12 Kasım 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

r Bugün Sahife •. • • • 2 nci sahifede: Siyasî icmal. Tanzimatm 100 üncü yılı M. Turhan. 3 üncü sahife de: Musahabe Fazil Ahmed. 5 inci sahifede: Tayyare piyangosunda kazanan nu maraların listesi. Kaybettiğimiz büyiik a lim Dr. A. Süheyl Ünver. 6 ncı sahifede: Spor haberleri 7 nci sahifede: Sinek iş galindeki semtlerimiz Orta Avrupanm temeltası MacarLstanAfMftarrem Feyzi 1 umhuriyet jjm İSTANBUL CAĞALOĞLU KEMALİ Yazan: Tekin Alp UnOirinCl yil Sayil 449i n Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu: tstanbul, No 246 n PerŞeiHDe 12 IKinClteŞrifl 1936 i n • . .. • . i n . p Türk inkılâbı hakkında şiı kadar yazıbnış eserlerin en melidir. Fransız parlâmentosu Herriot ve doktor Köprülü Fuad için birer mukaddeme yazmışlardıir. Her gencin elinde bir tane bulunmalıdır. lurk kulturunun Umumileşmesi lüzumu vvelki günkü sayımızda bizim «Hem nalına Hem Mıhına» sütunu muharriri okuyucularından aldığı bazı mektublara nakil vasıtalığı ederek memleketimizde hâlâ türkçe yerine başka diller konuşan aileler ve ezcümle fransızcayı türkçeye tercih eden Musevî aileleri bulunduğunu ortaya koyuyordu. Ondan bir gün evvelki sayımızda da lâik hıristiyanların Beyoğlunda akdetmiş oldukları bir içtimaın hikâyesi vardı, ki orada da lâik hıristiyanlar ayni meseleyi daha umumî ve daha şamil bir şekilde mevzuu bahsetmişlerdi. Bu müLondra 11 (Hususî) nasebetle vatandaşlar arasında bir diken gibi batan bu türkçeden gayri dil mesele İspanyadan alınan son haber sinin ne zaman ve nasıl hallolunabilece lere göre, bugün ihtilâlcilerin ğini bir daha^ düşünmeğe mecbur olduk. bir kolu Manzarnares nehrini Türkiyedeki azlıklann ötedenberi bir geçerek Madridin şimal istas anadilleri vardır. Buraya İspanyadan yonunu zaptetmiştir. Bu sabah gelen Musevilerin anadilleri ispanyolca 16 tayyare şehri bombardıman dır. Ne ırkan, ne de dinen İspanyollarla ederek şehre tonlarla bomba hiçbir alâkaları olmıyan Musevilerin bu atmıştır. Parlamento bina raya anadil olarak getirdikleri ispanyol sına da bombalar isabet etmişcayı bugüne kadar muhafaza etmiş ol tir. Şehrin garbinde de hükumet malan cidden şaşılacak birşeydir. Bunkuvvetleri mühim muvaffaki dan daha şaşılacak şeyse Alyans Izrailit mekteblerinin az zamanda verdikleri bü yetler temin etmişlerdir. Kata yük bir netice olarak o mekteblerden ge lonyadan gönderilen takviye çen Musevilerin ispanyol yerine fransız kıtaatı bugün hükumet kuvvetcayı ikame etmiş olmalarıdır. Diğer Er lerine iltihak etmişlerdir. Bunmeni ve Rum azlıklarına gelince bunlann lar beraberlerinde ağır toplar çoğu kendi ermenice ve rumcalarının ya ve tanklar da getirmişlerdir. Milliyetperverler bir Sovyet nında türkçeyi de bilirler, ve konuşurlar. tankı ele geçirmişler, hükumet Şu kadar ki ekseriyetle kendi aralarındaki konuşma dilleri gene kendi anadilleri kuvvetleri de bir Alman tayyaresini düşürmüşlerdir. dir. Türkiyedeki azlıklar yekun itibarile kelimenin hakikî manasında dahi azlık teşkil ediyorlar. Buna rağmen kültür itibarile yekpare bir millet olmağa doğru giden Türk cemiyeti içinde miktarları cidden az olan bu azlıklann dahi türkçeden gayri bir dil konuşmalan bilhassa şimdi göze batıyor ve hisse dokunuyor. îkide birzaptolunamıyarak yükselen şikâyetlerin sebebi budur, ve bu hal şüphesiz cemiyet içinde bir rahatsızlığın alâmetidir. Bunun nasıl böyle olmuş ve böyle kalmış olduğunu biliyoruz: Imparatorluk devrinde her cemaat kendi hususî hayatına terkolunmuştu, ve herkes bu hususî hayatına bağlıydı. Hatta haricî tesirlerle bu hususî hayata daha ziyade benlik verdirici gayretler de eksik değildi. Böylece Osmanlı împaratorluğu bazı parçalannm rengi daha ziyade göze çarpan bir yamalı bohça gibiydi. Imparatorluğun tasfiyesinden sonra şimdi o yamalı bohçanın enkazı karşısında bulunuyoruz. Bir cemiyetin tasfiye ve tanzimi bir devletin tasfiyesi kadar kolay ve çabuk olmuyor demek. 3 ayda 200,000 kişi öldü Ispanya harbinin kanlı bilânçosu Telefon: Başnraharrir ve evi: 22366. Tahrir heyeti: 24298. tdare ve matbaa kısmı 24299 24290 Balkan Erkâmharbiye toplantısı İhtilâlciler Madridin şimal istasyonunu aldılar Bir harb vukuunda 4 ordu tek kumanda altına girecek Balkan devletlerinin ayni çap ve modelde silâh ve mühimmat kullanmaları kararlaştırıldı Londra 11 (A.A.) (Royter) Balkan Erkâmharbiye Reisleri konferansı, dört devletin teşriki mesaisini istihdaf eden mühim karar lar ittihaz etmiştir. Harb vukuun da Balkan ordularmın bir tek kumanda altında bulunması mesele sinin de halledildiği. diğer taraf tan, Erkâmharbiye Reislerinin, dört devletten birine icabında yardım edilmesini kolaylaştırmak maksadile ayni çap ve modelde silâh ve mühimmat kabulü hakkın da da mutabık kaldıkları ve Bal kan ordularmın teşriki mesaisini hazırlamak için zabit ve hatta asker mübadele edecekleri bildiril mektedir. ketumiyet muhafaza etmekte ise ler de, haber almdığma göre, dört devlet Dış Bakanı arasındaki gö rüşme esnasında tesbit edilmiş o lan kararlar çerçevesi içinde süel teşriki mesaisi için memnuniyeti mucib neticeler elde edilmiş bulunmaktadır. Cumhuriyet Bu haber Royter ve Havas ajanslan tarafından ve rilmiş olduğundan kaydi ihtiyatla telâkki edilmelidir. Çünkü Romanya ajansı bu hususta hiçbir şey vermemiştir. Madridin içindekiharb bütün şiddetile devam ediyor, 16 ihtilâlci tayyaresi şehre tonlarla bomba attı. Bombalar bazı büyük caddeleri ve parlamento binasını tahrib etti Mf KTEftî; ^ dahtlarda isabet yoktur. Hususî evleri tahrib etmekte ve insanca telefat vukuuna se • bebiyet vermektedirler. Mebusan meclisi binasına düşmüş olan obüs, binanm içinde patlamış, fakat nüfusça telefata bais olmamıştır. Çünkü halihazırda meclis boştur. Asilerin Pozeloya yerleş tirilmiş olan bataryaları, Rosales mevkiini bombardıman etmiş ve birçok evleri tahrib etmiştir. Mareşal Fevzi Çakmak Türk fehidliğine çelenk koydu Bükreş 11 (A.A.) Anadolu a jansınm hususî muhabiri bildiri yor: Bu sabah Mareşal Fevzi Çakmak yanında refikası, Türkiye elçisi, mihmandar General Mihail ve refakatinde bulunan Genel kurmayımız erkânı, elçilik ileri gelenleri [Arkası Sa. 8 sütun 5 fcl Konferans bitiyor* Bükreş 11 (A.A.) (Havas) Balkan Antantı memleketlerinin Erkâmharbiye Reisleri konferan sı mesaisini bugün bitirmesi muhtemeldir. Salâhiyettar mahfiller bu konferans hakkında büyük bir «Faşistler Madridi alamıyacakttr1» Madrid 11 (A.A.) Anarşist Sendikalist mües sesesi olan müttehid sendikalar federasyonu mümessili M. Gracia, gazetecilere şu beyanatta bulunmuştur: « Dünkü salı günü mevMadridin bdnr zilerimizi tahkim ettik. Bu bardımam mevzileri muhafaza etmek Mardir 1 1 (A.A.) A lâzımdır. Şehri kurtarmahyız. silerin tayyareleri, dün yeni Zira binlerce arkadaş, ön safden saat 15 te şehri bombardı lardaki muharibler gibi, cepman etmişlerdir. Ancak hüku .... Madridin ihtilâlci kuvvetler tarafındtm ne he gerisinde çalışmaktadırlar. met tayyareleri, bunlan kova $arıldığını ve zaptedilen yerleri götteren harıta Madrid, alınamaz, faşistler amış ve kaçmağa mecbur etric'at mecburiyetinde kalacaklardır. Famiştir. Saat 17 de asilerin agır topçu kuv meb'usan meclisi binasma düşmüştür. vetleri faaliyete geçmiştir. Şehrin tam o r Asilerin, mütemadt top ateşile resmî şistler, Madridi top ve tayyare kuvvetile tasma birkaç obüs düşmüş ve müthiş mehafilin kuvvei maneviyelerini kırmak almak istiyorlar. Onlar, Madridi almağa [Arkası Sa. 8 sütun 4 tel bir gürültü ile patlamıştır. Bir obüs te istedikleri zannolunmaktadır. Fakat en* Hava tehlikesine karşı Kanuna çok mühim maddeler konuldu Hükumete, lüzumunda ahşab mahalleleri kısmen yıkarak yangın tehlikesini bertaraf etmek salâhiyeti verilecek ve Tiususî tedbirler alınacak Rusyada bir faşist Kömür sahasına giden demiryolu hattı şebekesi bulunmus bu hafta içinde ikmal ediliyor Sovyet membalarında Zonguldakta Çatalağzı istasyonu işletmiye açılacak ve ilk kömür treni bugünlerde Ankaraya muvasalat edecektir buna dair hiç bir malumat yoktur Yeni bir muvaffakiyet Teyid edilmiyen haber i î i Şehrimizin meşhur ahşab mahallelerinden birisi i Royter Ajansının Moskovadaki mu habirinden aldığı malumata göre, kaydiIe şöyle bir haber verilmiştir: Musevilerin az zamanda bu nihayet Ankara 11 (Telefonla) înşaatma de işletmeye açılacak, ilk büyük kömür «Sovyet Rusyada rejimi değiştirip faelli senelik bir iştir fransızcayı kendi devam edilen Filyos Zonguldak hattı treni Ankaraya gelecektir. şist idaresi kurmak gayesile vücude gearalarında tesis ve adeta tamim etmeleri nın 15 kilometroluk birinci kısmı tamamTrende Zonguldak Valisî Halisîn rî"nin belki hayatta fayda istihdaf eden lanmış ve demiryol Çatalağzma varmış yasetinde mahallî erkân, şirketlerin mü tirilen büyük bir teşkilât meydana çıkaamelî bir tarafı da vardır. Cemaat ol tır. Hattın buraya varmasile memleketin messillerinden mürekkeb bir heyet An rılmıştır. lçlerinde ecnebiler de bulunan şebeke dumolasıya tacirdir. Fransızca dilde bü kömür davası bakımından mühim bir karaya gelecektir. azasından birçoğu tevkif edilmiştir. tün dünya ile münasebetlere girişmenin merhaleye de ulaşılmış oluyor. Zira ÇaNafıa Vekâleti bu münasebetle büyük müessir bir vasıtalığı görülmüş olabilir. talağzı istasyonile kömür yolu kömür o bir program hazırlamaktadır. İlk kömür Kütle halinde tevkifat yapılmaktadır. Nitekim çocuklanna bir yabancı dil öğ caklarına varmıştır. Bu sahada Delik, treni Ankara istasyonunda büyük mera Mevkufların sayısı henüz malum değil dir. Aralannda bilhassa Almanlarla Aretmek istiyen Türk aileler de eksik ol înağzı gibi icabında bütün memleket ih simle karşılanacaktır. vusturyalılar, Isviçreliler ve Lehliler de mamıştır, ve nitekim hâlâ yüksek tahsile tiyaclannı temine kabiliyetli büyük ocakIç Anadolunun kömür ihdyacınm tebulunmaktadır. kadar ileriliyen çocuklanmızın, ilmî bir lar vardır. Çatalağzı istasyonu bugünler[Arkası Sa. 4 sütun 3 tel maksadla, behemehal bir ecnebi dil öğ lllllllillinilMIHIIIIMIMMIMIIIIIIIMIlllltlllllMllllllllllltlllllllMllllllllllllllll ıııııııııııııııııtıııııııırııiııııııııııınııimiMiıııtııııııiHiııııııııııtııııiııııııı Rejim aleyhinde böyle bir teşkilâtın renmelerini lâzım saymaktayız. mevcud bulunuşunun öğrenilmesi Rus yada büyük bir heyecan uyandırmış, teFakat bunun yanmda Musevilerin şebbüs nefretle karşılanmıştır.» türkçeye de bir mevki vermeleri ve anaDiğer taraftan Brüksel ve Roma raddil olarak ispanyolca yerine türkçeyi ikayolan da şu haberleri vermişlerdir. me etmeleri pekâlâ mümkündü. Bu ol[Arkası Sa. 5 sütun 2 de] mamıştır, veya bu olmuşsa da az olmuştur, hiç yoktan öğrenilen fransızcanm ailelerde anadil haline konulması ise bir nevi züppelik derecelerine götürülmüştür. Yalnız başka milletlerde züppe ola Maltayî ziyaret edecek olan donan cak değil a, işte bu vatandaşlarımız ara mamızın Amiral filosu Yavuz zırhlısile sında da bu türlü bir züppelik meydan Adatepe, Tınaztepe, Kocatepe torpitoalmıştır. lan evvelki gün Haydarpaşa önüne geCümlemizin ittifak ettiğimiz bir nokta lerek demirlemişlerdir. var: Bu hal böyle devam edemez. Bu Filomuzun dbst memleket limanlarına vatanda oturarak Türk ana yasasının tayapacağı bu seyahate aid bütün hazır rifi mucibince hakikî Türk olmak şerehklar ikmal edilmiştir. fini ihraz etmek payesine yükseltilmiş her Ankara 11 (Telefonla) Ceza kaDenizaltı gemilerimiz Yavuz ve tor vatandaş, içtimaî manasmın bütün hakinununda yapılan son tadilât sırasmda pitolardan daha evvel Maltaya hareket katile Türk olmuş olmak için lâakal bazı maddelerde yanhşlıklar vukua geledecekler ve filoyu Malta önünde kar * türkçe konuşmak mecburiyetindedir. Budiği görülmüştür. Tatbikatta tereddüde şıhyacaklardır. nun bu suretle tahakkukunu çokluk gibi yol açan bu yanhşlıkları düzeltmek için Şehrimizde bulunan Millî Müdafaa azlıkların da istiyeceklerinde şüphemiz hazırlanan lâyiha Meclise verilmiştir. Vekili Kâzım Ozalp İzmite giderek yoktur. Bu neticeye nasıl varılabilir? Kanunun umumî hükümlere dahil olan Bu bahiste meseleyi tamik edince o Malta seyahatine çıkacak donanmamızı 13 üncü maddesinde ağır hapis cezasının nun papağanvari bir türkçe konuşma ile teftiş etmiş ve tekrar şehrimize dönmüş asgarî haddi bir sene ve azamî haddi de hallolunamıyacağı hakikatile karşılaşı tür. Donanmamızı Maltaya götürecek olan harb yirmi sene olarak gösterilmiştir. Halbuki Seyahate iştirak edecek zabitanla ge yoruz. Dil, hayat mürekkebinin bir mu429 uncu maddede ağır hapis cezası filosu kumandanı Şükrü Okan hassalasmdan, son ifadesinden ibarettir. milerin hertürlü hazırlıklan itmam edil nelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çak başlangıcının 6 ay olduğu ve 448 ve miştir. YUNUS NADt mak U donanmamızı tefti§ten geçirecek 449 uncu maddelerde de agır hapis ce[Arkası Sa, 4 sütun 3 tel Yarın jehrimize gelmesi beklenen Q lArkası Sa. 3 sütun 3 tel tir. Ankara 11 (Telefonla) Hava ihtiva etmektedir. Filomuz Istanbulda tehlikesine karşı korunma yolunda alı nacak tedbirleri ihtiva eden kanun pro jesi yarın Dahiliye Müsteşarı Sabrinin riyasetinde bütün Vekâletler Seferberlik şubeleri müdürlerinin iştirakile toplana cak komisyon tarafından tetkik edilecektir. Meclise müstacelen müzakere edil mek üzere sevkedilecek olan bu proje, hava tehlikesi bakımından muhtelif mıntakalara ayrılacak olan memlekette her mmtakanın hususiyetine göre alınacak korunma tedbirleri hakkında hükümleri Projenin bir maddesi, hükumete îs « tanbul gibi yangınların kolaylıkla genişlemesine elverişli olan kesif nüfuslu şehirlerimizde hususî tedbirler almak salâhi yetini de vermektedir. Düşünüldüğüne göre ahşab evlerin mütekâsif olarak bulunduğu mahallelerde yangının sirayc tine mâni olmak için lüzum gösterilecet kadar ev yıkılacak, arada boşluklar vü cude getirilecektir. Bundan başka bir sivil hava korunma teşkilâtı da vücude getirilecektir. Donanma Maltaya hareket etmeden evvel Erkâmharbiye Reisile Millî Müdafaa Vekili tarafından teftiş edilecek Ceza kanunundaki yanlışlar düzeltildi Ağır hapis cezasının asgarî haddi 1, azamî haddi 30 sene oldu Viyana kongresi açıldı Macar Kral Naibi Amiral Horti, Romada İtalyan Kralına Macaristanın Habeş iihakını resmen tanıdığmı bildirecek Viyana 11 (Hususî) Roma mî sakına mensub devletler Hariciye Nazırlarının konferansı İtalyan Kralının do ğum günü münasebetile bu sabah Viyana ketedralinde yapılan dinî âyinle a çılmıştır. Öğleden sonra saat 15,30 da, Roma protokoluna mensub üç devletin Hariciye Nazırlan toplanarak resmen konuşmalarına başlamışlardır. Viyanadan sonra Peşte 11 (A.A.) Başvekil M. Daranyi, Viyana konferansından sonra M. Cianonun dört gün için Macaristana geleceğini söylemiştir. italyan Nazırının avdetinden bir hafta sonra Macar hükumeti Naibi Amiral Horthy ve refikası ve M. De Kanya ile M. Daranyi, Italya Bugünlerde İtalya Kralını ziyaret edecek [Arkası Sa. 8 sütun 2 de] olan Macar Kral Naibi Amiral Horty i