8 Temmuz 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

HALDUN YAŞABOGLUNTJN TERCÜMESİ DÖRT KİŞİ KAYBOLDULAR Merak, hcyecan. beklenmiyen netice. İngiliz hafiyesi Sekston Bleykin müthiş maceralan 84 sahife 20 kuruş. AHMED HALİD KİTABEVİ u m h u riyet 10 i Sfljfl '. 6 0 7 6 En çok aranan ve en çok okunan İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: Istanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kasmı: 24299 . 24290 Salı 8 Temmuz 1941 Safiye SuItafaÎJtr. 125 Devrilen Kagto'» 125 Hind Denizllrafde Türkler ** » 100 KANAAT KİTABEVİ TARİHİ ROMANLARh TURHAN TAN'ın Antalya limanmda ingiliz tayyareleri bir Fransız vapurunu batırdılar 280 kişiden 260 ı kurtarıldı. torpillerden liman tesisatı da zarar gördü hükumetimiz İngiltereyi protesto etti Ankara 7 (a.a.) Haber aldığımıza göre, geçen cumartesi günü Fransız bandırası altında seyretmekte olan SaintDidier vapuru, Türk karasuları haricinde İngiliz tayyarelerinin hucumlarına maruz kalmış ve Antalya limanının onune geldiği vakit tayyarelerden atılan iki torpille berhava edılmiştir. Bu vapurda 205 i er, 34 ü erbaş, 25 i subay ve 16 sı vapur mürettebatı olarak mevcud bulunan 280 kişiden 2601 kurtarılarak sahile çıkanlmış ve fakat bunlardan 5 i ölmüştür. 15 i yaralı olarak hastaneye kaldınlmışür. Tayyarelerden atılan torpillerle Antalya limanı tesisatında bazı hasar vukua gelmişse de nüfusça zayiat olmamıştır. Türk hükumeti, karasularında vuku bulan bu hâdiseden dolayı Ingiltere hükumetini protesto etmiştir. Alman harb tebliği Stalin hattı birçok yerinden delindi Sovyet orduları geri çekilnteğe çalışıyorlar Çernoviç alındı, Leningrada 147 kilometre kaldı, Ruslar ihtiyatlarını cepheye sürdüler Berlin 7 (a.a.) Alman orduları başkumandanlığının tebliği: Besarabyada Alman ve Rumen kit'alan düsmanın mukabil taarruzlannı tardettikten sonra ilerlemeğe devam etmektedirler. Bukovina mıntakasında Rumen kit'alan ve bu mıntakanın şimaü garbisinde Macar kıt'alan Dinyester nehrinin yukarı mecrasına varmışlardır. Çernoviç işgal edilmiştir. Galiçyada Sereth'in ilerisindekl cephede duşmanın takibine devam edilmektedir. Pripet batakhklannın şimalinde Alman ordusunun birlikleri ilerlemekte, Dinyeper ve Dvina'nın yukan mecrası istikametinde uzanan cephede çarpısmaktadırar. Alman Finlandlya kıt'alarının harekâtı plân mucibince devam etmektedir. Alman tayyareleri pazar günü düşmanın bir çok tanklarını, zırhlı kamyonlarmı İmha etmişler, Sovyet bataryalarını işe yaramıyacak bir hale getirmisler, bir çok trenleri, yolları, cepane depolarını tahrib etmişlerdir. Bundan başka Ukraynadâ ricat eden kıt'alara ve düşmanm mürtahkem mevzilerine karşı da hava taarruzlan y«pılmıştır. Diğer birlikler Smolensk mıntakasında ve Peipur gölünün şarkında düşman kıt'alarını bombardıman etmişlerdir. Bombardıman tayyarelerile pike bombordıman tayyareleri Finlandiya Sovyet hududu civarında Bahkçılar yanmadasında kara ordusunun ilerlemesine yardım etmişler ve muhtelif çapta bombalarla duşmanın müstahkem mevzilerini dövmüşlerdir. Dün Sovyetler 204 tayyare kaybetmişierdir. Bunlardan yüz altısı hava muharebeleri esnasmda, kırk biri yerde ve üçü mayin gemileri tarafından tahrib ( Arkası sahife 5 sütun 5 te ) Refah vapurunda şehit\ olan denizciler için Dün, Kasımpaşada merasim yapıldı ve aziz şehidlerîmizin büyük hatıraları hürmetle anıldı Hazin birtören i Çevremizin sulhu eğer verilen haberler doğru ise Suriyede düne kadar kaplumbağa sür'atile yürüyen harbin yerini sulha terketmek üzere olduğuna inarunak lâzım gelecek. Bcyhude yere daha fazla kan dokmeğe jer bırakmamak için bir nıütareke müzakeresinin derpiş edildiği bildiribyordu. Anlaşılan bazı şartlarla Vişi hükumeti böyle bir muamelenin doğru olacağına hükmetmiştir. Bu haberin Turkiyede bilhassa memnuniyetle karşılanmış olacağını kaydetmek yerindedir. TemenIngiltereye yardım kararında yeni bir ni olunur ki Fransa gibi İngiltere dahi adım daha atan, Reisicumhur bu miizmin ve ciddcn nahoş meseleyi M. Roosevelt azamî bir anlayıj kabiliyetile telâkki ve oylece de en makul neticesine isal etpıiş olsun. Basvekilimiz Doktor Refik Saydamın cuma günü ırad etmiş olduğu nutukta pek bakh olarak işaret etmiş olduğu veçhile Surijede dcvam eden harb hali mcmleketİTiizi yakından alâkadar etmekten hâli kalnuyan bir vaziyetti, ki adeta cenub hududlarımızda ayağunıza batmış bir diken tesiri yapmakta idi. Ayni nutkunda sajın Başvekilimiz, harb felâketine uğramış olan Balkan memlekctlerinin hal ve istıkballerine de ayni yakın alâka hassasiyetile temas ederek bu memleketlerin hürriyet ve istiklâllerine aid umud ve işaretleri memnuniyetle bahis mevzuu eylemiş bulunduğu hatırlardadır. Başvekilimizin tarihî nutkunun bu kıBimlan hükumetimiıin memleketimiz çevresinde hakikî sulh hayatmm biran evvel ve en iyi bir surette teessüsüne nckadar ehemmiyet verdığini gösteren en son canlı delillerdir. Filhakika yeni Türkiye ötedenberi cihanda sulha aid iştiyakının filî tezahürlcrini her yerden önce kendisine konışu olan sahalarda müesses görmek istemiş ve bunun için elinde olabilen imkânlann hepsini kullanan çok samimi bir siyaset takib edegelmiştir. Bizim yakın vc kuvvetli ananemize göre etrafımızın sulh ve sükunu daima kendi sulh ve sükunumuzun temeltaşı telâkki olunagclmiştir. Suriye, işte bu siyasetle Türkiyemizin ehemmiyetle alâkadar olduğu memleketlerden biridir. Başvekilimizin nutku dikkatle okunduğunda kolay ve açık görülür ki gene etrahmızda rasgele bir sulh ve sükunu değil, bizimle beraber aid olduğu memleketleri de memnun kılan makul ve âdil bir sulh ve sükunu isteriz. Başvekil Balkanlarda harb felâketine uğramış koraşu memleketlerin, uğrunda uzun yıllar can ve kan satfettikleri hürriyet ve istiklâllerine tekrar kavuşmaları için ufukta beliren sevinc verici imkân emarelerinden memnuniyetle bahsetmiş olduğu gibi Türkiyenin Suriye havalisi halkı hakkındaki sempatilerini de açık ifade eylemiştir. Bundan hiç tereddüde yer bırakmıyan bir kat'iyetle şu anlaşıIır ki biz Suriyede ergeç teessüs edecek sulhun hakikate, adalete ve bilhassa Suriyelilerin en yüksek menfaatlerine muvafık olmasmı temenni ederiz, ve bunu kendi menfaatlerimize uygun bulduğumuz kadar hatta biraz da vazifelerimiz cümlesinden sayarız. Şu basit sebeblerden dolayı: Hepsi uzak veya yakın tarihlerde Osmanlı imparatorluğundan ayrılmış olan kardes ve komşu memleketlerin kendi istiklâllerine sahib olarak haricî kuvvetler elinde oyuncak olmamalan onlann birinci hürriyet ve istiklâl şartlan olduğu gibi bu hal bizim de birinci huzur ve emniyet icablarımız arasındadır. Haricin tesirlerile huzur ve sükundan mahrum komşular kendi hayatlarında rahatsız ve mustarib olduklan kadar bizim için huzursuzluk ve emniyetsizlik k?\naklan olurlar. Ondan başka Suriye ve Irak gibi imparatorluğun son tasfiyesinde bizim camiamızdan aynlmıs memleketler için kendi mukadderatlarmı kendilerinin t?yin etmeleri şartile bu aynlmaya muvafakat etmiş olduğumuz malum olduğuna göre bu şartın yeriııe gelip gelmediğine bakmak yeni Türkiye için ehemmiyetli bir vazife mahiyetini haizdir. Irakta hiç olmazsa seklen azçok mükemmeliyetle yerine getirilmis olan bu sartın Suriyede hatta seklen dahi bir Sovyet harb tebliği Cephelerde çok şiddetli muharebeler Dinyepere Âlrnan taarruzu akim kaldı Besarabyada hücuma kalkan Alman kit'alan iik mevzilerine kadar geri püskürtüldü Moskova 7 (a.a.) Sovyet İstihbarat bürosu tarafından bu sabah ilk saaüerde neşredılen Sovyet tebliği: 6 temmuz gunu, motörlü cüzütamlar arasında muharebe Ostrov, Lepel ve Novograd Volinsk bölgelerinde büyük bir şiddetle devam etmiştir. Ostrov bolgesinde, düşmana karşı yapılan enerjlk mukabil hucumlar düşmana ağır zayiat verdirmlştir. Bütün gün, Vilna bolgesinde çok şiddetli çarpışmalar cereyan etmiştir. Öğleden sonra tank hucumlarına maruz kalan düşman motörlü kıt'alan, tedafüî vaziyete geçmeğe mecbur bırakılmıştır. Borisov bolgesinde, kıtalarımız, düşman motörlü cüzütamlarına karşı taarruza geçmiştir. Oğleden sonra bu bölgede şiddetli çarpışmalar cereyan etmiştir. Bobruisk bolgesinde, kıfalarımız, düşmanın Dinyeperi geçmek için yaptığı bir çok teşebbüsleri tardetnıiştir. Düşman, bu bölgede vukua gelen muharebelerde ağır kayıblara uğramıştır. Novograd Volinsk bolgesinde düşman motorlu cuzütamları hücumlarda bulunmuştur. Anudane mukavemet eden kıtalarımız düşmanı durdurmuştur. Cephenin Besarabya bolgesinde, kıtalarımız, Beltzi istıkametinde hücum eden düşman piyadesi ve cüzütamlarile şiddetle çarpışmaktadır. Cephenin dığer bölge ve mıntakalarında, kıt'alarımızın vaziyeti değişmemiş olarak kalmaktadu. Hava kuvvetlerimiz, faaliyetini düşman motörlü cüzütamlan üzerinde tetnerküz ettirmiş ve bu suretle kıt'alarımızın harekâtına muzaheret etmiştir. İlk raporlara göre 5 temmuzda hava kuvvetlerimiz 28 düşman tayyaresi tahrib etmiştir. Bizim kaybımız 8 tayyaredir. Meşgul Sovyet mıntakalarında, Alman kıfaları köylulerdcn, hasad mahsullerini. bütün buğday, patates ve et ihtiyatlannı almaktadır. Meşgul mmtakalar köylüleri, düşmanın kendi mahsuilerinden en küçük bir ( Arkası sahife S sütun 3 te ) Amerika İziundaya deniz kuvvetleri gönderdi Bunlar, ileride İngiliz bahriye kıt'alarının yerini alacaklar Vaşington 7 (a a.) Amerikan deniz kuvvetleri İzlandaya gelmişlerdir. Ruzvelt, Amerikarl deniz kuvvetlerinin İzlandaya muvasalatlarını ve bu kuvvetlerin ileride İngiliz deniz kuvvetlerinin yerine ikame edileceklerini bildir miş ve Amerikanm Atlantık sevkulcey^* ileri karakollarınm Amerikaya karşı hava ve deniz üssü olarak kullanılmasma müsaade edemiyaceğini ilâve etmiştir. Diinkü merasimden iki intıba: Yukarıda erbaş Fazıl Darman kumandanlar ve kıt'alar önünde heyecanlı hitabesini söylüyor, aşağıda aziz ve kahraman Türk çocuklannın hahrasuıa hürmeten denize çelenkler bırakıhrken (Yazısı 5inci sahifemizde) Askerî vaziyet Cenubî Amerikada da harb başladı! Peru Ekuatör hududunda musademeler ve hava bombardımanları oidu Lima 7 (a.a.) Pazar günü Peru Ekuator hududunda cereyan eden hâdise hakkında Peru hükumeti tarafından neşredilen teb'iğie hâdısenin mesuliyetı Ekuatöre yükletilmektedır. Tebliğde şöyle denümekteair: «6 temmuzda Ekuatör hjduaunda Zarunula mıntakasında musademeler olmuştur. Deloro eyaıetinde Ekuatör kıtjları Aavardes, Palma ve Churgal mevkilerindeki hudud karakollarırnıza taarruz etmişlerdir. Peru kit'alan bu taarruzu tardetmişlerdir. Pazar günü geceyarısı Ekuatörlüler tekrar taarruza geçerck Peru arazisine C Arkası sahife 5 sütun 7 de 1 AKDENİZDE Yeni İngiliz muvaffakiyetleri • • • İtalyanların 10 bin tonluk Goritzia kruvazörile 4 vapur batırıldı Londra 7 (a.a.) Amirallığm tebhği: İngiliz donanması son günlerde Akdemzde bir çok muvaffakiyetler kazan mıştır. 29 haziranda Goritzia adındakı İÜ bin tonluk İtalyan kruvazörü torpillenerek batırılmıştır. İtalyan donanmasmda bu tipten 4 kruvazör olup dığer uçü Mataban burnu muharebesinde batırılmıştır. Bundan başka 9 bin tonluk müsellâh bir İtalyan ticaret kruvazörü, 6 bin tonluk bir İtalyan iaşe gemisi ve Gagliyari üssune erzak nakleden 1500 tonluk bir İtalyan gemisi ve ayrıca 8 bin tonluk bir iaşe genvsi daha batırılmıştır. Haleb ve Beyrut üsleri ağır Komşu memleketin ehemmiyeti bizim için büyüktür, mümkün mertebe sür'atle surette bombalandı Londra 7 (a.a 1 Ortaşark İngilia mütareke yapılması ise her iki muharib umumî Tcarargâhınn tebhği: Suriyede Hindli kttaat Telköçeğin 30 kilometre garbında Deçoklu mevkiini taraf için de favdalıdır ışgal etmişlerdir. Suriye harekâtı Yazan: Emekli General Şuriyede İngilizler ilerleyor I s H. Emir Erhilet > * Büyük Millet Meclisinin dört gün evvclki toplantısında, Başvekilin memleketimizin iç ve dış durumu hakkında yapmış olduğu beyanatta, Suriye hâdiselerinde lürkiyenin çok nazik olan roliine de hükumetçe temas edihniştir. Filvaki .Suriyenin coğrafya durumunun emniyetimiz bakımından haiz olduğu e lıcnımdyetin. büyüklüğünü takdir ve idrak etmemek mümkün değildir. Çünkü, her seyden evvel, Suriyeyi Anadoludan simdi ayırmakta olan si>asî hududlar, büyük bir nehrin veya dağ silsilesinin çizdiği tabiî ve manialı coğrafî sınırlardan değildir. Bu itibarla biz (Arkası sahife 3 sütun 4 te Britanya motörlü kıt'ahn Hurhus üzenne ileri hareketlerine devam etmekfedir. Merkez mıntakssında Britanya kuvvetleri Cezzinin ^imalinde müstahkena mevkiler ele geçim.ışlerdır. Sahilde A\ustrilya kıtaatı »Jamur nehrini geçtikten sonra Vışi kıtaatmın başhca mevzilerile temasa gelmişlerdir Haleb ve Beyrut şiddetle bombalandı Kahire 7 (a.a.) İngiliz hava kuv( Arkası sahife 5 sütun 4 te ) Birkae söx Tramvaylarda mevki farkı Bazı küçük ve ehemmiyetsiz gibi görünen işler vardır ki, ifade ettikleri mana itibarile mühimdirler: Bundan otuz beş kırk sene kadar evvel, İstanbul sokaklarında tramvay arabaları işlemeye başladığı zaman, sermâyesi Belçikah olan şirket, birinci ve ikinci mevkı diye müşterileri ikiye ayırmıştı, Ihdasında kazanc endişelerinin de hâkim olduğu bu usul, zamanın içtimaî şartlanna belki aykın düşmüyordu. Vakıâ, daha o devirde, Avrupa memleketlerinde görülen halka doğru yürümek temayülü, her sahada olduğu gibi, nakil vasıtalarında da kendini hissettirmeğe başlamıştı. Kısa mesafeler içinde bir âmme hizmeti gören tramvaylar, metrolar, otobüsler Pariste olsun, Berlinde veya Romada olsun Belediyelerin idaresinde olarak tek mevki prensipini tatbik ediyorlardı. Fakat o zamanlar burası henüz imparatorluk rejiminin hâkim bulunduğu bir memleketti. Âmme hizmeti gibi yeni telâkkiler de kafamıza henüz girmemişti. Aramızda kapitülâsyon zihniyeti hüküm sürüyordu. Belçikah şirket arzu ederse tramvaylarda bir de lüks mevki icad edebilirdi. Vakit ve mesafe mefhumlarından o kadar habersizdik ve içimizde keyhne o kadar düşkün olanlar vaıdı ki, meselâ Slrkeciden Fatihe çıkabilmek için hali vakti yerinde bir adam yanm saat birinci mevki bir arabayı bekleyebileceği gibi, ayni adam, fakir, fakat acele işi olan bir halk çocuğunun ikinci mevki bir arabaya binebilmek için kendisi kadar beklemesini tabiî bulurdu. Aradan otuz küsur sene geçti. Bu müddet zarfında biz mütemadiyen halka doğru yürüdük. Köhne zihniyetleri kökünden koparıp attık. Âmme hizmetinin ne olduğunu artık iyi biliyoruz. Mesafe, vakit gibi mefhumları hakikî ölçülerle kıymetlendiriyoruz. Şirketin yerine de tramvaylan şimdi Belediye işîetiyor. Fakat gel gelelim, halkın menfaati bakımından hiç bir mana ifade etmiyen mevki farklan bizde hâlâ cari. Gündelik hayatınızda vaktin ve iki kuruşun bir ehemmiyeti varsa, yeşil araba bulmak kaygusile sokakta dakikalar kaybetmeğe mahkumsunuz demektir. Rejimimize yakışmıyan şu sakatlığı düzeltmek. de bir marifet mi acaba? YUNUS NADİ (Arkası sahife 5 sütun 6 da ) 3 eşi Mataban muharebesinde batınlan İtalyanların 4 ağır kruvazorunden Goritzia N.