10 Temmuz 1936 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

BUGÜN 2 ncî'sahifede: Siyasî icmal 5 inci sahifede: İsviçre mektubları * Muhittin Birgen 6 ncı sahifede: Yaşadığımız korkunc •nacera, Spor haberleri umhuriy jfll S3]fl! 4 3 6 6 Telgraf ve mektub adresl: Cumhurlyet, İstanbul Posta kutusu: tstanbul, No 246 uUIHS 10 TBIMllUZ 1 9 3 6 Telefon: Başmuharrir ve evl: 22366 Tahrir heyetf: 24298 İdare ve matbaa kısmile Matbaacılık ve Neşrlyat Şirkett 24299 . 24290 Hayat Ansiklopedisi cildi tamam olmuştur Her eve ve herkese lâzımdır Boğazlar davasında Türkün sözü Konferans Bedbin Bir Hava içinde Çalışıyor IMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIMIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMH İngiltere silâhlanıyor iz Türkler, Boğazlar rejiminin Türkiye emniyeti için zamanla teşkil ettiği tehlikenin endişe ve heyecanlarını yaşadık. Kuvvetlerimizin derhal bu endişeleri bertaraf edecek tertib ve tedbir almağa müsaid olduğunda cihanın şüphesi yoktur. Buna rağmen istedik ki bizim doğru görüşümüzü doğru gördüğünü zannettiğimiz bütün medenî âlemin tetkik ve mütaleasına arzedelim, ve onlar bizimle beraber, bizimle nriiftereken hakikati görmüş olduklaruu îf ade etsinler. Biz bu tarzı hareketi ötedenberi dünyaca tanmmış olan . sulhseverlik politikamızın çok samimî bir icabı olarak düşiindük; ve gene düşündük ki eğer cihanda medenî camialar sulh severseler ki bunun böyle olduğunu hâlâ büyük saffetle kabul etmekteyiz derhal bizim hüsnüniyetle dolu tezimizi kabul ve onu biran evvel tasdik edecekler ve mer'iyet mevküne koyacaklardır. Acaba aldandık mı? Türk efkârı umumiyesi bunu asla zannetmiyor. Çünkü Türk efkârı umumiyesi mukadderatını tevdi ettiği Cumhuriyet hükumetinin bu kadar bönlük edeceğini asla kabul etmemiştir ve etmez. Hakikati halde Türkiye Cumhuriyeti hükumeti, Meclisi, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Reisi hiçbir vakit öyle bir sıfatla tavsif olunmamıştır ve olunamaz. Eğer Boğazlar meselesinde Türkiyenin bu temiz ve insanî hareketi, olduğu temizliğinde, kabul olunmakla beraber onun bu temizkalbliliği göstermiş olmasından dolayı alâkadarlardan herhangi biri ve diğerleri tarafından mantık oyunlarile istifadeye teşebbüs şemmesi olursa bunu Türk milletinin anlamamasına imkân yoktur. Bu takdirde dünya bilmelidir ki Türk milletinin şüpheli gördüğü bir işi Türkiye Cumhuriyeti hükumeti yapamaz. Boğazlar meselesinde dostlanmıza açık sözümüz şudur: Türk milletinin, Türk vatanının tam emniyeti tedbirleri ki bunlar hiçbir dost devleti ve hatta hiçbir devleti mutazarrır etmez hakkile tahakkuk ettirilmedikçe yapılacak herhangi bir rejimin Türk milletince kabule lâyık görülemiyeceğine şimdiden inanmalıdır. Türk milleti Boğazlar meselesinde düşündüklerini şöyle hulâsa eder: A Boğazlar ve Boğazlar suları Türkün tam hakimiyet ve istiklâlinin ifadesidir. Orada yalntz Türk hdkimiyeti, kayıdsız ve şartstz, caridir ve cari olacaktır. Fakat, B Türkiye o kadar modern zihniyette içtimaî bir heyettir ki medenî, insanî ve ticarî âleme kapılarımızı kapalı tutmak gibi bir düşünceden uzak ve yüksektir. Bu sene için 190 milyon Türk derki: Kapılarım kapalıdır. Istediğime tahsisat kabul edildi istediğim gibi açarım ve buna muktedirim Akdenizdeki Anavatan filosunu çekmekL Dünkü celsede, bazı maddelerin halli beraber daimî filo kuvvetlendirilecek sonraya bırakılarak Ingiliz projesinin ilk müzakeresi bitirildi Murahhaslarımız Boğazlar komisyonunun lâğvini istediler. Balkan dev letleri bu talebimize iştirak etti. Bu yüzden Ingiliz ve Rumen murahhasları nın arası açıldı ve şiddetli münakaşalar oldu Montrö 9 (Hususî) Boğazlar konferansı bu sabah toplanarak umumî bir celse akdetmiştir. Bazı murahhaslar tarafından mensub oldukları hükumetlerden istedıkleri tali mat heniiz gelmedığinden, konferans 16 ncı madde hakkındaki kararını tekrar tehir ederek 1 7 inci ve 18 inci maddelerin tetkikıne başlamıştır. Her iki madde et rafında uzun münakaşalar cereyan etmiş, neticede Japon murahhaslarının talebi üzenne 18 ıncı madde hakkındaki karar da tehir edilmiştir. Bugünkıi celsed'* Balkan devletleri murahhaslan Lozan muahedesi ahkâmı mucibince teşekkül eden beynelmilel Boğazlar komisyonunun lâğvını istemişlerdir. Bu münasebetle yeni bir müskülât çıkmıştır. Yeni miişkülât îngiltere ile Rumen murahhas heyetleri arasında çıkmış ve hararetlı münakaşalara sebebiyet vermiştir. Bu yüzden Montrö konferansı çok nazık bir safhaya girmiştir. Ingiliz mehafi[Arkast Sa. 7 sütun 1 de] Halen İskenderiyede bulunmakta olan tngiliz donanmasından bir kıtmı Londra 9 (A.A.) Kara, deniz ve mukabil 190 milyona baliğ olmaktadır. hava ordulanna tahsis edilen munzam Harb kuvvetlerine verilen bütçe bugun neşredılmiştir. Hava kuv tahsisat vetlenne on milyon liralık bir fazla tahLondra 9 (A.A.) Anavatandaki sisat aynlmış ve böylelıkle bu kuvvetler birinci smıf tayyarelerin miktan donanbütçesi, geçen senenin 25 milyonuna mu ma tayyareleri haric olmak üzere 1750 kabil, 50 milyonu bulmuştur. îngiliz hü ye çıkanlmıştır. kumetınin bu sene sılâhlanma için sarfetSilâh fabrikalanna yapılacak sipariş tiği para, geçen senenin 130 milyonuna [Arkası Sa. 5 sütun 4 te\ Italyanın siyasî vaziyeti gittikçe fenalaşıyor Sovyet Başmurahhası M. Litvinof Hariciye Vekilimizle beraber konferanstan çtkarken Habeşistanda asayiş düzelmedi. Fransaya göre Italya, beynelmilel siyasette tek başına kalacak bir hale düştü Konferans etrafında tetkikler Işi sarpa sardıran çetin meselenin en iyi hal şekli Fransızlar buna lüzum kalmadığını Londra ve Harb halinde Türkiye bitarafken Boğazları muhariblere kapatmaktır Ingiliz murahhas heyeti ilk verdiği teklifın 10 uncu ve 1 l inci maddelerini değiştirmiştir. Bu iki yeni maddeyi aşağıya aynen koyuyoruz. Değişen kısımlar ıtalık harflerle dızilmiştir: Akdeniz yardım paktı kalkacak mı? Romaya bildirdiler Ingilizler, istikrar teessüs edinciye kadar paktın muhafazasına taraftar italyan kıtaatından bir grup Paris 9 (A A.) Madam Cabouıs, Fransada Italyanın Habeşistanda dört Habeşistanda ölmüş olan İtalyan tay yüz bın askerı bulunduğundan ve yüz yarecılerınm maruz kalmış oldukları bin kışiden mürekkeb takviye kıtaatı bu felâket dolayısıle Oeuvre gatesme da gdndermek üzere olduğundan onun şu telgrafı çekmiştır: Brüksele çağırılmasmda ısrar etmekte «Italyanın Habeşistandakı vaziyeti bir fayda melhuz olup olmadığı suale hakkında dun akşam Montroye gelmiş şayan görülmektedir. Şu halde Italyaolan fena haberler, az çok heyecan u nın elinde bulunabilecek kuvvetin bi yandırmıştır. Dığer taraftan İtalyanm zım için hali hazırda hiçbir kıymeti osiyasî vazıyetının gıtgıde fenalaşmak l lamaz ta olduğu söylenmektedır. Italya, yavaş [Arkası Sa. 5 sütun 4 tc] yavaş münferid bir vaziyete düşüyor. ItMlllllllllMIIIIIUinillllllllllilllllllllllMllllllllltllHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHI Danzige muhtariyet verilmesi düşünülüyor Ingiliz matbuatı, M. Hitlerle Polonya anlaştığı için vaziyete müdahalenin lüzumsuz olduğunu ileri sürüyorlar harb gemileri ve muavin gemiler için 15 gün evvel Türk hükumetine dıplomatik tarikle haber verilecektir. Bu ihbarda geParjs 9 (A.A.) Havas bildiriyor: milerin gidecekleri yer, isim, tip, adedleri Fransız hükumeti, Mılletler Cemiyetive Boğazlara giriş tarihi gösterilecektir. nin zecrî tedbirleri 15 temmuzdan itıbaOnuncu madde: Abidin Daver DAV'ER ren kaldırmak hakkında aldığı karar ü Madde: 10 Boğazlardan geçecek {Arkası Sa. 3 sutun 4 te~\ MlllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllMIIMIIIIIIItlllllllllllllllilllllllllillillllllllllinililM II1IIIIIIIIIIIIIIII zerine, İtalyan Habeş ihtilâfı esnasında İtalyanlann Akdenizde bir tecavüzü ihtimaline karşı vücude getirilen yardım anlasmalannm hükümsüz bir hale gelmiş oldukları telâkkisinde bulunduğunu resmen Londra ve Romaya bildırmiştir. Londra 9 (A.A.) Resmî menabi[Arkası Sa. 1 sütun 3 te\ J \ 4 j '. Hâdiseler arasında Mısır da hürriyete kavuşuyor! Kapitülâsyonlar ve imtiyazlar kâmilen kalkacak Görmemezlikten gelmek C Ancak Türkiyenin bu ulüvvü insaniyetinin tanınmış olduğunu görmek isteriz ve tanıyanlartn bunu bir formülle ifade eylemelerine intizar eyleriz. Yoksa: D Türkiyenin evinin, hariminin kapıları olan Boğazlar d an her istiyen istediği gibi geçebilmek hakkının istihsali yoluna giderse işte o zaman Boğazlar meselesi tam hallolunmustur. Şu şekilde: E Bu takdirde Türk der ki: Kapılarım kapalıdır. Istediğime istediğim gibi açarım, ve buna muktedirim. YJMJÂ NADJ Danzigden bir manzara: Yeşil köprü ve Kableltarih Tabiiyat müzesi Londra9 (A.A.) Danzig mesele miyeti âli komisesliğinin ilga edıleceğini sinden bahseden Morning Post gazetesi, ve «resmen muhtariyeti haiz bir Danzig yakında naezkur §ehirdekı Mületler ÇelArkası Sa. 3 sütun 1 de] fjırfeaç gün evvel, Dantzig Âyan reisi larının ucunda sallandırıp duruyor *^ M. Greiser, Milletler Cemiyetinin lar. M. Mussolininin her nutku dilini resmî ve ağır kalabahğı ortasında ga çıkarmakla başlar ve sonunda ba» zetecilerin locasına dönerek dilini çt parmağım burnuna dayayarak öteki karmış ve elini burnunun ucunda yel parmaklarım oynatmakla biter. Bu pazelendirerek nanik yaprntştt. Bu nutukların çocuk ve halk diline ter { mühim mesele üstünde fîkri sorulan cümesi şudur: «Pışşşşş!», «nah sana!>,\ M. Edenin verdiği cevabı hatırlar «tuzlayım da kokmah, tenayiliğir sınız: doyma!». Kahire'9 (A.A) M. Edenin cevabına gelince, bu da Görmedim, demişti, fakat gör Malıye Nazın, dün müş olsaydım bile görmemezlikten yeni bir şey değil. Gene yıllar var kiğ butçeyı Meb'usan başta İngiltere olmak üzere bütün* gelirdim. meclisine tevdi eBen ne o harekete ve ne bu cevaba devletler, Mançurinin işgalini, Ver derken kapıtülâs şaşmadım, şaşmadığım için de bu hâ saya rağmen Almanyanın silâhlan vonların ılga edil diseden bahsetmeğe yanaşmadım. O masınt, Renin işgalini, Habeşistantn miş olduğunu bil kuyucularımdan biri Milletler Cemi istilâstnı soranlara: ««.Görmedik! didirmiş ve demiştir bile, yetine «voyito!» diyen bu harehet ü yorlar, fakat görmüş olsaydık ki: görmemezlikten gelirdik!» zerine gönderdiği mektubda soruyor: « Ecnebilerin Çıngar çtkmasım istemiyen sulh «Cevabsız kalan bu hakaret Milletler ıstifade etmekte ol perver burjuva terbiyesi bunu icab Cemiyetinin yaşamadığına en büyük dukları malî ımti ettirir. Bir gün Avrupanm göbeğin delil değil midir?» yazların kâffesinin Yeni Mısır BaşveFakat bizim bu delili bulmamız < de bir harb patlaytp ta milyonlarca ~ ılgası maddesının vekılı Nahas Pasa sulhperver çîn M. Greiserin dilini çıkarmasını ve insan ölürse, Cenevrenin hukumet programımn başında yer ala parmaklarile burnuna sorguç takma ve centilmen diplomatları, hayırhah cağını resmen beyan ederim.> bir gülüşle tekrar edecekler: «Gör sını beklemeğe ihtiyacımız yoktu. bile Maliye Nazın, hükumetin kapitülâs Yıllar var ki Japonya, Italya, Alman medik, fakat görmüş olsaydık görmemezlikten gelirdik f» Cemiyetine yonların ilgasından sonra irad ve vera ya her fırsatta Milletler PEYAMÎ SAFA lArkası Sa. 1 sütun 3 te] dillerini çıkarıyor ve ellerini burun •