24 Ekim 1939 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

CUMHURÎYET Bırlncîfeşrîa 1939 e Jfcr i n i ç i n d e n Şehir ve Memleket Haberleri J Siyasî îcmal Muharibler ve bitaraflar ulh ümidi kalmadığından büyük hareket ve teşebbüslerin arifesinde bulunuyoruz. Almanyada bütün valilerle mıntaka parti reislerinin Berlinde fevkalâde toplantıya davet edilmiş olmalan da bunu gösteriyor. Almanyada herhangi siyasî ve askerî harekete karar vermek devletin ve partinin şefine aid olmakla beraber bütün Almanyanın mukadderatile sıkı alâkadar olacak bir harekete karar vermeden evvel Almanyanın parti ve idare işleri başında bulunanlarla da istişare etmeğe Iüzum görmüştür. Ayni zamanda Alman Devlet Şefi Berline davet ettiği büyükelçilerile de görüşmüştür. Almanyanın ne yapmak istediği bugün Hariciye Nazın Von Ribbentrop'un Danzig'de sö'yleyeceği nutuktan bir derece anlaşılacaktır. Maahaza Almanyanın her şeyden evvel bazı bitaraf memleketler üzerinde siyasî ve iküsadî nüfuz ve tesir yapmağa çalışacağı ve söylenecek sözlerden mühim bir kısmında bunlara hitab edileceği beklenmelidir. Harb başladıktan sonra îngiltere, İskandinavya memleketlerine kömürü kesmişti. Almanya ise bu memleketlere kömür yetiştirmeğe çahşmıştı. îngiltere bitaraf bahrî memleketlerin îngiltereye serbestçe mal gönderebilmeleri için konovi usulünü yani bitaraf bayrak taşıyan gemilerin kafile halinde ve Ingiliz harb gemileri himayesi altında seyrüsefer etmelerini teklif etmiştir. Fakat gerek Holanda, gerek Belçika bu usulün kabulü bitaraflıkla telif edilemiyeceğini ileri sürmüşlerdir. Diğer taraftan bu memleketler ithalât işleri hakkında îngilterenin bir nevi kontrolunu kabul etmemeleri için Almanyanın gösterdiği ısrar karşısında mukavemette bulunmuşlar ve bu gibi kontrolun hukuku düveldeki muharib devlet hukukuna aykırı bulunmadığını bildirmişlerdir. Bitaraf küçük memleketlere muharib devletlerin mühim ihtiyaa vardır. Fakat Almanyanın ihtiyacı denizaşm memle ketlerle muvasalası kesilmiş bulunmasm dan daha büyüktür. Devamlı surette lsveçin demirini, Rumanyanın petrolunu ve Finlandiyanın nikelini temin etmedikçe Almanyanın gayrimahdud bir zaman için harbe devam eylemesi güçtür. Bunun için Almanya bitaraflann yalnız îngiltere ve Fransa ile değil Sovyet Rus ya ile de olan siyasî ve iktısadî münasebetlerine dikkat etmektedir. Meselâ Moskova'da Sovyet ve Fin murahhaslan arasında tekrar başlayan müzakerelere Almanya; ihtimal Balkanlarda kendisi serbest kalması mukabilinde Baltık memleketlerinde Ruslan serbest bırakmış olmasına rağmen son derecede alâkadar bulunuyor. Hulâsa bitaraflarla muharibler arasmdaki münasebat çok mühim bir safhaya girmistir. Ramazan hatıraları Eskiden Allahla kulun arasında devletin resmî zabıta memurları, ellerinde lobutlarla dolaşır, ağzı rakı kokan birini gördüler mi, çalyaka sille tokat karakola götürürlerdi... Yazan: Bir akşamcı dostum geçen akşam tam kerahet vaktiydi yokuşlan aşağı inerken koluma girdi: Tuhaf değil mi? dedi, kaç gündenberi «Fuzuli» yi düşünüyorum. N Güldüm: Bilirim. Sen, hep fuzulî şeyler düşünürsün. Füzulî şeyler de düşünmüş olabi lirim ama, ramazan girdi gireli şair «Fuzuli» ile meşguliim. Hayrola, rüyana mi girdi?. Başını sallıyarak hususî bir eda ile o SALÂHADDİN GÜNGÖR ağızlard?, iştihanın anahtan yerine geçerdi. Derken, dumanı üstünde hindi suyuna çorba.. Arkasından kıymalı yumurta... Türlü et yemekleri, türlü sebzeler... Ve mutlaka bol yağlı bir pilâv... En sonunda da, işi tatlıya bağlamak için ya bir ekmekkadayıfı, ya bir elmasiye, ya bir kaymaklı güllâc... 29 teşrinievvelde iki maliye şubesile şehir ve köylerdeki birçok mektebler açılıyor Tatil günlerinde çalışmıyan işçilere tek, çalışanlara çift yevmiye verilecek Cumhuriyet bayramı programı tabedilerek alâkadarlara gönderilmiştir. Bayram dolayısile devair, cumartesi günü on ikide başlayarak 30 ağustos pazartesi günü akşamına kadar kapalı olacakbr. Hususî daireler, 29 teşrinievvel pazar günü kapalı bulunacaktır. Her taraf bayraklarla donatılacaktır. Büyük caddelere ve meydanlara inkılâb ve ilerleyişi gösteren afişler asılacaktır. Her tarafta halk kürsüleri kurulacaktır. Pazar günü saat 9/30 dan 10/15 e kadar Vali Vilâyette tebrikleri kabul edecek, resmi kabule meb'uslar, kumandanlar, Şehir Meclisi azalan ile daire müdürleri ve cemiyetler mümessilleri iştirak edeceklerdir. Saat 11 de Vali, yanında İstanbul Komutanı ve Cumhuriyet Halk Partisi müfettişi olduğu halde Beyazıd meydanına gidecek, Üniversite meydanile Süleymaniye camii avlusunda yer almış bulunan gruplan, teftiş edecektir. Geçid resminde ordu, itfaiye, polis, Üniversite, yüksek okullar, izciler, lise muadili okullar, sporcular, Kızılay, Yeşilay, Çocuk Esirgeme Kurumu, Türk Hava Kurumu ve Türkkuşu gruplan bulunacak, alay Beyazıd Sultanahmed Köprü Tepebaşı yolile Taksim meydanına gidecektir. Abidenin etrafını çevirecek olan kıt'alar yerlerini aldıktan sonra çelenkler konulacaktır. Müteakıben İstiklâl marşı çalmırken bayrak çekilecek ve selâmlanacaktır. Her sene olduğu gibi, Edirnekapıdaki şehidlik gene ziyaret olunacaktır. Orada yapılacak merasimde bir bölük askerle bir mızıka bulunacak, nutuklardan sonra çelenkler konulacaktır. Gece fener alaylan tertib olunacaktır. Bütün Halkevlerinde konferanslar, temsiller verilecek, müsamereler hazırlanacaktır. pılacak müesseseler şunlardır: Atatürk köprüsü, Fatih ve Üsküdar maliye tahsil daireleri, Nişantaşı Kız, Karagümrük ortamektebleri, Cerrahpaşa 45 inci, Cibali 63 üncü ilkmektebler... Bunlardan başka Silivri, Çatalca, Yalova, Kartal ve Şile kazalan köylerinde köylüler tarafından yapıhnış olan yetmişi mütecaviz köy okulunun da küşad merasimi yapılacaktır. Cumhuriyet Bayramı programı Elmasiye dedim de aklıma geldi. Vaktıle oburun birini, zengin bir iftar sofrasma davet etmişler. Türlü yemekler yenildikten sonra, ortaya tiril tiril titriyen elmasiye gelmiş. Obur dayanabilir mi? fcudu: Hemen daldırmış kaşığı.. Fakat heyecandan kendini zaptedememiş olacak ki, ağRamazan âyı gerek açla cennet kapıst zına götürmek üzere olduğu elmasiye, tye reva kim ola meyhane kapısı bağlu... yanmda oturan davetlinin kucağına fırDiyen o değil mi?.. lamış... Böyle patavatsızlıklan hoş gör Evet... Ne olacak?.. meğe alışkın olan ev sahibi, oburu utan Hiç!.. Ramazan üstü, müşterisiz meyhaneleri gördükçe bu iki mısraı hatır dırmamak için işi lâtifeye bozmuş: Elmasiye kaçacak yer anyordu, liyorum. Vakıâ, bugün Fuzulinin devrinde olduğu gibi, meyhane kapılannı kim size sığındı!... demiş. Ustü başı berbad olan adam, cevab senin bağladığı yok ama, ramazanın manevî bağı, adeta herkesi bağlamış. En vermiş: keskin akşamcılann bile, bu ara mey Bana sığınmış kaç para eder?.. hanelerden ayaklarını çekmesine ne der (Oburu göstererek) Şu adamın şerrinden in? Allaha sığınsa daha iyi ederdi?.. Onun bu hatırlatışı, beni de meraka Bir başka oburu da, gene iftara davet düşürdü. Yolumun üstünde tezgâhbaşı, etmişler. Öyle yemiş içmiş ki, çatlıyacak eski koltuk tertibi, kazinomsu nekadar hale gelmiş. Derken, sofraya bir kâse meyhaneye rasladımsa, hepsine birer birer aşure getirmezler mi?.. Adam, şöyle bir göz gezdirdim: Hayret! Uşşaka mutaf yerinde toplanmış, kuşaklarını yeniden olan meyhanelere ne olmuş böyle?... En gevşeterek, girişmiş. Etrafmdakiler ihtar kabadayısmda, yirmi akşamcı var yok... etmişler: Tektük içenler gene eksik değilse de, saf Yahu... Dikkat et... Fazla gidiyorlar farkedilir derecede seyrekleşmiş... sun... Uzerinc fenalık filân gelir! Menolunan şeye insan haris olur, derler. Obur gülmüş: Bu, bize Mecellenin «birşey zıyk oldukta Vallahi, beyler. Aşure için, şurada müttesi olur» kaidesini de hatırlatıyor. can evimde bir yer ayırmıştım! Eğer, caEski günlerin ramazanlarında, Allahla nım rahatsız olursa, çıkıp gidebilir! kulun arasmda devletin resmî zabıta meDemiş. Demiş ama, çok geçmeden de murları, ellerinde lobutlarla dolaşır, ağzı etrafındakilerin dediği çıkmış. Herif, ha rakı kokan birini gördüler mi, hemen öldü, ha ölüyor. Hemen bir araba getirip çalyaka edip sille tokat karakola götü evine göndermişler. Hekim, elinde bir şişe lürlerdi. îş bu kadar sıkı tutulduğu halde, ilâcla başucuna gelmiş: bari içkiyi itiyad edinenleri bu iptilâlann Aç ağzını... dan vazgeçirtmek mümkün olur muydu?. Obur, yattığı yerden, kesik kesik sorNe gezer? Sarhoşluk vak'alannm en faz muş: la alıp yürüdüğü geceler, ramazan gece O nedir ?.. lenydi. Ilac!. Ben, bu ara birşeye dikkat ediyorum: Tekrar başı yastığa düşmüş: Gencler arasında bir hayli oruclu var. Gidin işinize, demiş, benim midemOruc tutmak, hemen hemen günün modası de, bir kaşıklık yer olsaydı, aşure yerdim haline giriyor. Yaşlılann bile türlü maze yahu!.. retlerle, orucdan yakayı kurtarmanm yoEski ramazanlar, e?ki habazanları da lunu buldukları bir devirde, genclerin birlikte aldı götürdü ama, yerlerine yenikendi arzularile, ve hiçbir teşvike tâbi ol leri de yetişmedi değil. madan eski bir an'aneye sadık kalmalan Giçen gün biri anlatıyordu: ne yalan söyleyim, hoşuma gidiyor. Unkapanında adamın biri, bir tenKendim oruc tutamıyorsam da, oru cere pilâvın üstüne yirmi altı pathcan dolcun zevkini inkâr edenlerden değilim. Aç masile bir lenger helva yedi. Sonra da bir adam tasavvur ediniz ki, canmm iste on bardak su içip ağzım sildi, gitti! diğini alıp yiyecek vasıtalarm hepsine maNe diyelim. Allah manda şifalığı verliktir. Fakat, gözünün önünde duran dünsın. ya nimetlerine, elini sürmiyerek, derin bir «Fuzuli» nin iki mısraı, sözü nerelere sükunla; bu nimetlerden istifadeye me kadar getirdi, gördünüz mü? zun olduğu dakikanın hululünü bekliyor. SALÂHADDİN GÜNGÖR Gayesi ne olursa olsun elbette ki, bu bir feragat ve tahammül sahnesidir! Ancak Ticaret memurlarının şunu da unurmamalı ki, ramazan, bizde, ücretleri ötedenberi açgözlülerin dörtgözle bek Barem kanunu tatbikatı dolayısile ücleştikleri aydır. Saatlerce aç kalmanm acısı, iftar sofrasmın başında, fazlasile çı retleri verilemiyen Ticaret Vekâleti mekar. Hepsinden tadılmıyacak olsa bile, murlanndan ihtısas vaziyetleri tayin een az dört beş türlü reçel, bir o kadar dilenlere aid tahsisat gelmiştir. Cumhuriyet Merkez Bankası. Maaşlaçeşid peynir, zeytin, pastırma, sucuk, rını henüz almamış olan diğer memurhatta siyah havyar, balık yumurtası ve dalann müşkül vaziyete düşmemeleri için ha buna benzer nesnelerle donatılmış tep maaşlarınm yüzde 75 i nispetinde avans siler, bir zamanlar, orucla mühürlenmiş vermektedir. Çalışmıyan işçilere yevmiyeleri verilecek Cumhuriyet Bayramında, Iş Kanunu mucibince çalışmıyan işçilere ücretlerinin tamamen verilmesi lâzımdır. Bu sene bayram tatil günlerine tesadüf ettiğinden bazı işverenler işçilerin ücretlerini vermek istememişlerdir. Bunun üzerine Mıntaka îktısad Müdürlüğü vaziyeti îktısad Vekâletinden sormuş, Vekâlet, o günlerde çalışmıyan işçilere tek ve çalışanlara çift yevmiye verileceğini bildirmiştir. Açılacak yeni müesseseler Cumhuriyet Bayramı münasebetile açılış merasimleri 29 teşrinievvelde ya Piyasada tehevvür! Yeni tip ekmek Mühim kararlar Delas vapuru acentası Fırınlar, dünden itibaren Ecnebi ihracatçılar lehine akreditif açılacak imalâta başladılar protesto edildi Mevcud vaziyet dolayısile, ithalât tacirlerimizin, klering mukaveleleri ve ticarî anlaşmalarla bağh bulunduğumuz memleketlerden ithal edecekleri mallann bedellerini ecnebi ihracatçılara peşin tediye etrritfk 'zartrrtile karşılaşmalannı ve bundan dolayı düştükleri müşkülü gözönünde tutan hükumetimiz, mühim kararlar ittihaz etmiştir. İthalât tacirlerinin muhtac olduğumuz ithal emtiasını bedelini peşin ödemeden memlekete ithal edememeleri mahzurunu izale için Ticaret Vekâletince ittihaz olunan kararlar mucibince bu memleketlerden yapılacak ithalât için ecnebi ihracatçılar lehine akreditif açılacaktır. Bu hususta temaslarda bulunmak üzere Ankaraya gitmiş olan Takas Limited müdürlerinden Kâmil Kıbrıslı şehrimize dönmüştür. Bu akreditifler evvelce yapılmış olan Yeni tip ekmek arabaya götürülüyor ihracat emtiamızın bedellerinden Merkez Yeni çeşni unla yapılacağını evvelce Bankasınm haricdeki klering muhabirleyazdığımız ekmekler, dün İstanbulun bü ri nezdindeki hususî takas hesabına yattün fırınlarmda pişirilerek satışa çıkarıl mış olan paralann istimali suretile açılamıştır. Yeni tip ekmek, eskisine nazaran caktır. Bu suretle, ihrac edecekleri maldaha muğaddi ve daha hastır. Yeni çeşni lann bedellerini almış olacak ecnebi ihraTüccarlar bu vaziyet karşısında acen un değirmenlerde hazırlanarak fırınlara catçılan mallarını hemen Türkiyeye sevkedecek ve bu suretle ithalâtçılarımızın ittayı protesto etmişlerdir. Diğer taraftan tevzi edilmiştir. Bugünden itibaren Belediye Sıhhat hal hususundaki arzulan teshil ve tesri eTicaret ve Münakale vekâletleri de işe müfettişleri fırınlan kontrol ederek ala dilmiş olacaktır. elkoymuşlardır. Memleketimizin büyük ithal ihtiyaclacakları un ve ekmek nümunelerini Tah ADLİYEDE lilhaneye gönderecek, bunların esas nü nnı temin gayesine matuf olan bu muamemunelere uygun olup olmadığını tetkik ve lenin tatbikına geçilmesi için Cumhuriyet Hasan deposu yangını Merkez Bankası şubelerine emir verilkontrol edeceklerdir. Bahçekapıda Hasan deposundan çıkan mi"tir. Fırıncılar yeni Maya fabrikasının imal yangın tahkikatma İstanbul ikinci sorgu Diger taraftan ticaret ve klering mukaettiği mayalarla ekmek imalini de tecrühâkimliğince devam ediliyordu. Bu tah« velelerile bağlı bulunmadığımız, yani enkikat bitmiş, dava dosyası İstanbul ikin be edeceklerdir. Bu tecrübe iyi netice veci ağırceza mahkemesine gelmiştir. De rirse bütün ekmeklerin bu fabrika maya tersanjabl memleketlerden ithal edilecek ponun sabık müstahdemlerinden Alilarıle imaline çalışılacaktır. Ancak, bu mal bedellerinin de akreditif suretile echakkmda 100,000 liraya sigortalı olan tekdirde ekmek fiatınm on para artması nebi ihracatrılarına ödenmesi meselesi üzerinde de durulmakta ve bu hususun temağazayı kasden yaktığı, Mustafa hak icab edecektir. mini icin Takas Limited Şirketi tarafınkında suça iştirak ettiği kaydile karar Yeni ekmek hakkmda Fırıncılar ce verilmiş bulunmaktadır. Muhakemeye miyetı reisi Ahmed F.ıza demıştir ki: dan lâzırrı gelen teşebbüslerde bulunulvakmda başlanacaktır. maktadır. « Yeni çeşni, şehrin bazı semtlerinîmza taklidile yapılan ihtilas de çıkan ekmeği düzeltmiştir. Adalar ve ŞEHtR tŞLERÎ Pangaltı postanesmde memur Şadi Boğaziçi fırınlannın çıkarttığı ekmekten Vali Ankarada... nin, 40 küsur liralık havaleyi, mutemed şikâyet eden halk, yeni tİD ekmekten herVali ve Belediye reisi Lutfi Kırdar. Vedadın imzasını taklid ederek almak halde memnun olacaktır. Fakat sehirdeki iddiasile muhakemesine İstanbul ikinci fınnların ekserisinin çıkardığı eski ekmek, Vilâyet ve Belediye işleri üzerinde Dahiliye Vekâletile temas etmek üzere ağırceza mahkemesinde başlanmıştır. bu tioten daha yüksek kalitede idi.» dün akşamki trenle Ankaraya gitmiştir. Kendisi inkâr etmektedir. Muhakeme sırasmda, Şadinin buna benzer başka KÜLTÜR ÎŞLERİ Sinema ücretleri bir işten birinci ağırcezada muhakeme Hükumetin ış'an dahilinde sinema biŞişli Terakki lisesi edildiği öğrenilmiş, her iki dosyanm oletleri ücretlerınden yüzde 18 nisperada birleştirilmesi karar altma alınmudurlugu tinde tenzilât icrası hakkında sinemamıştır. Şişli Terakki lisesi müdürlüğüne es cılarla yapılan temaslar nihayet bulP. T. TELEFONDA ki Galatasaray lisesi müdürü ve Hay muştur. Sinemacılardan bir kısmı bu darpaşa Nümune lisesi edebiyat mual tenzilâtı evvelce yapmışlardır. YapmıErzurum hattı hatıra pulları limi Tevfik tayin olunmuştur. yanlar da Belediyeye davet edilerek tenzilâta tâbi tutulmuşlardır. piyasada yok mu? Delas isimli bir Alman vapuru süvarisinin ve İstanbul acentasının yaptığı bir hareket, piyasada büyük bir tehevvür uyandırmış ve hükumet, işe elkoymuştur. Delas vapuru, Almanyanın Polonya ile harbe girişmesinden bir kaç gün evvel limanımıza gelmiş ve hemen hepsi Türk tüccarına aid olan yükünü çıkartmağı o buhranh günlerde her nedense arzu etmiyen gemi süvarisi birdenbire kalkıp Karadenize çıkmış ve Burgaz limanına gitmiştir. Geçen haftaya gelinceye kadar Burgazda kalan vapur, nihayet Türk tacirlerine aid olan eşyayı oraya çıkartmış ve hafta sonunda Almanyaya aid tütünleri almak üzere lirsanımıza gelmiştir. Vapurun buraya geldiğini gören Türk tüccan, acentaya başvurunca garib bir ihtarla karşılaşmışlardır. Acenta mallann Burgaza çıkarıldığını bildirirken Burgaz antrepolarmda 12 günden fazla duran mallar için fevkalâde zamlı ücret alınacağını da ihtar etmiş, şimdi maların Bulgaristandan ithal olunuyormuş gibi ayrı konşimento alınmasını da bildirmiştir. » |M|fXj,|.|||||l~lr Tj!, « ^ l | ~ l l 1 | , | , ı Muharrem Feyzi TOGAY Bir çocuğun ayağı tramvay altında kesildi Dün sabah İstiklâl caddesinde tramvaydan atlamak isteyen bir çocuğun bacağı kesilmiştir. Tarlabaşında oturan 10 yaşlarında Yorgi, saat 7,30 da vatman Macidin idaresindeki tramvayın basamağına asılarak giderken kondüktörün gelmesi üzerine atlamak istemiş, fakat müvazenesini kaybederek arabanm altma yuvarlanmıştır. Tramvayın durmasına rağmen, Yorginin ayağı tekerleğin altında kalarak kesilmiştir. Yorgi, baygın bir halde Beyoğlu hastanesine kaldırılarak tedavi altma alınmıştır. ( Gümrüklere alınacak memurlar için imtihan J Sovyet harb gemileri dün sabah gittiler Hariciye Vekilimizi Odesa'dan limanımıza getiren Sovyet torpitolan, dün saat on bir buçukta şehri selâmlayarak ayrılmışlardır. Sovyet gemileri kumandanı, sabahleyin Vali Lutfi Kırdarı ziyarel ve veda etmiştir. Gemi kumandanı istanbul Kumandanlığına da giderek Korgeneral Halis Bıyıktaya vedada bulunmuştur. Misafir kumandan, hareketinden ev * vel îstanbulda gördüğü misafirperverlikten çok mütehassis oldue' miştir. Cumhuriyet Nöshası S knruştm Dünkü imtihanlara iştirak edenlerden bazıları Gümrüklere alınacak memurlar için açılan imtihan dün sabah İstanbul Gümrükleri Başmüdürlüğünde yapılmıştır. Saat 9 dan 11 e kadar devam eden imtihana 61 lıse mezunu girmiştir. Bunlardan yedi tanesi kızdır. imtihan sualleri Ankaradan gelmiş ve imtihan evrakı Ankaraya gönderilmiştir. Yarm da Gümrükte komisyoncuların imtihanları yapüacaktır. Pul meraklılan alâkadarlara müraca at ederek Erzurum hattınm açılış merasimi dolayısile çıkarılan pullann bazı simsarlar tarafından toptan alınmak suretile piyasadan çekildiğini bildirmişlerdir. Ramazan 11 Salı Asfalt yok! Şehrimizde kâfi miktarda asfalt bulunmaması inşaatı sekteye uğratmaktaS. D. S. D. S. D. S. D. S. D. 1 Sl 11 2' dır. Alâkadarlar Yunanistandan asfalt 6 40 y 3.. 12 Ezan'ı 4 4 İ celbi için icab edenlerle temasa girişV Zevalî 11 58 14 55 17 17 18 48 mişlerdir. Ofcle 'hindi Akşam Yatsı imsak Afcone Senelik Alb aylıl Üc avlık BU aylık 1400 750 400 150 Ki. 2700 Kr, » 1450 • • 800 • • Yoktor