26 Aralık 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

26 Birincikânun 1936 CUMHURİYET Sel ve tuğyan felâketlerini nasıl önliyebiliriz ? Yapılan tecrübeler ormansız arazide sel tehlikesinin ormanlı araziye nazaran iki misli olduğunu göstermiştir Sayın Bay Yunus Nadıye açık mektub: j Gazetenizin 19 birincikânun tarihli başmakalesinde Adanadaki seylâb fe lâketi etrafında çok kıymetli fikirlerinizi yürütüyorsunuz. Orman ve ziraat işlerıne verdığınız e hemmiyeti iyi bildığimden gazetenizin kıymetli sütunlarında bir ormancının da bu mesele hakkındaki düşüncelerine yer vermeniz ricasile sıze fıkirlerimi yazıyo rum. Ormanlarımızı koruyalım! Duvara gömülen on bin liranın akıbeti Bir avukat seyahat dönü. şünde servetinin yerinde yeller estiğini gördü Kadıköyünde oturan avukat Yordan bundan 10 ay evvel ticaret maksadile Yunanistana gitmeğe karar vermiştir. Yordan gayet zengın olduğundan e linde bulunan parasını burada teslim e decek bir yer bulamamış (!) ve servctini evinin bir köşesine saklamağa karar vermiştir. Bunun üzerine Yordan on bin lira tutan altın ve kâğıd paralarile mücev herlerini büyük bir torbaya doldurarak odrum katında açtığı bir duvar deliğine yerleştirmiş ve bittabi üstünü sıvamıştır. Bu işi böylece hallettiğine kani olan Yordan rahat bir kalble Yunanistana gitmiştir. Yordanın yanıbaşındaki evde oturan komşusu dülger Ermeni Kazaros bir gün evinin bodrum katında tamirat yaparken duvarda bir çöküntü görmüş, hemen elile harçlan yıkarak deliği büyütmüştür. Kazaros ameliyeye devam edince du var içinde büyük bir torba ile karşılaş mış ve ufak bir zahmetle 10,000 liralık servete kavuşmuştur. Yunanistandan evvelki gün gelen ve doğruca evinin bodrum katına ınip orada parasını gömdüğü duvarı yıkan Yordan taşlarla karsılaşınca Emniyet mü dürlüğüne giderek hâdiseyi anlatmıştır. Yapılan tahkikatta Kazarosun bu para lan aldığı anlaşılmıs ve yakalanmıştır. Paralardan ancak 100 lirası dülge? den geri alınabilmiştir. Tahkikata devam edilmektedir. DİLSİZLER MEKTEBİNDE Tek gaye; dilsizi hayata atmaktır Burada çocuklar, hep işaretlerden mürekkeb bir alfabe ile konuşma ve okuma öğreniyorlar Orman ve '"aat Orman ve ziraat yekaığerinden ayrılması caiz olmıyan bir kül teşkil eder. Ormanların ziraatle olan alâkası iki noktadandır. Biri ormanların bilhassa dağhk arazide toprağın kaymasına, sel ve tuğyanlara mânı olması, ikincisi de ormanların suların tevzıi üzenne olan tesırıdır. Ormanların tahrıbatı yüzünden memleketimizde zuhur eden afetlerin en mühimi sel ve tuğyanlardır. Memleketimizde sel ve tuğyanların ikaı hasar etmedığı hiçbir sene yoktur. Bunların tahribatına o kadar alıştık ki bunları hem ahvali tabiiyeden addedı yoruz ve hem sellerin vukuunu menede cek tedbir ittihazı mümkün olup olmadığını ciddî bir surette araştırmak zahmetini ihtiyar etmiyoruz. Kelimenin bütiin manasile Allahm bir rahmeri olan yağmurun sel ve tuğyan gibi felâketlere sebebiyet vermesi ekseri yetle tabiattaki muvazeneye halel dan olduğunu gösterir. Ormanlarda korkunc bir suretle iler liven tahribat bu felâketin başlıca amilıdır. Yağmur ve eriyen kar sulannın tesirile husule gelen hadisatin en mühimleri sel ve tuğyanlardır. Lisenımızda ekseriya müteradif bir manada kullanılan bu iki kelime arasmdaki farkı biz burada gös termeğe mecburuz. Şöyle ki: Sel yağ mur veya eriyen karm tesirile muvakkaten cereyan eden sulara tabir olunur. Bunlann hayatları ekseriya pek kısadır. Tuğyan ise mevcud bir dere veya nehrin suyunun fazlalaşması neticesi olarak taşmasına denir. Tuğyan eden suda yalnız çamur bulunabilir. Halbuki sel sulan kum, taş ve çamur kütlelerini beraber süriikler. Su ile orman arasında pek sıkı bir münasebet vardır. Bizi şimdilik en ziyade alâkadar eden ormanların yağmur sulannı taksim ve iddihardakı tesirlerini görelim. Bunu anlamak için bir yağmur esnasında ve yağmurdan sonra ormanlı ve ormansız araziyi tetkik etmek kifayet eder. Heniiz insan eli değmemiş güzel bir ormanımız Dilsiz Çocuklar mektebde ders alıyorlar Dilsizler mektebindeyız. | İşin farkında olmıyan bir yabancı bu Istanbul dilsizleri arasında ne zaman hali görünce onları boğaz boğaza ge'miş danberi sürüp giden fakat sessiz sada insanlar zannedebilir. Daha sonra, meselâ F, yahud R dersız münakaşalar, ihtilâflardan sonra, işte nihayet Dilsizler mektebi açılmış ve ken, eller boğaza değil, avuçlar açılarak ağızlara yaklaştırılıyor ve böylece ses tedrisata başlamış bulunuyor. Reis Süleyman Sırrı Gök, eserile ifti kontrol edıliyor. Güç iş. Doğrusu, bakarken bile insara har eden bir baba tavrile yol gösterdi. Ve bizi masaları başma oturmuş, ders yoruyor, ve içte tabiatin yaman bir zuldinliyen dilsiz yavrularla başbaşa bırak müne uğrıyan bu bahtsız insanlara bir Yart orman ve yarı çalılıkla örtülü bir arazi, burada orman merhamet doğuyor. ti. tahribatımn ilk safha&ı gö'züküyor Muallimlerine soruyorum: Bakmız, dil alışmış ta, dilsizlerden Karanlıkta nasıl anlaşırsmız? bahsederken, insan elinde olmadan hata Onümüzdeki kâğıda şu cevabı yazı îzmire seyyah getirmek içîn edıyor. Ders dinliyen yavrular, diyorum. Bel yor: îzmir 24 (Hususî) Izmir ve civarı Lâmbalar sönünce iş tamamdır. na seyyah celbetmek için büyuk tasav ki birdenbire siz de hatamin farkma varvurlar ve teşebbüsler başlamıştır. Vi madınız. Öyle ya, dilsiz ki ayni za Yatar uyuruz. lâyetçe hükumete bir kanun lâyıhası manda sağırdır da dinliyebilir mi? Ya mutlaka anlatılması, haber veteklif edilmiştir. Yapılacak yollar, konO, bütün kuvvetini, kabiliyetini, zekâ rilmesi lâzım birşey olursa... forlü oteller ve büyük eğlence yerleri sını, dikkatini gözlerinde toplamış ve bu Eğer muhatabım da dilsizse; he için 7,5 milyon liraya ihtiyaç görülmek ışıldıyan bakışlardan etrafındaki en kü men eline yapışırım ve parmaklarımla otedir. Vilâyet, yaptığı tekliflerde bu çük hareketi kaçırmamak için çırpınan na bazı işaretler verebilirim. Yok, eğer nun bir kısmını mahallî varidatla temin dilsiz değilse, yapacağım şey avazım çıkedebileceğini bildirmiş, mütebaki kısım bir zavallıdır. Hele, işaret vermesini, alıştıkları şekil tığı kadar bağırmaktan ve tepinmeklen için de hükumetin. yardımını istemiş de meram anlatmasını beceremiyen bir ibarettir. tir. Valinin riyasetinde Belediye reisi Dilsiz çocuklann çoğu babasız. Bun ve alâkadarlar sık sık içtima ederek bu yabancı karşısında (anlamak) 1çin görselardan birine sorduruyorum: mevzuu tetkik etmektedirler. niz nasıl yoruluyorlar. Büyüyünce ne olacaksın? Vakıâ, yaşını başmı almış dilsizlere Ormandan artık eeer kalmamış, yalnız çahlarla Tekirdağında bir hırsız Kollarını kaldırarak masanın üzerinî derd anlatmak pek o kadar güç bir iş saörtülü bir dağ eteği. çetesi yılamaz. Ancak sekiz on yaşındakı bir rendeler gibi yapıyor: Marangoz olacakTeşcir ve inşaat o kadar çabuk fayda Şayet yağmur pek uzun müddet devanı Tekirdağ (Hususî) Burada bir ay dilsiz çocuğa, bugünkü ziyaretimde gör mış. edecek olursa toprak ve yosunlann eme temin etmiştir ki hükumet 60 80 senelık danberi bir hırsız kafilesi türemiştir. düm ki, en basit bir işi anlatabilmek bile Başını omuzlarınm arasına sıkıştırmK mediği sular meyli takiben cereyana baş bir program tertibile Alp, Pirene ve SeBu meçhul hırsızlar şehrin muhtelif gayrimümkün. kızcağıza dönüyorum: larlarsa da hiçbir zaman sel teşkil ede ven dağlarında (768,000) hektarlık a semtlerinde hırsızlık yapmakta ve ev Bu çocuklara meselâ; (karnın aç Ya sen ne olacaksın? mezler. Orman toprağı ağaclann kökle razinin teşciri için (150) milyon altın lerden türlü kıymetli eşyalar çalmak mı?), (haydi, gezmeğe gidelim), (adm Gayet ciddî bir tavırla, iki ellerini oyrile yere o kadar iyi tesbit edılmiştir ki su frankın sarfına karar vermiştir. İstimlâk tadırlar. Ele geçmiyen bu hırsızların ne?) diye soramazsınız. natarak, acele acele işaretler veriyor: bunun bir zerresini bile götüremez. Ve edilecek arazinin bedeli olan (72) mil şimdiye kadar 11 eve girdikleri, müte İsterseniz bir tecrübe ediniz, gezmek Evleneceğim. yalnız su olarak akar. Bu su orman da yon altın frank buna dahil değildir. ferrik eşya çaldıkları söylenmektedir. diyince aklınıza ilk gelen işaret pencereDaha dokuz yaşında zavallı. hılınde tesadüf ettıği mevanıden dolayı Bütün mesaiye rağmen Fransada 1910 Elmasla cam keserek, türlü ustalıklar Kiminle? çıplak arazide olduğu kadar sürat kesbe senesinde sel ve tuğyan tehlikesine maruz yaparak soygunculuk yapan hırsızların den sokağı göstererek elleri sallamak deDudaklarını buruşturarak, gözlerinî demez. arazinin miktan (315,000) hektardı. zabıtamızm aldığı sıkı tedbirler saye ğil midir? Evet amma, dilsiz çocuk ne bundan, ne de akıl ve hayalinize gelebi süzerek, gene birşeyler tarif edıyor: Ormanlı ve ormansız araziye düşen Sellere karşı ittihaz edilen tedabirin 1945 sinde bugünlerde tutulacağı ümid edillecek diğer bütün işaretlerden hiçbir şey Bilmem ki.. diyormuş, bakalım yağmurun tesiratı hakkında pek çok iec senesinde yani başladığı tarihten 85 sene mektedir. anlamıyor. Onların işaret lugatinde gez kim olur. sonra hitama ereceği hesab edilmiştir. rübe yapılmıştır. Zürıh OVmancılık Ta Sellerin tahribatı menin tarifi şudur: Elinizi havaya kal Peki niçin evlenmek istiyorsun? 1910 senesinde Sen nehrinin tuğyanı Ormansız araziye yağan yağmur bu harriyatı Fenniye istasyonu reisi profesöı Adanadır. Bilhassa Büyük Harbde A dıracak ve parmaklarınızı birleştirerek O çalışsm para kazansın, ben de Engler İsviçrenin Bern kantonu dahiün ve büyük hasarat ika etmesi efkârı umulutların ırtıfaına nazaran mütehavvil bir de biri c,'o 3 diğeri % 98 nisbetinde oı miyede müthiş bir halecan tevlid etmiş dana havalisinde pek vâsi ormanlar tah çay kanştırır gibi çevireceksiniz. ona yemek pişireyim, dikiş dikeyim, çalgı süratle yere çarpar ve kendisine bir çu Karnım aç diyebilmek için de sağ eli çalayım. ve hükumet daha esaslı tedabir ittihazına rib edilmiştir. Seyhan nehrinin tarafey kurluk açar. Mütevali damlalar bunu manlık olan iki tepeyi birçok seneler sukarar vermiştir. Orman müdiri umumi nindeki ormanlan teşkil eden Karsantı, nizi bir keman yayı gibi karnınızın üs Ve, masasınm gözünden örgüler, i|letevsi ve meyilli arazide ufacık bir dere kul eden yağmur sulannın taksim ve iddiharı üzerine olan tesirleri itibarile tetkik sile diğer ehli ihtısasın noktai nazarlan Kozan ve Sarıçam ormanlan tamamen tüne götürüp getireceksiniz. meler çıkararak gösteriyor. teşkil ederek meyli takiben akmağa başGörüyorsunuz ki, bu, ayrı bir ilim. birbirinin taban tabana zıddı olduğundan harab olmuşlardı. Bir ana baba, önlerine katmış olduk larlar. Beraberlerinde miktan cesamet ve mukayese etmiştir. Orman tahribatı neticesi dağların naHele ad meselesi. Bu çocukların ad ları yavrularını mektebe yazdıraıağa gebu hususta tetkikat icra etmek üzere bir Şayet 24 saat zarfında yağan yağmulerine göre mütehavvil olmak üzere bir komisyon teşkil olunmuştur. Komisyon sıl çıplaklaşıp çörak bir hal aldığını bize lan yok ki bilsinler. Olsa ve bilseler de tiriyorlar. çok mevaddı sulbeyi de sürüklerler. run miktarı (300) milimetreyi tecavüz tehlikenin önünü alabilmek için (420) gösteren çok güzel ve canlı misalleri nasıl söyliyecekler? Başka çocuğunuz var mı? Birbirlerile birleşen bu dereciklerin KUV etmezse derelere akan suyun miktan, orEn önde oturan şu san saçlı, zeki bamanı fazla arazide ormanı az araziye milyon altın frank masrafla vâsi mikyas memfeketimizin her tarafında görmek kavetleri artarak cesim taşları beraber sü Dört kardeştirler amma, sade bu ta teşcir icrasına ve yalnız 22 milyon al bildir. Ayni iklim şeraiti içinde mükem kışlı, bebek gibi kızcağıza muallimleri rükliyebilecek bir dereceye vâsıl olurlar. nisbeten ancak % 30 la % 50 raddesmdilsiz. tın franklık sed ve saire inşasına karar mel bir ormanla mestur olan memleketi delâletile arkadaşlarının isimlerini soru dedir. Ailenizde başka dilsiz var mı? Önlerine gelen her maniayı aşarak Voj dağlarında yapılan diğer bir lec vermiş ve bu suretle teşcire tahsis edilen mizin bir dağını şu resjm göstermektedir yorym. Ayağa kalkıyor, ve arkasmda o Hayır... Bu çocuktan başka yok. ilerlerler. Seller geçtikleri mezru araziyi masrafın sed inşaatı masrafının takriben (Sekil 1). Burada tedricen ağacları ke turan küçükleri birer birer göstererek eliDoğdu doğalı, sekiz senedir ana ve bababir daha zeredilmiyecek bir hale getırir rübe ise ormansız arazide sel tehlikesinin 21 misli olması ormancılar için bir zafer erek fidan yetişmesi için hiçbir tedbir | ni ağzında, kulağında, saçlarında, çenedan başka birşey söyliyemiyor. ler ve eğer bir dere veya nehre munsab ormanlı araziye nazaran iki misli oldu teşkil etmiş ve ayni zamanda sel tehlikeılınmadığı gıbı kendılığınden yetişen fi sinde, gözünde dolaştırarak işaretler yağunu göstermiştir. Mektebe kaydolunan çocuk, diğer dilolurlarsa yatakları doldurarak bunlann sine karşı en müessir çarenın teşcir oldu danlan da rai hayvanları yer, bu hal pıyor. Meğer her çocuğun yüzündeki Başka memleketlerin almış siz yavrularla anlaşamıyor. Çünkü o, tuğyanlarına sebebiyet verirler. Bu sel ğuna yeni bir delil olmuştur. böyle devam edince orman seyrekleşir ve carakteristik noktalara göre bir işaıet oldukları tedbirler bunlann işaretinden, bunlar da onun işaler beraberlerinde bazan sudan ziyade Viyanada 1907 senesinde in'ikad eden resimde gördüğümüz gibi (Şekil 2) or smi varmış.. Memaliki mütemeddinede bu hususta retlerinden birşey anlıyamıyorlar. mevaddı sulbe sürüklerler. Demontsey Meselâ şu çocuk dişlekliğile, öteki kubeynelmilel ormancıhk kongresinde muh man ağaclarınm arasında çalılar yetiş Mekteb görmiyen dilsiz kendi dar işaisminde bir Fransız ormancısı cesim bir yazılan â«ar kütübhaneler doldurur. Bimeğe başlar. Insanın tahribatı burada da aklarının büyüklüğıle, yahud burnunun ret lugati içinde sıkışıp kalıyor. Ve an selde (65,000) metro mikâbı suya mu zim için en faydalısı Avrupa hükumetle telif milletler namına söz söyliyen hatıbdurmaz. Bu sahada gene orman ağacla küçüklığile anılıyor. cak, yaşıya yaşiya, uzun senelerin tecrükabil (169,000) metro mikâbı sulb ec rinin sel ve tuğyan tehlikesine karşı itti ler sed ve sair inşaatm sel ve tuğyanların Ders devam ediyor. haz ettikleri tedbirleri mütaleadır. Bil tahribatına karşı ancak muvakkat ve yal rını kesmeğe devam eder. Ve arazi (Şebelerile bu lugati genişletebiliyormuş. sam bulunduğunu bılhesab taym etmıştır. Muallim, tahta başma kaldırdığı ço İşte Dilsiz mektebinin en büyük faySellerin hükümferma olduğu arazi diğer hassa 1 789 ihtilâlinın neticesi olarak bır nız teşcirin devamlı bir çare olduğunu kil 3) resimde görüldüğü gibi yalnız çalı taraftan selsiz zamanlarda kurak ve ço çok ormanlan harab olan Fransada yapılan tetkikata binaen ispat etmişlerdir. ile örtülüdür. Köylere yakın olan yerler cuğa (A) harfini gösterince, o elini kal dası bu olacaktır: Dilsizi hayata atmak. 19 uncu asrın vasatına doğru sel ve tuğ İşte fennin bu mesele hakkındaki noktai de bu çalılık bile rahat kalmaz. Bunlar dmp yumruğunun sıkıyor, sonra baş parO, burada okumak yazmak öğrenerek raktır. da mütemadiyen sökülerek mahrukat o mağını uzatarak bakıyor. yanlar kesret ve şiddet peyda etmiştir. nazarı bu cümlede mündemicdir. dillilerle anlaşmanın yolunu bulacağı giSeller hiçbir fayda temin etmeden a Garib bir tesadüf eseri olacak ayni se larak kullanılır ve nihayet arazi çıplak Beynelmilel dilsiz alfabesine göre A bi, kendi gibi dilsizlerle de daha kolay, raziyi tahrib ve toprağın yalnız sathmı Hükumet bunlara karşı mücadeleye teharfinin tarifi işte budur. Ve bunun gibi daha çabuk derdleşebilecektir. şekkülleri sebebinin aksi ile, yani teşcirle ne Büyük Menderes mecrasının ıslahı ve bir hal alır. ıslatırlar. Ormanlık arazide ise bılâki? oranın irva ve iska işlerini tetkik için İn İşte şu dört resim bize ormanı ve uğ bütün harflerin parmakların muhtelif Reis Süleyman Sırrı Gökün anlattığıdüşen yağmur sel teşkil edemediği gibi başlamış ve ayni zamanda ilmi meyahm giltereden getirilen Jons ismindeki bir mü radığı katliâmm acı safhalannı göster hareketlerile tarifleri var. vesaitinden de istifade olunmuştur. na göre bu henüz bir başlangıcdır. sular iddıhar olunur. Böyle arazi sene Bu harflerle bir kelime ve cümle yapDilsiz, Sağır ve Körler cemıyeti ken28 temmuz 1860 ve 8 haziran 1864 hendis verdiği raporunda ezcümle şunlan mektedir. nin bütün mevasiminde sulak ve ratıptır. söylüyor: Yukarıda anlattığımız gibi böyle çıp mak için elin nekadar süratle muhtelif di yağile kavrularak bu mektebi açmış ve Ormanlık arazide cereyan eden dere ve tarihli kanunlarla sellerin geldikleri ara«Büyük Menderese su veren dağlar lak arazide sellerin nasıl kolaylıkla te hareketlere geçmesi ve hele kaışıda buna şimdilik on altı çocuğu sinesine almıştır. nehirlerin sulan mebzul ve muhtelif mev zinin teşciri ve lâzım gelen sed ve sair indaki ormanlar şiddetli bir tahribata n\a şekkül edebileceği hemen anlaşılır. bakanın nasıl dikkat kesilmeşi iâzım gelBu çocuklar mektebde yiyip içiyor, şaatm ikmali hükumetin selâmeti mem simlerde az değişir. ruzdur. Ve vaziyet bu tahribatm hergün yatıp kalkıyorlar ve bunun için hiçbir paMemleketimizin her tarafında bu kat diğini tahmin edebilirsıniz. leket namına ittihazına mecbur olduğu Ormanın sele karşt rolü biraz daha ılerlemekte olduğunu gösterParmakla ifade birince, ses başhyor Yağmur ancak ağaoların dal ve yap tedabirin en mühimleri sırasına konmuş mektedir. Bu orman işi halledilmedikçe liâmın önünü almak için en acele tedbir Muallim A harfini göstererek karşısında ra vermiyorlar. Cemiyet kendini biraz daha toplayınler almamız lâzımdır. raklarına çarparak hızını tadil ettıkten tur. irva ve iska için yapılan masraflarla hiçki çocuğa ağzını açıyor: ca bir yandan mektebi genişletecek, bir Fakat bilhassa bugün mütalea ettiği Hükumet teşcir ve sedlerin inşası hu sonra toprağa vâsıl olur. Orman toprağ bir zaman daimî bir çareihal bulmak ka Aaaaa!.. taraftan da terzilik, kunduracılık, maranyumuşak, derin ve fazla mesamatlıdır. Bu susunda büyük bir faaliyet göstermiş ve bil değildir.» miz Adana havalisinde tuğyanlara karşı Çocuk ayni şeyi tekrar ediyoı gozluk atölyeleri açacaktır. sayede pek çok su massedebilir. Suyun 1860 dan 1877 ye kadar yani 17 sene Sel ve tuğyanların memleketimizde mücadeleye karar verirken orman işinin Sonra bu ses çıkarken boğazın, harçeBu talihsiz çocukların ıstırablannı a aşağı tabakalara nüfuz edebilmesine im zarfında (94,532) hektar vüs'atinde abüyük ehemmiyetini hiçbir dakika gözü renin nasıl şisip nasıl titrediğini anlatmak zaltmağa uğraşan insanlan sevmek ve yaptığt zararlar kân kalır. Ormanlarda mebzulen mevcud razi teşcir ve gerek buna ve gerekse yaiçin de talebe ile muallımin elleri, karşı muvaffakiyetlerini dilemek lâzımdır. Memleketimizde sel ve tuğyan tehli müzden uzaklaştımamalıyız. olan yosunlar da fazla su emmek kabi pılan sed ve saireye 14,25 milyon altın lılclı birbirlerinin boğazlarına yapışıyrr. Dr. Tevfik Ali Çınar KANDEMtR kesine en ziyade maruz bir vilâyetimiz liyetlerile kıymetli bir yardımcıdırlar. frank sarfedilmiştir.