11 Aralık 1940 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Yeni Gazete Siyasî, mülivetçi sabah gazetesi Cıkaranlar: Orhan Seyfi Yusuf Ziya En doğru haberler, en güzel yazılar... Sayısı O kuruş I PEK YAKINDA ÇIKIYOR. 17 nci yıl sayı: 5870 umhuriyet ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf 7e mektub adresi: Cumburiyet îstanbul Posta fcutusu: îstanbul No. 246 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti: 2429a İdare ve matbaa kısmı: 24299 24290 İHcokul (Sınıf 4 6 ) T A Rİ H Hulâsa ve El ki Tanesi 10 kuruş Okul defteri 25 ve 12,5 AHMEO HALID KITABEVI II 1940 Hükumet ısık söndürme nizamnamesini tahfif etti Hususî ve umumî tenvirat bugünden itibaren geniş mikyasta serbest bırakılıyor Bir ders: Norveç ve Yunanistan dına Riksdag denilcn Norveç parlamentosunda geçenlerde ı hararetli bir celse olmuş Mebuslar iki partiye a>rılarak kimi nıemleketin Alnıan protektorası altına girmesini istemiş, kimi de istiklâlin muhafazası fikrini müdafaa ermis. Sa>ısız ajans telgraflan arasında küçük bir yer işgal eden şu garib ha\adis. açığa vurduğu ruh krizi bakımından insam derin derin düşündiırecek kadar manalıdır. Onu okuduktan sonra kendi kendimize hayretle soruyorıız: Velevki işgal altuıda bulunsun, bir parlamentoda memleketin istiklâlini feda eden fikirler nasıl müdafaa edilebilir? Bir insanın kürsüye çıkıp da bu yolda söz soyleyebilmesi için o insanın ne kadar mühim bir ruh buhranı içinde çalkalanması ve benliğini kaybetmiş olması lâzımdır? Fakat yazüt ki, ne kadar hayret edersek edelim. son iki ıic senedenberi bazı nıilletlerin bo\le hazin bir benlik krizi geçirdikleri bir vakıadır. Ve 1939 harbinin patlak vermesinde bu krizlerin birjnei derecede mühim bir rol oynadıkIarını yaruun tarihi her halde kaydedecektir. Bununla beraber, dikkat edecek oluısak, bun>esinde buuran geçiren milletlerin bu>uk bir ekseriyet teskil ctınediklerini goruruz. Bir defa tecavüz karşısında doğrudan doğru>a teslira olan devletler, nihajet iki veja üçıi geçmez Geri kalanların da bir kısmını Pnlonya gibi, herşeye rağmen olümü goze alarak sonuna kadar döğüşen ve asla ümidini kesmiyen sıhhatli milletler, bir kısmı nı da işte Norveç gibi, bir tnüddet mucadeleden sonra takati ke»ilerek kararsızhk içinde >üzenler teskil ediyor. Bazı millî bun\elere ârız olan ve dolavısile 1939 harbine sebebiyet veren bu azimsizlik ve kararsızlık buhranının başlıca iki ruhî amili olduğunu zannediyorunı. Bunlardan bir tanesi ekonomik temellere dajanır. İzah edeyin»: Geçen Biiyıik Harbin sayısız kurbanlan arasında bazı talihli milletler de porüldü. Silâhlar bırakıldığı zaman bütün dunva iktısadî sefaletle pençelesirken, uzun zamandanberi harbetınemiş bıılunan bu talihli milletler refah seviyelerini muhafaza, hatta o se^nevi biraz daha >ükseltmeğe muvaffak oldular İçlerinde bir asırdan. belki bir asır ve küsur senedenberi eline silâh almamış. hep rahatlık içinde yasamış olanları vardı. Vakıâ iktısaden yükselmek her nıillet için bir gavedir. Fakat unu*mamalı ki jurdu istiklâli uğrunda bütün servetlerin feda edileceği fikri nesillcre mütemadiyen asılanmazsa, iktısadî refah fayda yerine zarar getirir. Halka bir gevşeklik, bir «aman simdi sırası mı» zihniyeti ârız olabilir. Bir millet içinde böyle düsünenler ekseriyet teskil ettiği zaman, tehlike karsısında o milletin kayıdsız sartsız teslim olması mııkadderdir Gevseklik sadece bir kısım vatandaslan kemirdiği takdirde milletin duça» olacağı buhran kararsızlık ve arimsİ7İikten baska bir şey değildir. Son dört bes senelik siyasî facialan zîhninizde bir an için canlandırırsanız bütün misallerin bana hak verdiçini görursünüz. Habesistan eibi Jıenüz Mısrı ANKARADAN GÖRÜŞ Avrupa buhranına nisbetle Balkanların yeni vaziyeti Ankara: (Telefonla) 1 Balkanlar, hergun artan bir vuzuhla harb sahası haricınde kalabilmek imkânına muterakkıbdir. Italjanın Balkanları karıştunıak teşebbusu muvaffak olmamıştır Almanya ise Balkanları karıstırmakta hiçbir menfaat tasavvur etmemiş olduğu gibi hâlâ ve bilhassa böyle bir şeyi tasavvur dahi etmemekte gorunuyor. Filhakika Almanyanjn Balkan memleketlerile herhangi bir menfaat ihtilâfı yoktur. Balkanlarla Alman>anın munasebatı esaseıı normal idi. Butun müşahedeler Almanyanın bu vaziyeti bir tarafa bırakarak Balkanlarda kendisinc yeni ve yersiz bir husumct âlemi yaratmakta fayda degil, ancak zarar gorüyor olduğu vc burada herhangi bir kargaşalık çıkarmaktan azamî tevakki itinasında bulunduğu merkezindedir. 2 Makul ve mantıkî en kuvvetli tahminler ve bunu teyid eden deliller, Sovyetler Cumhuriyetinin Balkanlarda gittikçe daha ziyaJc vuıuh ve sarahat kazanan siikun vaziyetinden memnun olduğunu istidlâl ettirecek mahiyettedir. 3 Avrupa harbi normal hududlarına donmüş olmak manzarasını gosteriyor: Fransa ortadan kalkmıs olduğuna gore Almanj a ve İtalya He İngiltere arasına, hatta bugün için daha sarih bir ifade ile Almanya ve İngiltere arasına ancak bu tahdid içinde Fransanın uzaktan uzağa olsa da için için bissolunan hususî bir meikii bulunduğuna dikkat olunuyor. Bu suretle aslına rüru etmiş olacak harbin Jhal sahası ancak garbi Avrupa^a bulunduğu maiuındur. 4 AvrupaPprbinin kendisini mutazarrır eUpesi ihtimaline karsı fazla bp^'Hfînyrti mnlnm olan siroali Amerika Birleşik Devletleri Büyük Cumhuriyetinin hep ve behemehal bu zararın onüne geçmek maksadile geniş sahalı büyuk bir faaliyete girişmiş olduğuna dair yeniden yenive canlı emareler gorülüyor. Meselâ: Zaten dahili harbdeld harabilerini tamir ihtiyacı içinde buıunan İspanyanın Avrupa harbi haricinde kalmak kararına bu faali,ette bir hisse ayırmak yerinde sayılıyor. Başvekilimiz mühim bir nutuk söyliyecelc iktısad hafta yarın başhyor Vatandaşîarın vazifeye uymakta gösterdiği hassasiyet karsllandı Zaman zaman tecrübeler yapılacak J Ankara 10 (a.a.) Başvekâletten tebliğ edilmiştir. , 15/11/1940 tarihinde ahnan karar üzerine ışıklan söndürme ve karartma nizamnamesinin tatbikatı hakkında memleketin her tarafından ahnan malurnat, vatandaşlann bu vazifeye uymak hususunda gösterdikleri yüksek hajsashet: memnuniyetle tebarüz çttirmistir. Bu gün VekUler Heyelinin aldığı ikinci bir kararla* evvelce konulan memnuiyetJerin bir kısmı kaldınlmış buhınmaktadtr. Sayın halkımızm, bundan scnra, zaman zaman Sabersiz olarak yapılacak tecrübeleri gözönünde tııtarak evlerinde, dükkânlarındn hazırladıkları tertibatı iyice mulısfaza etmelerini ve idnrî makamlar tafArkası sahife 5 sütun 3 tel Hitler dün bir Yunan kıfaları nutuk söyledi Pigeraya vardı Alman Başvekili harbe devam edeceğini bildiriyor Merkez cephesinde İtalyanlar Kelkiri tahliye ettiler Mısır Libya hududunda ngiliz kuvetleri genîş bir taarruza başladı Geçen sene tasarruf haftasında istatistiklere bakaıak vazifelerini hazırlayan ilk mekteb talebeleri Millî tasarruf ve iktısad haftası yarın her akşamı Ankara radyosunda millî ta« saat 10 da Başvekilimiz Doktor Refik sarruf ve iktısad mahsulü üzerinde nuSaydamın radyoda soyliyeceğı nutukla tuklar soylenecektir. İlk akaşm Millî taaçılacaktır. sarruf ve iktısad cemiyeti reisi General Millî tasarruf ve iktısad cemiyeti zen Kâzım Ozalp, bundan sonra sırasile Mü" gin bir program hazırlamıştır. Haftanın '[Arkası sahife 5 sütun 3 te] Şimal cephesinde de üç Fakat Italya, Japonya siddetli hücumdan sonra ve Rusya ile münase italyanlar mevzilerinbetlerinden hiç den atıldılar bahsetmedi Atına 10 (a a.) Reuter: Yunan!ılann Ergırıde kazandıkları muzaiferıyetıen sonra Italyan ordusunun sağ cenahı tanıamıle Ayasarandanın ve Ergirinin şı malıne ve şımali garbısıne doğru çekılmektedır. Bu malumat Yunan ordusu namına resmen soz soylemeğe salâhi yettar bir zat tarafından verılmiştır. Biraz daha şimalde İtalyanlar büyük br karışıklık içinde rıcat etmektedırler. Şımal mıntakasmdaki Italyan kuvvetlerı Yunan kıt'aları tarafından y£.pılon uç şıddetli taarruzdan sonra işgal et tıklerı pek muhım bazı sırtlardan atılmışlardır. Churchiiria nutku Şimdiye kadar Italyanlardan 4000 esir alındı Asker ailelerine yapılacak yardım Dahiliye Vekili bugün Mecliste bu hususta beyanatta bulunacak YUNUS NADI Vekâlef, Vilâyeflere mühim bir tamim gönderdi Ankara 10 (Telefonla) Dahi'ive \Vkili Faık Öztrakın * Meclisin yarınki içtimaında Manisa meb'usu Refik İncenin asker ailelerine yardım işi hakkındaki sual takririne cevaben beyaratta bulunması muhtemeldır. BUGÜN Öbiir Dünyadan Ustad Fazıl Ahmed Aykaç'ın ikinci nefis •• • şurı Dahîliye Vekâletinin vilâyetlere yaptığı tamim Ayni zat, şunları ilâve etmiştir: « Italyanlar ,ancak havalarm fena gitmesi yuzunden mahvolmaktan kur tulmuşlardır.» Halk, Ergirinin kurtuluşunu tes'ide devam etmektedır. Dün bütün kiliselerde dınî ayinler yapılmıştır. Millî genchk teşekkulleri sokaklardan geçmiş ve halk gece geç vakte kadar şenhkler yapmıştır. Halk Kralı ve millî Alman devlet reisi Hitler şef Metaksas'ı mutemadiyen alkışlamakBerlin 10 (a.a.) Hitler bugün harb tadır. malzemesi imal eden fabrikaların birin[Arkası sahife 5 sütun 4 te] de bir nutuk soylemiştır. Fuhrer, 600 bın kılometre murabbaı genışlığınde bir sahada yaşıyan 85 mıiyon Almanın tahammul edilmez bir vaziyette bulunduğunu. halbuki 46 milyon İngıüzin dunyada 40 ırulyon kılometre murabbaında bir sahayı işgal ettiğini hatırlatmıştır, Hitler demiştir ki: « Dünyanm boyle haksız b!r şekilde Moskova 10 (a.a.) Reuter: Hususî NADİR NADİ taksimi yalnız İngılizlerin hovratlığm ve resmî otomobiller için benzinin vesi[Arkası sahife 5, sütun a tel ka ile verilmesi kararlaştırılmıştır. fArkası sahife 5 sütun 3 te] 2 ncı sahifede Ankara 10 (Telefonla) Dahilive Vekâleti, askere gidenlerin ailelerine yapılacak yardım işi hakkında valiIngiliz Başvekili Çörçil Kahire 10 (a.a.) Ortasark Ingilİ7 liklere yeni direktifler verdi. Vekâlet, kuvvetlerinin umumi kararrfâhı tarafın bu husustpki talimatın tatbikatı ve ya[Arkası sahife 5, sütun 2 de] [Arkası sahife 5 sütun 6 da] Dahiliye Vekili Faik Öztrak Sovyet Rusyada benzin vesika ile veriliyor Eirkaç sözfe Büyükleri anmak Evvelki gün Edebiyat Fakültesi dersanelerinden birinde kıvmetli ilim adamlarımızdan içtimai>atçı merhum Mehmed İzzetin hatırasmı anmak maksadile bir toplantı \apilmıs. Merhumu ivi tanıyan ve scven bir mütefekkirimizin tesebbusüne atfettiğim bu toplantı, tahmin ediyonım ki ses!.İ7 bir tevazu içinde gecmis olacak: Fakülte Dekanı taraf'ndan bir kaç söz. Bir iki profesör «İvi adamdı, çalışkan adamdı» teması etrafında Mehmed İzzetin hayatından ve eserinden bahsedivorlar Salonda toplanan bir avuç meraklı alâka ile dinlediği bu sözlerden belki yeni bir şey öçreımor. Sonra pavdos. Mehmed İrzet adı icin tertib edilen bu toplantı. şüphesiz butun fikir adamlaıımızi sevindirecek bir hâdisedir. Mütesebbislerine candan tesekkürü borç bilirim. Anrak. bu fırsattan i^tifade ederek. ötedenberi kafamda saklı duran bir dü^üncenin teklif halinde acığa vurıılmasına mü«aade rica edivorum : Bizde hatırası anılmıya lâyık büyük adamlar tasavvur edilemi\ecek kadar çoktur. Hepsi için her sene ihtifaller, toplantılar tertib etmek imkânsız, hattâ faydasır olur. Fakat, bir çokları halk tarafından bilinmiyen bü^^iklerimiz namına. doğunılarınm veya olümlerinin yuvarlak rakamlı senelerinde günler teritb etmek ve bu vesile ile haklannda brosürler. kitablar bastırarak hem ilmî arastırmaları kamcılamak, hem de büyüklerimizi genis halk kütlelerine tanıtmak, millî kültürümüz için sonsuz bir kazanç tnembaıdır. Maarif Vekâletinin himayesî altında. Üniversite fakültelerinden. Yüksek mekteblerden ve Konservatuardan seçilmis mütohassıs mürahhasların iştirakile kurulacak bir hevct. simdilik basıbozuk bir şekilde vaptıfımız «büyükleri anmak» vazifesini memleket hesabına faydalı ve artık lüzumlu bir nizama koyabilir. N. Mısırdaki İngiliz kuvvetleri tarafından İtaly.an ordusuna karşı geçilen yeni ve büyük taarruzî harekâtta müessir yardımlarda bulundukları Ayam Kamarasında Başyekil Çörçü'in bildirdiği hür Fransız kıt'aları