25 Mayıs 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YALOVA KAPLICALARI TERMAL OTELi AÇILDI 18 inci yıl sayı: 6032 umhuM ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adreâ: Cumhuriyet, İstenbul . Posta kutusu: îstanbul No 248 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 24298. İdare ve Matbaa kısmı: 24299 24290 r Muazzez Tahsin Be Hissi, meraklı ve heye son ve en beğenilen ı Kısa bır zamanda mevcudu kalmıyan ve M UALL A Fı. 75 Krş. Pazar 25 Mayıs 1941 B AH AR F i . 5y İNKİLÂ3 Klt*fi4vl Yeni dünya harbi karşısında Turkiye Türkiyenîn daha evvel davranarak Suriyeyi işgali tavsiyesi netice itibarile bizi düpedüz harbe karışmaya sevkeden bir düşüncedir aten kansık olan Suriye ve Cephaneliğinin infilâkile batan. dünyanın en büyük zırhlısı Hood koca cüssesini bir torpito Irak vaziyetleri Alman ta>kadar küçük gosteren son sür'atile seyrederken yare müdahalelerile daha ziyade karıştıktan sonra Türkiyenin cenub hududlarından dahi çevrilip çevrelenmesi ihtimaline karsı icabında Suriyeyi işgal ederek bu ihtimale me\dan vcrmemesini tnudafaa eden bir fîkir üzerinde ısrar olunduğunu gorüyoruz. Bu fikri müdafaa edenler Suriyeyi fütuhat hırsile değil. bu komşu memleket ve millctin hıirriyet ve istiklâlini temin kasdile işgal edeceğimizi tasrih ediyorlar. Yani yeniden yeniye miyecek.se, netice itibarile bizi düpeduz ruz. Ve ancak böylelikle kendimize ve cephelerile dunyayı kâfi derecede • • etmekte olan harbe yeni bir cephe da harbe karışmağa sevkeden bir düsunce herkese faydalı olacağımız kanaatini ha ilâvcsi tavsiye olunuvor. Eğer belli dir. Bu takdirde Suriye halkını hurriye dün olduğu gibi bugun de muhafaza başlı alâkalılaruı rıza ve rauvafakatlerile tine kavuşturacak olan bu âlicenab ha ediyoruz. Eğer bu siyasette bir değişiklik olaaçılmamışsa bu cephenin jalnız cenub reketimizin sahası yalnız Suriyeye ve hududlarımıza inhisar etmiyeceğini soy cenub hududlarımıza münlıasır kal>nı\a caksa onu mucib sebeblerile birlikte salemeğe hacet bile yoktur. Bu takdird» cağını. bizi bo.vle bir serçüzeşte surıık lâhiyetli mes'ul makamların söylemesi tavsijenin amclî neticesi Türkiyenin lenjek istijenler de pekâli bilirl<>r sanı muvafık ve lâzımdır. Ve biz zannediyorız. Dün Londra radSosurHa harb \a71 ruz ki Turkiye Cumhuriyet hükumeti yeni dünya harbine karışmasıdır. Yeni dünya harbine karışahm mı? Bu yeti üzerinde konuşan Türk spikrr Turk simdiye kadar taldb ettiği ihtiyatlı, isasuale cevab vermeden önce bu kadar emnijet sahalarının tehlikeye girdiğin betli ve bundan dolayı azamî derecede muğlâk ve hayatî bir meseleyi sokakta den bahsedijor ve uzaktan gorıısle kuvvetli siyasetinden ayrılmn acaktır. YUNUS NADI mı halledelim, sualine ccvab vermenin memleketimizi kendi selâmetinin ıcab daha doğru olacağını zannediyoruz. Bu ettirdiği tedbirler üzerinde düşünmeğc meselede uluorta ileri sürülen iddia, davet eylerken bu mcvzuda İstanbuldaBeyrut 24 (a a ) Suriye Filistin Londra 24 (aja) Salâhiyetli bir kay. Türkiyede matbuat hürriyetinin kemati ki bazı neşrijatı da mesned olarak kıılhududu Fransız makamları tarafından naktan haber ahndığına göre, Kral Nalaruyordu. le mevcudiyetine itiraz götünnez bir dekapatılmıştır. ibi Abdülilâh Irak arazisine girmiştir. Demek ki bu yeni dünya harbi karşılil teşkil edebiiirse de harb ve sulh meYakında bir hükumet teşkil edeceği Hür Fransıziara iltihak eden suıdaki siyasetimizin değişlirilmcsi isteselelerinde hürriyetin bu kadar başıboş zannolunmaktadır. Fransız bahriye subayları olaıuna en hür memleketlerde de tesa niliyor. Bu yeni dünja harbi karşisındaNaibe taraftar olan şeyhler Londra 24 (a.a.) Sariyeden pek az ki Türk siyaseti malumdur: Doğrudan duf olunmaz sanırız. Hususile harb meLondra 24 (a a ) Irak Naıbi eski malumat gelmekte ise de yuksek Frandoğruja Turk emnijet ve istiklâlini ihselesinde haricî siyaset, cfkân umumiBaşvekili, mumessili olarak Basraya gön sız deniz subaylarının hür Fransızlara yede zarurî bir vahdetin aramî derecesi lâl eden bir hareketle karsı la<smadıkça derffiitftir. Irak Naibine sadakatlerini iltihak ettikleri anlaşılmaktadır. bu harbe karısmamak, fakat oyle bir ihni ister. Bunun lanzimini ise kendisine bildiren şeyhler arasında Anara ve Ma. Bir tayyare filo»u Filistinde îtimad olunan ve hü\ük mes'uliyetini timale karşı da butun milletç? daiına sariya mıntakalarının maruf şeyhleri de Kahire 24 (a.a ) Hur Pransız şark roüdrik olduğu kadar işlerin içyüzünü hudud ve hukukumuru silâhlı nıüdafabulunmaktadır. Bahreyndeki Irak cemaradyosu, Glen Martın tipinde Frande bilen hükumet temin eder. Hayatî aya kanr bulunmak siyaseti. Devlet ve ati Naibe bir telgraf çekerek sadakat . sız tayj arelerinden murekkeb bir filodenilecek nezaketi haiz zaroanlarda en halk bu sijaset üzerinde en açık bir anlerini arzetmişler ve Irakın Raşid Aii nun, Surlyeden gelerek Pilistlndf Jnglile taraftarlannıri elinden kurhılmasını aykın fikirli gamte bu m*vau iizeönde. lajıs ve en, katl bir azimle İUifak. etmjî TBrrWrv« iğvmterttttn ^Hr tayyare Hwy* istemişîerdır. neşrhatta bulunmak için saiâhiyettar bulunurken Suriyenin muhtemel varldanmda yere inmiş oldugunü bildlr resmi kaynaklardan herhalde iyi ve et yetlerinden dolayı bu siyaseti tcrkederek mektedir. Fransızlar Raşid Âliye silâh yerine bir başkasını ikame etmek teklifi raflı malumat almağa meeburdur. gönrlerJyorlar General de GauIIe karargâhının Her yerde bu malumat almak mecbu en iptidaî mahzur olarak keıulisinde efLondra 24 (a.a.) Suriyedeki Fransız tebliği riyetini kanun çerçevesine sokmazlar. kârı umumiyeyi kanştırmak tchlikesini makamlarınm Raşid Âli kuvvetlerine Teslim oiurken, İngiliz zabitlerine taHh Londra 24 (a.a.) General de GauGeçen Umumî Harbde kimbilir ,belki taşır. harb malzemesi gonderdikleri haberi karargâhı taraiuıdan Ve nihayet Türkiyenin bu harbe ka temennisinde bulunan İtalyanlann Ha lle'ün umumî çimdikinde de İngilterede mesele hüLondrada buyuk bir infıalle karşılan beş vali ve kumandanı Dük d'Aosta neşredilen deklarasyonda jöyle denUkumetle matbuat amma her çesid mat rışması irin Suriyenin muhtemel akıbemıştır. mektedir: buat arasuıda zunnî, medenî ve vatanî linde vesile bulanlar bu hesaba bir efBağdad ve Kerkükte harb hali cVişi hükumetini Hitler'in bir kuklası bir aniaşmanuı sarih denilecek kadar kân umumiye yaratmak üzere hürriyet ilân edildi ve Fransa için Quisling'leri olarak tekafî icablanna tevdi olunmuştu. Yazıl prensipine mi iltica ediyorlar? Hür deVişi 24 (a.a.) Ofı ajansının BağJâkki ediyoruz. Buna binaen Ingiltere ması azçok mahzurlu olabilecek mevzu ğiller mi, onlar soylerler, soyledikleridaddan haber aldığına göre Kerkük ve hükumeti Fransız Quisling'lerinin faalar üzerinde herşeyden önce matbuatla nin kabul veya reddi başkalanna aiddir Bağdad vilâyetlerinde harb halı ilân e Iiyetini akim bırakmak üzere alman mi demek istiyorlar? Eğer ö>le demek Yunanistanda müttefik ordusu otoritenin anlaşnıalan karşılıklı bir müdilmiştir. bütün tedbirleri tasvib ediyoruz ve kumandanı General Freyberg kellefiyet haline konmuş ve bu prensip istiyorlarsa tabiî yanlış iş gorüyorlar. Fransız milletinin de ingiliz hükumeti Falluja tekrar İngilizlerin elinde Memleketin harb siyaseti mes'ul ve milcezaî tehdidlerle de teyid olunmuştu. Ya tarafından müşterek menfaatlerin müKahire 24 (a.a.) İngiliz hava kuvKahire 24 (a.a.) İngiliz Ortaşark harb ilân olunmak için, ya harb ilân letçe mutemed hükumetin gene milletçe dafaası için lüzumlu gönilecek bütün vetleri Ortaşark umumî karargâhının Başkumandanhğmm tebliği: Almanlar olunduktan sonra mesele hususî fikirle üzerinde ittifak edilmiş si> asetinden ibaicraatı iyi karşılayacağıua itimadımız Irak harekâtı hakkında dün akşam Giriddeki kıt'alarının tdkviyesi için dün rin hududunu aşarak bütün memlekete rettir. Hürriyete nekadar hünnetkâr vardır » (Arkası sahife 5 sütıın 7 de azlmli gayretler sarfetmişlerdir. Kandiye mal olacak bir mahiyet aldığından her olursak olalun bu siyasetin kanştınlmave Resmo'da havadan indirilen müfreFransada de Gaulle'cüler Iki şıkta memleketin en büyük silâhı sına hak tanıyamayız, ve bu yoldaki zeler kat'î surette temızlenmiştir. Daha fazla gayretleri aslında nekadar saf ve mahkum ediliyor olan efkân umumiye vahdetini birinci uzak mmtakalara indirilen paraşütçüler derecede gözbnünde tutmak kaygısı bu samimî olurlarsa olsunlar hürriyetin Clermont Ferrand 24 (a^ı.) On üde Yunanlıların muzaheretile temizlensuüstimali gibi telâkki etmekten geri cabıtayı zarurî kılar. çüncu askerî mıntaka harb divanı ası Londra 24 (a a ) Habeşistandaki vamektedir. Malemi ve civarında şiddetli duramayız. Fikrimizce bu meselede iıürriyetin biziyet hakkında yapılan beyanata göre, subaylardan iki kişiyi gıyaben idama, bir mücadeleye devam edilmektedir, AlSuriyeyi işgal etmek sureüle hürriyet Bp tükenmez münakaşalarına yer yokSciasciamanna'nın 40 kilometre şimali üç subayı 20 sene, uç küçük subayı da manlar bidayette tutunduklan yeri geniş tur. Cemiyette onun mal'dud olnısğa ve istiklâline kavuşturmak tavsiyesine garbisinde kâin Gelute kasabası şiddetli 5 sene hapse mahkum etmiştir. Bu hületmek için esaslı gayretlerini burada mahkum olduğunu biliriz. Ne derecclere uyarak harbe girclim mi? muharebelerden sonra ve düşmanın kumler de gıyaben verilmiştir. sarfetmişlerdir. Pike bombardıman tayBu yolda hareket etmekliğimizi istikadar kayıdsızdır, hangi hadlerde bağlıMahkumların askerî rütbelerinin reftanklarla yaptığı bir mukabil hücum dır, bunu âmme menlaatlerile unıumun yen ve istemiyen devletler bulunabilir. (Arkası sahife 5 sütun 5 te) f Arkası sahife 5 sütun 6 da (Arkası sahife 5 sfitnn 3 ta akh selimi ta>in eder. Meselâ harbe ta Suriyeyi işgal etmek için başta Fransa alluk eden vaziyetlerde hürriyetin ; eri ile harb haline geçmekliğimiz lâzundır. ne herkesin kolaylıkla takdir ettiği baş Boyle bir harbin muhtemel müteakıb ka icablar kaim olur. Daima düşiiuülup ihtilâtlaruu da elbet hesaba katmalıyu. hiç söylenmiyen meseleler vardır. On Halbuki şimdiye kadar çok sarih olan lar üzerinde gönülleri bir olan in'sanlar Türk siyaseti bütün salâbet ve kuvvetiağızlannı açmadan ve kalemlerini oy ni sergüzeşt vaziyetine düşmemekte natmadan, kat'iyyen sakit bir eda Ue, bulmuştur. Biz yalnız Suriye meselesini değil, ondan daha ehemmiyetli olan dagıirül gürül komışurlar. ha pek çok meseleleri göriiyor ve biliSuriyenin muhtemel hâdiselere miisyonw. Düny» işleri, içlerinde Türkiye takbel sahne oluşu hesaba katılarak de bulunan pek çok memleketler için bir Türkiyemn daha evvel davranmak sudemir leblebi halindedir. Biz kuvvetleriretile burasını işgal etmesi tavsiyesi. Irakın şimdiki Başvekili mizi kendi varlığımızın selâmet ve iseğer böyle bir hareket kat'î mahiyctli Raşid Âli Geylânî tiklâli noktasında toplanuş bulunuyosağlam diplomatik istihzarata istinad et Groenland önlerinde tngiliz ve Alman donanmaları karşılaştı İngiüzlerin 42 bin tonlok Hood zırhlısı, cephaneüğine bir isabet alarak battı Alman filosundan Bismark dretnotu hasara uğradı. Muharebe devam ediyor Londra 24 (a.a.) Amiralhk daiıesi tarafından neşredilen resmî bir tebliğde şöyle denilmektedir: «Ingıltere bahri kuvvetleri bu sabah erkenden Groenland açıklarında aralarında Bismark zırhlısı da bulunan Alman deniz kuvvetlerini önlemişlerdir. Düşmana yapılan taarruz esnasında Vis Amiral Holland'ın bayrağmı taşımakta olan Hood zırhlısının barut mahzenine talihsizlikle bir isabet vaki olmuş ve zırhlı infilâk etmiştir. Bismark zırhhsında hasarlar vukubulmuştur. Düşmanın takibi devam etmektedir. Hood zırhlısı mürettebatmdan ancak pek azının kurtulabilmiş olmasından korkulmaktadır.> siyasetimizde bir değişiktik oiacahsa onu mucib sebeblerile birlihte salahiyetli mes'ul makamiarm söylemesi muvaftk ve lazitndtr Suriye Irak Giritte kanlı Eskî Naib hududu muharebeler Filistinden kapatıldı Iraka döndü oluyor Fransız deniz subayları da Filistine geçti Kandiye ve Resmo paraşütçülerden Birçok kabileler taraftar temizlendi Bir Fransız hava Falluja şehrini İngiliz filosu İngiliz kuvvet Almanlar, ellerinde" kıtaatı tekrar bulnnan Nalemi hava lerine iltihak etti geri aldı meydamna top da ' indirdiler Hood zırhlısı hakkında malumat (Cumhuriyet 1918 de denize indirilen Hood zırhlisı dunyanm en bdyük harb gemisi idi. 42 bin 100 ton hacminde olan zırhlımn tulü 262 metre 31 santımetreye balığ bulunuyordu. 151 bin beygir kuvvetme malık uulunan Hood zırhlısı başhca 8 aded 381 42 lik, 12 aded 140 50 lik, 4 aded 102 45 lik, 4 aded 47 lik toplarla mucehhez bulunuyordu ve mürettebatı 1341 kişi" den mürekkebdi.) CArkası sahife 5 sürun 6 da) Habeşistanda yeniden birçok yerler alındı Muğlada şiddetli xelxeleler Sarsıntılar devam ediyor, halk evlerini terketti • Cenubda Italyanların 50 bin kişilik kuvveti çevriliyor Bazı köylerde hasarat oldu Muğla 24 (a.a.) Dun geceyarısına doğru başlayan yer sarsıntıları seyrek fasılalarla devam ediyor. Şehrin yeni ve eski su tesisatı harab olmuştur. Üg saatlik mesafede Oyuklu dağında da şiddetli yer sarsmtılan olmuş, bazı köylerde hasarat vuku bulmuştur. Muğla halkı kâmilen evlerini boşaltmış, sokaklara, meydanlara ddkülmuştür. Denizli 24 (a.a.) Dün saat 22 55 de 50 saniye kadar süren oldukça kuvvetli bir zelzele olmuştur. Hasarat yoktur. Bundan başka biri kuvvetli, diğeri hafif olmak üzere 6 yer sarsmtısı daha olmuştur. Renkti harita serimiz ASYA HARİTAS1 Bugün 6 ncı sahifede Bugünkü harb karşısında Asya milletleri Yazan: ~ Emekli general Birkaç söx Tarih sevgisi Tarih, bütün sırları çözen bir tılsımdır. EtrafıFarih, yalnız sırları çözen bir tılsım değil, ayni mızda olup bittiğini hissettiğimiz nice hâdiseler zamanda müşfik bir annedir. Bıze dünümüzü süsvardır ki bugün bize bir muamma gibi görünürler. lemeden, mübalâğaya kaçmadan, olduğu gibi öğOnları ekserıya anlayamayız ve anlamayınca da retirken, içimizi sonsuz bir sevgi ile doldurur. Kd« kendi oluşumuzu izahtan âciz kalırız. künü geçmişimizin derinliklerine daldıran bu büyük Zaman, mekân ve bu iki mefhuma doğrudan sevg:, membamdan fışkıran bir akar suya benzer. doğruya bağh olan hayat, ölçüsünü hiç bir vakıt Bir ar durmaksızın zarurî bir iştiyakla uzandığl bulamıyacağımız bir sür'atle yarına doğru akarken, ucsuz bucaksız mavi deniz bizim yannımız, bizim içindc yaşadığımız hâdiselere objektif bir görüşle istikbalimızdir. nüfuz etmek şüphesiz mümkün değildir. Hiç bir Fakat, müşfik bir anne olan tarih, hassas bir devrin kendini anlıyamaması ve toplu bir halde sevgiliden de farksızdır. Orm öğrenmek, daima kendini yarına aniatamaması bundandır. onunla meşgul olmak, bir ^r^j^un onu ihmal etDün ölmüştür. Dünkü hayatla beraber, dünkü memek lâzımdır. " • Zaman ve dünkü Mekân da donmuş, kaJıblaşmışAksi takdirde bizi yalnız bırakır. Ve biz, ölçütır. Tarih, bu müstehasenin üzerine eğilir, vesikaları sünü hiç bir vakit bulamıyacağımız bir sür'atle zadikkatle ve bitaraflıkla tetkik eder. Hâdiseleri ayık man ve mekân Içinde mukadder seyahatimizi ya« lar. tasnif eder; onların birbirlerile olan münase parken, karanlıkta kalırız. betlerini mantığın şaşmaz ölçüsüne vurur. Sırları çözen bir tılsım, müşfik bir anne, bir Biz, dünü böyle öğreniyoruz. Yarın da bizi böyle sevgili olan tarih, hepsinden önce cemiyetin içini öğrenecek. aydınlatan bir ışıktır. N. H. Emir Erkilet Habeşistanda ltaij anlardan alınan esirlerden bk luula Dünya kıt'alarının en buyüğü ve en çok meskunu olan Asyanın, dört yıla yakın bir zamandanberi, doğusunda ölüm ve tahrib ateşlerı saçan harb, şimdi onun batısına da bir kol salmış bulunmaktadır. Ön Asya harbi, Irak hükumetinin, hâmi devlet olan İngiltereye karşı bir kıyam ve isyanı şeklinde başlamış bulunuyorsa da, üçüncülerin müdahalelerile gittikçe genişlemek ve hızuıı artırmak istidadım göstermektedir. Nitekim bazı kıvılcımlar daha şimdiden Suriyeyi yangına katacak gibi görünmektedir. Giridde cereyan eden çok şiddetli ve çok kanlı muharebeler, Almanların le(Arkau »alıile 5 »ütun 1 de)