21 Temmuz 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7
21 Temmuz 1937 CUMHURİYET Şanlı bir hatıra Birinci Plevne savaşı Kolordu 16 temmuz akşamı, 40 km. yol yürüyerek yorgun bir halde Altmir yoluna varmıştı Yazan : Mütekaid General Halil Sedes 2 Ancak Serdann bu telgrafı, o vakte kadar vaziyetın alacağı şekle göre bir iş görmek maksadıle ve daha zıyade Orhaniye geçidlerıni tutmak üzere yola çıkan; Vidin kolordusuna gıdeceği yeri açıkça büdirmiştir. Bunun üzerıne yorgunluğa bakılmıyarak Albay Emin Bey alayı 15/16 temmuz gecesi saat onda yola çıkarıldı. Osman Paşa, bir taraftan Emin Bey alayını cebrî yürüyüşle Plevneye gön derdığini bildırmekle beraber; aldığı telgraflara da sureti aşağıda görülen cevabı vermıştır. Mabeyn Başkitabetine: (Lom kazasında Vuçıtrınden) «Âcızlerinın refakatimde 18 tabur piyade, 1 süvari alayı ve 9 batarya top olduğu halde Plevneye gitmek üzere 3 gün evvel Vıdınden hareket edılmişti. 14 temmuz tarihli ıkı kıt'a telgraf iradeleri yolda almarak mündericatı çakerlerinin malumu oldu. Zaten süratle hareket edılmekte olduşu halde hareketimiz bir derece daha tesrı edılerek ve beşerin vüs'ü yettiği kadar ileri gidılmeğe ikdam edıleceği arzolunur.» 15/7/1877 Osman Filhakıka 16 temmuz akşamı kolordu Altmir yoluna vardı, ki o günü tam 40 kilometroluk yol kestırılmiş oluyordu. Fakat asker de pek yorgun düştüğünden burada uzunca bir müddet istirahate lüzum görüldü. Dört gündenberi Tuna vilâyetinin geniş ovalan ve susuz yaylalarında, hele temmuzun en sıcak günlerinde sıkı ve zorlu yürüyüş yapan erat pek çok zahmet çekmiş ve edeta takatsız kalmıştı. Yürüyüş kolunun geçeceğı bazı köylerde yol üzerine ahalı su hazırlamışlarsa da bu tedbirin faydası pek nısbî kaldı. As ker arasında güneş çarpmasından da ö lenler görüldü. Böyle olunca, artık cebrî yürüyüşle yola devamın mümkün olamıyacağı anlaşıldığından; Altmir kö yüıuJe o günü saat 14 e kadar mola verildi. Bununla beraber ayni gün akşamı saat 19 da İsmail Bunanna varıldı ki, burası Altmirden 20 kilometro ilerıd*dir. İsmail Bunarında kolorduya Rahovadan gelen ve Albay Hamdi Beyin ku mandasında bulunan bir tabur kavuştu. Sözü geçen köyde bir saat kadar mola verildikten sonra gene hareket edildı ve yolda Lofçadan çekilen birkaç atlı şehrin Ruslar tarafından işgal edıldıği haberini getirdiler. Lofça muvasala hattı üzerinde bulunduğundan Osman Paşa kolordusu için ehemmiyeti vardı. Binaenaleyh Plevneye biran evvel varmak lüzumu bir kat daha artmış oldu. Bu yüzden ay ışığın dan istifade ederek gece de yürüyüşe devam edildi ve 18 temmuz sabahı güneş doğarken Iskır suyu kenarına vanldı. Maamafih kestirılen yol 15 kilometrodan ibaret kaldı. Yolda Yarbay Süleyman Bey komutasında Niyeboludan çıkan taburlann döküntüleri kalenin felâket ha berini getirdiler. Plevne, askerî bir mevki değildi. Yalnız birçok yollarm düğüm yerinde bulunmak yüzünden kıymeti vardı. Etrafındaki sırtların müdafaaya pek elverişli oluşu sonraları bu kıymet ve ehemmiyetini ar tırmiş oldu. Ancak Plevnenm bu vasıflarını tesadüf ve bir de Osman Paşa ordusunun kahramanca yaptığı müdafaa yaratmıştır. Ruslar daha 8 temmuzda buraya 1 süvari müfrezesi gönderdıler ve kasabada bulunan 3 üncü smıftan redıf bölüğünü iğfal ederek silâhlarından tecrid ettiler. Fakat etrafta dolaşan Çerkez atlıların dan ürken Rus kazak süvari bölüğü, Plevnede kalmağı tehlikeli gördü; arkadan Rus kuvvetleri gelıyor sözlerile Bulgarlan müslümanların aleyhine ayaklandırdıktan sonra çıkıp gitti. Redif bölüğü de Rahovaya çekildi. Plevneye düşman süvarisi geldiği Niyeboluya aksedince kalenin geri ile muvasalasını temin rrftksadile kale kumandanı Ferık Hasan Hayri Paşa daha o günü Atıf Paşa komutasında 3 taburla 4 toptan mürekkeb bir müfrezeyi buraya sevketti. 8 temmuz öğleden sonra yola çıkan müfreze 9 temmuz sabahı Plevneye vardı. Müfreze buraya yaklaştığı sıralarda, Rus zanneden Bulgarlar; bunu büyük merasimle karşıladılar. Osmanlı kuvveti olduğunu görünce derin bir şaşkınlığa uğradılar. Plevnede Osmanlı hükumeti yeniden iade ve ilân edildi. Müslümanlar da dünyaya ikinci defa gelmiş kadar se vindiler. Dahilî İspanyol boğuşması nasıl hallolunabilir? i. IBaşmakaleden devam} Almanya ile îtalyanın General Franco'yu bu kadar kuvvet ve ısrarla tutmalarının maksadı nedır? Bu maksadın zahirî şeklıni bu iki faşist devlet şimdiye kadar gizlemediler ve hâlâ gizlemiyorlar. Onlar İspanyada komünizmin galebe etmemesini kendi hesablarına ve iddialarına göre Avrupa hesabına asla muvafık bulmuyorlar, ve kızılların bu işten mağlub ve münhezim çıkmasını istiyorlar. İspanya gibi bugün bir halk cephesi hükumetile idare olunan Fransamn hükumetçi İspanyaya sempatik elduğuna şüphe olmamakla beraber bu devlet resmen bitaraflığa fazla ehemmiyet vermekten hâli kalmamıştır ve hâli kalmıyor. Ingiltereyi düşündüren muhtemel vaziyetlerin Fransayı da ayni kuvvetle işgal ettiğini ise söylemeğe hacet bıle yoktur. İspanya İtalya ve Almanyanın kucağına düşen bir neticede karar kılarsa Fransamn şimalî Afrıka ile Akdeniz muvasalası kesilir ve bu memleket Pirene hududlarında bir de İspanyanın tehdidine maruz kalır. îşin milletlerarası münasebetlerine dokunan bu cephesi fevkalâde naziktir, ve eğer dahilî İspanyol boğuşmalarından bir Avrupa harbi çıkacaksa o harb yalnız bu nazik vaziyetlerden çıkabilir. Eğer İtalya ile Almanyanın maksadlannda İspanyayı kendi lehlerine kazanmak gibi bir maksad yoksa ademi müdahalenin en müessir bir şeklile İspanyol cidalini sonuna erdirmek müşkül olmazdı. Şöyle ki: Devletler İspanyada boğuşan her iki tarafı bir mütarekeye sevkederek kendi nezaretleri altmda yeni ve serbest intihablar yapılmasmı istiyebilirler ve bunu ısrarla emredince hiç şüphesiz kabııl de ettirirler. Bütün İspanyada yapılacak böyle bir intihabın neticesi şimdiden malum gibidir: Bu netice komünist ve anarşist olmıyacak, belki kahir ekseriyetinde nasyonalist olacaktır, ve filân falan devletlerin taraftarı bir nasyonalist değil, îspanyaya bağlı bir îspanyol nasyonalisti. İspanyayı baykuş yuvası bir harabeye çeviren bu kadar kanlı bir mücadeleden sonra İspanyada artık sol partilerin uzun müddet dıkiş tutturamıyacaklanna şüphe yoktur. Pekine yangın bombaları atıldı ve civardaki Çin bataryaları iskât edildi Nankin'deki Japon sefaret ve konso Eden'in izahatı losluğu erkân ve memurinile aileleri, Londra 20 (A.A.) M. Eden, UTokio 20 (A.A.) Domei ajansı Nankin'den harekete hazırlanmaktadır zakşarktaki vaziyet hakkında M. Att Pekin'den istihbar ediyor: lar. leo'nun bir sualine şu cevabı vermiştir: Loukouchiao tahkimatını takviye ile Japonya, Çin teklifini reddetti « Hükumet bu mesele etrafında yameşgul olan Çin askerleri dün saat 17 de Londra 20 (A.A.) Uzakşarklan bancı hükumetlerle sıkı temas halindedir. bir Japon devriyesi üzerine ateş açmış muhtelif membalardan buraya gelen haJapon tayyarelerinın Çin şehirlerini lardır. Japon müfrezesine kumanda et berlere göre, Japonya, Çmin mukabil bombardıman ettiği hakkındaki gazete mekte olan yüzbaşı Yamazaki, yaralan tekliflerini reddetmiştir. haberleri şimdiye kadar resmen teeyyüd mıştır. etmiş değildir.» Çin kumandanları arasında Pazartesi günü saat 21 de ve salı güfikir ihtilâfları Fransız gazetelerinin tefsirleri nü saat 2 ve 4 te Çin kıtaatı, Japon kı Pekin 20 (A.A.) Çin Japon Paris 20 (A.A. Uzakşark mesetaatını havan toplarile bombardıman et müzakerelerine Tientsin'de devam edillesi hakkında Oeuvre gazetesi diyor ki: mişlerdir. Çinliler, Japonlar tarafından mekte olmasına rağmen son 24 saat zar«Uzakşarkta Japonyaya yol serbest ve Pekin'le Tiyençin arasında vücude ge fında Lukoşiao ve Fengtai mıntakalarınaçık gibi görünüyordu. Fakat Berlin ve tirilmis olan telgraf tellerini kesmişler da şurada burada bazı çarpışmalar vu Roma, İngilterenin, sırf Uzakşarktaki dir. kua gelmiş ve iki taraf da bazı zayiata yeni anlaşmazlık dolayısile, Akdenizde Pekin 20 (A.A.) 40 dakika sü uğramıştır. ve bilhassa Cebelüttarıktaki münakalât ve ren şiddetli top ve mitralyöz düellosun Mareşal Çankayşek'in beyanatı, Pe seyrüsefer serbestisini mümkün olduğu dan sonra muharebe durmuştur. Pekin'le kin Çin mehafilinde yeni bazı endişelere kadar çabuk bir tarzda yeniden elde etTiençin arasındaki demiryolu münaka yol açmışsa da Çin gazetecilerini kabul meğe azmeylemiş olduğunu düşünmemişlâtı tatil edilmiştir. eden General SungÇeYuan, Lukuşiao lerdir. Filhakika, son günlerde, îngilte Bombardıman başladı hâdisesinin yakında muslihane bir hal su re Amiralhk dairesi, sıkı bir irtibat haŞanghay 20 (A.A.) Japon kuv retine raptedileceği ümidini izhar eyle linde bulunan iki meseleyi, îspanya ve vetlerinin saat 14,30 da Wamping'i bom miştir. Uzakşark meselelerini tetkik etmiştir. bardımana başlamış oldukları Nankin Çin menabiinden alınan haberlere gö Belki de Önüne geçilmez Japon anlaş den Domei ajansına gelen bir telgrafta re, General SungÇeYuan, Japon a mazlığının hakikî sebebi, ademi müda bildirilmektedir. leyhtan hissiyat beslemekte olan 29 uncu hale komitesinde mühim müzakerelerin aÇin bataryaları iskât edilmiş ordu şeflerini bazı Japon taleblerinin ka çılacağı bu sırada îngilterenin sağlam bir Şanghay 20 (A.A.) Bir Japon bulü hakkında iknaa çalışmaktadır. Fa vaziyet almağa karar vermiş bulunma membaından gelen haberlere göre Wam kat 29 uncu ordunun geri çekilmesi de sıdır.» ping'deki Çin bataryalan ıskat edilmiş ciddî güçlükler vücude getirir gibidir. Ayni mesele hakkında, Figaro diyor Yabancı menabiden temin edildiğine ki: tir. Yalnız Wamping yakınmda tahaşşüd etmiş olan Çinlilerin diğer bir grupile şid göre, Nankin hükumeti kıt'alarından dört «Japon erkânıharbiyesi, meselenin çailâ beş fırka Paoting ve ŞişaŞuang rnmdetli bir topçu düellosu yapılmaktadır. bukça halledileceğine tamamile emniyeti takalanna vannıştır. «Tenkilî hareket'» başlamış! bulunmadıkça ve Sovyet kuvvetlerinin bu Çinin verdiği eevab Tokio 20 (A.A.) Domei ajansı, veya şu sebeble Mançuriye hücum et Şanghay 20 (A.A.) Çin Harici miyeceğine dair istihbarat servisleri va Japon kıtaatının bugün mahallî saat 14,43 te Wangping mıntakasındaki Çin ye Nezareti tarafından tevdi edilen muh sıtasile tamamile kani olmadıkça, küllî kuvvetlerine karşı «tenkilî» bir harekete tıranın esasaları şunlardır: kuvvetlerini Çine sevketmiyecektir. Ay • 1 Çin, daima, vaziyeti daha ziyade nca şurasını da hatırlatmak lâzım gelir ki geçmiş olduklannı tasrih etmektedir. Pekin'deki bir Çin membaından gelen vahimleştirmekten tevakki eylemiş, fakat Almanlar, Japon erkânıharbiyesinin menhaberde, bugün öğleden sonra Wan buna mukabil Japonya Hopei'ye müte faatleri ve Çin ordusunun da muallimleri ping'deki muhasamatın «geniş mikyasta madi surette takviye kıtaatı yolhyarak bulunmaktadır. Çin piyasasında yeniden Çini müdafaa tertibatı almağa mecbur et büyük bir yer kazanan Almanya, Çine olduğu» beyan olunmaktadır. miştir. harb lev»zımı, Japonyaya da bu levazıJaponlar yangın bombaları 2 Nankin, Hidako'ya 12 temmuz mın imaline mahsus makine satmaktadır. kullamyorlar tarihinde karşılıkh olarak harekâtın ni Almanya, ayrıca da Japonyanm Man Londra 20 (Hususî) Çin mehafi hayete erdirilmesini ve takviye kıt'aları çuryadaki ekonomik gayretlerine sıkı bir linden bildirildiğine göre bugün Pekin'i nın geri çağırılmasmı teklif eylemiştir. surette iştirak halindedir. Acaba Berlin, Dombardıman eden Japonlar yangın Fakat buna Japonya hiçbir cevab ver bu işte ne düşünüyor?» bombalan kullanmışlardır. memiştir. Japon kabinesinin karari Japon kabinesinin kararlart 3 Çin, bugün dahi kıt'alann geri Tokyo 20 (A.A.) Altı saat s3 Nankin 20 (A.A.) Çinle Japon çağırılması için bir tarih tesbit edilmesini ren fevkalâde kabine içtimaından sonra ya arasındaki müzakereler hâlâ çıkmaz teklif eylemektedir. bir yoldadır. Japon kabinesi, Japonya 4 Çin, hâdiselerin ve anlaşmazlı bildirildiğine göre, kabine, 11 temmuz nın söyliyeceği son sözü kararlaştırmak ğın birer hal suretine raptı için müzakere anlaşmasının tatbikına nezaret etmekle beraber alınan müdafaa tedbirlerinin taküzere hususî bir toplantı yapacaktır. açılmasını arzu eylemektedir. viye olunmasına karar vermiştir. Bu ka Tokyo 20 (A.A.) Kabine, bu sa5 Çin, Asyada sulhun idamesini bah yeniden toplanacak ve Şimalî Çine istemektedir ve beynelmilel hukuk kaide rarın almmasına sebeb, Nankin'de Çin karşı alınacak hattı hareketi tesbit eyli lerine muvafık bir hal suretini kabule a Hariciye Nazırile Japon maslahatgüzan arasındaki müzakerelerin muvaffakiyet yecektir. Kabinenin bu toplantısına, Çin madedir. sizliğidir. Japon anlaşmazlığınm bidayetindenberi Bu muhtıra, cumartesi günkü Japon hasta bulunan Başvekil Prens Konoye de notasma cevab teşkil eylemektedir. iştirak edecektir. İyi membalardan bildirildiğine göre, Senenin ilk pamuk mahsulü Adana 20 (Hususî muhabirimizden) Japon memurları Çinden ayrıltyor Hidako, bu notayı cumartesi günkü Ja • Bu senenin ilk pamuk mahsulü piyasaTokio 20 (A.A.) Domei ajansı pon notasma gelen bir cevab olarak te ya arzolunmuştur. lâkki etmemektedir. nm Nankin'den aldığı bir haber: IBaştaraft 1 inci sahtjede] Çin Japon harbi şi ıyor Harb başlangıct Atıf Paşa, şehre girdikten ve hele Niyebolu kalesinin düştüğü haberini aldıktan sonra; etraftaki arazinin teşekkülâtı na göre elindeki kuvveti yerleştirmek ve pek yakında gelip çatması beklenen düşmana karşı koymak çarelerine başvurdu. Emri altmdaki kuvvetin bir kısmmı mühim istikametleri kapamak kaydıle icab eden yerlere yerleştirdi, bir kısmmı da Almanya ile İtalya başta olarak başlıyedek olarak kasabanın doğu tarafında ca devletlerin niçin böyle bir tertibe iltiahkoydu. Bu sırada yerli ahali de askere fat etmediklerine şaşıyoruz doğrusu. yardıma koşmuştur. Kendi haline bırakılacak İspanya bu Ruslar: işi bütün îspanyaya şamil kat'î bir netiTunayı geçtikten sonra Rusların Ba ceye bağlıyabilmekten uzak kalacağa ron Krudner kumandasmdaki IX. kolor pek benziyor. Bu takdirde îspanya andusu batı taraflarına teveccüh ederek 15 cak paramparça olmuş bir neticede karar temmuzda Niyebolu kalesini ele geçir kılabilir. mişti. Bundan sonra kolordu için hedef Plevne oluyordu. Başkumandanlık, Os manlı Vidin ordusunun bir kısmmı doğuya doğru hareket eylediği hakkında Romanyalılardan aldığı haberler üzerine; Plevnenin işgaline daha ziyade ehemmiyet ve binaenaleyh Baron Krudner'e kolordunun muharebede az hırpalanmış olan kıt'alannı göndererek buranm zaptı emrini verdi. îspanyol boğuşmalannın en kestirme bitirim çaresi bilâkis orada mütareke tesisi için bütün devletlerin ittifak edecekleri müessir bir müdahaleden ibarettir. Böylelikle hem İspanya kurtulur, hem de Avrupa. Belki yavaş yavaş akılları başlanna daha iyi gelecek devletlerin müracaat edecekleri son tedbir bu olacaktır. YUNUS NADt Niyebolu muharebesinde uğradığı zarar ve zâf yüzünden kolordusile kısa bir IBatfaraft 1 inci sohf/edel zamanda tekrar muharebeye girişmekte ağır davranan Baron Grudner'e, Baş can son derecededir. Halk, müteveffa kumandanlık tarafından 17 temmuz sa nın ikametgâhı önünde birikmiştir. M. Mussolini, müteveffanın ikametgâhına Bu musibet haberi, teessürü koyulaş bahı saat 4 te: giderek nâşı huzurunda iğilmiş ve Mar tırdığı gibi; maneviyatı da sarstı. Çünkü «Plevneye doğru ilerleyip ilerlemedi şimalde Niyebolu ve cenubda Lofça ğinizi bildiriniz. Savaş yaverlerimden al coni'nin dul zevcesile ailesine taziyetle Ruslann eline geçince ortada yalnız bir bay Zerepkov Serviye gönderilmiştir; rini beyan etmiştir. Plevne kalmış ve vaziyet Osman Paşa buradan Lofçaya kadar ilerliyecektir. Son dakikalari kolordusu için bütün bütüne nezaket kes Kafkas kazak livasınm mumaileyhle müRoma 20 ( A . A . ) «Telsiz telgrafın betmiş oluyordu. nasebet tesis etmesi lâzımdır. Bu tugay babası» ve senatör Guglielmo Marconi Bununla beraber ileri gidiş tertibatı Servide Zerepkov müfrezesini değistir bozulmadı ve Iskır suyu oldukça güçlük sin. Sizin yanmızda Ülan alaylarile 2 ka nin ölümü haberi, kendisinin sıhhati pek le geçildikten sonra o gün akşamı Etrapo zak alayı kalacaktır. Plevneyi düşmamn yerinde olduğu malum olduğundan dolala varıldı. îsmail Bınan ile Etrapol ara Vidin tarafından yapması muhtemel o yı, büsbütün teessür uyandırmıştır. Dün smdaki mesafe 38 kilometrodur. Burada Ian saldınşma karşı müdafaaya çahşa kendisi vahim olacağım hiç de aklma getirmemiş olduğu bir rahatsızlık hisset Atıf Paşa müfrezesine mensub ileri kara caksınız.» miş, bazı taahhüdlerini ve bilhassa M. kol bölüğüne rasgelinmistir. Şeklinde emir tekrar edildi. Mussolini'ye vermiş olduğu bir rande Gece orada geçirilerek ertesi 19 tem Sonu var vuyu tehir eylemiştir. Marconi vefat et muz sabahı erkenden gene Plevneye tiği zaman yanında zevcesi ve iki doktor doğru yola cıkıldı ve sabahleyin saat bulunuyordu. 5 buçukta Vit suyu üzerindeki Plevne Erzurum istasyonunun temel köprüsüne irişildi ki Vidinden buraya atma merasimi kadar olan mesafe 191 kilometrodur. Bu Erzurum 20 (Hususî) Erzurum is mesafenin durmamacasına 7 günde kes tasyonunun temel atma töreni Umumî tirilmis olması her vakit ve her devirde bir ordu için takdire savan faaliyet ve kabi Müfettiş Tahsin Uzerle Orgeneral Kâ IBastaraft 1 tnct sahiîede] liyet sayılır. Hele Rus ordusu Başku zım Orbay, Korgeneral Erguder, Vali medeniyeti yasa koymuştur. Vatan mandanı Grandük Nikola Nikolayeviç İşcanın bulundukları çok kalabahk bir larının en acı hissesini aldığı bu yasa Osmanlı ordusunun bu kabiliyeti göstere heyet huzurunda yapılmıştır. Umumî Cumhuriyet hükumetinin samimî su Müfettışimizin, Ulu Önderin doğuya bileceğine Dek de ihtimal vermemişti. rette iştirak etmekte bulunduğuna verdıği hususî ehemmiyetten şükranla Osman Paşa Plevneye varıldığını aşa bahseden ve trenin bu mıntakaya her emin olmalarını ekselânsmızdan rica ğıda sureti görülen telgrafla îstanbula bakımdan vereceği faydalardan kıy ederim. bildirdi. metli bir lisanla bahseden veciz nutku hmet Inönii Mabeyn Başkitabetine: çok alkışlanmıştır. Temele Umumî MüMarconi ailesi «İşbu persembe günü sabahleyin er fettişimiz ve Generallerle Vali ilk hara ROMA kenden refakati âcizanemde bulunan atmışlardır. Bütün insaniyet, uğradığınız kayıasakiri şahane ile vukuatsızca Plevneye bı acı bir surette hissetmektedir. Bu muvalasat müyesser oldu. Niyebolu vuAmerika Çin gümüş elim felâkette büyük Marconi'nin hakuatı evvelce Atıf Pasadan arzolunmuşanlaşması tırasma karşı müteheyyic tazimîerimsa da sıhhati ve tafsilâtı henüz bilinme le beraber bütün sempatımden emin Londra 20 (A.A.) Çin Maliye Nadiğinden neticesinin tahkiki için adam zırı Kung buraya gelmiştir. Mumaileyh olmanızı rica ederim. gönderilerek avdetinde alınacak malu Amerikada gümüş hakkında bir anlaş Kemal Atatürk matm arzedileceği maruzdur.» ma imza etmiştir. 19/7/1877 Osman Fen âleminin bir kayıbı Yeniden bulunan Bizans mozaikları Büyüklerimizin taziyet telgrafları Profesör Baxter tarafından, Sultanahmedde Arasta sokağında yeııiden bhçok kıymetli Bizans.mozaiklan bulunduğunu yazmıştık. Resmimiz bu mozaikları göstermektedir.
