24 Temmuz 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

CUMHURİYE1 24 Temmuz 1935 Türklerle Süngü Süngüye No. 255 A. DAVER Çanakkalede Tarihî roman AKINDAN AKINA Yazan: M. Tarhan Tan Eski frenk tarihlerini ve sözge Pmi «Sizmondi> yi, cSandi» yi, Vormirandi, Sabellikoyu. Anseli gelişicüzel acınız, Türk akınları nın düşman agzmda nasıl destan lastığmı görüp kıvanc duyarsı nız. Bütün bu tarihler Malkoçoğul lannm. Turhanoğullarmın, Mihaloğullarmm, Yakublarm, İskenderlerin, Kobadlarm, Kasımlarm or ta Avrupayı, İtalyavı, Lehistanı yıllarca uykusuz bırakan akınları nın hikâyelerile doludur. Akından Akına Avrupa için bir kâbus, fakat Türk için çok özlü ve çok parlak bir destandır. M. Turhan Tan işte bu destanı bütün heyecanile ortaya koyuyor. Tam iki yüz elli yıl ülkeden ülkevp kartallar gibi süzülen akmcıların en canlı sahifelerini alıp okuyucula rına sunuyor. M. Turhanın o kartallar içinden seçip aldığı örnek Savaşçı Mustafadır. Diri diri çuvallara komılup ırmaklara atılan, çırılçıplak sevulup aç domuzlara yedirilen. deçirmen tasları altında kemikleri kırdınlan bir takım silâhsız Türk tutsaklarının öcünü bu Savaşçı Mustafa aldı. O, akla sığmaz bir hayat yaşadı ve akıncı ruhunu kendi benliğinden belirtti, tanıttı. Onun sevgisi ve sevgilisi de var. Binbir macera içinde bu sevgi ve sevgili de bir yanardağın böğ ründeki ateş gibi kendini alev alev gösterir. Bu bakımdan da tAkından Akına> çok heyecanlıdır. Bizde bu kadar kuvvetli tarihsel bir roman henüz yazılmamıştır. Türk giicü nü iyi anlamak ve iyi kavramak i çin bundan daha yüksek eser yoktur, denilebilir. Habeşistandaki f ahrî RADVO konsolosumuz IstanbulHa Bu »ksamki program j Dün akşam Ankaraya giden M. Hans Bohnenberger «Habeşistan Avruoalılara yarıyacak bir yer değildir. Italyanlar maîHub olacaklardır» diyor İSTANBUL: \ 18 30 yüzme dersleri, Azade Tarcan 18,50 fransızca ders 19,10 dans musikisi (plâk) 19,40 haberler 19.50 Halide monolog 20,10 konferans 20.30 radyo c?z ve tango orkestralan ve Birsan (türkçe sözlü eserler) 21,30 son haberler, borsalar 21,40 gitar solo. Mario Paredi 22 plâk neşriyatı. VİYANA: 17.10 gramofonla Şubertin eserleri 18,05 konuşma 18,30 halk şarkıları 18,45 konuşmalar, fennî haberler, hava raporu ve haberler 20.35 musiki 21,35 gramofon 22,05 karışık program 23,25 haberler 23,35 org konseri. BERLİN: 17.35 kadınların zamanı 18,05 Frankfurttan taşıma 19,05 musiki ve şan 20,25 spor yayını 20.25 dans havaları ve mandolin konseri 20.45 günün akisleri21.05 haberler 21..20 Königsbergden taşıma 21.50 konser: Strausun eser leri 22.15 piyes 23:05 haberler 23,35 Kolonvadan taşıma BUDAPEŞTE: 18.05 opera orkestrası 19 20 konfe • rans 19,50 kücük salon orkestrası 20.25 konuşma 21.,15 gramofon 22.05 Varşovadan taşıma: Şopenin eserleri 22.40 haberler 23 cazband takımı 23.40 piyano ve keman konseri 24,35 Çingene musıkisi 1,10 son haberler BÜKREŞ: «Biz, hepimiz, dünyadan çekildikten sonra tarih; mes'ulleri bıılmağa çalışacaktır> fakat diplomaside mes'ullerin bulunduğu görülmüş müdür, hiç?!» Fransız topçu tabitinia hatoralartadan llk plân Boğazın dışmdaki Kabatepe rette kim kıymet biçecek? ile Boğazın içindeki Kilya koyu arasınUstüne kalın bir unutma örtıku atılda bir mania hattı vücude getirmekti. mış gibi görünen Çanakkaienin tarıhini, Bunun için, Anadolu tarafmdaki Türk mes'uller, istedıkleri gibi yazacaklardır. toplannın ateşi altında Seddilbahre ihrac Bereket versın ki bu büyük tacıadan canyapmak kimsenin, hatta en kısa görüşlü larını kurtarmış olanların b>r kısmı hâlâ sevkülceyişçinin bile hatınna gelemezdi; yaşıyorlar. Bugün işte onlardan ' iri hahele kapının ikinci kanadı olan Kumkale kikat binasını kurmak için, kendi müteyi elimıze geçirdiğimiz halde bıraktıktan vazı taşını getirmiştir. Bugün, bu hakikat sonra.. Çanakkale seferinin tam bir muvaf binası, topraktan çıkıp yükselen bır anıdfakiyetsizliğe uğramasına sebebivet veren dır (abidedir) ki yarın, o uzak Gelibolu bu elim ve yanlış düşünce olmuştur. yarımadasında harbedenlerin, ac. çekenPransız ve Ingiliz hükumetlen. sefeıin lerin ve görenlerin hepsi bu anıdı barış muvaffakiyeti için, hazinelerinin altınını icinde, yükseltmekte devam eüecekler ve askerinin kanını, düşünmeden, say dir. madan ve acımadan sarfetmişlerdı. Yedi yıl sonta Liman Fon Sandersin söylediklepni Amiral Gepratın söylediği dinlersek Alman generalinin «Tüıkiyeacı hakikatler de beş yıl» adlı kitabında kaydettiği gibi Tunus 1922 mayıs büyük korkunun Bolayirin kuzeyine Okuduğunuz hatıralar, yedi sene ön(şimaline) yapılacak ve ordusunun gerilerini muvasala hatlannı kesecek bir | ce yazılmıştır. Onların bır tek satırını bile değıştırmedım. Halbukı o vakıllenbeihrac olduğunu görürüz. ri gazete ve kitablarda, bildıklerimi ve Bu mantık, fakat harb mantığı idi. gördüklerimi tamamlıyan birçok yeni maHerşey önceden hazırlanmıştı.; hatta lumat ve tafsilât ifşa ve neşredildt. Ne miibalâğalı bir şekilde hazırlanmştn. I kadar eksik olursa olsun, eserimi gerek Çanakkalede görülen bazı generallerin üslub gerek tafsilât itibarile, tashihler ve değerleri hakkında ihtirazî kayidler ilerı ilâvelerle değıştirmek ve düzeltmek is sürülebilir. temedım. Bizimki tamamile bitaraf olan ve varlıBununla beraber, faaliyetini bazı şidğının temeli bu bitaraflık olan bir tenkid, detli tenkidlerle hırpaladığımız Fransız bir çok yazıcıların kalemlerini tutan «arkadaşlık» düsüncelerinden uzak olan her donanmasının rolünü iyice gosteımek için Amiral Guepratte (Geprat) taıafından jeyi söylemelidir. 3 mart 1922 de Tunusta verilen vesikaYıpranmış, huysuz ve yaşlan kendilelara müstenid konferansın bır hulâ«asmı rinin ebediyen bir muharebe meydanından yapmağı faydah ve lüzumlu buldum. uzaklaştırılmasını icab ettirdiği l.alde tekAmiral Geprat Çanakkale faciasmın rar ödev (vazife) başına çağınlmış mütekahramanlanndan biri olup mağlubiyetikaid generallerin kontrolsuz kararlar vemizin soravlannı (mes'uliyetlerını) dos rilmesi lâzım gelen mevkilere getirilmesine doğru göstermektedir. ne diyelim? Doğrusu, böyle kumandanlarAmiral Geprat konferansta büyük üla ciddî bir iş görülemezdi. Bu generaller matuh ve sarsak hallerıle askerin ü niformasını gıymış olduğu halae (ne zerinde acı bir elem duygusu hasıl edi münasebet?) büyük bir kalabalık huzuyorlardı. Insan bu mılletın, harb taıinın runda bu konferansı vermiştir. Dınleyide Hoclıe (Hoş) lar, Marceau (Marso) cıler arasında Fransanın Tunus genel lar gibi kumandanlar yetiştirdiğıni du valisi, generaller, denız zabitieri vardı. Konferansın başlangıcırda, 1922 de jünüyorcîu. Fınistere saylavı ve daha evvel Rizerte Biz, hepimiz dünyadan elimizi eteğiharb limanı kumandanı ve denız valisi mizi çeklikten sonra, tarih, mes'ulleri aolan amiral, Fransız deniz ve sömürge rayıp bulmağa çalışacaktır; fakat dıplo(müstemleke) birlıği tarafından Çanakmaside ve orduda mes'ullerin bulunduğu kale seferinde Fransız donanmasının oygörülmüş müdür hiç? nadığı rolü izaha memur edildığini söyMeselâ, Carthage (Kartaj) nakliye lemiştir. gemi'ine îlyas burnu önüne gidıp kendiZırhlıların modası geçmiştir. (Kim sini budala gibi ton ''VıTfsini emreden demis?) Vaşıngton deniz andlaşmasının kim olduğu, bir gün gelip te meydana Fransız donanmasının önem.ne ^ehemmıçıkacak mı? yetine) dair kararları, tatbik edilmek üLord Kiçnerin Çanakkaleye gelme zere olduğundan, Amiral, Amcrika sınden evvel, tahhyeye karar verıldığı da alınan tahdid kararlarının yurd halde, 10 ikinriteşrinde Masspna ile Sas? daşları üzerinde hasıl ettiği endişeleri halienın Seddilbahirde batınlması için bastırmağı (teskin etmeği) kendısi için cmir verenin kim olduğu anlaşılacak mı? bir ödev (vazife) sayarak ilkönce bun(Fransız topçu zabiti bu hükmünde dan bahsetmiş. de hata ediyor. Çünkü bütün tafsilâtile Merak etmeyiniz, demiştir, zırhlıgördüğümüz gibi, tahliye, Lord Kiçne lar ve kruvazörlerde bazı tahdıdler yapılrin Çanakkaleve gelmesınden evvel kadise de hava ve deniz silâhlannda özgürrarlaşmış değıldir. Gerçi, tahliye îikri, lüğümüzü (serbestimizi) muhafaza etmedaha Suvla Anafartalar taarruzu su nin yolunu bulduk. Bu, işın temel yeridir. ya düştükten sonra eylulde duşünül Büvük zırhlılardan mürekkeb ağır filo meğe başlamışsa da kat'î karar, bitin lann zamanı geçmiştir. Genel Harbde cikânunda verilmiştir. Sonra, Fransız bun'm bövle olduğu görüldü. zabitinin batırıldığmdan şikâyet etti (Amiral Gepratın denizciliği pek yükği iki eski geminin hurda demırden sek olmadığı bu sözlerinden anlaşılı başka hıçbir kıymeti yoktu. Ve bunlar yor. Zırhlılar, bir donanmanın esas batırılmak suretıle Seddilbahirde iyi kuvvetidir. Eğer, Büyük Harbde, İn kötü bir liman vücude getirilmiştir, ki gilterenin büyük zırhlıları olmasaydı bu liman tahliye esnasında çok işe yave bunlar sade limandaki mevcudiyet ramıştır. A. D.) lerile deniz egemenliğini (hâkimiye Harekâtı, yerinde gözile görüp öyle tini) almamış olsalardı, İtilâf devletleri idare edecek yerde Imroz adasmda ka harbi kaybeder giderlerdi. Zırhlıların rargâh kurmuş olan Başkumandan Ge hâlâ değerlerini muhafaza ettikleri, her neral İan Hamiltonu kim muhakeme e deniz konferansında onların tahdid e dilmesile sabit olduğu gibi şimdi, Frandecektir? sanın4 zırhh yaptırmakta olmasile de tngilizlerin kumandası altında bulu nan donanmanın rolüne, bitaraf bır su sabittir. A. D.) fBattaraft 1 inci tahlfede) munu anlattım, kendisine bir vazife verağmen ihtilâf halledilememistir. Ha rilip verilmiyecepini sordum. împara beşistan araziye aid her çeşid fedakâr tor hazretleri bu hususta henüz bir kalıkları kabul ettiği halde, gazetelerde rar vermediklerini, yalnız Habeşistana okuduğumuza göre, M. Musolini ıhti herhangi bir suinivet atfedilmesini is lâfın bir arazi meselesi olmadığmı, İ temedıklpri için herşevden evvel bu talyamn müstemleke istediğini söyle hususta Türk hükumetinin düsüncesi miştir. Demek ki harbden kaçınmak ni biİTiek arzusunda bulunduk^rını imkânsızdır. söylediler. Habeş ordusu ne haldedir? Türk Habeş münasebatı ne hal Habeş ordusu sayı itibarile kuvvet dedir" lidir, fakat modern silâhları bulunan Türkive fle H^he^tan ara^ındaki askerin miktarı 300 bindir. Bununla be durum normald'r. Tecim münasebet raber, harb çıkar ve genel seferberlık lerine çelince: Fazla değildir. Habesisilân edilirse, bütün kabilelerin kuvvet tanda tecim hemen hemen Rumların leri de orduya iltihak edecek, bu su elinde olduğu için, bunlar en zn'ade retle bir milyon asker çıkarılabilecek Yunanistanla is vanmaktadırlar. Bu tir. nunla beraber. Yunan emteasımn avni Harbin Habeşliler lehine biteceği Türkivpde oldueuna eöre. az bir gav ı ni umuyor musunuz? retle Türk malları Habesistanda satı Tabiî, çünkü bir Avrupalı için Ha labilecpktir. Haberler Türkleri cok sevbesistanda harbetmek herhangi başka rrektedirler. Esasen yakında iki membir yerde harbetmeğe benzemez, çok leket arasında bir tecim anlaşması vazordur. pılacaJh sövleniyor. Bundan başka TürHabesistanda sabahleyin ancak üç sa kive Adisababava veni bir ma^la^at at çalışılabilir. Ondan sonra dehjetli güzar tavin etmiştir. Yeni maslahat sıcaklar bastığı için hiçbir Avrupalı güzar Nizameddin bu sabah tskenderiyerinden kımıldanamaz. Bundan başka ye volile Habeşistana gitmiştir. arazinın dağlık ve yüksek olması kalb Ben bu aksam Ankaraya giderek. Dış 18.05 orkestra konseri 20,25 îtalyan üzerine çok fena tesirler yapmaktadır. Bakanhğile Ankaradaki Habeş masla musikisi 21.20 şan konseri 22,10 küYabancılar çoğu kalb hastalığından kor hatşüzarile görüserek tstanbula gele kuyorlar. Herhalde Habeşistan Avru ceğim. Buradan Çekoslovakya ve Al çük radyo orkestrası 22,55 konser • 23,20 yabancı dillerde haberler, palılara yarıyacak bir yer değıldir. manyaya giderek. altı hafta sonra A TULUZ: Sonbaharda durum daha müsaid disababaya dönmüş bulunacağım. 20.35 haberler 20,50 operet şarkılanolmaz mı? Demek harb başlarken orada bu21,10 dans musıkisi 21,35 konser 22,05 İlkteşrinde yağmurlar durur. fakat lunmak istiyorsunuz! o zaman da her tarafta sular birikir, Evet, hatta harb başlamadan ev piyes 22,40 Çingene orkestrası 22,50 <Sihirli flüt» operasından parçalar büyük göller teşekkül eder. Bu sebeble vel oraya ^etişmek nivetindevim. 23,25 org konseri ve haberler 24,20 fisonbaharda da süel harekât yapmak Habesistanda nekadar Türk tebalim musikisi 24,40 Rumbalar ve türlü imkânsızdır. ası vardır? sololar 1,05 yarıgece numaraları ve haTabiatin bu zorluklarım gözönünde Habesistanda 30 kadar Türk tebatutmasak bile, Italyanların aleyhine ası vardır. Bunların arasında tüccar berler 1,35 süel. lar, dükkâncılar, değirmenciler, ker CEMİYETLERDE başka sebebler de vardır. Bir defa Eritrenin hududu 1000 ki van işleten deve sahibleri, bir de ec Sınıflara ayrılan doktorlar lometro genişliğindedir. Bu kadar uzun zacı bulunmaktadır. Habeş İmparatoru hakkmda dü Kazanc vergisi dolayısile doktorların bir hududda hem müdafaa hem taarruz Bırkaç gündür İstanbulda bulun harekâtı yapmak için en az yarım mil şüncelerınizi sorabilir miyim? makta olan Ankara Musiki Muallim sınıflara ayrılması faaliyetine dün de Easkere ihtiyac vardır. Bir o kadar İmparator hazretleri çok tahsil mektebi profesörlerinden ünlü bariton tıbba odasında devam edılmıştir. Evvelde Somali için ihtiyac olduğunu görmüş, fevkalâde nazik, sevimli bir Nurullah Şevket bu akşam «saat 2a d<. ce yazdığımız bölgelerden sonra dün de gözönünde tutarsak, herşey anlaşılmış! Üsküdar, Kadıköy, Fener, Şerremıni ta olur. Bütün bu sebeblerden dolayı o şahsiyettir. Mükemmel fransızca ko İstanbul radyosunda bir konser vere raflannda oturan doktorlar sınıflara ay rada çıkacak bir harbin Italyanların a nuşur, ingüizce anlar ve bütün Habeş cektir. Program arasında san'atkâr Necil nlmıştır. Şimdiye kadar 700 doktorun leyhine netice vereceğini zannedıyo ler tarafından çok sevilir. Kâzımm eserlerini ve dığer türkçe sözFahri konsolosumuz Habesistanda ayrılması yapılmış olup daha 500 dok rum. Bu şartlar altında böyle bir sa ayni zamanda ithalât tecimi yapmak lü eserleri de okuyacaktır. tor vardır ve henüz Beyoğlu kısmına ba vaaş nasıl girilebilir, anhyamam... tadır. Birçok müesseselerin mümessi kılmamıştır. Uçakların tesiri olamaz mı? lidir. Kendisinin bundan sonra da fah Habesistanda tayyareye karşı kul ri konsolosumuz ol%rak kalıp kalmıyaModern kahve meselesi lanılacak toplar vardır. Fakat şunu da cağı Ankaradaki temaslar neticesinde Bu gece nöbetçi olan eczaneler şunIç Işleri Bakanlığının bundan bir müd unutmamalıdır ki, Habeşistan gibi bir lardır: anlaşılacaktır. det önce Ankara, Istanbul ve lzmirde ülkede uçağın süel ehemmiyetten zi Mehmed (Büvükada), Yusuf (HeybeVehib Paşanın bir mektubu kurulmasını düşündüğü modern kahveler yade gösteriş itibarile ehemmiyeti varli), Ali Rıza (Sırkeci), Esad (Divanvoişi yeniden ortaya çıkmıştır. Kahveciler , dır. Meselâ Adisababada Kralın sara Bir Haleb gazetesi yazıyor: lu), Belkıs (Kumkapı). H. Hulusi (Zeycemiyeti bu şekilde bir modern kahveyi yından başka göze çarpacak ve hava Şam Bura Baro reisi Faiz Bey rek), Üniversite (Vezneciler), Pertev cemiyetin kurup kuramıyacağını incele dan bombardıman edılebilecek büyük Elhuri ile Vehib Paşa arasında eski bir (Aksaray), Teofilos (Samatya) Nazım mekte idi. Bu işle brr yandan Tecim oda bina yoktur. Bu sarayı bombardıman dostluk vardır. Vehib Paşanın Habeş (Topkapı), Suad (Karagümrük), Mersı esnaf şubesi de ilgilenmiş ve hceleme etmekle Habesistanda durumun deği ordusu Başkumandanlığına tayin edil kez (Bakırköy), Vıtali (Fencr), Yeni diği c ayi olması üzerine, Faiz Bey bir Türkıye (Haskdy), Yeni Tuıan (Ka ler yapmıştır. Yakında şehrimizin ileri şeceğini zannetmem. gelen kahvecileri bir toplantı yapacaklar Bundan başka harb çıkarsa, İmpa telgrafla bu eski dostunu tebrik etmiş sımpaşa), Rıza (Beşiktpş), Karaköy ve bu kahvenin kurumu işini göriışecek ratorun bu sarayda bulunmıyacağı da ti. Vehib Paşa bu telgrafa şu mektubla (Karaköy), Nargileciyan (Şişli, Şafak cevab vermiştir: lerdir. muhakkaktır. sokağı), Dellasuda (Taksım), Ertuğrul Vehib Paşanın Habeş orduiarı tTelgrafınızı aldım, gösterdiğiniz (Taksim), S. Baronakvan (.Yenişehir), Başkumandanlığına getirildıği doğru samimiyete teşekkürler ederim. Ancak Sıhhat (Moda>, Rifat (Kadıköy, PazarFeci bir ölüm mudur? şunu söyliyeyim ki şimdiye kadar hiç yolu), Merkez (Üsküdar, İskelebaşı). Bursa (Özel) Kirazlı köyünde Vehib Paşa elinde bir Romanya bir vazifeye tayın edılmedim. Maamaiki kişi büyük bir kavak ağacını keserken pasaportu olduğu halde Habeşistana fıh İmparator hazretleri buna lüzum ağac devrilmiş, ağacın altında kalan Ali geldi. Bunu haber alıralmaz İmparato görürlerse, kabul etmekte tereddüd etru ziyaret ederek Vehib Paşanın duru miyeceğim.> isminde bir küçük çocuk ölmüştür. Nurullah Şevket bu akşam konser veriyor Nöbetçi eczaneler 25 temmuz perşembe Saat 1 6 ^ ta Yeşilköyde, Yeşilköy Palasta elektrik fırınmın tatbikatı gös • terilecek ve bu meyanda gelen ler arasında kur'a çekilerek biı ELEKTRİK ALETİ HEDİYE EDİLECEKTİR Bu ders bayanlara mahsustur. «Herkes girebilir» (Arkan var) Elâzizde güzel bir çocuk bahçesi açıldı TEŞEKKÜR Sevgili anamızın ölümünöen ctürü cenaze töreninde bulunmak ve yazı ile acılarını bildirmek suretile kederleri mize ortak olan sayın baylara sundu ğumuz teşekkürlerin iriştirilmesine gazetenizin ara olmasını dileriz. Oğulları: Devlet Demiryolları Hay • darpaşa İşletme müfettişi Abdullah Mehmed Ali Q)dı Kumk»hveei Mehmet EfenJı Mahtuml«n BELEDİYE BAHÇESİ1 Taksim fl EJâziz (Özel) Burada vali Tevfik Görün himmetile bir çocuk bahçesi açılBnştır. Gö'nderdiğim resim, büyük ihtiyaca cevab veren bu bahçede oynıyan yav • rulan ve alâkadarlan göstermektadır. "ty programına devam e decektir Muhakkak gormeniz tavsiye olunurj Fiyatlar tenril adilmiştir ISPANO PARiZiEN R ovusu ll •• II 28 temmuz pazar akşamına kadar