24 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

24 Birinciteşrin 1939 CUMHURÎYET Finlândiya 1830 senesine kadar İsveç hakimiyeti altında kalan Finler, milliyetlerini unutmuş değildir trs Berlinde verilen kararlar nazizm müessislerinin hiç olmazsa yarı sının hoşnudsuzluğunu kazanmıştır. Bunlar, nazizm ruhunun kırıldığını ve hiçbir şeyle tamir edilemiyeceğini biliyor Londra 23 (Hususî) Hitler bu sabah Hariciye Nazın Von Ribbentrop lar.» Taymis gazetesinin mühim bir la uzun bir mülâkatta bulunmuştur. Hitmakalesi ler'in valilerle nazi ricalile istişarelerde bulunarak halkın temayülleri hakkında Londra 23 (a.a.) Reuter Ajansı malumat istediği haber verilmektedir. bıldiryor: Her tiîrlü sulh ümidleri Times gazetesi, başmakalesinde diyor terkedildi mi? ki: «Berlinin, Türk Fransız ingiliz pakLondra 23 (a.a.) Bu gece Ber tını fena surette karşılaması bu paktın linden alman haberlere göre, Statthalter ile Ganleiter'lerin, Berlinde içtimaa da nazi mehafilinde tevlid ettiği hayreti gösvet edilmiş olmalan, Hitler'in her türlü lermektedir. Hitler'in Balkanlardaki Alman yayıl sulh ümidlerini terkettiği manasını taşı maktadır. Bu itibarla, Führer, muhasa ma ve hakimiyet plânlarına açılmış bü matın daha müessir bir tarzda sevk ve yük bir gedik telâkki ettiği vaziyeti tamir idaresi için ittihazı lâzım gelen tedbirler için Alman diplomasisinin bütün hile ve hakkında, parti zimamdarlarile istişare yaltaklanma yollarına müracaat etmesi muhtemeldir.» etmek arzusundadır. Times, İtalyanm Balkanlardaki rolünAlman hükumet merkezinden alınan son haberler, nazilerin, ilk evvel, amansız den şöyle bahsediyor: hava hücumlarile enerjik bir abluka yap«İtalyanın Balkanlara karşı gösterdiği mağa teşebbüs edecekleri intıbaını teyid alâka, İtalyan emellerinin, Macaristanla etmektedir. Fransaya karşı, garb cephe Rumanya arasındaki münasebatın inkişasinde yapılan harekât, bu takdirde, belki fından dolayı ağır surette haleldar olmasmdan ileri geldiği, İtalyan siyasetinin de teşdid edilecektir. bir mütearifesi gibi telâki edilebilir. Stalin, Hitler'in mektubuna (Baştaraft 1 inct sahifede) Cumhur Reisimizin tebriki Millî Şef, Nafıa Vekilim tebrik telgrafı gönderdi Inönü, şimendiferin Erzuruma varması münasebetile, samimî duygularını bildirdiler Halkın temayülleri hakkında malumat istendi Helsinki limanından bir manzara Finlândiya, 1809 tarihli Fredrikshamm sulh muahedenamesile Rusyaya ve rilmiş bir memleketti. Bugün, müsta kil bir devlet halindedir. Finlândiya, uzun müddet İsveç hakimiyeti altında kalmış olduğundan 1830 tarihine kadar Finlândiya ediblerinin edebiyat lisanı, îsveç lisanı olmuştur. Fakat gerek İsveç hakimiyeti esnasında, gerek Rus hakimiyeti altında Finlandiyahlar, kendi milliyetlerini unutmuş değildirler. Ötedenberi Helsingfors denilen payitahtlarına bu giin kendi lehçeleri Helsinki ve Finlândiya yerine de Suomi diyorlar. Hatta son Olimpiyad oyunlannda birçok müsabakalarda galib çıkmış olan Finlandiyah atletler, mayolarında iri harflerle yazılmış olan Suomi ismini taşıyorlardı, Finlândiya kelimesinin F si bile yoktu. On ikinci asırdan itibaren İsveç krallarile İsveç kilisesi, İsveç sahillerine a kmlar yapan putperestlere karşı adeta bir Ehlisalib muharebesine girişmişlerdi. îsveçin Finlandiyadaki hakimiyeti bu tarihten başlar. On yedinci asırda Onikinci Şarl, yani bizim tarihlerimizin Demirbaş Şarl de dikleri İsveç Kralile gene bizim tarihlerin Deli Petro dedikleri Rus Çan Büyük Petro arasında vukua gelen muharebeler esnasında Finlandiyanın büyük bir kısmı Rus hakimiyeti altına girmiş ve nihayet yukanda söylediğimiz gibi 1809 ta rihinde bütün memleket îsveçten alm mıştır. Bu netice, Rus Çarı Birinci Aleksandr'la Nepolyon'un İsveçe karşı müttefikan açmış olduklan harbia mevlu dudur. Hamina sulhu ile Finlândiya, muhtariyeti haiz ve teşkilâtı esasiye ka nunlarına sahib bir devlet haline getirilmiş ve bu hal, 1898 senesine kadar devam etmiştir. 1898 senesinde Çar İkinci Nikola, Finlândiya teşkilâtı esasiyesinin garantilerini ilga etmişse de Finlandiyahların mukavemeti kendisini 1904 senesinde Diyet denilen meclisi yenibaştan içtimaa davet etmek mecburiyetinde bırakmışbr. Bununla beraber 1908 senesinde Rus hükumeti, Finlândiya kanunlarınm Rusyanın teşriî meclisi olan Duma'ya tâbi olmasına karar vermiştir. Bu da muhtari yet prensipini, tekrar ortadan kaldırmak demekti. 1915 senesinde Finlândiya vatanperverleri, Almanyanın kendilerinin istiklâlini Rusyaya karşı müdafaa edebileceğini hesab ederek bir takım lejyonlar teskil etmişlerdir. Bu lejyonlar, Alman ordusu saflarında muharebe etmiştir. 1917 senesi baslangıcında Kerenski nin hükumeti esnasında vukua gelen Rus ihtilâli Finlandiyanın tam muhtariyetini tesis etmiştir. 1917 senesi teşrinisanisinde Finlândiya sosyalistleri, umumî grev ilân etmişler ve Kızıl Rus muhafızlarınm yardımile burjuva smıfını katliâm ederek bolşevikliğe istinad eden bir diktatörlük vücude getirmişlerdir. Bir mahkeme reisi sıfatile Rus kanunları ahkâmını tatbik etmekten imtina et miş olduğundan dolayı Ruslar tarafın dan Siberyaya nefyedilmiş olan bir Finlandiya vatanperveri, yani M. P. E. Svvinhuvfud, bir burjuva hükumeti tesis etmiş, Kızıllara mukavemet edecek bir Beyaz muhafızlar teşkilâtı vücude getirmiş ve parlamentonun muzaheretile memleketinin istiklâlini ilân etmiştir. Bu istiklâl, pek az bir müddet sonra Fransa, İsveç ve Almanya tarafından tanınmıstır. Sovyetler tarafından müzahe ret gören, onlardan zahire ve mühimmat alan Kızıllar, 1918 kânunusanisinde muhasamata girişmişler ve birkaç hafta içinde Helsingfors'u zaptetmişlerdir. İki ay memlekette îspanya harbine benzer da hilî bir harb devam etmiştir. 1917 senesi martında hem Sovyetîerin Baltık sahillerindeki nüfuzunu kırmak, hem de müttefiklerle Rusya arasındaki yegâne münakalât yolunu, Murman sahili şimendiferini kesmek arzusunda bulunan Almanlar, General Von der Goltz'un kumandası altında Finlandiyaya on bin kişilik bir heyeti seferiye göndermislerdir. Bu heyet, 12 nisan tarihinde Finlândiya payitahtına girmiştir. Çetin musademelerden sonra Alman larla Beyazlar, Kızıllardan 80,000 esir almışlardır. Bunların birçoğu öldürül müş ve dahilî harb, 16 mayıs tarihinde Beyazlann galibiyeti ve Finlandiyanın istiklâlinin ilânile hitama ermiştir. 18 mayıs tarihinde Svvinhuvfud, naibi hükumet tayin edilmiştir. Krallık taraftan ve Almanya lehinde bulunan bir mebusan meclisi, hükumeti bir kral tayinine memur etmiştir. Alman împaratoru İkinci Vilhelm, kendi oğullarından birisinin bu krallığm tacını başına geçirmesine muvafakat etmiyerek Prens Charles de Hesse'in yeni krallığa namzedliğini koymasına müsaade etmiştir. Prens, 1918 teşrinievvelinde 25 reye karşı 75 reyle kral intihab edilmişse de Mütarekeden ve Alman împaratorluğunun inhidamın dan bir hafta evvel, yani 4 teşrinisanide Prens, krallığı kabul etmekten imtina eylemiştir. 1919 mayısında intihab edilmiş olan yeni bir mecliste sosyalist fırkasına mensub bir ekseriyet bulunuyordu. Bu medis, komünistlerle alâkasını katederek cumhuriyet esaslarına müstenid bir teşkilâtıesasiye kanunu kabul etmiştir. Finlândiya, Almanyanın yardımile Rus boyunduruğundan kurtulmuş ve müttefiklerin zaferi sayesinde de Almanyanın hakimiyeti altına girmek tehlikesinden yakasını sıyırmıştır. Nafıa Vekili Erzurum istasyonunu açıyor red cevabı verdi Londra 23 (a.a.) «Reuter» Nevyork Herald gazetesinin Paristen bildir diğine göre Stalin, Hitler'in hususî mektubunda mündemic Sovyetler Birliğinin müttefiklere karşı Almanyaya yardım etmesi talebini nazarı dikkate almamağa karar vermiştir. Bu gazetenin ilâve ettiğine göre, Stalin'in İngiliz Fransız Türk paktı karşısında pasif kalması da harbe girmemek arzusundan ileri gelmiştir. Gene bu gazetenin verdiği haberlere göre, Sovyetler Birliği, bütün hububat, maadin, petrol ve saire için bedel olarak altın istemektedir. inkisarı hayal Paris 23 (a.a.) Bu sabah çıkan Paris gazetelerinin bildirdiğine göre Staİin, Hitler tarafından vukubulan askerî yardım teklifini reddetmiştir. Epoque gazetesi bu hususta diyor ki: «Hitler, Stalin'in cevabını almıştır. Berlinin bazı bitaraf mahfillerinden sızan bir habere göre Stalin'in mektubu Hıtler'i defin bir înkisara uğratmıştır.» Mussolini hükumetinin ahiren oynadığı rol, tevhid ve istikrar ettirici bir rol idi ve bu itibarla Balkar. devletlerinin hürmetini ve sempatisini calib olsa gerektir. Bu bakımdan şurası nazan itibara aIınmalıdır ki, Ankarada imzalanan üç taraflı paktın başhca hedeflerinden biri, Balkanlann birliğini ve istiklâlini tarsin etmektir. Büyük Britanya ve Fransa, şimdi, Türkiyenin komşusu olan Rumanyaya ve Yünanistana karşı aldıklan taahhüdleri yerine getirmek hususunda müsaid bir vaziyette bulunuyorlar. Büyük Britanya ile Türkiye arasındaki kat'î muahede onu Balkanlara yaklaştırmakta ve yokluğu, Polonyaya doğrudan doğruya yardım etmesine mâni olan bir askerî harekât üssünü, icabında kendisine temin etmiş bulunmaktadır. Paktın Berlin'de uyandırdığt akisler Berne 23 (a.a.) Alman siyasî mehafili, Türk Fransız İngiliz muahedesinin akdi hâdisesile fevkalâde meşgul olmaktadır. Basler Nachrichten gazetesinin Berlin muhabiri cumadanberi müşahede edileıf Ifcesif siyasî faaliyeti ve bu meyanda Türk diplomasisinin cenubu şarkî devletlerî nezdinde ve İtalyanın da her tarafta göstermeğe başladığı faaliyeti kaydeylemektedir. Bu cümleden olarak bir Belgrad ha beri, eğer İtalya ile Türkiye arasındaki müşkülât izale edilebilirse Mussolini'nin cenubu şarkî devletlerinden mürekkeb bir konferansın içtimaını derpiş eylediğini bildirmektedir. Komünizm aleyhtarı sosyalizm Finlândiya Naibi hükumeti, 1919 se nesinden itibaren mevkiini Stahlberg'e terketmiş ve mumaileyh Reisicumhur intihab edilmiştir. Ancak* mumaîleyhin si yasî nüfuzu, kencLsuıi 1919 \e. 1930 senelerinde memleketîhm' sîyasî Istîkrafınl temin etmek için «mer'iyet mevkiinde bulunan hukukî ve içtimaî rejime düşman olan ve haricden gelen nüfuzlara teba iyet ederek medenî hürriyeti kıymetten düşürmek suretile müesses rejimi devir meğe çalışan kimselerin namzedliklerini koymalannı meneden» kanunları neşret tiği zaman kendisini göstermiştir. Finlan diya, neşretmiş olduğu bu kanunla, diğer üç İskandinav memleketinin hilâfına olarak, komünizmin tevessüüne intihab rejimile değil kuvvetle nihayet vermiş olu yordu. Maamafih Finlândiya, daima sola müteveccih siyasî bir tekâmül göster mektedir. HMer'in sabrı tükenmiş Parlamento Finlandiyahlar, Fransanın Norman die'sı varsa bizim de parlamentomuz var, derler. Bundan maksadları, aralarında kadınlar da bulunan parlamento azası değil, fevkalâde muhteşem olan parlamento binasıdır. Parlamento sarayı, büyük Amerika devletlerinin teşriî meclislerinin binalarını andırır; Finlandiyanın en muhteşem ve en güzel binasıdır. înşası 1931 senesinde ikmal edilmiş olan bu bina, 30 milyon frank miktarında bir paraya mal olmuş tur. Parlamentoda rey vermek için kul lanılan elektrikle müteharrik bir makine vardır. Her meb'usun orurduğu sandalyanın önündeki masa üzerinde üç düğme vardır: «Evet,» «hayır», «istinkâf». Bütün bunlan toplayan diğer bir alet, derhal neticeleri ilân eder. DENİZ İŞLERÎ Güneysu bugiin geliyor Karadenizde bulunan Güneysu vapuru Samsundan sonra İneboluya da yük ve yolcu almıştır. Güneysu bugün limanımıza gelecekür. Etrüskün vaziyeti Denizyollan idaresinin yeni vapurlanndan Etrusk Halicdeki havuzlarda esaslı bir şeiklde tamir edilmiş, fakat gemiyi muayene eden liman fen heyeti bazı mühim kusurlar bularak bu noksanlann ikmalini istemişti. Etrüskün bu kusurlan tamir edilmiştir. Gemi şimdi yeniden muayene olunacaktır. Belediye baremi Belediye barem cetveli tasdik edilerek gönderilmiştir. Bacağı kırılan garson Beyoğlunda içkili bir lokantada garionluk yapan Hamdi, yüz kiloluk bir bıra fıçısını kaldırmak isterken ayağı kayarak düşmüş, bacağı kınlmıştır. " Londra, 23 (a.a.) Daily Mail gazetesinin Amsterdam muhabiri, Berlin konferansmdan bâhis bir yazısında, diyor ki: «Hitler'in sabrı o kadar tükenmiştir ki, kırk sekiz saat zarfında Fransaya ve îngiltereye harb ilân etmesi mümkündür. Bu muhabir, garb cephesindeki sükunete raukabil, îngiltereye karşı büyük bir taarSıvas cer atelyesinde tamir edilen bir lokomotif ruza geçilmesini ve harbin şiddetlendirilmesini mümkün görmektedir. Türk In Alman Sovyet orduları arasında (Baştaraft 1 tnci sahijede) sını yüksek şahsmızda Cumhuriyet hükugerginlik giliz Fransız paktı, bu muhabire nazabir kaynak olmuştur. metine tebrik ederken bu muazzam eserin ran, Hitler'in kararını tacil etmiştir.» Londra 23 (a.a.) «News Chro Bu şerefli tezahür vesilesile bütün yurdAlmanyanın dahili vaziyeti hak nicle» gazetesinin Budapeşte muhabirinin daşlarm gönülden yükselen minnet ve şük tahakkukunda başlıca şerefi kazanmış obildirdiğine göre Polonyadan Ruman ran duygularını, kalbî tazimlerile birlikte lan büyük Türk milletine şükranımızı ifaktnda verilen haberler yüksek huzurunuza arz imkânmı bulabil de etmekle bahtiyanm. Vatandaşlarımı Londra 23 (a.a.) Hitler'in, Nazi yaya geçen mülteciler Sovyet kıt'alarile Alman kıt'aları arasındaki münasebetle mekle mes'ud ve bahtiyanm. zın alicenab muhabbet tezahüratına min1 şeflerile diplomatlarını Berlinde bir konNafıa Vekili nettarım. Vekâletiniz esnasında vatanm feransa çağırdığı şu sırada, Londra ga rin gergin olduğunu söylemektedirler. Ali Fuad Cebesoy İtimada şayan bir müşahidin söyledi zeteleri, Almanyada dahilî ihtilâflar buçok değerli umran eserleri idrak edeceğiAli Fuad Cebesoy lunduğuna dair müteaddıd haberler neş ğine göre hudud hattındaki kuvvetleri ne samimî kanaatim vardır. Nafıa Vekili takviye etmek üzere garba doğru yüzlerredijorlar, Sunday Espres gazetesi FranC Erzurum istasyonunun açılmafsmet İnönü ce Sovyet tankı gitmektedir. saya gelen raporlara göre, Almanyanın Diğer cihetten Sovyetîerin işgali altınher tarafında muhtelif siyasî rical zümreda bulunan mıntakalarda Almanlar ge Bursada sıtma ile mücadele lerile, muhabirleri ve işçileri, Nazilere kar Bursa (Hususî) Bursa civarındaki niş mikyasta propaganda yapmaktadır şı müşterek bir harekete geçmeleri için lar. Dağıtılan risalelerde gelecek ilkba Zırafta, Anahar, Çekizce köylerinde sıtbirleştirmeğe çalışmaktadır. Ayni gazete, harda Hitler'in îngiltereyi ve Fransayı ma salgını tahribat yapmaktadır. Valimiz bu hareketin genişlemekte olduğunu ve ezdikten sonra Sovyetlere taarruz ederek yanına sıtma mücadele reisile doktorla Hitler'in zamanın gitgide kendi aleyhine müstakil bir Ukrayna vücude getireceği rmı alarak bu köylere gitmiştir. Zırafta daha fazla tecelli ettiğine kanaat getir kaydedilmektedir. köyünde halkın yüzde doksan beşinin sıtmalı olduğu anlaşılmıştır. Çeltik zer'iyaü diği cihetle, sulhu akdetmek zaruretini Ayni muhabirin bildirdiğine göre dört gitgıde daha fazla duyduğunu ilâve et bin kadar arkadaşile birlikte siper kaz yüzünden geçen sene başlıyan sıtma bu mektedir. Açıkça görülüyor ki, vaziyet k üzere Rhin havalisine sevkedilirken sene daha şiddetli bir şekilde devam et kendisini endişeye düşürmektedir. firar etmeğe muvaffak olan bir Polonya mektedir. Valimiz, köylüye tarlalarmın News of the Wald gazetesinin Ber zabiti esirlere günde bir dilimden fazla dönümünü üç liraya kiralıyarak bu afete lindeki eski muhabiri, Nazi şefleri arasın ekmek verilmediğini beyan etmiştir. İçi sebeb olduklarını anlatmış, hayvan yetişda, Sovyet Rusya bahsinde çok kuvvetli lecek su nehirlerdeı. getirilmektedir. Di tiriciliğine ehemmiyet vermelerini, bu işin noktai nazar ihtilâfları bulunduğunu Ams ğer bazı mülteciler Almanlar tarafında daha kazanclı ve memleket için de fayterdamdan yazmaktadır. Bu muhabir, Polonyada Yahudilere karşı alman ted dah bir iş olduğunu bildirmiştir. Bu köyVon Ribbentrop'la Göbbels'in Sovyet birlerin evvelce Almanyada alınan ted lerde kannlan şiş, benizleri soluk yavruRusyayı, her ne bahasına olursa olsun birlerden daha şiddetli olduğunu söyle lann hali acınacak bir şekildedir. Valimiz bütün sıhhî teşkilâta emir ve direktif veharbe sürüklemek lüzumuna kani bulun mektedirler. rerek derhal bu köylülerin sıtmalarmı leduklarıaı, Mareşal Göring, Frich, GeLeh ordusu hazırlanıyor davi etmelerini bildirmiştir. dukldnnı, Mareşal Göring, Frich, Ge Paris 23 (a.a.) Paristeki Polonya neral Von Bravçiç gibi daha az müfrit mahfülerinde temin edildiğine göre PoAğır surette yaralanan Von Ribbentrop politikasımn Almanyayı lonyanın şimdiki Paris sefiri Lukaçieviç bir sarhoş bolşevikleştireceğini sezdiklerini ilâve et Fransız Alman cephesinde çarpışmak Evvelki gece Bej'oğlunda Ankarapamektedir. üzere yakında teşekkül edecek olan Po • las otelme kendıni bilmiyecek derecede Japonyanın Varşova sefiri dün sabahonya ordusuna gönüllü yazılmak için is sarhoş bir müşteri gelmiştir. Eyüblü Sunday Pichorial de diyor ki: ki ekspresle şehrimize gelmiş, İstasyondr'^ «Hür Almanya» adını taşıyan radyo, ifa edecektir. boyacı Hamdi adındaki bu adam, kenVarşova'dan hareket eden 70 Polon disine tahsis edilen odaya gıkamlmış, Ankara sefiri Takkahuni tarafından kar hiçbir taraftan teyid edilmeyen bir haber veriyor. Bu habere göre, Alman hava ya Hariciye memurunun son haftalar zar fakat Hamdi, odada açık pencereden şılanmıştır. Resmimiz, iki elçiyi gardan kuvvetlerine mensub 21 subay, biri Mag fında Parise geldikleri haber verilmekte bakarken muvazenesini kaybederek 10 çıkarken gösteriyor. ( X ) işaretli Varşodeburg'da, öteki Kaiserslautern'de çıkan dir. Polonya hükumeti garb cephesinde metre yükseklikteki pencereden düş va sefiridir. iki isyan neticesinde idam edilmişlerdir. çarpışmadan bu memurlara diplomatik müş, ağır surette yaralanmıştır. Düştükten sonra... Almanyanın dahilî vaziyetini tahlil eden Dır vazife verilmemesine karar vermiştir. Dün sabah Aksarayda Muradpaşa caObserver gazetesinin başmuharriri Gramii avlusunda dolaşmakta olan Fatih vin, şöyle yazmaktadır: AtatUrkle bizim kadar tütün deposu müdürü Kadri, bir aralık Diş tabibi «Hakikat şudur ki, Hitler, Stalin'i ken ayağı kayarak tehlikeli surette düşmüş,; insanlık da öğünsiin. Kadıköy Albyol, Tel: 60832 disine efendi olarak seçmiş ve bu suretle biraz sonra da ölmüsiür. Japonyanın Varşova sefiri BEDRİ GURSOY