita Best 13 eylul cumilt^^^Bsamından itibaren ve pS^^^^ftıelerinde Taksirtftgjplediye LOKANTA, KAZrNO^^AVİYONUNDA Pazar 14 Eylul 1941 Tasarruf bonosu satışı durdu Naliye Vekilinin dünkiT beyanatı «Vatandaşlarm gösterdilderi emsalsiz rağbet ve alâkayı şükranla kaydederim» Bonolar iki aydan Ilânsız daha az bir Harb zamanda satıldı on tahlilde Reis Ruzvelt'in nutkunu ılânsız bir harb saj mak doğru olur. Alman) anuı Alianuk muharebesini kajbettiğini soyliyerek bugünden itibaren bu devlcti Atlantikten çekilmeğe davet eden, Ingiltereye silâh ve malzeme taşıyan Arnerikalı veya baska butun gemilerin himaye edileceçini ve guzergâhta rastlanacak Mihver deniz silâhlarının batırılması için deniz ve ha\a kuvvetierine emir verildiğini ihtar eden ifadelerde harb ilânuıdan başka bir mana bulunamaz. Bununla beraber Amerikan Cumhur Reisi butün bu tedbirlerin tedafuî mahijette olduğunu sojlıjerek Amerikanın harbe taraftar olmadığuu ve hâlâ bugun dahi harb istemedigini tasMallye Vekili Fnad Afcralı rih etmek suretile harbin ilânı mes'uli>etini Almanyaja bırakmağa itina eylemiştir. Demek ki Reis Ruzveltin dilile Al manyaya mejdan okusan Amerika şimdiki halde tedafuî bir harb safhasını kabul etmektedir. Hududu belli olmıjan Amerikan mudafaa sularında rastlanacak Mihver gemilerini batırmak suretile tedafüi bir harb, ki bittabi Mih\er devletleri de bunu kendilerine tecavüz sa>acaklar ve fakat onlar da bundan dolayı harb ilânına luzum gormijecekler • dir. Harb, tedafüî mahiyette olursa yalnı» Cumhur Reisinin emrile jüruyebilir mi? Amerikan esas tcşkiiâlının sarahati böy)e bir tevile musaid değildir. Amerikan esas teşkilâtı tedafüi veja teca\uzî demeksizin alelıtlâk harb ilânını kongrenin salâhiyetleri arasına kojmııştur. Hatta bu salâhiyetleri sajan 8 inci maddenin 9 uncu fıkrası ajrıca simdiki vaziyete benziyen bir kısım isleri de soylece gene kongreye \ermiş bulunmaktadır: Ankara 13 (a.a.) Yunanistandakı . Deniz haydudluğu fiillerinin ve açık denizde ika edilecek cinajetlerin ve harb kurbanlarına ve sivil halka yardım beynelmilel hukuka karsı işlenen suç için Turkıye Cumhuriyet hukumeîının ihracma müsaade ettiği yıyecek hakların tayin ve teczij esinin temini » Öyle anlaşılı>or ki Amerikan Cumhur kında Anadolu Ajansı aşağıdaki maluReisi harbi bir taraftan emrivaki haline matı vermiitir: Ankara 13 (a a.) Malıye Vekili Fuad Ağralı, Tasarruf bonoları hakkında Anadolj Ajansına aşagıdakı beyanatta bulunmuştıır; « Hasılatı mılli mudafaa ihtiyaclanna karşılık tutulmak uzere 4058 numaralı kanunun verdiği salâhiyete istinaden Tasarruf bonolarınm satışa çıkarıldığı malumunuzdur. Mezkur kanun bunun azamî haddini 25 mılyon 11ra crlarak tespıt etmıştir. İki aydan kısa bir zaman içınde bu miktann tamamen satılmış olduğunu iftiharla söyliyebihrım Bınaenaleyh bono satışı kapanmış bulunmaktadır. Vatandaşlarm bu hususta gösterdikleri emsalsiz rağbet ve alâkayı şükran(Arkası sahife 3 sütaâ 4 te tebliği İleri harekât devam ediyor Alman kıtaları dün Moskova Kiyef hattını kestiler Leningrad ve Odesa bombalandı Berlin 13 (a a ) Alman ordulan başkumandanlığımn tebliği: Şark cephesinde harekâtımız plan mucıbince ve tam muvaffakiyetle devam etmektedir Berlin 13 (a.a.) Rus cephesinde Alman kıt'aları 12 eylulde boseviklerin siddetli mukavemetine karşı yaptıklan muharebeierde bir çok toprak kazan mışlardır Bolşevikler kanlı zayiata uğramışlardır. Almanlar 2850 esir almışlardır. 11 tank ve 26 top ele geçirilmiş veya tahrib edilmiştir. Alman taarruzuna mâni obnak istiyeo Sovyet hava kuvvetleri alü tayyare kaybetmislerdir. Yeni Uerleyişler Novoçrad önlerinde Alman askerleri bir istirahat esnasında Bugün renkli harita Nufassal Rtıs Alman harekât sahası Sovyet harb tebliği 4 üncü sahifemizde Serimize devam ediyoruz: Moskova • Kiyef hattı kesfldî Budapeşte 13 (a a.) Alman kıt'alan Moskova Kivef demiryoluna kadar gelmişlerdir. Bu suretle bu iki şehir arasmdaki şimendifer nakliyatı durmuştur. Odesanın bombardımanı Berlin 13 (a a ) 11 eylulde Odesa (Arkasi sahife 3 sütun 2 de) Sivil Yunan halkına yardım 50 bin ton erzak gönderilecek • UUlaaVın bir yaztst üzerine L Irandan izahat taleb edildi Çernikoff sehri dün tahliye edildi "Leningrad tamamile muhasara edilmiş olmaktan uzaktır,, Geıtiş bir mıntakada bütün köyler yanıyor Askerî vaxiyet Napolyon ve Hitler Şimdiki Almanyanın eski Fransız hatalarına düşmemeğe çalıştığı görülüyor Yazatt: Emekli General Avrupada huzursuzluk Sırbistan, Fransa ve Ispanyada anarşi hareketleri vukubuluyor getirerek Amerikan efkârını ve kongreyi onu kabule i.viden ijije hazırlamıs olmak için bbjle harb japmakla japmamak arasında bir vazijet ihtijar etmis, diğer taraftan a>ni usulle resmen harbe girmeği mümkiın olduğu kadar uzıınca bir istikbale atmış bulunuyor. Vaziyetin hajli karısık olduğuna elbet dikkat edilecektir: Harbin kısmen \e filen var, hukukan ise yok olusunun kansıkIığı. Nekadar süreceği bilinmhen bu karısık vaziyet, elbet bir buhran kaynağıdır. Maamafih harbe nispetle ihdas olunmakta olan bu karısık Amerikan vaziyeri dahilî ve haricî sijaset mülâhazalarile jalnız Amerikanın simdilik bojle olnıasını iltizam ettiği bir vaziyettir. Dışarıdan bakan bitaraf gözler için tereddüde mahal yoktur: Reisieumhurun son nutkile Amerika ilânsız olaıak harbe adım atmi'tır. Elbette Cumhur Reisi nutkunda bahsettiği emirleri Amerikan deniz ve hava kuvvetlerine vermistir. Elbette bu kuvvctler aldıklan emirlere göre batıracak Mihver kuvvetleri arayacaklar ve tesadüf ettikleri yerlerdc bunlara hücum edeceklerdir. Elbette bu hareketler mukabeıeler da%et edecektir. Reisin emirlerile Amerikan deniz ve hava kuvvetlerine harb isareti verilmis ve btı kejfiyet Reisin nutkile Amerikan ve diinya efkânna arzedilmistir. Şimdi Yenidünja Bınük Cumhuriyetı Reisinin mantıkan ve tabü bir istical ile yapacağı bir iş \ ardır ki o da bilaraflık kanununu ilga ettirmekten ibarettir. İki yıl dnce bir kısmı tadil olunan bu kanunun geriye kalan kısımlan hâlâ Amerikan vapur ve tebaasını harb mınlakalarına gitmekten menetmektedir. Son nutuktan sonra kanunun bu gerije kalan hukumleri de ortadan kaldırılarak artık Amerikan vapur ve tebaalarının harb mıntakalarına gitmeleri mümkün kılınmalıdır. Amerikan gemilerinin ve hatta baska memleketlere aid gemilerin Amerikaıı donanmasile himayesi ise şimdiden derpiş ve hatta, nutukta bejan edildiğine gore, mukiazi emirlerle temin edilmis bulunmaktadır. Bu hallere gore zannedhoruz ki Reisin bitaraflık kanununun ilgasını kongreye teklif etmesi artık çok gecikmij ecek bir gün meselesidir. O da yapıldıktan sonra tahakkuk edeeek fili vaziyetin şnvle olacağmı sanıvn Bugün N'apoljonun Moskovaya gir hinde Napolyon koalis>onuna girmek diği gunün 129 uncu yıldonümüdür. Bu istememişti. Napolyon, genc Çan İngılvak'a. şüphe jok. 19 uncu asrın en bü tereye karsı kendisi ile harekete mecyük hâdisesi olmakla beraber Nanoljon bur etmek için Rusyayı tazyika karar verdi. O, zannetmişti ki Rusya tazyikı Moskova 13 (Radyo 7.45) Sovyet zaferlerinin bir şahikası idi. Fakat Napolyonun harb talihi. Moskovanın meş gbrünce boyun eğecektir. Halbuki, istihbarat burosu tarafından bu sabah hur Kremlin sarayına girip yerlesmeden bö>le olmadı ve nihajet Napohonun niç neşredılen harb tebliği: çok zaman evvel İ<.pan>a seferinde istemediği harbin başlaması zaruri oldu. 12 eylul gunü devamınca ordularımız Çünkü Napolyon. Rusyayı ittifakına ala bütun cephelerde duşmana karşı muha dönmeğe başlamıs ve Moskova seferinde madığı takdirde Rusya gene en müşkui rebeler vermekte devam etmiştir. daha iyi belirmişti. zamanında ona taarruz edecekti. Yunanistana gönderilecek erzak 50 bın Şiddetlı muharebelerden sonra orduNapolyonun, Rusya Çan İkinci ABu cihetle Napolyonun Rusyaya harb ton kadardır. Bu erzak İngiltere ticaret larımız Çernikof şehrini tahliye etmış leksandrla ittifakı 1812 de bozulmustu. korporasyonu tarafından ve aralarında lerdir Çünkii, memleketini İngilterenin dos; açmasile Hitlerin Rusya seferine karar Yunanistana yardım cemiyeti ve bir de 11 eylulde Alman tayyareleri mütead rudan doğruya tehdidi altında gormiyen vermelcri arasında, gerek sebebler ve gerek me\zu ve vazijet dola>ısile buAvustralya komıtesi bulunan muhtelıf (Arkasi sahife 3 sütun 3 te Çar bu büyük deniz devletinin aley yiık benzerlikler vardır. Napolyon o za Öldüğü ve olmediği bildirilen Fransız Ineilız komitelerinin verdıkeri paralarNeo Sosyalist Deat man bütün orta ve baü Avrupa>a tıâla Türikheden satın almmış Turk kim olmuştu. Hasım olarak karşısında mahsulüdür. Londra 13 (a.a.) Deat'nm vefatı, yalnız İngiltere kahnıştı. Hitler de Rus Bu Türk mahsullerinin Yunanistana Nevyorktan tekrar haber verılmektedir. harbine başlamadan hemen hemen aynı sevkı bu husus için Türk Kızılay cemiRoyter ajansı. Amerikanın diğer radyo dunımda bulunuyordu. Napoljon Rusyeti tarafından kiralanan Adana vapuşııketlerinin almadıkları bu haberin Alyayı ittifakına alamadığı için Rus tchrile yapılacaktır. likesinden kurtulmak üzere ona taar man radyosuna atfedildığini ve Londra Sevkin şartlarına aid müzakereler. ruz ettiği gibi Hitler de hemen heınen radyosu tarafından işitılmediğini bildirbir taraftan Türk hükumeti vasıtasilc. mektedır. ayni sebeblerle ayni çeyi yapmıştı. dığer taraftan da Cenevre beynelmilel ölüm haberi tekzib ediliyor Filvaki Napolyon, o zaman dahi doğu Kızılhaç cemiveti vasıtasile Alman ve Vıchy 13 (a a.) Marcel Deat'nın vePrusya ile Rusya «rasındaki hududu İtalyan hükumetlerile yapılmaktadır teşkil eden Niyemen nehrini 24 hazi fat ettığıne daır olan dün gecekı şayiBuvük Britanya hükumeti muvafakat ran 1812 de geçmisti. Alman ordulan alar, iyı haber alan bir kaynaktan teketmiş bulunuyor. da ayni hududu sadece iki gun evvcl zdb edllmektedir. Farısten bu sabah geDığer taraftan Türk Kızılay cemiyeti Nerede olduğu kat'iyetle bilinmeyen yani 22 haziran 1941 de aşmış bulunu len haberlere gore, Deat elân Veröaılles hedıye olarak bilhassa çocuklar İçin Kudüs Müftiısü Elhac Emin Hüseyni yorlardı. Ancak Napolyon Smoîen'»k'i hastanesındedır ve umumî ahvali memYunan Kızılhaçına 25 ton gıda mad54 gun sonra yani 17 ağustosta alabil nuniyeti mucıbdir. Londra 13 (a a ) İngiliz ve Sovyet deleri gönderecektir. diği halde Almanlar burasını 16 temhükumetleri, İran hukumetinin murakamuzda yani 24 günde 7iaptetml krdi. Sırbistanda be ettiği bir gazete olan Ittılaat gazeteYani hududdan Smolensk'e kadar olan sinde intişar eden bir makaleden do'ayı 600 Km. lik mesafeyi almak için NaHersekte çeteciier 400 kişiyi hükumetten İzahat istemişlerlir. Bu polyon Almanların bu defa sarfettikleri öldürdüler rvıskalede, muttefiklerin İrandaki harezamanm bir mislinden biraz fa7İasım Budapeşte 13 (a a ) Nemzetı Ujseg ketıne hücum edılmekte ve Mihver Hitler ve Mussolini sark cephesinde son mülâkatlan (Mabadi Sa. 3 sütun 5 te) memleketlerile olan siyasî rmizakereleCArkası sahife 3 sütun 7 de esnasında baskumandanlarile beraber Ankara 13 (TeleforJa) Zelzerm. müttefıkler gelmeden evvelki gibi le mıntakasından buraya gelen kalmaları ümidi izhar olunmaktadır. malumata gore, vefat eden 190 kisi Times gazetesinin Tahran muhabifi bugün defnedilmiştir. Ağır yaralı 2 inci sahifede ;öyıe yazıyor: miktan 221 olarak tespit edilmiştir. Prof. M. Şekip Tunc'un güzel Bunlar hastanelere kaldırılmıstır. «Iranm Büyük Britanya ve Eusya Kızılay Cemîyeti Adana vapurile ilk partiyi yolluyor H. Emir Erhilet \ Şarklaki zelzelede ölenler dün defnedildi f Bugün Birkac söz CArkası sahife 3 sütun 4 te makalesini okuyunuz. Bünyemizi ayarlıyalım YUNUS NADİ «Mabadi Sa, 3 sütun 4 te) Akıbeti bu nrada cüniin alâka nvandıran mevzuuuu teskil eden Rusyanın Balfak filosuna mens'up eemiler »eyir halinde Bir müşahede : Villon, on besinci asırda yaşamıs bir Fransız şairidir. Bugiın, Maresal Petain"in liseyi bitiren torunları Villon'un eserlerini okurlar ve zahmet çekmeksizin anlarlar. Luther, on altıncı asırda hazır bulunmus bir Ahnan papazı ve muharriridir. İnciu ana diline çevirmiştir. Bugün. Hitler'in hizmetçileri, on altıncı asırda yazılan almanca incili okurlar ve sıkıntısızca anlarlar. Shakespear, on yedinci asırda vefat etmiş bir İngiliz edibıdir. Bugün, Churchill'in yeğenleri Shakespearın piyeslerini sejrederler ve komikse gülerler. hazinse ağlarlar. Halbuki ben. 1930 senesi Galatasaray lisesi mezunlarından falan numaralı Türk vatandası, kendi dilime karsı bu vaziyette değilim. On altıncı, on yedinci asırlarda yetişmiş Türk şairlerini okuyup anlamak soyle dursun, daha dün denecek kadar vakın bir devre mensup kıymetleri bile kavıamaktan acizim Hâmidin bazı mısralarını sokemem bile. Fikretin b\le beyitlerş vardır ki bir kelimesini anlamadan okuduğura olur. Recaizade Ekrem, Cenab. Halid Ziya, çok defa yabancı bir dille konusuvorlar jribidir. Bafka"^>tr müşahede : Balzac, on dokuzuncu asrın ilk yarısındaki Fransayı tas\ir eder. Bugun, (Comedie humaine) i okuyan bir Fran» sız kendini ve etrafını o devrin bir devamı olarak duyar. Yuz senedenberi içtimai sartlan değisti, teknik yenilikler meydana geldi, birçok modalar çıktı battı. Fakat şimdiki Fransa ile o zamanki Fransa arasında sert bir çıkıntı değil, devamlı bir me>il gorüyoruz. Bizde manzara baska turlu: Yasayışımız, yiiz sene evvelinin bir devamına benzemijor. Hayatı ve kâiriatı nd bir koseden se> rediyoruz. Duygu ve düsuncelermizde ihtilâl olmuş. Eski âdetlerimiz, alıskanhklarımız hızla ortadan kalkarken yerine neleri koyacağımızı bihniyoruz. 1990 Türkiyesınden bahseden romanları, o romanlara can veren şahıslan yadırgıjoruz. Kendimizle bizden ev^clki nesiller arasında bir devamlılık >ok. • Basardığımız büyük inkılâbların zaruri vbirer neticesl olan hu müşahedelere karsı susup oturmak olmaz Güreşen pehlivan, adalelerini sıkı tııtını\a mecburdur. Biz de sos>al bünyemizi millî karakterimize uyguh bir sekilde, bir an once avarlamalıyız. N.