10 Mayıs 1937 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

10 Mayıs 193Î CUMHURİYET Başvekilimiz Londrada Tevkifane firarileri dün Zeppelinlerin terakki ve Ismet Inönü Ingilterede de büyük şehrimize getirildiler merasimle karsılandı Katiller süngülü jandarmaların nezaretinde inkişafına bir bakış Balonun doğmasile askerlikte kullanılması fikri de beraber doğmuştur r* ~ IBaştarafı 1 inci sahifede] Arc de Triomphe altında yatan Meçhul Askerin kabrine giderek merasimle bir çelenk koymuş ve Çanakkale muhariblerinden bir grupla Cumhuriyet muhafız kıt'alanndan bir müfreze tarafından se lâmlanmıştır. Kendisini bu merasim esnasında istikbal eden General Gouraud, Geliboluda hastanelere ateş açmamış olan Türklerin civanmerdliğini ve harbdeki kahramanlığını söyliyerek buna karşı hayranhğını bildirdi. Başvekilimizin Pariste verdiği mühim mülâkat [Baştarafı 1 inci sahifede] ler üstünde, bağlı olduğumuz beynelmilel müessesat kadrosu dahi • linde kalarak bir işbirliği ve barış politikası takib için bir itilâfa vardık. Bu arada Sancak meselesine aid müşkillerin halli carelerini de aradık. Bu müşkilleri. Cenevrede ittihaz edilmiş olan prensip kararla rına tam kuvvetlerini vermek suretile bertaraf etmek icab eder. Bizim bir tek gayemiz vardır, o da Türk milletinin barış içinde inki* ş.afına çalışmaktır. Türkiye sulha ne kadar samimî surette bağlı ol duğunu bütün komşularile ve ezcümle Yunanlılar ve Bulgarlarla anlaşmak suretile ispat etmiştir.» lıyan dostluklan sarsacak mahiyette hiçbir ihtilâfın mevcud olmadığını göstenniştir. Petit Parisien gazetesi de şu mütaleayı yürütmektedır. En samimî bir dostluk havası içinde yapılan bugünkü temaslar İnönüne, Blum'e ve Delbos'a, iki memleketi alâ kadar eden bütün meselelerin üzerinde dolaşmak ve siyaseti umumiyeye aid mühim mesailde ve ezcümle Milletler Cemiyeti ile müşterek emniyet hususunda tam bir fikir mutabakatı mevcud olduğunu anlamak imkânlarını vermiştir. Fransa Türkiye Suriye arasında hududlann masuniyeti için akdedilec«k pakta gelince, buna dair münakaşalar da çok samimî bir hava içinde geçmiş ve müzakerelerin pek yakında mes'ud bir n€ticeye varacağı ümidini vermiştir. Kadıköy vapurile İstanbula geçirilerek Jandarma Kumandanhğına teslim edildiler Paris gazetelerinin neşriyatı dostane Santos Dumont'un 1901 de Paris üzerinde bir detir yaparak yüz bin frankhk mukâfatı kazanan kdbüısevk balonu Hindenburg kabili sevk balonunun uğradığı feci kaza münasebetile bu çeşid balonlar ve bilhassa Zeppelinler hakkında okuyuculariTnıza malumat ve tafsilât Vcrmeği faıjdah buluyoruz. Havada uçan vasıtalar ikiye ayrılır: 1 Havadan ağır olanlar, tayya reler. 2 Havadan hafif olanlar, balon lar. Balonları da iki esash kısma ayırmak lâzımdır: A Hava cereyanlarına tâbi olan lar. B Kabili sevk balonlar. Kabili sevk balonlann katı, yumuşak gibi cinsleri vardır ki ondan ileride bahsedeceğiz. Paris 9 (A.A.) Paris gazeteleri Türkiye Başvekilinden büyük ehemmi yetle bahsetmektedirler. «Türkiye Başbakam Fransanın misafiri» başlığı altında Petit Parisien gazetesi, Ismet înönünün canlı ve senelerle dolu bir tercemeıhalini ve hayattaki muvaffakiyetlerini yazdıktan sonra onunla konuşmalardan Türk Fransız dostluğunun kuvvetleneceğini yazıyor. Saint Brice, Le Journal de Atatürkün çok değerli arkadas.1 ve yeni Turkiyenin yaratıcılarından biri diye selâmladığı Ismet înönünün Paristeki bir günlük konuşmalanmn Sancak işinden çıkan eski suitefehhümleri dağıtmağa kâfi gelece ğini yazarak bu büyük devlet adamından sitayişle bahs«diyor. Paris Soir buradaki mükâlematın siyasî ve iktısadî münasebatın takviyesi üzerinde olacağını yazıyor. Dün meb'usan reisi Herriot Büyük Elçiliğe gelerek İsmet Inönünü ziyaret etmiştir. Akşam Hariciye tarafından 80 kişilik bir ziyafet verilmiştir. Madam Tabouis Oeuvre gazetesînde diyor ki: Dünkü konuşmalar, Fransa Türkiye münasebatmın âtisi hakkında falihayır addolunacak bir mahiyettedir. Mühim olan nokta, Fransa ile Turkiyenin bütün siyasî mesailin esaslannda ve haricî siyasete hâkim olan fikirde kâfi derecede bir mutabakat zemini bularak, Sancak meselesi dolayısile, bir Fransız Türk karşıhklı müzaheret paktı akdedip edemiyecekleridir. Monclart, Ami du Peuple gazetesinde diyor ki: Türkiye Başvekili ile Fransız Başvekili ve Hariciye Nazın, milletlerarası bütün mesaili ve bu arada Balkanlar ve Akdeniz meselelerini geniş bir şekilde gözden geçirmişlerdir. Siyasî ufuklarda ya pılan bu tetkıkata bilhassa birkaç aydanberi İtalyan diplomasisinin ayni sahalarda gösterdiği faaliyet sebebile, lüzum vardı. Bu tetkikler Fransayı Türkiyeye bağnun Paris üzerinde infilâk etmesi üzerine bir makinistle beraber ölmüş, kazaya motörlerin zarfa yakın olması sebebiyet vermiştir. Brezilyah Santos Dumont'dan başka mühendisler de bu sahada çalışıyorlardı. Kazalar oluyor; bazan halk, havalanmıyan bir balona hücum ederek onu tahrıb ediyordu. 1902 de Fransızlar yarı katı Lebaudy (Löbodi) tipi kabili sevk balonlar yaptılar. Fransız Harbiye Nezareti bunlardan beş altı tane ısmarladı. Re publique isimlisi 27 eylul 1909 da iştirak ettiği büyük manevralardan dönerken pervanesi parçalandı. Bu parçalar balo nun zarfına çarparak yangın çıkardı. Mürettebat feci bir surette yanarak öldüler. Fransızlar, Büyük Harbe kadar yumuşak ve yarı katı balonlar yapmakta devam ettiler. Bunlann arasında sökülüp kurulanlar da vardı. 1914 te Fransa 10 kabili sevk balonla harbe girmiş, bunlann ekserisi Almanlar tarafından, bir tanesi de Alman balonu zannile Fransız askerleri ve halk tarafından düşürülmüştür. Fransız kabili sevk balonları, askerî bakımdan umumiyetle işe yaramadıkların dan Fransızlar, bu nevi balonlar yap maktan hemen hemen vazgeçmişlerdir. Fransızlar, kabili sevk balon sahasında çahşırken Almanlar, 1870 e kadar, bu faaliyete uzaktan seyirci kalmışlardır. 1870 ten itibaren Graf Ferdinand von Zeppelin isminde bir süvari yüzbaşısı, madenî iskeletli sert bir balonun plânlarını yapmağa çalışıyordu. 1884 te bir tecrübe komisyonu teşkil edilmiş ve 1885 te tuğgeneral olan Zeppelin, alüminyom iskeletli, sert kabili sevk balon brövesini almıştır. 1896 da da projesinin esaslannı ifşa etmiştir. Bu esaslar şunlardı: Havada günlerce kalmak ve binlerce kilometro katetmek. Kont Zeppelin'in yaptığı ilk kabili sevk balon 1900 birinciteşrininde Cons tance gb'lü üzerinde ilk tecrübelerini yaptı. Zeppelin aldığı neticeleri ve katı kabili sevk balonlann tekâmüllerini ve harb faalivetlerini de ayrı bir yazıda anlatacağız. Âdi balonlar Bir balonla ilk havaya yükselen insan Brezilyah Gusmas'tır. Bu adam, 8 ağustos 1709 da yani Montgolfier birader lerden 72 sene evvel, Lizbon şehrinde, Portekiz Kralının ö'nünde, kendi imal ettiği bir kürenin içinde, bazı maddeler yakmış ve onların hasıl ettiği sıcak hava ile Hindistan sarayı denilen binanın el çiler salonu irtifaına kadar yavaş yavaş yükselmiş, sonra gene yavaş yavaş ın miştir. Bu ilk tecrübe, zavallı Gu:mas'ın fe Jâkejipj mucib olmuştur. Çıinkü, Elngi zisyon, adamcağızı, sihirbazjıkla itham ederek sürgüne göndermıştır. 1765 te Ingiliz fizikçisi Cavendish, idrojeni keşfedınce Edimburg'lu doktor Black, bir balonu bununla doldurup u çurmağı düşünmıiştür. Bunun üzerine Ingiliz Tıbere Cavallo, kâğıddan yapılmış balonları idrojenle şişirmişse de, kâğıdlar ıslanarak içlerindeki gazi kaçırdıkların dan tecrübe muvaffakiyetsızlikle netice lenmiştir. Ondan sonra, 5 haziran 1783 te, Montgolfier kardeşler, ilk defa, sıcak hava dolu bir balonu uçurmağa muvaffak olmuşlardır. Bu ilk balonun içinde kımse yoktu. 19 eylul 1783 te Onaltmcı Louisnin huzurunda uçurulan ikinci balonun içinde ise pek muhterem yolcular vardı: 8 dakikada Versailles'den Vaucresson'a giden balon içindeki sıcak hava <oğuyunca bir ağacın üstüne inmiş, dallar eğılmiş ve yolcular da tekrar karaya ayak bas mışlardır. Bu ilk hava yolculan bir ko yun, bir kaz ve bir horozdan ibaretti. O zamanki gazetecilerin bu ilk balon yolcularile mülâkatlar yapıp ihtisaslarını yazıp yazmadıklarını bilemiyoruz. 15 birinciteşrin 1783 te Montgolfier kardeşler, daha büyük bir balon yaptı lar. Yere iplerle bağlı olan bu balonla yapılan ilk yükselme tecrübesinde yoicu olarak Pilâture du Rozier bulundu. Sepetin içinde, yükseltme kudretini muha faza etmek için saman yakan bir soba vardı. Balonla ilk defa yapılan serbest uçuşun tarihi 21 ikinciteşrin 1783 tür. Bu balonun içinde, Pilâture du Rozier'le Marquis d'Arlandes vardı. Balon Parisi baştanbaşa katetti. Bu ilk seyahati ya pan balon 20,000 metro mikâbıydı ve 1000 metro yüksekliğe kadar çıkmıştı. 25 ağustos 1782 de Charles ismınde bir Fransız da 40 metro mikâblık ıpek bir balon yapmış ve bunu sıcak hava ile değil, bir gazle doldurmak istemisti. Bu gaz, bir fıçı suyun içine atılan demir parçalarile asid sülfürikten hasıl oluyordu. Balon yıldırım süratile havalandı. İçinde kimse yoktu. Yarı yırtık bir halde bir köye indi. Köylüler, önce korkup kaçtılar, fakat gökyüzünden inen bu acayıb semavî hayvanın canlı ve yaralı olduğunu, yerde süründüğünü görünce oraklar, çatallar ve tüfeklerle hücum edip hakladılar. Enkazını bir atın kuyruğuna bağlayrp koyuverdiler. Charles daha büyük ve daha muntazam bir balon yaptı. 1 birincikânun 1 783 te bir arkadaşile beraber, buna binerek •uçtu, uçuş kısmen çok alçaktan, kısmen de yükseklerde yapılmış, baloncu köy ~*M«rle konuşmujtu. 1785 te Manche (Manş) kanalını ilk deja geçen kureklı ve dumenlı balon Rüzgâra tâbi olmıyan, sevk ve idaresi kabil balon yapmak fikrinin doğması gecikmedi. 7 İkincikânun 1785 günü Fransız Blauchard refakatinde İngiliz Dr. Jefferies olduğu halde yuvarlak bir ba lonla Manche kanalmı geçerek Ingilte reden Frarîsaya geldi. Bu balonun kü reklerive dümeni vaVtn'. ' r n * Pilâture du Rozier'le arkadaşı Romain de Fransadan İngiltereye geçmek istediler. 15 temmuz 1785 te yaptıkları teşebbüs ölümlerile neticelendı. Ba'on denize düştü, baloncular boğuldular. Balonun doğmasile askerlikte kulla nılması fikri de beraber doğmufur. Daha 1783 teki ilk tecrübelerde askerler, düşmanın mevzilerini, manevralannı, yürüyüşlerini, aldığı nizamları görmek için, balonun çok faydalı olduğunu söylüyorlar, hatta, hayali kuvvetli olanlar. havada bırbirlerile boğuşan ordular ve göklerden yerlere yağan kanlardan bahsederek 20 nci asrm hava muharebelerinı 18 inci asırda keşif ve tahmin ediyorlardı. Askerlikte ilk defa balon kulîanılması, 1794 nısanmdadır. Fransızlar «Entreprenant Müteşebbis» adlı balonlarile Maubeuge kalesi etrafında Avusturya lıların yaptıkları tahkimat işlerini taras sud etmişlerdir. O tarihten son;a, balonlar tedricen tekâmül etmiş, 1870 71 Harbinde Parıs muhasarasmda, dışarı ile muhabere için balon kullanıîdığı gibi, yere bağlı tarassud vasıtalan olarak ta balonlardan bilhassa Büyük Harbde çok istifade edilmiştir. Bir Türk ustasının icadı Elâziz (Hususî) Şehrimizin teknik sahadaki makine hocası diye tanmmış olan Nuri Unal bazı evsafı haiz bir tuluınba yapmıştır. Bu tulumbanın Avrupa tulumbalanndan farkı, çok ucuza mal olması ve kışın don tehlikesine maruz kalarak patlamamasıdır. Gönderdiğim resim muktedir Türk ustasını çok basit gibi görünen tulumbasının başmda göstermektedir. Katil Tevfik ve Abdullah Kadıköy vapurunun kamarasında [Baştarafı 1 inci sahifede] Adanada bara gidip kızlarla para Iılar bir kat daha heyecana gelmişlerdir. yemişsiniz. Doğru mu? Süngülü jandarmalar derhal firarilerin Abdullah birden gülmeğe başlamış» etrafını almış ve yanlanna kimseyi yak Gazetecilerin eline Allah düşma laştırmıyarak doğruca vapura götürmüş nımı düşürmesin. İnsan tevkifaneden kaler ve yan kamaraya sokmuşlardır. çar da bara para yemeğe gider mi? Vapur Köprüye yanaştığı vakit iki bin Tevkifaneden kaçtıktan sonra kalbim öykişi köprü üstünü ve iskeleyi doldurmuşle atıyordu ki arada sırada kendimi yoktu. Jandarmalar zorlukla kalabahğı yarluyor, heyecandan ölüp ölmediğimi an mış ve firariler hapisane otomobiline kolamak istiyordum. Tedarik ettiğimiz tanarak doğruca Sultanahmed jandarma bancalan da dağlık yerlerde vahşi hay kumandanhğına götürülmüştür. vanlara karşı kullanmak için aldık. YokSuçlular geceyi jandarma nezaretha sa biz azçok tahsil görmüş adamlarız. nesinde geçirmişlerdir. Bugün hâkim hu Devlet otoritesine karşı gelmek aklımızzuruna çıkanlacaklardır. dan bile geçmedi! însan hayatta hertürlü felâketlere uğnyabilir, bizim gibi katil Firarilerin anlattıkları Tevfiğin sırtında, güneşten rengi atmış damgasile mühürlenebilir, fakat sayesinlâciverd bir elbise, ayaklannda kurşuni de yaşadığı hükumetin adamlanna silâh renkte yeni bir lâstik ayakkabı vardı. Ab çekmez. dullah ise kurşuni bir elbise ve yumurta Tevfik canını çok acıtan kelepçeleri ökçeli denilen eski külhanbeylerine mah göstererek: sus ayakkabı giymiş bulunuyordu. « Of.. Carum çok acıyor.» demişTevfik trenden çıktıktan sonra yüzü tir. bembeyaz olmuş, ve etrafındaki kalabaAbdullah gazetelerden çok şikâyet ethğa şaşkın şaşkın bakıyor, Abdullah ise miş ve: gülüyor ve bir kıt'a fetheden kumandan Aleyhimizde öyle yazılar yazıldı ar gibi etrafa tebessümler saçarak yürüki sakın siz de bizim aleyhimizde yaz yordu. mayın... Firariler vapurun yan kamarasma soEskişehirde tayyareci arkadaşımı gö kulduktan sonra jandarmalar, polisler, rünce içimden tuhaf bir ses işittim. İn ve gazeteciler kamaranm önündeki da sanm ödü koparmış diye duyup durur racık koridoru doldurmuşlardı, ileri bir dum. Muhakkak bende de böyle birşdy adım atmağa meydan kalmamıştı. olmuştu. Tevfikle Eskişehirden uzakla Firarilerle konuşmak istiyen muharri şıncıya kadar çektiğimiz korku ve heyerimiz, vapurun dış tarafında ve on san can bana verilen 24 sene hapisten daha tim genişliğindeki demire basa basa de tesirli geldi. Hür yaşamak.. Ne tatlı şeynize düşerek çarklar arasında parçalan miş.. Şimdiki düşüncem bundan iki sene mak tehlikesini göze alarak kamaranın evvel olsaydı, yüksek tahsilimi bitirir, namuslu bir adam olarak yaşardım. Fapenceresine kadar gitmiştir. Pencere açık kat çocukluk.. Ne yapalım olmuş bir keolduğundan içeridekilerle konuşmak ko re.. lay olmuş ve muharririmiz firarilerle koArkadaşımız daha fazla konuşama nuşmağa başlamıştır. mış, çünkü jandarmalar pencereyi kapaAbdullah, arkadaşımızın «nasılsınız» mışlardır. sualine gülerek «halimizi görüyorsun ya» demiş, Tevfik ise suratmı asmıştır. Tev Rokfellerin Yunanistana bir fik surat asmasma devam edince Abdulteberruu ahla arkadaşımız konuşmağa başlamış Atina 9 (Hususî) Atinada yeni bir t;r: eski eserler müzesi yapılmasma tahsis Firarınız hakkında birçok şeyler edılmek üzere Rokfeller müessesesi tara yazıldı. En doğrusunu söyler misiniz? fmdan 150 bin dolar teberru edilmiştir. Gazetenizin yazdığı doğrudur. Bu yeni müzeye son zamanlarda AmeŞeytana uyduk bir kere.. rikalılar tarafından Yunanistanda yapıBu söz üzerine gayriihtiyarî firariler lan hafriyatta meydana çıkarılan eski eserler konacaktır. birbirlerine bakmışlardır. Yeni Nesil okulunun müsameresi Kabili sevk balonlar Şimdi asıl mevzuumuza, kabili sevk balonlara gelelim. İlk kabili sevk balonla uçma teşebbüsü 1784 te Pariste Robert biraderler tarafından yapılmıştır. Uzun bir puro şeklinde olan bu balonun tecrübesi fena bir netice verdiğinden halk kızmış, balonu parçalamış ve iki kardeşi ıflâs ettirmiştir. İlk muvaffakiyetli tecrübeyi yapmak, gene uzun bir balonla 25 eylul 1852 de mühendis Gifford'a nasib olmuştur. 2500 metro mikâbında olan bu balon havagazile şişirilmişti; 3 beygir kuvvetinde bir motörü ve üç kanatlı bir pervanesi vardı; saniyede 2 3 metro süratle yürüyebilmiş, 1800 metro irtifaa kadar çıkabilmiştir. Bu tarihten itibaren, Fransada kabili sevk balonları terakki ettirmek için, birçok mesai sarfedılmiştir. Bu sahada uğraşanlardan biri de meşhur Brezilyah Santos Dumont'dur. Bu mucid, 1901 de Lougchamps'dan kalkıp Eıffel kulesi etrafında döndükten sonra tekrar hareket noktasına gelmiş ve 100,000 frankhk bir mükâfat kazanmıştır. Aldığı parayı Paris fakirlerine hediye eden Santos Dumont'un balonu 1902 de MonteCarlo'da denize düşmüşse de o, faaliyetine devam etmiştir. Santos Dumont'un hâmisi Brezilya mebuslanndan Servers, Pax ismindeki balo 4. D. Yeni Nesil okulu, ders yılınm sonu münasebetile dun, îstanbul Kız Lisesı salonunda çok güzel bir müsamere vermiştir. Müsamerede yuva sınıfmı teşkil eden mıniminiler bilhassa çok muvaffak olmuşlar ve alkışlanmışlardır. Yukanki resimler. müsamereden muhtelif intıbalardır