3 Mart 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

İÇ SAHİFELERDE îüncüde: Hikâye: Mukadderaf. Cevad Saditi 5 incide: Edirnede san'at ietkilderî. Celâl Esad Arseven Serbest fikirler. Galib Bingöl 6 mcıda: Ziraî bahisleri Ondörduncö yıl sayı: 4956 umhuriyet 248 Felsefe öğretmeni Faik Telefon: Basmnharrtr ve evl: 22366 Tahrtr beyett: 24298. fdare n matbaa tumı 24299 • 24290 Perşembe 3 Mart 1938 1 inci coğrafya, 2 ncî tariK ^fijö'er çıkmıştır. Her cild birbirine b l p ı olmıyan müstakil kitablardır. Resimli ve haritalı 650 sahife olan bu kitablar 125 er kuruştur. Türkiyenin her kitabcısmda vardır. Deposu Ahmed Halid ve Kanaat kitabhaneleridir. H A T AY Avrupa işleri karşısında Fransanın aldıjjı vaziyet Harb ateşini yakmakta te reddüd etmiyecek kadar cesaretli ve emin bir hareketin insanlıkta ve insanlığın tarl hinde lânetle amlacak meş utn ve feci mes*uliyetini üze rine kim alabilecek? 21 maznundan 20 si idama Marki Prat, Ispanyadaki vaziyeti izah ediyor mahkum oldu, biri beraet etti Hiyaneti vataniye ile itham edilen suçlular cürümlerini tamamen itiraf ettiler vabına başlamışhr. Bucharin kendisine atfedilen suçlan kabul ettiğini mahkeme huzurunda bir defa daha itiraf ederek bütün suallerı «evet» diye cevab vermiştir. Sovyetlerin eski Berlin elçisi Kris tinski ise kendisine isnad edilen cürümleri kâmilen inkâr etmiş, başta Troçki olduğu halde iddianamede isim leri geçen adamlann hiç birije münase bette bulunmadığmı ve Sovyet rejimi a leyhine çalışmayı aklından bile geçirmediğini söylemiştir. Moskovadaki muhakeme Franco hükumetinin Ankarada bulunan bir ajanı Burgos hükumetinin mümessili, Hariciyemizle gayriresmî surette temas imkânlarını aramaktadır Moskova 2 (Hususî) 21 vatan haininin mahkemesine bugün Kremlin saravusturya hâdiselerile M. Eden'in istifası ve Ingilız İtalyan mü ymın mavi salonunda başlanmıştır. Dipzakereleri Fransayı bırdenbin lomatlar, gazeteciler ve amele murah heyecanla karşılanan fevkalâde bir vazi haslarından mürekkeb 150 kişi sami sıfayet önünde bırakmış, yahud daha doğru tile mahkemede hazır bulunmuştur. Divanıharb reisi Ulrich celseyi açarak su vaziyeti öyle görerek kendisini harb ve emretmiştir. sulhtan birine karar vermek mecburiye iddianamenin okunmasını tile karşı karşıya farzetmiştir. Meb'uslar Başmüddeiumumî Vichinsky bizzat ha meclisinde cereyan eden müzakerelerd zırladığı uzun iddianameyi okumuştur. görülmüş olan hakikat budur. Soğukkan İddianamede, mevkuflar, Sovyet reji lılık elden bırakılmamış olmakla beraber mini iskat ve yerine kapitalist rejimini ihHariciye Nazırı M. Delbo haric olma ya, Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan, mak iizere hemen bütün hatiblerin şeref Gürcistan ve Türkistanı Sovyetler Birve haysiyetten hiçbir şey feda etmiyen lığinden ayırmak ve Alman, lngiliz ve bir sulhperverlik fıkrinde ittifak ettıkleri Japon gizli teşkilâtlan nam ve hesabına ve icab ederse milletin yekpare ve feda çalışmak, Meksikada bulunan Troçki ile kâr ittihadına dayanılarak harbi dahi ka teşriki mesai etmek, komünist fırkası ubulde tereddüd etmiyecekleri görülmüş mumî kâtibi Kyrof'u, şair Maksim Gortür. Bu arada sayıp dökülen hatalar ve ki ile oğlunu öldürmek ve Stalini, Molo tebarüz ettirilen tenkidler şiddetli ol tofu, Mareşal Voroşilofu, Yegorofu ölmakla beraber herkes dönüp dolaşıp mil dürmege karar vermek suçlarile itham elî müdafaayı kuvvetlendirmek için millet dılmekte ve maznunlann bütün suçlarını çe her fedakârlığın yapılacağı ve herhal iliraf ettikleri ilâve olunarak hepsinin idade şerefi ihlâl edici hiçbir zillete katlanılmıyacağı fikrinde karar kılıyordu. Münakaşa mevzuu olan meseleler, malum olan Avrupa meseleleridir, ve Fransaya göre bunlann içinde Avusturya işine fazla ehemmiyet verildiği görülmüş tür. Avusturya Fransaya göre ahden vaziveti tayin olunmuş bir Avrupa meselesi olmakla beraber Avusturyayı Çekoslovakyanın takib edeceğinin bilhassa endişe ile karşılandığı açık olarak görülüyordu. Fransa her iki meselede mütecellid hareket edeceğini göstermiş ve bilhassa Çekoslovakya işinde ittifak alâkasmm kendisine tahmil ettiği vazifeyi tereddüdsüz yapacağını Hariciye Nazm dilile açık söylemiştir. Almanya ile herkes konuşmak ve anlaşmak taraftan. Fakat bunun müspet bir neticesine fazla inanan pek yok gibi. Eski Başvekil Flânden'in bu bahiste yalnız kaldığı görülüyor. Buna mukabil Italya ile konuşulmaktan faydalar çıkabileceğine inananlar daha çok. Ancak bütün bu işlerin idaresinde yalnız olarak değil, îngiltere ile beraber yürünülerek neticeler ahnacagında bunun böyle yapılmasının lüzumunda ittifak vardır. Tez malumdur: Almanya Avusturyayı ilhaka doğru ilk adımı atmıştır. Böyle bir vaziyet netice itibarile en ziyade İtalyaya muzırdır. Binaenaleyh Italya bu ihtimale mâni olmak üzere garb demokrasilerle eski Streza konferansı kararlarında ittifak edebilir. Bununla beraber bu cihet pek muhakkak olmadığma göre Fransa İngiltere ile beraber hareket etmek şartile ve hatta bir bakıma göre İngilteresiz bile ne lâzımsa yapmaktan geri durmak istemiyen bir heyecan göstermiştir. Denebilir ki Fransada yakın yıllarda böyle tecellüdlü bir hareket görülmemişti. ingilteresiz bile dedik. Buna dair ne meb'usların, ne de hükumetin sözlerinde hiçbir işaret yoktur. Bu mana heyecanın fazlalığından ve kararın kuvvetinden çıkıyor. Fransa ne olursa olsun herhalde teslimiyet vaziyetine düşmiyeceğim diyor, Bu ifade şeklinde Ingiltereye tevcih edılmiş bir tehdid şemmesi yok değildir. Fransanın Ingiltereye ihtiyacı vardır amma Fransa da anlatmak istiyor ki nihayet Ingilterenin de Fransaya ihtiyacı vardır. Hem pek çok. Fransa Avrupa karasında kuvvetli bir demokrasi devletidir, ve Lâtin hemşiresi îtalya ile anlaşması da nihayet pek zor sayılamaz. Ne hacet, en fena ihtimal düşünülerek Fransanın mağlub olması bile tngilterenin Avrupadaki emniyetini tehlikelere sokan bir vaziyet ihdas etmiş olur. Bu hakikati anlamak için son harbde Almanlar Parisle Manş arasında Amien'e kadar gelerek Manş sahillerini ele geçirmeğe çalıştıkları zaman bu ihtimalin Ingilterede husule getirdiği büyük endişeleri hatırlamak kâfidir. Ayni sebebden dolayıdır ki Baldvin bir nutkunda: 20 kişi idama mahkum oldu Londra 2 (Hususî) Moskova nıahkemesi, hiyaneti vataniye cürmile muhakeme edilmekte olan 21 maznunu bir istisnasile idama mahkum etmiştir. Beraet eden, Sovyetlerin eski Berlin elçisi Kristinski'dir. Eski elçi kendisin isnad edilen bütün suçlan inkâr etmişti Diğer maznunlar suçlarını itiraf et mişlerdir. [Arkasî Sa. 7 sütun 3 te] 21 maznun arasında beraet eden Sovyetlerin eski Hariciye Komiser muavini ve Berlin sefiri Kristinski ma mahkum edilmesi taleb edilmektedir. Müddeiumumî Vichonsky'nin iddia namesinden spnr.a« reis, îzvestiya gazetesinin eski başmuharriri Bucharin'in istic Ankara 2 (Telefonla) Balkan Antantı konseyinde toplantı dolayısile hükumetine malumat vermek üzere şeh rmize gelmiş olan Frankistlerin ajanı Marki dö Prat ile görüştüm. Kendisi beş sene evvel İspanyanın Bükreş sefaretine tayin edilmişken ihtilâl patlar patlamaz vazifesinden çekilerek Frankistler tara fını tutmuştu ve o zamandanberi Avrupanın bu mıntakasında nasyonalist hü kumetin yanresmî ajanıdır. Marki dö Prat bana şunlan söyledi: « Sekiz gündenberi Ankarada bulunuyorum. Buraya, Balkan Antantı konseyinin çahşmalarını takib etmek ve hükumetime malumat veımek üzere Bükrcşten geldim. Vazifem, bir telefon ku laklığı hududunu aşmıyacaktır. Ankaraca daha bir müddet kalmak niyetinde yim. Intıhablarım son derece entere sandır. Franco hükumetinin Hariciye lArkası Sa. 7 sütun 5 te\ don F. G. Jordana On yeni vapur daha yaptırılması kararlaştı Yeni sene bütçesi Millî müdafaamız için 82,232,004 lira tahsisat konuldu * Ankara 2 (Telefonla) Geçen yıl bütçesine göre mühim bir fazlaIıkla bağlanan yeni sene bütçemizin umumî yekununu bildirmiştim. Bütçenin A cetveli geçen sene ile mukayeseli olarak şöyledir: 1938 Büyük Millet Mecllsi 4,002,064 Riyaseticumhur 404,960 Dıvanı Muha^ebat 602,034 Başvekâlet 1,294,992 Şurayi Devlet 250,914 Istatıstik Umum 238,324 Mudurlüğu Devlet Meteoroloji U. Mudurlüğu 617,085 Diyanet I§lerl Reıslıği 608,241 Malıye Vekâleti 20,851,565 Duyun. Umumıye 51,659,488 Tapu ve Kadastro 1,370,222 Gumruk ve Iahlsarlar Vekâleti 5,644,160 Dahiliye Vekâleti 5,031,198 Matbuat Umum Müdürlu&u 186,009 Emniyet Umum Mudurlüğu 6,916,967 Jandarma Umum Kumandanlığı 10,469,300 Hariciye Vekâleti 3,555,925 Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâ. 7,896,737 Adlıye Vekâleti 9,546,603 Maarif Vekâleti 14,540,371 Nafıa Vekâleti 17,767,607 İktLsad Vekâleti 5,466,316 Zıraat VekâleU 7,153,962 1937 3,627,064 404,960 602,034 1,302,165 236,914 317,591 517,085 608,241 20,251,749 49,149,275 1,370,222 5,643,976 4,856,198 186,009 5,666,967 10,210,300 3,305,925 6,498,737 9,246,603 12,222,371 15,780,108 5,668,316 6,112,962 lngiliz tezgâhlarında 150 harb gemisi yapılıyor Hava kuvvetleri için de yeni sene bütçesine 73,500,000 lira tahsisat konulacaktır ingilterenin hava ve deniz kuvvetleri Almanyada. yaptırılmakta olan vapurlarımızir» on ikisi de 10 ay içinde limanımıza gelmiş olacak Denizbank Umum Müdürü Yusuf Ziya Oniş beraberinde Denizyollan Müdürü Sadettin ve Akay Müdürü Cemil bulunduğu halde dün îzmirden şehrimize gelmiştir. Galata rıhtımında büyük banka erkânı ile Iş Bankası erkânı tarafın dan karşılanan umumî müdür vapurda bir müddet Denizbank müessesatı şefleri ve Almanyadan yeni gelen umum mü dür muavini Harun ile görüşmüş ve sonra Iş Bankasma gitmiştir. Yusuf Ziya Oniş dün kendisile gö üşen bir muharririmize şunlan söyle miştir: « Ankarada bazı temaslarda bu unduktan sonra Izmirde de tetkiklerde bulundum ve Izmirdeki bankamız teşkiâtmın alacağı şekil takarrür etti. Şimdi İstanbuldaki tetkiklerimizi süratle ikmale çahşacağız. Almanyada bulunan Umum Müdür muavini Harun av Sulanmıza gelmesi ild ay teehhur edecek olan yeni vapurlarunızdan det etmiş bulunuyor. Diğer muavin TaTrak kızakta iken hir Kevkeb de birkaç gün içinde gele cektir. Bir muavinliğe de Hamdi Emin mızm inşasını tetkik edecek mümessiller^ap getirildi. Hep beraber çahşacağız. le temasta bulunacağız. Türk vapurlanUmum Müdür muavini Harunla bir nın dost ve müttefik Yunanistanın büyük ikte gelen mütehassıslar, lstanbul tersa limanı Pire'ye uğramalanna karar verillArkası Sa. 7 sütun 2 dei nesinin kurulması işini ve yeni vapurları miştir. IIII1IIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIMIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Takviye edilmekte olan lngiliz donanmasından bir parça Londra 2 Donanmanın hava kuv lecek malî senede hava tuvvetleri îçîrt vetleri için ayrılması derpiş edilen yapılan bütçe tahminleri 11 milyon 502 5,718,000 sterlin, ve istikrazlar için ayrı bin sterline baliğ olmaktadır. lan 30 milyon ilâve edildiği takdirde geİArkası Sa. 1 sütun I dej l11 """" '"" ' ' •••"•""•••••••ınınnmıııiHiııııııııımııınııııı ııııiMiıımııııınm ıııım. ,,M. ,.,„ Hatay intihabatı n , lngiliz kabinesi Roma elçisine talimat verdi Kabine dün toplanarak bu talimatı müzakere ve tetkik etti, talimatın mahiyeti gizli tutuluyor Londra 2 (Hususî) Kabine bu saah M. Chamberlayin'in riyasetinde topanarak yakmda İngiltere ile Italya araında baslanacak müzakerat münasebe tile Ingilterenin Roma elçisi Lord Perth'e erilecek talimatı tetkik ve müzakere etmistir. Bu hususta kat'î bir ketumiyet muafaza edilmekte olmasına rağmen, talimatm çok mufassal olduğu ve elçinin ekrar Londraya müracaat etmek mec luriyetini hissetmeden müzakereleri so iuna kadar idare edebileceği söyleniyor. Roma elçisi Lord Perth, birkaç güne adar Romaya dönecektir. Müzakerelere nümüzdeki salı veya çarşamba günü resmen başlanacaktır. Millî Müdafaanın kara, deniz, hava kısımlarına, Askerî Fabrikalar ve Harita Umum Müdürlüklerine bu sene cem'an yekun 82,232,004 lira tahsis edilmiştir. 1937 bütçesinde ise kara kısmma 49,294,880, havaya 7,842,493, denize 6,283,826, askerî fabrikalara 3,065,293, Harita Umum Müdürlüğüne de 745,312 lira tahsis edilmişti. Murahhas heyetimiz dün akşam Cenevreye gitti Intihabat talimatnamesini tadil edecek olan komisyon pazartesi günü toplanıyor Cumhurreisliği için bir yat alındı Cumhurreisliği için Almanyanın Hamburg limanında bulunan büyük ve güzel bir Amerikan yatı satm alınmış ve her türlü muamelesi ikmal edilmiştir. Yatı limanımıza getirecek olan mürettebatm kadrosu yapılmıştır. Kadroya dahil denizcilerimizin ilk kısmı Ege vapuru süvarisi Said kaptanın idaresinde yann veya cumartesi günü Londraya hareket Murahhas heyetimiz reisi, Hatayhlar tarafmdan Sirkecide teşyi edüiyor edeceklerdir. Gidecek denizciler 38 kiHatay intihab talimatnamesini değiş da bulunan heyetimiz, Adliye Vekâletî şiden mürekkeb olan kadronun ilk postairecek olan komisyona aza seçilen mu Hukuk İşleri Umum müdürü Şinasi ile smı teşkil edecek ve daha sonra iki ayrı •ahhaslarımız dün akşamki ekspresle posta gidecektir. Ankara vapuru çarkçı Cenevreye hareket etmişlerdir. Harici Siyasal Bılgiler okulu hukuku düvel profesörü Etem Menemecioğlundan mübaşısı Kâzım da ilk posta ile gidecekler ye Vekâleti Umumî Kâtibi Numan Rirekkebdir. j arasındadır. fat Menemencioğlunun riyaseti aitın Sa. J suiün 6 dal Müzakere mevzuu etrafında tahmirder Londra 2 Havas ajansının muhairi bildiriyor: lArkası Sa, 2 sütun 3 tej Ingilterenin Roma elçisi Lord Perth YUNUS NADI lArkası Sa. 3 sutun 6 dal