15 Mart 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

15 Mart 1938 CUMHURİYET Kaybettiğimiz büyük kumandan dün gömüldü tktısadî hareketler ğlum, bilmem neden, tavla oyünuna meraklı. Derslerini bitirdiğine ve bellediğıne beni inandırdıktan sonra tavla tahtasmı yakalar, pulları şıkırdata şıkırdata karşıma geçer, yalvarır: Haydi baba, bir üç yapalımîhâsıl olan değişikliği henüz tam manasile «•%' "^ inkişaf etmiş sayamayız. Bununla müvaDün gece kendisine sordum: \Ç MOGOLÎSTAN ,'J MANÇ.UKUO zî olarak, bu hâdisenin dünya iktisadî Şunu oynuyorsun. Fakat tavlanm müvazenesinde doğurması tabiî olan nene demek olduğunu, kimin tarafından ticeleri de şimdiden tahmin etmek biraz icad olunduğunu, lugat bakımmdan neler güçtür. Bununla beraber şimdiden başlahatırlattığmı biliyor musun? mış olan malî ve iktisadî tesirler bize ileMasum bir hayretle mınldandı: risini gösterecek mahiyettedir. Hayır. Kendi iktisadî alâkamız bakımmdan Oğrenmelisin. Çünkü gözümüzün Avusturya hâdiseleri bizim için ekono gördüğü, elimizin degdiği, kulağımızın mik bir endişe doğuramaz. Bu gibi hâdiduyduğu herşeyde mutlaka bir mana varselerin sarfiyat ve istihlâki çoğalttığı bir dır. O manayı sezmezsek hayir ile şerri, hakikattir. Bu kaideyi kat'î olarak kabul faydalı ile zararlıyı, güzelle çirkini seçeetmesek bile Avusturyada doğan harekemeyiz. Sen de bir kitabı okurken mevzutin buradaki halkın iştira kabiliyetini unu nasıl kavnyorsan bir oyuna temayül devamlı olmasa dahi artıracağmı ve ederken de o durumda bulunmalısm, ne esasen Umumî Harbdenberi binbir buhr yaptığını mutlaka bilmelisin. ran içinde yuvarlanan A\ usturyanın biraz daha malî imkânlara kavuşacağını Maksadım tavlayı vesile yaparal ona muhakkak görmemiz lâzımdır. Alman earamak, araştırmak, incelemek, meçhullelinin Avusturyada iktısaden ve iş hacmiri yırtmaya çalışmak aşkı vermekti. Bu nin genişlemesi itibarile oynıyacağı bir düşünce ile anlattım: çok roller bulunacaktır. Bu itibarla A Bir kere tavla at ahın demektir^ vusturya ile olan ticaretimizde bir inkişaf Arablar bizim tavlayı ilkin tuveyle, sonbeklenebilir. ra da ıstabl yapmışlardır. Lâtinler de ayKüçük Avusturyaya 935 senesinde ni kelimeyi stabülüm şekline sokmuşlar,787.000, 936 da L.472,000 liralık ihdır. Fakat önümüzde duran şu oyun taKracat yapmıştık. Bu yekunun geçen sene Sarınehir muharebelerinin cereyan ettiği sahayı gösterir harita tasının o tavla ile hiçbir münasebeti yok. 2,799,000 liraya yükseldığini görüyoruz. Greatöritain and the East îngiliz mec tığı büyük ihata hareketinin neticesini O halde bu adın şu oyuna niçin verildi938 senesi ilk ayında ise, Almanyaya ih muası birkaç haftadanberi Çinin Mavi beklemesinden ileri geliyor. Japonların gini araştıralım. Arabistana, Irana giderracatımjz 321,998, ithalâtımız, 935 yı nehirden sonra en büyük nehri olan San bu hareketi muvaffak olduğu takdirde sen göreceksin ki tavla oyununa nerd lında 2,913,000, onu takib eden yılda nehirde cereyan etmekte olan büyük mu Çinlilerin elinde yalnız Pekin Hanko deniyor. Bu kelimeyi yüz süzgeçten ge2,595,000 ve nihayet geçen sene de harebeye dair şu makaleyi yazmıştır: demiryolunun cenub kısmı kalacak ve çirsen tavlaya yaklaşhramazsın. Demelc 1,847,000 liralıktır. Bu senenin ilk ayın«Bu sahrları yazarken Japon kuvvet şimdi Lunghai hattında mukavemet et ki nerd denilen şu oyuna bizim tavla deda 54,641 liralık ithalâtımız tesbit edilleri henüz San nehrin şimalinde Çengço mekte bulunan Çin ordusu dağılarak u yişimizin bir sebebi olacak. O sebebi sana miştir. cephesinde bulunuyorlardı. San nehir fak birlikler halinde çete harbi yapacak anlatmadan önce oyunun kim tarafından Avusturyaya başlıca îhrac ettiğimiz muharebesinde Çinlilerin herekâtmı Ma tır. ve ne sebeble icad olunduğunu söyliyemaddeler, halı, kuşyemi, üzüm, fındık, reşal ÇanKayŞek bizzat idare etmek Japonlar Lunghai demiryolunu alıp kuru meyva, yaprak tütün, palamut hulâ tedir. Şarktan garbe doğru uzanan Lung Çinlilerin son cephesi olacak Suço hattı yim: Mevsuk olmamakla beraber kitabsası ve lületası gibi şeylerdir. Aldıklanmız hai demiryolunun ellerinde bulunması sa ni da parçaladıklan zaman; Nankini tah lara geçen rivayete göre bu oyunu îran deriler, makine aksamı, kıl, kıl mamulâtı, yesinde Çin kuvvetleri, nehri geçmek için liye ettikten sonra Çin hükumetinin çe hükümdarlanndan ve Sasanilerden ArCenazeye gönderilen çelenkler, tabut eller üzerinde evden sellüid, jelâtin, kâğıd, karton, mukavva, şarkta ve garbda fırsat arıyan Japonlara kilmiş bulunduğu Hanko üzerine yürü dişir icad etmiştir. Hangi Ardişir?.. O çıkanlıyor, Beşiktaş iskelesinde istni taşıyan üç hükümdar var. Burasım sigara kâğıdı, pamuk ipliği, makara ip karşı mukavemet imkânını buluyorlar. yecekler midir? geçelim. Oyunun niçin icad olunduğunu ye sırasında, General Cevadm rütbesi liği, pamuklu mensucat, muşamba, portaraft 1 tnci sahtfeâei Şeref meselesi Japonlan Hanko üzeBununla beraber şurası da muhakkakKar altmda, ılerliyoruz. Cenaze ala de, umum meyanında, kaymakamlığa selen, cam, demir ve çelik, bakır ve hali tır ki müstevli Japonlar, er geç büyük rine sevkedecek ve ayni saik Çinlileri de araştıralım. Kitabların yazdıklarına bayının, en başmda. deniz erleri var. De indirilmişti. Fakat, kaymakam Cevad, teleri gibi maddelerdir. nehri de geçmeğe muvaffak olacaklardır burasmı son derecede muhafazaya çalış kılırsa Ardişir dünyayı bir oyun tahtasınizcileri, kahraman ordunun kara kıt'a şahsî meziyeti ve yüksek askerî kudreAvusturyadaki son vaziyetin bizim i (ki hakikaten son günlerde Japonlar San malanna sebeb olacaktır. Çünkü Hanko na, insanları yürüyen, duran, bazan lan takib ediyor. Dünya karşısmda ti sayesinde. süratle terfi ederek, bir çin tevlid edeceği iktisadî cephenin bü mahpus kalan pullara benzetmiş. Yıl eğilmiyen dık başlı Türk silâhı, topra kaç sene sonra, yeniden general olmuş tün dünva için de mevcud olacağını ka nehri geçmişlerdir.) Bu mevsimde nehrin nun ziyaı Nankini bırakmaktan daha on iki ay olduğu için oyun tahtasına da ğa bakan namlularile bugün. derin ya ve bu sıralarda. bir aralık Almanyaya bul etmek en doğru bir şekil olur. Şu hai sulan gayet azdır. Sulan bol ve coşkun vahim olacaktır. Japonlar Hankoyu Alolsaydı bile Japon ordusunun faik topçu malarile Çinin kalbgâhına yerleşmiş o karşılıklı on ikişer hane koymuş. Sonra sım, açığa vurmaktan kendini alama çitmişti. İmparator Vilhelm bir gün bugünkü vaziyetin görünen tarafıdır. hayatın değişikliklerini ve dönekliklerini Cevad (Paşa) nın da bulunduğu bir zive hara kuvvetleri mütemerkiz ate§ ve lurlar. mrş. F. G. fakat kaza ve kadere bağlıyarak zarFakat askerî noktadan bakılırsa müsahareketleri nasd olsa Japon piyadesine Matem alayı, çamurlu yoldan, ağır a yafet sofrasında. etrafmdakilere: Biliniz, bakalım.. diye sormuş, içiÇinlilerin müdafaa hatlannda kâfi dere id şerait tamamile müstevliler tarafında Iarla temsil etmek istemiş. Demek oluyor ğır caddeve çıktı. Bütün Maçka ve NiZorba esrarkeş değildir. Çünkü Japonlar Hankoya ka ki tavla dediğimiz oyun gelişigüzel uyduşantaşı, avakta... Apartımanların pen mizde en bahtiyar adam kimdir? Davudpaşada Lâle sokağında oturan cede gedik açabilirdi. Birçokları, hulus çakmak için cevab seyyar kömürcü Süleyman, dün gece cerelerinden başlar uzamyor. Sessiz San nehirde devam etmekte olan mu dar sarkmakla muhafazası için Japon or rulmamıştır. Oldukça ince bir felsefeden hıçkırıklarla sarsüan göğüsler ve nem vermisler: uyurken Ekrem adında bir adam oda harebe, yeni Çin Japon harbinin en bü dusundan mühim kuvvetlerin tefrik edil ilham alınarak kurulmuştur. Ardişir'den Hiç şüphe yok ki, zatı haşmetpe sınm kapısını kırarak içeri girmiş ve: yük meydan muharebesini teşkil etmek diği demiryollar birkat daha genişlemiş sonra oyun genişletildi. Ferid, ziyad, silenmiş gözler görüyoruz. Top arabasmın etrafı, seyyar bir çi nahileri!.. < Süleyman! Bana errar al.> diye tedir. 200 mil garbdeki Şansi dağlık eya olacaktır. Bu suretle şimalî Çinde sivil tare, hanegir, tavil gibi adlar altmda çek bahçesini andırıyor: En başta Bü İmparator, gülerek: rek para vermek istemiştir. letinde Japon kuvvetleri sür'atle cenuba ahali ile uğraşacak kuvvetler azalacak birkaç şekille çeşidleştirildi. Bu şekiller Hayır! demiş, içimizde en bahti yük Şef Atatürkün muhteşem çelengi... Süleyman bu adama çekilip gitme doğru sarkıyorlar. Şimdi bunlar Lunghai tır. Demiryollann bir kat daha uzamama içinde en çok oynananı tavil dir. Türkler Savdım. Yirmi kadar çelenk var: Ce yar adam Cevad Paşadır. Çünkü, hiç sini söyleyince Ekrem kızmış ve eline demiryolundan ancak birkaç kilometFO sı, Japonlann çete harbine müessir surette işte nerd oyunlarından biri olan tavili lâl Bavann, Genel Kurmav Başkanlı bir askere nasib olmıvan bir bahtiyar geçirdiği sopa ile kömürcüyü ağır su karşı koyamadıklarına bir işaret olarak tavla yapmışlar ve nerd karşılığı olarak ğmm, Millî Müdafaa Vekili Kâzım Öz lığı idrak ederek, havatınd^ iki defa rette yaralamış, ayakkablarım, palto uzakta bulunuyorlar. kullanmışlardır. Gülbahar, osmanlı deniBu kuvvetler Hanno geçidini zorlayıp telâkki edilecektir. alpm, Maarif Vekili Saffet Arıkanın, general oldu .. sunu ve 20 lira parasını alarak kaçıp Japonlar Mogolistandan da Yüksek Askerî Şuranın, îstanbul Ko len oyun şekilleri de Türklerin yaptıklari Linsi şehrini zaptettikleri takdirde, bu gitmiştir. mutanlığmın, Harb Akademisinin, TopOrgeneral, çok nüktedan, zarrf bir a Polisler yaralıyı hastaneye sevket muvaffakiyetin muharebenin neticesi ü taarruz ediyorlar ilâvelerdir. çu ve Nakliye okulunun, Evliyazade damdı. Şakayı pek severdi. Hicaza de mişler, Ekremi de yakalamışlardır. Tarihin en büyük bir muharebesi sa zerinde kat'î tesir yapacağı Tokyoda idNureddinin çelenkleri... Ben sözü bitirirken oğlum da yavaşçamiryolu yapıldığı seneler içinde, Ab dia edilmektedir. Fakat bu zafer, ihtimal y:lacak San nehir muharebesi kâfi gelmiFlorya yolunda bir kaza bukadar kat'î ehemmiyeti haiz olmayabi yormuş gibi Japonlar bir taraftan iç Mo cık tavla tahtasını kapayıp odasına çekildülhamid bir gün, Cevad (Paşa) yı yaBu arada Galatasaraylılarm kadirşi Dün akşamüzeri Florya asfalt yolun lir. Çünkü mezkur geçidde maglub olan golistan üzerinden de asıl Çine büyük bir meğe hazırlanıyordu. Çünkü oyun sannashkları bilhassa göze çarpıyordu. Ce nma çağırarak: Size, demiş, Hicazda bir vazife da bir hususî otomobille bir kamyon nazeye san kırmızılılar Galatasaray Çinli kuvvetler garba doğru çekilebilmiş taarruz yapıyorlar. Japon ordusu harbin dığı bir şeyden upuzun bir tarih dersi çıkspor kulübü, Ankara Galatasaray ku vermek niyetindeyim. Kabul eder misi çarpışmıştır. Kazada nüfusça bir zayiat bidayetinde iç Mogolistanı işgal ederek tığmdan dolayı şaşırmış ve bu dersin imolmamıştır. Her iki araba da kazadan olabilirler. lübü, Galatasaray lisesi, ve Galatasaray niz?.. Lâkin bundan sonra bu kuvvetlerin Ja Pekinden garba doğru uzanan ve Motihana çevrilmesinden ürkerek savuşmayi Orgeneral Cevad. derhal bu vazife sonra kaçmışlardır. Hâdisenin tahkikiizci oymağı, Galatasaraylılar cemiyeti ponlara karfi müessir olabilmeleri için Ja golistan ile asıl Çin ülkesi arasında fasıl münasib görmüştü. ne başlanmıştır. den affmı rica etmiş. namına beş çelenk göndermişlerdi. Onun Üniversiteyî birîrmeden tavlayı pon ordusunu arkadan vurmağa ve Ja hat bulunan Pekin Suiyuan demiryoluPadişah, hayret eder gibi görüne Cenaze arabası, Teşvikiye camii av Ermeni hastanesi ele almak istiyeceğini artık ummuyorum. ponlann cephe gerisi muvasala hatlarını nu ele geçirmişlerdi. lusunda... Tabutun etrafında derhal rek: Şimdi ise bu demiryolun müntehasın Niçin... demiş, fena mı?.. Hicaza geniş bir halka çevrildi. Camiden çıkan kesmeğe muktedir bulunmalarına bağlıdır. mütevelliliği M. TURHAN TAN cemaat, merhumun ölüsü karşısmda gider. kolayca «hacı» olursunuz! Belki Japonlar da bu ihtimali ve teh dan büyük bir Japon kuvveti taarruza Yedikule Ermeni hastanesi mütevelCevad Paşa: saf saf dizilerek el bağladılar. Ve imaliliği için Guraba hastanesi doktorla likeleri bertaraf ettiklerine emin olduk geçmiş ve mecrası yılankavi olan San Efendim, demiş, ben de asıl bunun rından Miçikoğlu, Vakıflar müdürlü tan sonra daha cenuba sarkmıyacaklar nehrin buraya tesadüf eden kısmını şarkmın heyecandan titriyen sesi. duyul için istemiyorum! du: ğüne davet edilmiştir. Ermeni hasta dır. Fakat harbde akıllara hayret veren tan garba doğru katetmiştir. Padişah, kaşlarım çatmca, sözü bir nesi mütevelliliğine getirileceği anla Erkişi nîyetine!. Japonlann bu yeni taarruz ve mürur hatalann irtikâb edilmesi âdettir. Bahu Namaz bittikten sonra, Akay idare nükte ile bitirmiş. şılan doktordan icab eden evrak ve ve sus kat'î neticeler kuvvetlerin muvazene noktası, orta Çindeki tafsilâtı yukanda İsmim Cevaddır da ondan, efen sinde memur olduğımu öğrendiğimiz istenilmfctir. sine bağlı bulunduğu zaman bu hatalar yazılı Lunghai demiryolundan 700 kilo bir genc, merhurcı için dua, yaşıyanlar dim.. demiş! metro şimaldedir. Japonlar bu yeni taarye geçtik. Emekli General Yakub Şev çok yapılır. Peki.. Bundan ne çıkar? icin dilek yerine geçen çok samimî bir ruz ile asıl Çini arkadan vurup en garb Hacı Cevad... Hacı Cevad.. Der ki ve Selimiye kumandanı Tümgeneral Şansi eyaletindeki Japon ordusu kendi hitabe ile, Orgeneralin meziyetlerini. günün birinde Hacivad olmaktan Osman Tufan, cenazeyi burada bekli gerisini emniyet altına alarak Lunghai daki eyaletleri bulunan Kansoyu, Şan faziletlerini, kahramanlıklarını sayıp ken. siyi ve hatta Secuvanı almak istiyorlar. yorlardı. döktükten sonra, yüksek sesle orada korkuvorum... demiryolu üzerine ilerleyip bu hattı kes Çin hükumeti de son melcei ve arka Alay, gene ayni tertible Yoğurtçuya Padişah gülümsemiş. Orgeneral de. toplananlara sordu: meğe muvaffak olursa şimale müteveccih doğru hareket etti. Önde mızıka. ma kapısı bulunan bu eyaletleri elinden çı Hicaza memur olmaktan kurtulmuş. Merhumu nasıl bilirsiniz?.. bulunan bütün Çin ordusunun yanı Ja karmamak için ihtiyat kuvvetlerinin bir Derken, tekrar ölümünün bahsi açıl tem havası çalıyor, arkadan ordunun Yüzlerce ağız, hep birden cevab verponlar tarafmdan çevrilebilecektir. dı. Merhumun, en büvük arzusu. ıstırab kara ve deniz erleri, çelenkler ve merkısmmı bu Japon taarruzunu önlemeğe di: çekmeden ölüme kavuşmakmış. Yanın humun naşını taşıyan top arabası, ce Çinlilerin son müdafaa hattı tahsis ve se\ketmiştir. Japonlarla Çinli İyi biliriz! Bunun askerî noktadan raanası şudur: ler arasında hakikî savaş bundan sonra Cenaze, camiden çıkarken, halk iki dakilere, sık sık, bu arzusunu tekrar nazeyi takib edenler geliyordu. Alay, böylece Yoğurtçu köprüsünün Şimalden cenuba imtidad eden Pekin başlıyacaktır. Asyanın bu iki büyük miltaraflı yollara dizilmişti. Maçka kışlası edermiş! tstedigi de, nihavet olmuş. Hemen de ıstırab çekmeden, derin bir başma gelince, merhumun tabutu, bir Hanko Kanton demiryolunun şarktan leti şimdiye kadar A\Tupalıların yaptıkönünden, gene ölüm havası calan mızıcenaze arabasma konularak Sahrayice garba doğru uzanan Lunghai demiryolu kanm ergisile iclerimiz ezilerek, ilerli uyuşukluk içinde gözlerini hayata k lan demiryollann geçtiği muvasala ve did mezarlığma hareket edildi. pamış. yoruz. Cenazeyi görenler. dernal ol i!e takatu ettiği noktada bulunan Çengço münakale yollan bol sahada çarpışmış Orgenerali çocukluğundanberi tam Son yıllarını, gayet sade, ve gıpta dukları yerde durarak, büyük ölüvü da Çinlilerin tutunmalarma imkân kal lardı. Bu çarpışmalar ise yolsuz ve dağedilecek bir istirahat içinde geciriyor van emekli generallerden îhsan, hasta savgı ile selâmlıvorlar. Atatürkün ünlü mıyacak ve bütün Çin cephesinin ric'at lık olan asıl garbdaki sahada yapılacak sahsiyetini temsil eden yaver Cevdet. du. En büyük zevki, kitab okumaktı. halinde. bu eski dostunu mezarlığa kaederek 300 mil daha cenubdaki Luco'ya büvük boğusmanm bir başlangıcı idi. Vali ve Belediye Reisi Muhiddin Üs Kütübhane odasmdan saatlerce dışan dar götürmekte ısrar edivordu. Geri çekilmesi zarurî olacaktır. İki millet arasındaki kin ve gayız son tündaŞ, İstanbul Kumandanı General çıkmadığı olurdu. İçki, sigara kullan dönmesi için vapılan bütün teklifleri Suçov hattı Çinliler için son mukave o'ereceyi bulduğundan sarp arazide ya mazdı. Devamlı bir rejim takib ederdi. reddederek. vola çıktı. Halis, Harb Akademisi Kumandanı GeSahrayicedid mezarlıŞmda, Orgene met hattı olup burada dahi tutnnamadık p.lacak boğuşma gayet kanlı ve merha ölümünden bir gün evvel gözlerini neral Ali Fuad, pek çok generallerle emekli generaller. Polis müdürü Sa açmış. biraz kendine gelir gibi olunca: ral için. refikası Bavan Emine Hâdive ları takdirde daha cenuba çekilmelerıne metsizce olacak ve bu arada gayrimuhalih, Beyoğlu Kaymakamı Danis, ve ts Aman... demis aSlasmayın... Kom nin ayakucunda ve damadı ikinci Kol imkân bulunmıyacaktır. Çünkü Mavi r:b milyonlarca sivil halk, kadın ve ço ordu kumandanı General Basrinin ya nehrin şarkında yerleşmiş olan diğer bir tanbulun mülkî ve askerî erkânı, eski şulan rahatsız etmiyelim! cuk açlıktan ve sefaletten mahvolup gi Dün sabah Aksarayda Cerrahpaşa yonmda bir mezar kazılmıştı. İşte rahmetlinin son sözleri! ve yeni devlet adamlarmdan bircok zeJapon ordusu Nankin üzerinden Nankin decektir. Obur toprak. en büyük askerlerimizkuşunda bir ilkmektebin temel atma Alay Besiktaşa varmca, o zamana vat, merbumu, bu son sevabatinde, son Tıyençin demiryolunu takib ederek şimaFakat harbin neticesi ne olursa olsun merasimi yapılmıştır. Merasimde Be varacağı konak yerine kadar teşyi ede kadar kendini güclükle tutan Orgene den ve en faziletli insan örneklerinden le doğru ilerlemeğe hazırdır. Çinin umran ve yeni hayat hareketi uzun ralin oğlu Hasan Cevad, artık gözyaş birini daha, gözümüzün önünde yuttu. cekler... lediye reis muavinlerinden Rauf bir Mavi nehirdeki Japon ordusu cephe seneler battal kalacaktır. Çünkü Çinli Ve biz onun üstüne, kürek kürek topYolda kendisini tanıyanlardan Orge larını zaptedemedi. söylev vermiştir. Yukarıdaki resim, terak atarak, yaşlı ffözlerle geri döndük! sinde şimdilik büyük bir faaliyet görül 1rin yeni mektebleri, yollan, demiryol Sirketi Hayrivenin husnsî surette haneraip a'd hatıralar dinlivorum: mel atma merasiminden bir intıbaı gösAHahtan rahmet! memesi bu ordunun yukanda bahsettiği lan, modern beldeleri artık birer harabe Meşrutiyetin ilânı üzerine orduda zırlatarak. merhumun cenazesine tah termektedir. R SALÂHADD1N GÜNGÖR miz diger Japon ordusunun garbdan yap ve enkaz yığını halinde bulunuyor. büyük bir tasfiye yapılrmştı. Bu tasfi sîs ettiği 74 numaralı vapurla, Kadıkö • Avusturya hâdiseleri ve dünya iktisadî Orgeneral Cevad, Atatürkün de temsil edildiği muvazenesi büyük merasimle Anadolu yakasına nakloAlman kuvvetlerinin Avusturyayı fi İki millet arasındaki asıl harb, bundan sonra len işgali ve Avusturyanın Alman camilunarak Sahrayıcedide defnedildi asma iltihakile dünya siyasî çehresinde dağlık arazide cereyan edecektir Sarınehir muharebesi çok ehemmiyetlidir ÇiN JAPON HARBi KÛŞE PENCERESİNDEN Tavla Bir mektebin temel atma merasimi yapıldı