21 Şubat 1941 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

TARİHTEN ÇiZGiLER Dünkü hayatımızın en gülünc safhalannı en ince teferrüatile göstercn emsalsiz { karikatür serisidir. ) Her hafta ŞAKA mecmuasında takib ediniz. 17 nci yıl sayı: 5939 J u m h u riyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusn: tstanbuL No 246 TeJefon: Baffmuharrir. 22366. Tahrk heyeti: 24298. Idare ve matbaa fasmı: 24299 • 24290 S/HKAİ Herkesin neş'e ve kahkaha kaynfegıdtr. V Cuma 21 Şubat 1941 Her hafta Ş A K A^uyunuz. Beyannameden sonra Balkattlar Çok güzel bir eser olması esasında ısrar ettiğimiz Türk Bulgar beyannamesi Türkiyenin icabında olanca kat'iyetile tatbik olunacak taahhüdlerini ilga etmiyor. Bu noktadaki sarahat! bir daha teyid ve tekrar edersek Balkanların beyannameden sonraki durumuna aid fikirlerimizin hulâsasını ikmal etmiş oluruz. erşeyden evvel Sofyalı Zora arkadaşımızın 17 şubatta Ankarada imza ve ilân olunan Tıırk Bulgar beyannamesini kendi kejEne göre tefsir jolundaki bir mubalâtsızlığını tashih etmek istiyoruz. Beyanname uzerindeki makalesinin can alacak noktaları dünkü nüshamıza dercolunan Sofyalı refikimiz mütalealarında beyannamenin esas maddelerini ve iki taraf matbuatına yüklettiği vazifeleri bir tarafa bırakarak eğer Bulgaristan günün birinde harbsizce Ege denizine iniverirse Türkiyenin buna bir şey denıemesi lâzım geldiğini yazıyordu. Bıılgaristanın harbsizce Ege denizine nasıl inivereceğıne aklımız ermedi. Eğer bu iniş Yunanistanın ve Türkiyenin muvafakatlerile olacaksa müzakere ile makul hal şekllne bağlanmış bir meseleden dolayı ve onun o suretle hallinden sonra tabiî denilecek söz kalmazdı. Harbsizce Ege denizine inivermek ve buna Tiırkiyece ses çıkarılmamak ifadeleri pek uzun teşrihlerc müsaid olacak surette kanşık ve karanlıktır. Beyannameyi imza eden hükumetlerimiz her lürlü taarruzdan feragati esas siyaset olarak kabul etmişlerdir. Daha evvelki taahhüdlerin bu bejanname ile asla haleldar olmıyacağı da tasrih edilmiş olduğuna gore artık taarruzun bir de harbsiz ncv'ini icad etmeğe çalışmak yersizdir. Eğer bu beyanname ciddî bir eserse o meriyetle bulunduğu müddetçe Yuııanistana ne doğrudan doğruya, ne de dolayısile hiçbir taarruz bahis mevzun oiamaz. Zannedijonız ki Sofyalı refikimiz beyannamenin maddeleri üzerinde dikkatle durmağa imkân vermiyen bir ihınal ve bir zühul ile olmıyacak sözler jazmıştır. Ümid ederiz ki bu noktndaki hatasını tashiha müsaraat edecektir. Çok güzel bir sulh eseri olduğunda şiıphe oknıyan beyınnamt'yt kand\ h».vallerimize yelken açan bir hava ile gelisigüzel tefsirc kalkışırsak onu doğmadan ölüme mahkum etmiş oluruz. Bejannameden pek memnun olduğunda şüphemiz bulunmıyan Bulgar efkurı umiyesinin de bu türlü mubalâtstzlıklan tasvib etmiyeceğinden eminiz. Burada Ege mahreci davasını münakaşa etmiyoruz. Şikâyetimiz harbsizce Ege denizine inivermek iddiasının beyanname ile telif olunami} acak bir ifade olduğunu &o\ lemekten ibarettir. Bu tek nokta bu suretle tavzih ve tespit edildikten sonra beyannamenin Balkanlarda ve Balkanlara müteallik siyasetlerde yarattığı telâkkileri gozden geçirmekte devam edebiüriz. Meşru mıidafaasında canla başla uğraşan Yunanfctanın beyannameyi müsaid surette lelâkki ettiğini yazmıştık. Beyanname Balkanlarda taarruz ihtimalini bertaraf eden bir vesika olmak ve eski garantilere asla halel vermemiş bulunmak itibarile Atinanın onu daha ziyade iyî karşılaması tabiidir. Beyanname Atinadan sonra Belgradda dahi memnuniyeti mucib olmuştur. Ciddî bir bitaraflık siyaseti takib eden Yugoslavya, beyannamenin Balkanlarda ihtilât ihtimallerini bertaraf etmiş olmasmdan elbet memnun olurdu. Herhalde Ankara beyannamesile Balkanlarda millî menfaatlerin bugün en kuvvetli temiııatını teşkil eden mutlak sulh havası bilhassa Balkanhlar arasında göze çarpan bir canlılık merhalesi kaydetmiştir. Bu yeni havaya göre emniyetle söylenebilir ki eğer herhangi büyük devlet Balkanların sulhunu kanshrmağı g*"lmezse yarımada bu yeni dünya buhrannu harbe kansmamanın temin edebüeceği nisbî bir sükun içinde geçirmiş o!acaktır. Bunu Balkanlılann olduğu kadar dünva sulhunun da menfaatine uygun bir vaziyet diye kaydetmekte ihtilâf olunamıyacağını sanınz. Balkanların sulhunn kanstırmağa hangi büyük devlet gelebilir? İtalyanın bu Ftılhu kanstırmağa gelmiş oldujhı malumdur. Fakat komsu ve müttefik YUNUS NADİ [Arkası sahife 5. sütun 2 de] taarruzu Japon mesajına İngiltere lâkayd değil • Fakat matbuaf, Alman ilhamı ile yapılan bu feşebbüs öniinde zafere kadar mücadele azminde ısrar ediyor Londra 20 (a.a) Dün akşara Avam Kamarasında sorulan bir suale cevab veren Hariciye müsteşan Butler, Japonya Hariciye Nazırından hususi bir mesaj alınmış olduğunu bildirmiş ve şu sözleri söylemiştir: « Avam Kamarasmın da maluınu olduğu veçhile, bazı hâdiseler ve ezcumle Hindiçini üe Tayland a İngiliz donanmasımn ye niden zırhldar, tayyare gemisi ve kruvazörlerle takviye edildiğini habe r vermh*ik. Bütün denizlere hâkim olan bu büyük armadamn kazandtğı modern cüzütamlara dair arkadaşımız Abidin Daverin bir makalesini bugün 3 üncü sahifede bulacaksıntz. Renkli resmimiz yeni zırhldarda n birisi olan King Georges V i göstermektedir. Daha geniş bir pakt! Balkanlarda kat'î barış için Londranîn ~ Balkan sulhu Et meselesi içinden sarih kanaati temin edildi! çıkılmaz şekle girdi • Türk Bulgar anlaşması , Mğ 1 Berlin, itilâfı böyle karşıladı Perakendeci kasablar eti veresiye aldıkları için kiloda 34 kuruş kâr ediyorlarmış Valimiz cezri tedbirler almak kararında Vali ve Belediye Reisi Lutfi Kırdar dün et meselesi üzerinde alâkadWlarla İngiliz Hariciye Müsteşan Butler temas etmiş, toptancı ve perakendecıleri (a|umış ve hep birlikte vaziyeti müta I rasındaki ihtilâl sebebile UzakşarkT J tihsal merkezlerlnden gelen koyun fiat miştirf Resmt ^porf s62cusTr"ftrtöl gazetecilere bir beyanatta bulun tarına aid haberler tetkik edilmiştir. Bugün de hasablar ve orta mütevassıtlar muştur. Bu beyanat, her halde Avam Kamarası azasmın ıttılama dirfenecektir. gelecektir. İagiliz Hariciye Nazırı, Bunların idHialarına göre baa kasablar sermayelerinin azlığı dolayısile Japon Hariciye Nazırmdan Japon doğrudan doğruya toptancılardan mal resmi sözcüsünün yaptığı beyanatın alamıyarak orta mütevassıtlardan mal ayni umumî mealinde ve nazikâne almaktadırlar. Bu suretle bir koyun ka yazümış hususi bir mesaj almıştır. saba gelinciye kadar en az dört, beş Bu mesaj, halen lâyık olduğu eherageçmektedir. Kasablar orta mü miyetle tetkik edilmektedir> Londra gazetelerinin ne^riyatı fArkası gahlfe 5 sfitun 6 dal Gazeteler, Japonyanm tavassut teslifile meşgul olarak İngiltere nln zafere kadar mücadeleye az « metmiş olduğunu anlatmakta, ve bu teklifin Berlin tarafından ilham Yugoslavya umumî bir anlaşma yaumak arzusunu gösterdi «Almanyayı, müdafaa Iddiasile Bulgaristana girntek bahanesinden mahrum etmiştir!» «Türklerle sıkı ittifakımız ve Türklerin müdafaa azimleri kuvvetle bakidir.» Londra 20 (a.a.) Türkiyenin teşebbusü uzerine Bulgaristanla Türkiye arasında baslıyan ve İngilterenin tam mutabakatile idare edilen müzakereler pazartesi günu sona ermiştir. Londradaki efkârı umumlye bu görüşmelerin Bulgaristanm müstakillen hareket ' imkânlarını bilfiil kaybettiği , bir sırada neticelenmiş olmasından dolayı teessür izhar etmekt«dir. Eğer Türkiye ile Bull garistan arasında itimad daha önce teessüs edip de anlaşma daha evvel tahakkuk etmiş olsaydı Balkanlardaki vaziyette salâh hasü olmuş olurdu. f Arkası sahife 5 sütun 7 de •Almanya bn deklarasyonu, bir istikrar unsuru olarak selâmlar» Berlin 20 (a.a.) Bir hususi muhabir' bildiriyor: Sabah gazetelerine basit bir göz atış, Turk Bulgar deklârasyonunun Almanyada yaptığı derin tesiri gbstermek için kâfidir. Turk Bulgar deklârasyonu, Berllnde senenin en mühim diplomatik hâdisesi olarak telâkki edilmektedir. Bülün gazeteler, başmakalelerini bu anlaşmaya tahsis etmekte ve bu anlaşmayı Balkanlann teskini ve istikran yolunda ileri atılmış bir adım telâkki eylemektedir. Bütün gazeteler, Saracoğlu ve Popof un beyanatlarını birinci sahiielerinde neşretmektedir. [Arkası sahife 5, sfitun 3 te] Valimiz Doktor Lutfi Kırdar İngiliz donanması Gemi kafilelerinin himaye sistemini değiştirdi Tanca 20 (a^.) Bir çok harb geJiileri himayesinde seyahat aden kanleer sistemi ile yapılan tecrubeler neti:esinde İngiliz Amirallık dairesi hafii harb gemilerinin himayesinde seyahat idecek küçük tonajda azamî dbrt vapurdan müteşekkil kafileler tertib etmeğe karar vermiştir. Mihverin kaybettiği gemıler Londra 20 (a.a.) Röyter: 7 kânunusanidenberi düşmanın kaybettiği ticaret gemilerinin tonilâtosu olarak Londrada ilân edilen 256,000 rakamı arasında, İngilizlerin Lıbya seferi esnasında, ezcümle, Derne, Tobruk ve Bingazinin zaptında musadere edilen ve yahud batırılan gemiler de dahildir. Bu rakam, ayni müddet zarfında, 5 kânunusaniden 10 şubata kadar İngiliz ve müttefik ticaret gemisi kayıbları raf Arkası sahife 5 sütun 5 te] HARB VAZİYETİ Libya ve Eritre harekâtımn inkişah Yugoslavya Hariciye Nazırı Markoviç Belgrad, Ankara anlaşmasını Sovyet Rusyanın müdahalesine atfediyor Belgrad 20 (a.a.) Havas: Türk Bulgar anlaşmasınm imzası ile alâkadar olarak, Belgrad siyasi mahfillerinde, Balkanlarda statükomın idamesini istihdaf eden yeni teşebbiisler ihtimali gayrivarid telâkki olunmaktadır. Bu teşebbüslere, Yugoslavya da doğrudan doğruya iştirak edecektir. Maamafih, Turk Bulgar deklârasyonuna müşabih bir Bulgar Yugoslav anlaşması hakkında Belgradda dolaş=»n şayialara rağmen, siyasî mahfiUer, böyle bir paktm lüzumsuz o'duğu fikrindedir. Bulgar Yugoslav münasebetlerinin Bulgaristan ile Türkiye arasındaki münasebetlerle kıyas edilemiyeceği tebariiz ettirilmektedir. Filhakika, Yugoslavya ile Bulgaristan arasında bir ebedî dostluk paktı varcu ve Yogoslavya, Bulgaristarun Alman kıt Habeş kıtaatı üerleyor! • [Arkası sahife 5, sfitun 5 te] Okyanusta yeni müdataa tedbiri 35 bin tonluk yeni bir zırhlı Amerikan donanmasına iltihak etti Vaşmgton 20 (a.a.) Guam adasında bombalara ksrşı sığmaklar yapılması, lımanm deniz tayyareleri ve tayyarelet tarafından kullanılacak hale getirilmesi va Guam'ın deniz tayyareciliğinin bir ileri karakolu haline ifrağ edilmesi için teklif edilen 4 700,000 dolarlık tahsisatın meclisçe kabul edileceği muhakkak gi^ bidir. Tutuila ve Samoa'da buna benzer maksadlar için sarfına müsaade isteni» len 8,100,000 doların da kabul edilmesi muhtemeldir. (Arkası sahife 5 sütun 6 da) Mega İtalyan garnizonu teslim oldu Kahire 20 (a.a.) İngiüz umumî karargâhının tebliği: İtelyan Somalisinde, kıt'alarımız. düşman mukabü hücvunlarını 'ardederek Cuva nehrini muvaffakiyeUe gp miştir. Bu mıntakadaki hareKât iyi bir tarzda inkişaf etmektedir. Diğer cephelerde, vaziyette hiçbiı değişiklik yoktur. Nairobi 20 (a.a.) Resmen bildirildiğine göre, cenubî Habeşistanda Megadaki İtalyan garnizonu, cer.ubî Afrika kıt'alanna teslim olmuştur. Ekserisi İtalyan olmak üzere 600 esir alınmış ve aralannda birçok top mitralyöz de bulunmak üzere büyük miktarda harb malzemesi iğtinam edilmiştir. [Arkası sahife 5 sütun 2 de Yalan haber Sofyadaki İngiliz elçisinin pasaportunu istediği asılsız ttalyanların, her taraftan çevrilen Keren'den bugünlerde çekilmeleri beklenebilir Libya çölünde: libya çolıinde, Mısır hududuna yakın Cerabub yahud Cahub vahasındaki İtalyan kuvveti muhasara edilmiştir Bu muhasarada İngilizlere çöl kahramanı Sünusilerin de yardim ettiklerine şüphe yoktur. Tobruktan 250 kilometre mesafede bulıınan bu vahaHaki İtalyanlar için teslinı olmak ve yahud çöle dalıp susuzluktan ölmek, çıkîaruıdan birini kabulden baska çare [Arkası sahife 5. sfitun 4 tei Belgrad 20 (a.a.) Röyter: Sofyadaki İngiliz elçisinin pasaport larını istediği ve elçilik memurlarının hareket etmek üzere hazırlandıkları hakkında mihver kaynak tarı tarafmdan verüen haber bu radaki ingiliz sefaretince resmen [Arkası sahife 5 sütun 1 de] tekzib edilmektedir. Birkac söx Memur talebeler Dünkü gazetelerde okuduk: «Ankaradan bildirildiğine göre, hazırlanmakta olan bir kanun pıoje&ile, memur olanlar, vazife gördükleri müddetçe her hangi bir tahsil müessesesine aslî talebe olarak de^ am edemiyeceklerdir.» Bu havadisin doğru olduğunu henüz bilmiyoruz. Eğer hükumet hakikaten böyle bir kanun projesi üzerinde calışıyorsa, bunu (bir koltuğa ikı karpuz 3iğmaz) düşüncesile yapıyordur ki, bu bakımdan bir dereceye kadar hak'ıdn. Memur olan bir adamm, işine devam edeıken. ayni zamanda yüksek tahsil sahibi olmaya çalışması çok yorucu ve çok güçtür. Bin bir meşakkat altmda ezilerek hayat ve kültür seviyesini yükseltmek uğrunda didinen bir vatandaş, netice itibarile her iki yolda da muvaffak olmayabilir. Bu kuvvetli bir ihtimaldir. Fakat, işin başka biı cephesi de var. Hazırlanmakta olduğunu duyduğumuz bu kanun projesi, tahakkuk edecek olursa, mühim bir kısım vatandaşlarımız, hayatta ileılemek, yükselmek imkânlanndan resmtn mahrum edilmiş olacaklardır ki, bu da, rejımimizin halkçılık vasıflarına ne dereceye ka3ar uyar, düşünülecek meseledir. İleri memleketlerde yüksek tahsil «apıları herke^e açık bulundurulur. Zengin, Takir, coluk çocuk^ hattâ iş güç sahibi her vatandaş, irfan yuvalannın vadettiği hakları kazanmak imkânına maliktir. Zengin, evinde oturur, rahatca çalışır. Maddî vaziyeti müsaid bulunmıyanlar sıkıntı çekerler. İstirahat saatlerinden fedakârlık yaparak dersleri hazırlamağa uğraşırlar. Bu hususta muvaffakivet derecesini tespit edjpcek yegâne vasıta imtihandır. Ve bin turlü yoksuzluklar içinde, bir yandan hayatını kazanırken, bir yandan.da parlak imtihanlar vererek içtımaî birer k^ymet haline yükselen şahsiystler dünyada pek çoktur. Hal böyle olduktan sonra, memtirluk yapan gencleri yüksek tahfilden menetmek her halde doğru olmasa gerektir. Vaz»fîsmde muvaffak olamıyan memuru işinden çıkarmak, imtihanı başaramıyan talebeyi dö"ndürmek duruTken, bu gibi kanun'ara «ıeden lüzum görülüyor bilmem? «• Libya harblerinden yeni bir intıba: Derne'nin muhasarasmda ağır İngiliz bataryalan ate«