22 Şubat 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Yurd ve Düıtya Aylık Mecmua Düsünceler, Köv tetkıkleri, Fürîr hareketleri. Kitab ve Mecmualar Şubat sayısı çıktı fiatı 15 K. umhuri I 7 IICİ Vll SSVI '. 5 9 4 0 Türkçe izahlı FRANSIZCA GRAME Ali Teoman Fiatı: 50 kuruş İSTANBUL CAĞALO&LU îelgrai Basmunarrir: 22366. Tahrlr heyeti: 2429a Posta kutusuj tstanbui • 24290 Teiefon: ve mektub adresı: Cumhuriyet, tstanbul İdare ve matbaa tn*my 24299 Na 246 Cumartesi 22 Şubat 1941 REMZİ KİTABEVİ En kuvvetli koz: Denizler hâkimiyeti! Su... Bu tabiat unsuru geniş olduğu kadar sarp ve çetin bir engel. Manşı nasıl geçcccğiz ve Akdenizde şunu bunu yapacağız diye yorulan müfekkireler Okyanuslann ufuklarda kaybolan enginlerile karşılaştıklannda elbettc çaresizliğin derin ıstırabını duyuyorlar. lmanyanın istikbali su uitündedir diyen Kayser Ikinci Vilhelm doğru gbrmuş ve doğru soylemişti. Denizlerde UaYımiyeti ifade eden bu söz, nüfuzu butün dünyaya şarrül bir imparatorlugun baş sarlını ifadc ediyordu. Bu hakikati keşfeden Kajser Vilhelm değildir. Nuftızları geniş olciilu büjuk imparatorluklann baş şartı bu olduğunu zaten bütün tarih hikâye eder. Ounvanın dortte üçü su nlduğuna gore beş kıt'ada hatın sayılır bir imparatorluk için sular üzerinde hatın saydır bir kuvvete sahib olmak lüzıırau çok aşikâr bir bakikattir. İddıaları şimdiye kadar gelip geçıniş bütün harblerin iddialaruıdan daha büyük olan yeni dünya harbi de nihayet sular a dajandı. Anglo Sakson âlemile mihver devletleri mücadelesinin nihaî hal safhası olarak denizlerin hâkimiyeti davası olanca kuvvetile kendisini gostermeğe başlamış bulunuyor. Bundan sonra yeni harbin siklet ınerkezini bu dava teşkil edecektir denilse hata olmaz. Eden Mısırda Hariciye Nazırına General Dill refakat ediyor Afrıkada ve Yunanistandaki son vaziyetler yeniden tetkik edilecek Lcndra 21 (aa.) Bu gün öğrenildiğine göje, Hariciye Nazırı Eden'le İmparatorluk Genelkurmay başkanı General Dill, Mısıra gitmek üzere birkaç gün evvel Londradan ayrılmışlardır. Londrada teyid edildiğine gore, bu seyahat, Ortaşarkta, İtalyan İmparatorluğunun muhim bir kısmının fethine muncer olan ve siyasî ve idarî meseleler ortaya çıkaran hâdisaün son ınkişaflarile alâkadar 'bulunmaktadır. Bu meselelerden başka, ingiliz Hariciye Nazırı ve İmparatorluk Genelkurmay başkanı, General Wavell ve Ortaşarktaki diğer askerî şeflerle stratejık meeeleleri müzakere edeceklerdir. Lngiliz Hariciye Nazırı Anihony Eden, İmparatorluk Genelkurmay reisi Sir John Dill ile birlikte Mısıra muvasalat etmiştir. A İngilterenin Singapur'u kuvvetlendirmek için gönderdiği İmparatorluk kuvvetlerinden bir grup YUNAN İTALYAN Amerikan imalâtı CEPHELERİNDE Japonya mihvere iltihak ettikten sonra (Jzakşarkta oynamağa hazırlandığı mühim rolde tereddüd edijorsa denizlere h&kimiyet meselesindeki şüphelerinin tesiri altında bulunduğundan böyle yapı\or demektir. Amerika, icab ederse kcndi ülkesi haricinde harbe girnıekten çekinmiyeceğini gün geçtikçe daha açık bir surette anlatmakta olduğundan Uzakşark ve Pasifîk işleri Avrupadakine benzer bir mücadele mevzuu olduğu takdirde Japon donanmasının Amerikan İngiliz denizciliğini büyük endişelerle hesaba katması çok çetin bir Atina 21 (a.a.) Dün akşam nejrezaruret olur. Eğer 1905 Rus Japon dilen 11? numaralı resmî tebliğ. harbinde Çarhğın Baltıktan kaldırarak Kuvvetli düşman mevzilerı işgal etUzakşark sularma gönderdiği donanma tik ve 200 esir aldık. Esırler arasında Çuşima'da mağlub olmamış olsayıh, Jasubaylar da vardır. Bir otomaük siponya o harbl dahft o zamaA.kaybet lâh ve mebzul miktarda malzeme elimiş olurdu. mİ7e geçmiştir. Şiradi ise vaziyet, 1905 tarihine nfeSavaş tayyarelerimiz askerî ehemrripetle daha çok şümullü ve daha çok yette hedefleri muvaffakiyetle bcnb.ırtehlikelidir. Bir kere Japonja Çine kaışı dıman etmışlerdir. Hava muharebeleri seneler ve senelerdir idame ettiği har esnasında 5 duşman tayyaresi düşürbin hakkından gelememektedir. Çin ül duk. Tayyarelerimizden bıri bir dcst kesinin genişliğine ilâveten Çin kahra memleket arazisine mecburî inış yapruanı ÇanKayŞek'in milyonlarla sa mışsa da murettebatı kurtulmuştur yılan ordulan hâlâ heybetli kuvvetler İngiliz hava kuvvetlerinin faaliyeti le Japonyanın karşısmda dikiü duruKahire 21 (a.a.) ingiliz hava kuvyorlar. Çin ile Amerika ve İngiltere ara vetleri umumî karargâhının tebliğ': sında henüz kâğıd üzerindc tespit edilİngiliz hava kuvvetleri, yen'den Armemiş olmakla beraber şimdiden bir navudluk arazisi üzerinde çok büyük ittifak bulunduğu gören gbzlere rarpan faaliyette bulunmuştur. Berat üzerine açık bir hakikattir. Japonya Pasilik me bilhassa şiddetli bir hücum yapılmışselesini uyandırmakla Çindeki kara müş tır. Burada kışlalar büyük hasara uğkülâtına denizlerin korkunc tehlikeleri ratılmış, bir miktar yangın çıkarıîmış katüacaktır. Denizlerde sıkıştınlarnk a ve infilâklar kaydolunmuştur. Tepede dalarına hapsedilecek bir Japonya ken lende muhtelif depolara ve askerî tadilipnden yıkılır. haşşüdlere muvaffakiyetli hücumlar Japonyanın son yıllardaki inşaatı gizli yapılmış, birçok hasar vukua geıırilmiş tutuian kuvvetli bir donanması bulun ve kargaşalık çıkarılmıştır Bombarduğunu bilmi>en yoktur, Fakat Ame dıman tayyarelerimize, bu hücumlar rika ile İngilterenin müttehid deniz esnasında avcı tayayrelerımiz rîfaka kuvvetleri karşısında bu donanmanuı etmiş ve düşmanla yapılan hava mu muvaffakiyet derecesine Japonyada da harebesinde, bizden hiçbir kayıb kay hi kal'î nazarile bakılamaz. Bo\ le ınu dedilmeden, düşmanın yedi avcı ta\aızanı bir musademenin menfi de ol yaresi düşürülmüş, ayrıca birçok düşması muhtemel neticesi o kadar man tayyaresi de büyük hasara uğra tehlikelidir ki Japonyanın hayatî bir tılmıştır. sebebi olmaksızın böjle bir mücadeleİtalyan tebliği de talihini tecrübe etmesine kolay koRoma 21 (a.a.) İtalyan orduler lay ihtimal verilemez. umumî karargâhının 259 numaralı teb Japonya Çinde giristiği büyük ma liği: eerayı bütün Uzakşarka şamil bir muYunan cephesinde hususî mahive vaffâkiyetle intac edebilmek hesabına haiz hiçbir hâdise olmamıştır. Hav beyaz ırk devletleri arasındaki ihtilâf filolarımız, büyük ve kücük çart Deyaz ırı^ uı..^.. . .M^i: bnrtiklpve krirükleye [Arkası sahife 5, sütun 5 te ları alabildiğine körükleye körükieye nihayet mihverde mevki almağa kadar ileri gitti. Bunlar onun nazarında bir hadde kadar kendi tasavvurlaruu kolaylaştırmağa memur hareketlerdi. Fakat Amerika vaziyete dik bakarak gözünü çöpten sakınmıyacak bir karar yoluna dökülünce işler Japonya için çok tehlikeli olabilecek bir mecraya girıniş bulundu. Çünkü mücadele denizlerde talih tecrübesine yol açan bir safhaya girmek istidad ve imkâmnı gostermeğe başlamıştır. Kuvvetli bir donannıaya sahib olmasma rağmen adalar memlekcti olan Japonya için bu deniz mücadelesi hakikaten bir ölüm dirim ka\gası mahiyetini haiz olacaktır. Muvaffakiyetten yüzde iki yüz nis Yunan kuvvetleri dün yeni mevziler aldılar ingiltere maksadının İngiliz tayyareleri Yardım kanunu için bir haftalık radyo müdafaadan ibaret Berat'a ve Tepeolduğunu Tokyoya delene şiddetle mücadelesi yapılacak bildirdi hücum ettiler Londra 21 (a.a.) Taymis gazetesinin laşmuharriri şoyle yazmaktadır: «Singapura mühim miktarda Avus tralya kıt'aları gonderilmiş olmasüe U:akşarkta vaziyetin sükunet bulmuş ılması lâzımdır. İngiliz ve Hind kıt'alaını takviye eden Avustralya piyade ve topçu kuvvetlerinin mevcudiyetı ve İngiliz, Avustralya ,Yeni Zelânda hava birliklerinin yardımile Malezya kendini emniyette hissetmekte ve Fransız Hindiçinisinin uğradığı nahoş sürprizler nev'ınden bir sürprize karşı koymağa hazır bulunmaktadır. Bu askerî hareketleı her hangi bir devleti tehdid mahiyetinde değildir. Sadece savrulan tehdidlerin ve kendilerini müdafaaya hazır olmayan memleketlerin âkıbetinin teşkil etrrekte olduğu misalin icab ettirdiği bir ihtiyat tedbiridir. İngiltere 12 bin tayyare ısmarlıyor! SİNGAPUR'DA TAHŞİDAT İngiltere Hariciye Nazın Mister Eden Mısırda General Wavell ve General Wilson'la birlikte Amerikadan bir çok tayyare (iloları geldi Seyahatin sebebi Kahire 21 (a.a.) Edenle General DiU'in Mısıra muvasalatı münasebetile İngütere büyük elçiliği namına beyanatta bulunmağa memur edilen bir zat şunları söylemiştir: « Nil ordusunun parlak muzafferiyptinden sonra Ortaşarkta ve Afrikadaki siyasî ve askerî vaziyeti bir daha ve tam.nmen gözden geçirmek zamanı şüphesiz gelmişıir' Harb kabinesi. kabinenın askerî müşavirini de tefrik ederek Hariciye Nazırını göndermek suretile bu tetkikin ehemmiyetini göstermiştir. Bu münasebetle Ortaşarktaki askeri şefler ve diğer makamlarla istişarpier vuku bulacsğı şüphesizdir. Harb kabinesi için bu harb sahnesı hakkında azasmdan biri vasıtasile doğrudan doğruya malumat almaktaki büyük fayda aşik?rdır Edcn'in evvelce Ortaşarka yaptığı zivaret ve buradaki meselelerle şahsivetîeri tanıması sebebile bu vazifeye kendisinin tayin edilmiş olması pek tabüdir » Afrikada Matsuoka İngiliz ileri sulh teklifi harekâtı yapmamış mış tJbya ve Eritrede Italyanlardan birçok ganaim elde edildi Kahire 21 (a.a.) İngiliz umumî karargâhının tebliği: Libyada, Bingazinin cenubundaki muharebede 107 İtalyan orta büyüklükte muharebe arabası iğtinam edilmiş ve yahud tahrib edilmiştir. Bu muharebenin vukua geldiği geniş sahada iğtinam olunan diğer harb malzemesinin sayüması devam etmektedir. Eritrede 20 kânunusani ile 20 şubat arasında, bir liva kumandam Generalle birlikte 47 İtalyan subayı,, 698 İtalyan erbaş ve eri ve 5,576 İtalyan müstemleke askeri esir edilmiştir. Bundan başka, FArkası sahife 5 sütun 5 tel [Arkası sahife 5, sütun 4 te] Nazırın garib bir tekzibi ^ t Japon diplomatı, M. Edene sadece barısın tesisine dair fikirlerini bildirmişî Amerikadan Singapura 200 Bahriye Nazın M. Knox Nevyork 21 (a a.) Wall Street Jouınal muhabırinin temin ettığine göre, yuksek Amerikan şahsiyetleri Ameriya tayyare endüstrisinın inkişafına aid plânlar üzerinde gorüşmektedirler. Tayyare sanayüne 900 milyon İngiliz liras yatırılması düşünülmektedir. Büyük bir kısmı bombardıman tayyaresi olmak üzere İngiltereden 12.000 tayyarelik bi sıpariş alınması bahis mevzuudur. Aynı zamanda tayyare sanayüni senede 42.000 tayyare inşa etmeğe müsaid bir şekilde inkişaf ettirmek v bombardıman tayyareleri imal etmek Ü7ere yeni bir programın tatbıkı da düşünülmektedir. Amerika Nevyork 21 (a.a. Nevyork Herald Tribune'un verdıği bir habere gore bidayette ingiliz hava kuvvetleri için İngiltereye gönderilmesi kararlaştırılan 200 bombardıman tayyaresi hava yolıle Cafomie'den Singapura gönderilmiştir. Mütekaid 12 Amerikan pilotu da muallim olarak Holanda Hindistanına gitmişlerdir. bombardıman tayyaresi geldi Nevyork 21 (a.a.) Röyter: Amerikanın pasifik denizine askerî tayyareler gönderdiği hakkındaki haber bu günkü gazetelerin ehemmiyetle meşgul oldukları bir hâdisedir. [ Arkası sahife 5 sütun 2 dei Almanya, Japonyayı harbe sokmak için tazyik ediyormuş Va^ington 21 (a.a.) «Hava.s» Amerikan kongresinin en hararetli infirad[Arkası sahife 5 sütun 2 de] Amerika 300 gün sonra harbe girecekmiş! İaşe teşkilâtı Müsteşarlığa Kayseri Valisi Şefik Soyer tayin edildi Ankara 21 (Telefonla) Ha ber verildiğine göre İaşe müsteşarlığına Kayseri Valisi Şefik Soyer tayin edilmiştir. iaşe müsteşarlı ğnıa merbut o g larak yeniden te 1 sis olunan Petrol I Ofisi müdürlü • Şefik Soyer ğüne de Talha Sabuncunun tayini takarrür etmistir. Petrol ofisi müdürü geldi Talha Sabuncu dün Ankaradan şehrimize gelmiş ve burada yeni teşkılât için tetkik ve temaslarına basİE.mıştır. Talha Sabuncu kaldınlacak ve tasfiye edilecek olan Petrol Limitedde meşgul olmağa başlamıştır Bol hoyun eti temin ediiiyor toptancılar, daha az kârla et vermeğe razı oldular Dün Valinin teşebbüsile toplanan Japonya Hariciye Nazırı M. Matsuoka Tokyo 21 (a.a.) D. N. B. ajansı bildiriyor: İngiliz kaynaklanna göre Japon hükumetinin İngiltereye yaptığı barış tavassut teklifi hakkında matbuata beyanatta bulunan Hariciye Nazırı Matsuoka demiştir ki: « Japon hükumetinin Hariciye Nazırı sıfatile dünyanın hiçbir mületine dünya barışının tekrar tesisi için hiçbir zaman bir tavassut teklifinde bulunmadım. Siyamla Hindiçinî arasındaki ihtilâfta Japonyanın tavassutuna dair olarak ingiliz Hariciye Nazırı Eden tarafından sorulan bazı suallere cevab verdim. İşte bu cevabda dünya barışının tekrar teessüsü hakkındaki fikrimi bildirdim. Hiçbir millete dolaşan şayialarda iddia edildiği veçhle dünya barışının tekrar tesisi maksadile bir Japon tavassutunu tazammun eden hiçbir mesaj göndermedim.» Matsuoka İngiltere veya Amerikayı endişeye düşürecek hiçbir hareket'e bulunmadığını ve ingilterenin lüzum İngiliz ve Hür Fransız kuvvetlerinin Trablusgarbdaki hareketlerini ve isgal ertikleri son yerleri gösteren harita f Arkası sahife 5 sütun 1 YUNUS NADÎ [Arkası sahife 3 sütun 5 te] Yarın Karıncalar a Savaştayım! Büyük Üstad: Hnseyin Rahminip Nefis bir fanlazısi Birkaç gündenberi İstabulda hissolunan koyun eti azlığmın önlenmesi ışı üzerinde dün esaslı şekilde meşgul olunmuş ve mühim kararlar verilmişt'r. Dün sabah pay mahalline, yapılan tahminler hilâfına olarak gene az miktarda koyun arzedilmiştir. Pay mahallinde koyuncvılar ve komisyoncuları yakında fazlaca kasabhk koyun geleceğini söylemişlerdir. Maamafih dün hemen bütün kasablarda koyun eti mevcud idi. Öğleden sonra Belediyeden yapılan davet üzerine kasablar cemiyeti munıessilleri ile cemiyetin haricinde kaian koyuncu ve komisyoncular da dahil olduğu halde Vali ve Belediye Reisi Lutfi Kırdarın reisliği altında toplanmışlardır. Bu toplantıda et meselesı etrafile tetkik olunmustur. Toplantıdan sonra kendisile görüşen muharririmize kasablar cemiyeti umu£Arkası sahife 3 sütun 6 da] Bugün Üçüncü sahifemîzde m i YE EDEBİYAT DAVASI Yazan: İSMAİL HABİB Geçen sene de böyle ohnuştu. Bahar yaklaşıp da içimizdeki ümid ve hayal tofaumları yavaş yavaş tomurcukl.ınmaya başlayınca bir sulh lâkırdısıdır ortahğı kaplayıveriyor. Japonyanın birkaç gün evvel yapbğı arabubna teklifi siyasî ve askerî muharrirlerimizi hep birden harekete getirdi. Kimine göre, Ahnanya mustar vaziyette kalmasaydı, onun dostu olan Japonya kat'iyyen böyle bir tekKf ortaja atmazdı. Kimine göre, sonuna kadar barbe karar veren İngiltere sulha yanaşmıyacaktır. Nihayet mutedil ve idareli kalemlere göre de, eğer bütün railletlerin rahat yaşamasını mümkün kılacak bir anlaşmaya varılabilirse yakında harbe bir son vermek pekâlâ müınkündür. Birkaç söx Bu şartlarla bir sulh kabil midir? Doğrusunu söylemek lâzım gelirse, Avrupanın büyük bir kısmını isgal altında bulunduran Almanya ile denizlere baştan aşağı hâkim olan İngiltere, karşılıklı vaziyetlerini muhafaza ett»kleri müddetçe sulha inanmak bir bahar fantezisine pek benzeyor. Karayı elinde tutan Almanya İngilterenin en büyük düşmanıdır. Denizleri rakibsiz bir şekilde kontrol eden İngiltere Al manya nazarında korkunc bir devdir. İngiltere biliyor ki Almanyayı 1918 deki gibi yere seremezse bu düşmaudan kurtulus yok. Almanya da şuna eraindir ki İngiltereyi yenemediği takdirde, şimdiye kadar ilân ettiği zaferler tath birer rüya gibi uçacak ve millî rejimi mahvolacak. Bu muvazenesiz ve istikrarsız şartlar altında, soranm size ey sevgili okuyucu, bir anlaşma imzalamak mümkün müdür? Eelki: İki taraf da yorulmuşsa neden mümkün olmasın? Diyeceksiniz..Hatınruz için kabul. Fakat gene soranm: Rakabet sebebleri baki kaldıkça sulh yapılacağına inanabilir misinL:? N.