3 Ağustos 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

IÇKISIZ SAZ Çifte Saraylar Bahçesi Bestekâr Tamburî SALÂHADDİN PINAR idaresinde MÜKEMMEL KÜME SAZ HEYETİLE birlıkte Türkiye bülbülü Cağaloğlu Müzeyyen Senar Her PAZAR saat 14 ten 19,5 kadar RASİD RIZA tiyatrosu 4 ağustos pazartesi akşamı HALİDE PİŞKİN'le beraber (BİR ÂŞIK LÂZIM) komedi 3 perde u m h u r i yet I 8 İnCİ yil SâVI '. 6 I 0 0 ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tabrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 SİHİR Ahmed Halid Meraklı, heyecanh macera Fen sayesinde nasıl luklar yapıkr? Aşk ve Tercüme eden: HAMQİyXtOĞLU Pazar 3 Ağustos 1941 Alman harb tebliği Ukraynaya derin surette düşman hatları Millî fabrikalarda yeni programlar Kâğıd fabrikasına ham madde temini için Izmit havalisinin ağaclandırılması kararlaştı Sümer Bank V. Mudurunun beyanatt Fabrikalarda işçilerin kazancı ve hayatları hakkında mühim kararlar verildi Sumer Bank Umum müdürü Bürhan Sanus, dun kendısüe goruşen bir muhamnmıze, Sumer Bank fabrikaJannda yaptığı son tetkikler hakkında şu malumatı vermiştu:: « Bırınci kâğıd fabrikamıan son 4 aylık imalut randımanı bundan evvelkl senelerin ayni aylarının imalât randımanına nazaran banz bir terakki gös« termektedır. Doküntu miktan da asgarl hadde ln» dırılerek yüzde 50 azaltllmıştır ki, bu çok muhımdir. Doküntu kâğıdlardan resmî daireler, bankalar için müsved» delık kâğıd ve defter ımali suretile azamî istıfade ve tasarrufa derhal başlanmıştır. Kâğıd ve sellüloz fabrikalannın ana nıaddesi olan odunun tedarikindeki rnUşkulât nazan itıbara alınarak İzmit civarındakı bazı arazınin teşçır edil» mesinin muvafık olacağı neticesine vanlmıştır. Bu suretle, İzmit havalisinde dikilecek ağaclardan 7 1 0 sene sonra ılk harn maddeyi alıp işlemek kabil olacaktır. Bu ağaclar ka\ak cinsinden olacaktır. Ayni zamanda İzmit civarındaki bataklıklann da kurutulmasına hlzmet edecek olan okaüptüs icine girdik Kiyeften 250 kilometro ileride büyük bir meydan muharebesi başladı Şark cephesinde Alraanlar tarafından esir edilen Sovyel askerleri Fransaya çatan çatana aponların Hindıçiniye, elçabukluğu marifet tabirine uygun muslihane bir şekille ginnelerinde Almanyanıa da azçok bir tc«iri olınuş olacağım farzedi>orduk. Çünkii Japonjanın Hindıçiniye inmesi Anglo Sakson âlemi için bir darbe teşkil eder ve bu hal dolajısile Almanyanın işine yarardı. Bu işin bu suretle cereyan edıp ctmedği hâlâ malum değildir. Fakal bu lıal başka bir bakımdan A'nıauj anın da Fransaya çatmasına sebeb oimuştıır: Almanya Frmısanın bu gidişle geniş iıııparatorluüıınu muhafaza edemi>eceğini ileri sii'erek vaziyetin bu muhafaza ihtiyacile mütcnasib bir ıslaha mazhar edilmesi lâzım peldiğini juksek ses ve ciddî ifadelerle sbjlemeğe başlamıstır Ewelki gün Suriye gitti. dün de HindiçİDİ Bunlaı fena misaller. Demek ki ya Yeni kararlar arifesinde olduğu anlann da sıra şimalî, garbî ve merkezî Af şılan Japonyanın hukumet reisi Konje nkaya gclecek. Bu bö>le olamaz. Vişi '"«fclını ba*ma topiamahdır... İşte Ahnanyanın dediKİeri. Vişi akluıı başıııa ioplasın da ne yap«n? Vişi Almaııjadan sorarsa yapılacak îejin ne olacağım oğrcnebilir. Hatta Bcrlinden sormağa hacet bile olmaksızın yapılpcak şeyin ne olacağım Paris Fransız matbuaü Vişideki Fransız hükuraetine ihtar elmeğe başlamıstır: Büyik Fran?i7 imparalorluğunu muhafaza cdebilmek için Almanlarla şimdiden askeıî sahada dahi işbirliğine karar vermek ve bilhassa Visi de bo>le kararlar vererek onlann icablanm da ciddi>etle yerine getiretek kuvvetli bir hukumet viıcude getirmek. Görüliıyor ki Mareşal Peten hükumetine işgal altındaki Fransız matbuatı da çalmağa başlaınıştır. Anglo Saksonlarsa bu çatma islerinde diğerlerinden geLondra 2 (a a ) Londra salâhiyetli ri kalmamak için hiç bir fırsatı kaçırmahfilleri, Japonyadan Mançukuo'ya nıamaktadırUr. Daha evvelki gün Vişikü'îiyetli askerî sevkiyat yapıldığı hakdeki Amerikan sefiri Amiral Liehy'nin kında hiçbir mölumat almamışlardır. Mareşal Peten'le uzunca bir mülâkat Maamafıh Kore yolu ile bazı sevkiyat japtığını haber teren ajans telgrah müyapıldığı diğer bazı kıt'aların da Japon lâkatın Fransız müstemlekellrine ve denlzinden sevkedlldikleri zannedılmekbilhassa garbî Afrikaya taalluk etmiş teJir. Geçen hafta başladığı tahmin eolması ihtımalini ileri sürüyordu. Acaba dılen bu sevkiya» esnasında nekpdar bir Amerika da Fransaya Dakar'ın müstekuv\et gonderüdiği malum değilse de rek müdafaasını mı teklif etmektedir? Mançukuo'daki Japon garnizonunun Hindiçinidenberi müşterek müdafaa buyuk mıkyasta takviye edildiği sanılhulul %e istilânın ycni bir şekli olarak ' miktadır. diplomasi kamusuna girmiş bylunuyor! Siyam da Hindiçiniden arazi llulâsa Fransayp çatan çatana. Dünkii ilhakına hazırlanıyor müttefiklerden mısumet, işgal kuvvetHanoy 2 (a.a.) Röyter: Japon leri devletinden çehre ve takaza, nihaj et binnefis bir kısım Fransız milletinden resmî mahhllerinin teyid ettikleri gibi, Cso Sovyet harb tebliği Berlinde, Leningrad ve Kiyefin • işgaline [dair fevkâlade tebliğ bekleniyor J 13 ncü Alman piyade fırkası bozuldu Cephelerde şiddetli harbler oldu, mühim bir değişiklik yok Moskova 2 (a a.) Sovyet ısühbarat dairesınin dun öğleyin neşredilen tebliği: Smolensk istikameünde cereyan etmekte olan muharebeler netıcesinde Sovyet kuvvetleri Almanların 13 uncü piyade fırkasmı bozguna uğratmıştır. 1 ağustps. gecesi Nevel, Smolensk ve Zılomir istikameünde şiddetli muharebelpr olmuştur. Diğer istikamet ve kıt'alarda ehemmiyetli hiç bir hareket olmamıştır. Hava kuvvetlerimz, kara kıtaatımızla işbirliği yaparak düşmanın motörlu kıt'alarma ve piyade, topçusuna darbeler İndirmekte devam etınişlerdır. «Rus tebliğinde ismi geçen yerler daha temmuz sonunda zaptedilmiştir» Btrlin 2 (a.a ) Alman orduları başkumandanlıjının tebliğı: Ukraynada Alman serı teşekkülleri derin bir sahada düşman ricat hatlarınm içerısine gırmişlerdir. Kjvefın cenubundan 250 kılometre me«afede bulunan mıntakada neticeleri katî olacak dığer bir muazzam meydan muharebesi cereyan etmektedir. SmolensVin şarkında Sovyet fırkalannı saran çcmber daha ziyade daralmıştır. Dün g e c Alman savaş tayyareleri Moskovadak: iaşe tesisat:na, askerî hed°fVre vo yukan Volga ile cenubî Ukraynadaki ırühim demiryolu münakalât nıerkezlerıne muvaffakiyetle hücum etmişlerdir. Almanlar tarafından isgal edilmek lizere olduğu bildirilen, Ukraynanm merkezi Kiyef şehrinden bir manzara Ingiltere Âmerikaya konsoloslar Mançurideki Japon ordusu Yeni kıtaatla takviye ediliyor Japon donanması da Hindiçini deniz üslerini işgal etti FevkalSde tebİiğe întizar Berlin 2 (a.a.) Anadolu Ajansının hususî muhabiri bildiriyor: Son 24 saat içinde askerî vaziyette hissedilir bir iyilik müşahede edilmîştir. Leningrad ve Kiyefin düştüğünü bildiren fevkalâde tebliğleıe intizar edılmektedır. İrana bîr nota verdi Irandaki Almanların çıkarılmasını taleb ediyor • Gece harekâta Mcskova 2 (a a.) Bugün öğle üzeri nerrredılen Sovyet teblığı: Smolensk jstıkametınde cereyan eden rr.eydan nuıharebesi esnasında Kızılordu kıt'aiarı 137 nci Alman piyade fırkdsım bozguna uğratmışiardır. Dün gece muharebeler Nodoshel, Nevel, Smolensk ve Zıtomir istıkametinde devam etmiştir. Cepher.n diğer istikamet ve bolgeleünde mahim hiçbir değişiklik olmamıştır. Kara ku'/veüerile işbirijği yapan Rus tayyarelen duşfnanın zırhiı cüzütamları, piyade kuvvetleri ve top mevzilerine darbeler indırmişierdir. Rus tebliğinde adı geçen yerler işgal altında Almanlar arasında derin bir endişe olduğunu söylüyorlar Bir konsolos, Hitler sevgisinin azalmadığını, fakal halkın ce. sareti kırılmış gibi göründüğiinii anlattı hiicum ve tenkid.. Mağlubiyet felâketinin çok fena bir şey olması zaten pek malum bir hakikat bulunmakla beraber tarihte Fratısamn bu son mağlubiyeti kadar kendisine ve başkalanna zararlı bir akıbete tesadüf olunmaz sanırız. 1910 haziranında Fransa yıkıldığı zarnan sanki dünyayı ayakta tutan direklerden biri devrilmiş oldu, ve binnefis Fransa herkcsi, her tarafı ucsuz bucakaz belâlara sokan bu nıuazzam çöküntiinün enkazı altuıda kalmış bulundu. Bu harb umulmadık hâdiselerin ve (Mabadi Sa. 3 siitun 5 te) (Arkası sahife 3 sütun 4 te Berlin 2 (a a.) Moskovanın askeri tebhğlerınde on gündenberi hep ayni mevki isimlerine tesadüf edilmektedır. D.N.B. nin bğrendiğıne gore, bütun Tahran 2 (a a.) D. N. B. bildiriyor: bu mevkiler, bir muddettenben A'man Tahrandaki Ir gıliz elçlsi İranda buluisgali altında toulunmaktadır. Tass'ın nan Almanların nıemleketten çıkarılmahaberlerınde tekraılanan bu isimier, iarmı taleb eden bir notayı İran HarıciNovorsev, Nevel, Smolensk ve Zito fe J^ezaret ne tevdi eylemiştir. rr.ir'dır. Bütün bu yerler, daha temmuz Resmî Alman gazetesinîn ortalarında Almanlar tarafından zapteneşriyatı dilmiştir. BerHn 2 (a.a.) Deutsche DiplomaBu isimlerin 6ayılması da göstenr ki, resmî tebliğlevde geçen isimle ısche Und Politısche Korrespondenz garin cephe ile hiç alâkası yoktur. Sov etesi, Almanların İranda guya entrikalki taraf da ağır zayiat verdi yet ordularının inhizamı hususunda ar çevırdıkltrıne dair İngiliz propaganı son zamanlarda butün dunyaya dünyayı aldatmak maksadı, bu resmî Londra 2 (a a ) Ofı m\ıhabiri Stokyaydığı iddıaları çok manidar ve şayanı tebhğlerden meydana çıkmaktadır. holmden bildıriyor: dıkkat bir hâdıse olarak telâkki etmekAlman tayyarelerinin geniş Svenska Tagbladefin yazdığına göre, :edır. faaliyeti Eus vaziyeti çok mühimdir. Fakat buGazete, İngiliz hükumetinin bu sözna mukabil Almanların zayiatı da çok Berlin 2 (a.a.) D N.B. 31 temmuz: Alman propagandasının mevcudiyeağırdır. Bitaraf müşahidler Abnanların da şark cephesindeki Alman ordularıehemmiyetli takviye kıt'aiarı sevket nın harekâtına iştirak eden Alman ha ini ispat i^in İr^n hükumetine ikazda tiklerini, fakat cephe gerisinde Alman va kuvvetleri yeniden düşman tecem njTjnduğunu tebarüz ettirerek şunları âve etmektediı: lar tarafından natamam olarak kontrol mületine. yurüyüş halinde bulunan «İngiliz Hsricıye Nazınnm Avam Kaedilen yolların azamî nispette bozuk kollara, top mevzilerine, demüyolu hat luğu ve nakil vasıtalarmın büyük müş larına ve kamyonlara hücum etmişler marasınd<''ı bcyanatı esnasında, bu İngiliz teşebbüsünün Sovytt hükumetile kiilât içinde bulunmalan hasebile bu dir. (IMabadi Sa. 3 sütun 5 te) (Arkası sahife 3 siitun 2 de) (Arkası sahife 3 sütun 3 te) Sumer Bank Umum müdürü Bürhan Zihni Sanus Cenubî Pasifik Haritası Bugün 4 üncü sahifemizde Pasifikte bir Hindiçiniden deniz harbi başlaması koi)ac?k Yazan: { Renkli haritamtx ) YUNUS NADİ nın dikilmesi üzerindeki tetkikler müsNevyork 2 (a a ) Mihver devlet pet görulmüştur. lerı nezdındekı konsolosluk memurlaEn buyuk davamız, Işçinin terfihi, rını getıren Westpoint vapuııı, dün ıyı yemesi, iyi giyinmesi, iyi yaşaması Nevyorka gelmiştir. ve iyi şartlar içinde çalışmasıdır. SüVapurun muvasalatmda heyecanlı mer Bank fabnkalarmda halen 20,000 sahneler olmuştur. Yolcuları karşıla den fazla devamlı ışçi vardır. Bunlarmak üzere rıhtımda 2000 den fazla dost aan 150 kunışa kadar yevmiye alanlara meccanen yemek vermeğe karar verdık. ve akraba toplanmış bulunuyordu. Amerıkanın Hamburg başkonsolosu İşcılere, vazıfe başmda gormekte ol« dukları işın icab ettırdiği hususî giThomson demiştir ki: « Bremen ve Europa vapurlannın yim eşyası haric olmak uzere iş elbisesl temın olunacaktır. Bu iş elbisesl suikasd neticesinde çıkan yangtnlaxla uzerinde yapılan tetkikler neticesinde tamamıle harab olduklarmı şimalî Alkazalara da meydan vermiyecek şekilmanyada herkes biliyor.» de intıhab olunmuştur. Thomson, Hitlerin Almanyadaki sevİşçınm fabnkalar dışmda giyecegl gısınin azalmadığını ilâve etmiştir. elbiseyl de ucuzca vermek için tetkikFrankfurt'taki Birleşik Amerika konsolosu Bedelker, şu beyanatta bulun ler yapmaktayız. İşçiye iç çamaşın, kışlık yun süeter ve yün çorab da vemuştur: « İngiliz tayyareleri Frankfuıt ve receğiz. Bu maksadla Feshane fabrikasmda bir atölye tesis edilmiştir. havalisinde bulunan kimya fabrıkalaKayseri fabrikası işçileri yeni elblrını gitgide artan bır muvaffakiyetle selerini aldılar. İzmit fabrikası imalât bombardıman etmektedir. Almanlar arasında umumî bir endişe vardır. Hal daireleri Işçilerine de elbiseleri verilkın cesareti kırılmış gibi göıiınüyor. miştir. Ustabaşı ve ustalann ve mütehassıs Ben bunu söylemekle nazi itikadına Iseılerın fabrıkalara batlanmasını temensub olan Almanları değil, orta halmin maksadile isçl ikametgâhları inAlmanları kasdediyorum.» Konsolos, Rus cephesinden gelen ya çaatı iştne de başlamış bulunuyoruz. (Arkası sahife 3 sütun 2 de) rabların halk arasındaki yeisi arttırdığını ilâve etmiştir. Birkaç söx = muhtemel harekât Yazan: İml â meselesi Arab harfleri devrinde mekteblerde imlâ dcrsi vardı fakat memlekette imlâ birliği yoktu. Türk dilinin bünye itibarile arabcadan farklı olması, dilimizi Arab harflerinin tekniğile ifade etmek istediğimiz zaman zanırî olarak ayni kelimenin muhtelif şekillerde yazılmasına sebeb oluyordu. Zaten eski harfler devrinde imlâ kansıkhğı daha ziyade halis türkçe kelimeler üzerinde görülüyordu. Meselâ müzmin. zativalâ, elhamdülillâh gibi arabca kelime ve terkiblerin imlâlarında hiç bir ihtilâf gbrühnediği halde en basit türkçe sözler, keyfe ve hevese gdre türlü türlü şekiller ahyordu. Araba kelimesini ayın'la yazanlar vardı, sonuna elif yerine he kojanlar vardı, nihayet şimdiki şekle yaklasarak eüf, n, elif. be, elif harflerile ifade edenler de vardı. Yeni harfler kabul edildiği zaman bu keçmekeşe artık nihayet verileceği zannedildi. İlmî ve resmî bir heyetin hazırlayacağı bir lugat kitabı bu işi kökünden halletmeğe kâfi gelebilirdi. Boyle yapümadı ve imlâ karısıklığı eskiden olduğu gibi, hattâ daha müzmin bir şekilde yürüdü gitti. Hâlâ da gidiyor. Fakat bu sefer kansıklığa ve anarşiye sebeb olan kelimelere türkçelerden ziyade arab ve acemce olanlar arasında rastlıyoruz. Çünkü, eski hâlin tam tersi, milH fonetigimize çok uygun düsen yeni harfler, Arab ve Acera dillcrine yabancı geliyor. Kültürümüz üzerinde çok derin tesirler bırakrnış olan bu sark dillerinden bütun bütün kurtulmamıza imkân olmadığına gbre imlâ meselesini blran evvel halletmek artık onüne geçilmez bir zaruret olmıışfur. Tasviri Efkârda Peyami Safanın dediği gibi Maarif Ve» kâletinin önayak olarak toplavacağı bir komisvon bıgüne kadar sürüyüp giden imlâ karşılığını kısa bir zamanda ortadan kaldırabilir. r Abidin Daver her H. Emir Erkilet (^ Dünkü yelken yartşları Cumhurivetin bugünkü renkli haritaJaponyarun Vişi Fransası ile müştereken müdafaa etmek bahanesile Hindıçi sı bize Hindirinî, Singapur ve Feleniye yerleşmesi, Doğan Guneş devleti menk Hindjstanıııın bulunduklan sahanin emperyalist bır siyaset takıb'ne ları gösterir. Buralan esasen çoktanberi başladığı ve Japon militarizminin cihan ve bilhassa bugün, müsUmlekeci büyük Susporlan Ajanlığının tertıb ettiği yelken teşvık müsabakalaruıın üçüncüsu dün gir bir devlet kurmak hırsına kapıldığı A\rupa dcvletlorile Birleşik Amerika Moda koyunda yapılmıştır. Yukarıki resim, Mıllî Şefımizin çocuklarının kul zamandanberi yaptıkları genişleme havn arasındaki müthiş iktısadi rekabeterin landığı kotrayı birinri aelirken göstermektedir. Müsabakalann tafsilâtı 3 üncü lelerinden biridir. Zemin ve zamana mihraklarını teskil ettiği için okujucusahifemizdedir. (Arkası sahife 2 sütun 1 de>1 (Arkası sahife 2 sütun i te) j