31 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1
D MOVADO A K i K 165 BİRİNCİ MÜKÂFAT TW z 18 inci yıl sayı: 6038 umhuriyet İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul . Posta kutusu: İstanbul No 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeü: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 REBE KA DAPHNE D^TOa WIER 208 sahife, 50 kuru#fc| ^ £ 5 REZZAN YALMANTN TERCÜMESİ 1 Son senelerin en çok sevilen ve bilhassa kadınlar ve genc kızlar arasında şöhret kazanar^ fcıanı. Yafejfc i Cumartesi 31 Mayıs 1941 kuruş. AHMED H A L İ \jA W T A B E V HARB ve SULH Yalnız Avrupanın değil, bütün dünyanm harblere ebediyyen son verecek bir yeni nizama ihtiyacı bulunduğunda itrifak etmek ve bunun hallini harb meydanlannın kan ve ateş dolu boğuşmalannda değil akh basında mületlerin etrafına hüsnü niyetle oturacakları müzakere masasında aramak doğrudur Ankara: 30 mayıs arb, maİLun, bütün dümanın içinde yuzdüğü bir kan ve ateş deryası. İhtiraslar o kadar şiddetle çarpışmakta, ki bugünün halleri ve şartları içinde sulhun uzak ufuklardan belirebilecek karaltısını bile, serabını bile sezmeğe imkân gorünmüyor. Bununla beraber bu boğuşmalann sonunda yorgunluktau ve harablıktan sırtıüstü uzanacak milletlerin ne be>hude yere çarpışmış olduklannı anlayarak çok acı bir hayretle karşılaşacaklarında hiç şüphe edilmese yeridir. Ne yazık ki dünyanm bellibaşh biiyük milletleri bu manasız kavganın cereyanına katılmış olduklanndan ortada sulh leklif edecek ve sulh teklifi dinlenecek bir salâhiyet ve kudret bulunmuyor. O salâhiyet ve kudret hiç yoktur denilemez. Fakat muharib taraflarc» bir kabul kulağı bulmıyacak söziin söylenmesinde fayda tasavvur olunmuyor galiba. Bizce israf sayıldığı için söylenmesinden çekinilen sulh sbzünü tekrar etmek ve ona imkân aramaktan geri durmamak derhal amelî bir netice venniyecek bile oisa gene faydalı olmaktan hâli kaiamaz. Tınk» farbna önüne düşmüş yapraklar gibi yakalanm her gün daha' dahi ziyade azıtan ihtirasın pençesinc kaptırarak, serseri ve sergerdan, boğuşnaadan boğuşmaya vuvarlananların ikide bir eteklerini çekerek onların akıllaruu başlarına aldırmağa çalışmak en yüksek dereceli bir insanlık vaztfesı olsa gerektir. Teklif olunan sulhun taraflarca kabul olunmaması, teklifi yapmış olanlar için şeref ve haysiyete dokunan bir netice olur diye bir vahime vardır. Onun için ekseriyetle sulh teklifleri yapılmadan önce onların kabulune imkân bulunup bulunmadıgı hakkında sondajlar >apılması lüzumlu görülür. Şiradikı dünya badiresi hızını almaktan çok uzak sayıldığı için hatta sondaj yapmayı büe düşünen yoktur. Halbuki. bilhassa gittikçe cihanşümul bir mahiyet almağa giden yeni kavga. eğer son tahlilde bizim görüsümüz gibi bir kör dövüsü manzarası arzediyorsa. bu kor ddvüsüne bir an önce nihayet vermek için. her hangi bir sondaja asla lüzum olmaksızın. ikide bir doğrudan doğruya sulhu teklil ve bunu hiç usanmadan tekrar etmekte hera isabet, hem zaruret vardır. Kabul olunnuyan tekliften dolayı onu yapanlann şan ve şerefine hiç bir nakise geleceği tcvehhüm değil. hatta tasavvur dahi edılemez. Bu kadar makul ve insanî bir teklifin müsbet neticeye varmamasmın her hangi bir mahzuru varsa bu mahzur o teklifi kabul etmiyenlere aid olur. Teklifi yapanlar ve daima tekrar edenler ancak çok şerefli bir insanlık varifesı yapmış olacaklardır. Şimalî Amerika Birleşik Devletleri Büyiik Cumhuriyeti Reisi Mister Buzvelt gerek buhranuı henüz harbe müncer obnadığı günlerde, gerek silâhlar patlatıldıktan sonra yaptığı teklifler kabul edilraemiş olduktan sonıa bu buyük Yeni Dünya dcvleti şimdi haklı gördüğü tarafı tutan bir hareket hattı ihtiyar ederek artık sulhtan bahsedilmiyeceğini açık ifade cden bir netiçede karar kılmıştır. Bunda incinen insanî bislerin derin infîalini görmek tabüdir. Amerikan efkânnda husule gelen inkılâbla bu büyük cumhuriyetin aldığı veçheyi dahi sulh üzerinde müessir olmak lâatn gelen kuvvetli bir unsur telâkki etmek mümkündür. Çiinkü bu vaziyet zahiri şeklile Avrupa harbinin değil, belki en hakikî manasile Avrupa kör dövüsünün ne çıkmaz bir dava ve kavga olduğunu ispata hazırlanan ülhak bütçeler de dün Millet Meclisinden çıktı Millî Miidafaa için 83 milyon liralık fevkalâde tahsisat kabul edildi İnhisarlar varidatile BedenT erbiyesimükellefiyetleri görüşüliirken münakaşalar oldu Almanların işgal ettiklerini bildirdikleri Kandiyeden bir manzara GİRİDDE Alman tebliği harekâtın sona erdiğini bildiriyor Kandiye şehri de Almanların elinde İngiliz kumandanlığı, yeniden hatların geri alındığım kaydediyor, Londra telgrafları vaziyette salâh olmadığını saklamıyor Kahire 30 (a.a.) Ortaşark İngiliz kuvvetleri umumi kaıurgâhının tebliği: üîlîı tılride hava yo'hı de yeııiden AJman takviye kıt'aları gelmiştir. Bütün gün şiddetli pike bombardımanlan devam etmiş ve kıt'alarııcızm mevzilerinde yeni düzeltmeler yapılmıştır. Kıt'alarımız düşmana yeniden ağır zayiat verdirmişlerdir. Şarab imalâtı serbest bırakılacak Ankara 30 (Telefonla) Meclise verilmiş olan bir kanun Iâyihasile mcmleketimizde şarab imalâtı tnhisann kontrolu alhndan çıkarılmaktadır. Şarab inıalâtı tamamen serbest bırakılacak, bu suretle bağcılara da yardım edilmiş olacaktır. Lâyiha Bütçe Encümeninde tetkik olunmaktadır. Bu lâyihada şarablann vasıflan, ne şekilde çıkanlacaklan ve Inhisarların bu sarablan murakabesi hakkında hükümler vardır. İNGİLTEREDE Ali Rana Tarhan (İstanbul) Dünkü Millet Meclisl müzakerelerinde söz söyliyenlerd'en Gümrük ve İnhisarlar Vekili Beden Terbiyesi Genel Dihektörü Baif Karadeniz General Cemil Taner lüğü bütçeleri. müzakere açılmadan okundu, kabul edildi. cereyanları artıyor Gazeteler, bunun zaruret olduğunda ısrar ediyorlar Londra 30 (a a.) İngiliz hava kuvvetlennın Sfax lımanuu bombardımanından dolayı Pransanın Ingiltereye verdıği protesto notası bu gece henuz Londraya gelnıemişti. Pakat Ingılız efkân umumiyesinin topal bir hakıkatl General Freyberg kabul etmiyeceği tahmın edılaıeitedır. İngiliz hava kuvvetleri tarafından neşredilen teblığde İngilizler tarafm dan çarşamba gıinu atılan bombalann hedefe isabetı uzerıne Sfax ta bir vapurun battığı tasrih edilmiştir. Fakat, Rabelais ismindeki Pransız vapuruna isabet vaki olduğuna dair olarak Vışi tarafından ıleri surülen iddia hakkında Londrada ademi malumat beyan edılmektedir. Londrada işaret edıldığine göre, hava akım esnasında bir İtalyan vapunı Sfax limanına sığınmış bulur.uyordu. Şayed Rabelais'ye isabet vaki olmuşsa bu hatanın mes'uliyeti Pransanm bitaraflık hakkı iddia edemiyeceği hakkında İngiliz ıhtanna rag men Tunus sularında ve liminlannda düşman vajjurlanının faalij'etine müMihver kaynaklan. Giriddeki müt saade eden Fransız makamlarma aidtefikler kuvvetleri kumandanı General dir. Freyberg'ın adadan aynlarak Mısıra Daily Herald'm diplomatık muhar « gittiğini ve tayyarenin Mısırda yere inerken parçalandıgını. General Prey riri bu sabah diyor ki: bergin de oldüğünü bildıriyorlar. Bu «Almanlar ve İtalyanlar tarafırdan haber İngilizler tarafından teyid edil kullanılmasına müsaade edilen Sfax memiştir. (Ankara Radyo Gazetesi) limanmın Calais, Brest veya Vişi'ye aid saır lımanlardan hiç bir farkı yoktur. İtalyan vapuruna karşı yapılan akın esnasında Fransız vapurunun da batmış olması mümkündür. Buna teessüf edilebilir. Fakat hâdısenin mesuliyeti V)şi hükumetine aidd'r.. Bursa (Hususî) Gemlıgm ArmudDaily MPİI gazetesi de bir makalelu nahiyesi merkezinde 20 yaşlarınde sinde son günlerde bazı gazeteler ta Ravziye adında bir genc Türk kızı or rafından izhar edilen kanaati bahis duda gönüllü olarak hizmet etmek is mevzuu ederek diyor kitedığini bildırerek müracaatte bulun «İngiliz hava kuvvetleri Almanyanın muş ve bu müracaati orduca memnuniyet ve teşekkürle kabul edilmiştir. • (Arkası sahife 5 sütun 6 da) Fransayı bombalamak Ankara 30 (Telefonla) Büyük Millet Meclisi bu gun saat 21 buçuğa kadar devam eden toplantısmda mulhak bütçelerin muzakeresini de ikmal etti. T»Srttî 14 te Befef Tî&nıtezin başkanhğında toplandı. Devlet Havayollan. hudud ve sahiller, Sıhhat Umum Müdür İnhisarlar bütçesi görüşüliirken... İnhisarlar ymum Mudüriuğu h^ıtçesinde hararetli münakaşalar oldu. Anason mahsulumin İnhisarlar tarafından (Arkası sahife 5 sütun 1 de) Raşid Ali dün Irana kaçtı Milli Sef Mectiste Ankara 30 (Telefonla) Reisicumhurumuz İnönü bugün de Büyük Millet Meclisine gelerek bütçe müzakereleri yapılmakta olduğu sırada Meclisteki dairelerinde meşgul olmuslardır. Sabık Kayzer Holandada vefat etti Alman teblün Berlin 30 (a.a.) Rrsmî tebliğ: İngllterenin Girid kalesinin işgali için 20 mayısta havadan yapılan muazzam bir ıhraç ile başlayan harekât aşağı yukarı bitmiş gıbıdir. Düşman mukavemeti her tarafta jikılmıştır. Paraşütçuler le dağ avcılarından mürekkeb olarak adanın garbinde teşekkül eden hücum grupu mü^hiş bir sıcağa ve arazinin arızalı olmasına rağmen düşmanı mağlub ederek dağıtmıştır Batı grupu Resmo civarında paraşütçü!e>le birleşmeğe muvaffak olmuştur. Bu paraşütçuler adedçe çok üstün düşman kuvvetlerine karsı kendilerini 8 gür. şecaatle müdafaa etmislerdir. Paraşütçuler düşmanın şiddetli mukavemetine rağmen Kandiye şehrini ve hava meyd?nını işgal etmlşerdir. Yunan kuvvetleri Başkumandanı olan General Hırayon tes'im olmağı teklif etmistir. Alman hava kuvvetleıi çekilen düşman kollar: ile kıtaat tahaşşüdleri ve mukavemet merkezleri üzerinde fasılaşız bir surette yaptıklin hücumlarla müzaharette bulunmuşlardır. Muharebe tayyareleri ile stuka ve tahrıb tayyarelerinden mürekkeb teşokküller İngiliz ve Yunan kıfalarını birbırinı takib eden dalgalarla biçmislerdir İtalyanlar denız ve hava kuvvetlerile harekâtımıza yaptıklan müzaharetten başka İtalyan kıt'aları 28 mayıs öğleden sonra adanm şark kısmına çıkmışlardır. Ve garba doğru sür'atle ilerlemektedirler. İtalyan torpidoları bu müza harette bilhassa temayüz etmislerdir. f Arkası sahife 5 sütun 7 de İngiliz ordusu Bağdada girmek üzere Suriyeye hulul! Ofi ajansına göre Raşid Ali, Kralı da götürüyor Londra 30 (a.a.) Röyter: Londra resmi mahfillerinden öğrenildiğine göre, Raşid Ali Iraktan kaçmıştır. Raşid Âli genelkurmay başkanı Emin Zeki ve Emır Abdi'H?hm yerine tayin cür'etini gösterdiği sözde Naıb Şeref olduğu halde Iwk İran hududunu geçmiş ve İrana gitmistir. (Arkası sahife 5 sütun 6 da) Mihvere göre Giriddeki İngiliz kumandanı Freyberg Tayyare ile Mısıra geçmiş ve düserek olmuş Halebde Almanların mevcudu gittikçe artıyor Kudüs 30 (a.a.) Reuter ajansının Suriye hududundaki muhabiri bıldırıyor: Beyruttan en son gelen İngilizler Halebde teknisyen ve tavyarecilerin de dahll olduğu kuv\'etli bü Alman kadrosunun mevcud olduğunu bildirmektedirler. Tükenen benzin stoklannı yenilemek için İcab eden benzin tayyarelerle nakledilmektedir. Salı gecesi beheri 40 kadar Alman tayyaresinden müteşekkıl CArkasj sahife 5 sütun 6 da Eski Alman İmparatoru Vilhelm Nevyork 30 (a a ) Berlınden Nev.vork Taymis'e gelen bir telgrafa göre. sabık Kayzer barsaklarmdan hasta olduğu gibi aynca ağır bir nezleye de yakalanmıştır. Sabık İmparatorun ken disini ha^Jı zayıflatmış bulunan bu hastalıktan kurtulabıleceği hususunda yakınlan endişe izhar etmekteclirler. Eski İmparatorun ölümü Berlin 30 (a.a.) Sabık Kayzer Vilhelm. Dorn'da gripten vcfat etmiştir. Damga resmi kanununda son yapılan tadilât Defterdarlık değişikliklerin nelerden ibaret olduğunu izah ediyor Damga resmi kanununda yapılan ve yarmdan itibaren mer'iyet mevkıine girecek olan tadilât etrafından İstanbul defterdarı Şevket Adnlan dün gazetemize aşağıkı izahatı vermijtir: 1 Yabancı memleketîerde tanzim olunup Türkiyeye gönderilen evrak ve senedler, şimdiye kadar resmî dairelere ibraz edildiği veya üıerine mürselünileyhleri veya hamilleri tarafından devir /eya ciro muamelesi yiirütüldüğü takdirde damga resmine tabi idi. Yeni tadılâta göre, (herhangi bir suretle Türkivede hükmünden istifade edildiği1! takdirde dahi damga resmine tabi olacak ve resim. hükmünden istifade edenler tarafından ifa olunacaktır. 2 Çeklerle bankalar arasındaki münakale ve tediye emirlerine aid hüküm, genişletilerek (çekler. bankalar veya ticarethaneler arasındaki münakale. tediye, irsal, tesiim ve tahsil emirlerile alelumum ha%?alenameleri ve havale mektubları ( 5 " > kuruş ve muhteviyatı 20 liraya kadar olan posta ve (Arkası sahife 5 sütun 4 te Sevket Adalan Fransız Alman işbirligi müzakereleri Birçok Fransız Nazırları Pariste Görüşmelerde bilhassa İmparatorluğun müdafaası bahis mevzuu oluyormuş Vişi 30 (a a.) Ofı ajansı bildiriyor: Amiral Darlan hem Pariste Başveki) muavini hem de Hariciye Nazırı sifatlarile ikı türlü faallyette bulunmuş ve ışgal altında bulunan mmtakalardakJ bazı nazırlarla ezcümle Harbiye Nazırı General Huntziger ve Millî İktısad Nazırı M. Bouthilier ile gorüşmüştür. Halen bahis mevzuu olan başlıca meselelerden biri yevmive meselesidir. Paris basını 15 gündenben, az olan yevmıyelerin arttırılması lehinde neşriyat yapmaktad». Hayat hissedilir derecede pahalılaştı. Yevmıyeler lehinde bazı tadilât yapılacağı zannedilmektedir. Fakat fiatları kabil olduğu kadar şİmHıki {Arkası sahife 5 sütun 5 te) Bir Tiirk kızı orduya jnüllü yazıldı YUNUS NADI '\ CArkası sahife 5 sütun 5 te ASKERI VAZİYET Girid harbinin neticeleri Yazan: Emekli General H. Emir Erfcilet Bugün ıkinci sahifede Havre limanında dolaşırken geçen seneki bombardımanın dehsetli tahribatını gören bir yabancı, yanındaki Fransız arkadaşına: Ne müthiş facia! demiş, koskoca bir mamurenin şu hale geleceğini havsalama sığdıramazdım. Fransa bu muazzam taş yığırunın altından nasıl kalkacak, inanamıyorum. Fransız, yabancı dosruna şöyle bir cevab vermiş: • Bugünün faciası olan şu manzara, yannki Fransanın geçimini temin edecektir. Ucsuz bucaksız yangın yerlerini imar etmek, fabrikalan, yollan, köpriileri yeniden yapmak müstakbel sulh senelerinin başlıca meşgalesi olmıyacak mı? Sağlam kalan fabrikalannm harıl harıl işleyecek; şehirlerde, tarlalarda. her yerde çalışılacak, işsizlere iş bulunacak. Ve satın alma kabiliyeti artan millet, ıızun bir refah devresine kavuşacak. Bana inanınız, bu kora taş yığıııının altından Fransa muzaffer olarak kalkacaktır.» Fransızın sözleri realiteye uygun mudur. şimdiden kestirilemez. Sosyal ha Birhaç söx Zavallı küçükler, hele sizler, hele sizlerl yata istikamet veren unsurlar o kadar çeşidli ve kansıktır ki, bizi nereye sürükleyeceklerini hiç bir zaman iyi bilemeyiz. Ancak, yukarıki sözlerde nisbî bir hakikat kokusu bulunsa bile, bu. sadece büyük ve endüstrici memleketler için doğru olabilir. Fransada, Almanyada. İngilterede harbin meydana getirdiği tahribat, harbden sonra bu memleketîerde iş hayatının artmasını temin edebilir. Ne kadar yıkılsa. onlann gene fabrikalan. madenleri vardır; ne kadar mahvolsa, gene inkisaf çaresi arayan kapitalleri bulunur. Bu sayede milyarlar sarfederek, yabancıya muhtac olmaksızın kendi kendilerine kalkınabilirler. Borca girscler bile o borc da dahilde iç hacmini artıran hayırlı bir rol ojTiayabilir. Bu harbin asıl kurbanları küçük ve endustrisi zayıf milletlerdir. Polonya baştanbasa tahrib edildi. Norveçte, Yugoslavyada, Yunanistanda. hatta Suriye ve Irakta milyonlarca İngiliz lirası kıymetinde zararlar yapıldi. Bu memleketlerin iş kabiliyeti yüksek değildir. Kendi kendilerine yardım edecek endüstri membalarından mahrumdurlar. Buralarda meselâ bir fabrikayı mahveden bomba. o memleketlerin birkaç milyon liralık encrnsini eritiyor dcmektir. Eritiyor diyorum">;ünkü fabrikayı yerine getirmek için ileride birkaç milyon lira içeride* aarîedilmijecek, dışarıya verilecektir.v p Büyük devietler, t4ri»b,ir(erini boğazlarlarken, arada gUTÜHüye' giden masum küçükler, sizlere a'cımamak kabil mi? N.
