14 Mayıs 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

Jozef Pilsudski Yazan: Ercümend Ekrem TALU r \ \ Arkadaşimiz Ercümend Ekrem Taln | Varşavada maslahatgüzar olarak bu1 lunmuştur. Bu itibarla Lehistanuı j bOyük MareşaUnl içimizde ea '' iyi tanıyanlardan biridir 14 Mavısl335 Cumhuriyet Şeyh Saîdin kardeşi Adliyede Tahâr îzin almadan geldiği Malkaraya iade edilecek Maraşal Pilsudski öldü Kurucu ve idare edicinin ölümü Polonyayı mateme boğdu (Baştaraft 1 inct tahifede) Lehistan matem içinde D İLİMİ Z üzerinde çabşma Kılavuz için dersler 3 Tüze = Adalet Tüzel = Adlî Sosyal = tçtima! Orhon anıtlannda tüz âdil anlarmna gelir. Kılavuzda adalet karşılığı bu kökten alınmıştır: Tüze! Kamâlizmin de düşündüğü bir sosyal tüze vardar: Bunun ne olduğunu anlamak için Parti programına ba kınız. Cumhuriyetin ilk işlerinden biri,, Tüzel usulleri kolavlaştUTnak ve kısalaştırmak olmuştur. *** Eşit = Müsavi Eşitlik = Müsavat özgen = Hür özgenlik = Hürriyet özgür = Serbest Bölge = Mıntaka Tüze kelimesıni duyduğunuzda, Fransız büyük devriminın dört sö zü hatınnıza gelmiştir: Hürriyet, müsavat, adalet, uhuvvet! Ne soğuk klişeler diyeceksiniz. ö z türkçe bunlara yeniden can verdi: özgenlik, Eşitlik, tüze ve kardeşKk! Bu arabcalar arasında hür ve hürriyet te türkçedirler: Fakat, herşey gibi, kelimenin tazesini kullanmak insanın hoşuna gider. Serbest kelimesinin karşılığı öz • gürdür. Eski serbest mıntakaya şmidi öz gür bölge diyebiliriz. Burada özgen kelimesini kVlanamayız. Bu, yeni, türkçemizin bir zenginliği olacaktır. «Bütün yurddaşlar, kanun karşı • sında, özgen ve eşittirler.» Bu cümleyi, eskisinden daha güzel bulmuyor musunz? Ademl = sızlık, mazlık, siz, maz, Gayri = YadBu ekler karşılanırken, Türk eklerinin ve fiillerinin zenginliği göz a • lır. Şu gayrikabili tahammül sözünün türkçesine bakımz: Çekilmez! «Bugün demokrasüeri sarsan se • beblerden biri, dursuzluktur.> Cüm • lesinde dursuzluk eski ademi istik rarın karşıhğıdır. Mes'uliyetsizîik üe ademi mes'ulî^ yet birbirinden ayndırlar. Birini turicçede soravsırhk, titekini sorul *' mazlık diye karşıhyoruz. Ademi imkân için imkânsızhk di yebileceğiniz gibi, olamazhk kelimesini de kullanabilirsiniz: «Ben bu işte olamazhk görmüyorum!» Belki baa yerlerde olamazhk fikri daha iyi belirtir. Gayrikat'î kılavuzda kesinsiz diye karşılanmıştır. Kesin «kat'i» demektir. Fakat en büyük kazanamız «yad» önekini buluşumuzdur. Ulusalın millî demek olduğunu bilirsiniz: Şimdi gayrimillî demeğe kalkışınız, duralı yacaksınız. Yadulusal şekli bizi bu zorluktan kurtarmıştır. Gerçd siz, konusurken, «ulusal olmıyan», «ulus • çuluğa uygun olmıyan» der, işin içinden çıkabilirsiniz: Fakat bu şekle ihtiyaç gösteren binlerce terim yolu muzu beklemektedir. Böyle öneklerle hiçbir dilde, bo • yuna konuşma kelimesi yapümaz: Ancak yapümış olan terimlerden lâ zım olanı konuşma diline klişe olarak geçer. Fransızca interin yerini tutan ara öneki ile arsıulusal kelimesi yapü masaydı, internasyonal olduğu gibî dilimize girecekti. Şimdi yeni terimin nekadar kolayhkla kuUanılmakta olduğuna dikkat ediniz. Gene bu arsı ohnasaydı, arsıbalkanik yerine beynelbalkaniye mi diyecektik? Bu misallerde bir takım yeni keümeler geçtL Onlan sıralayım: Kat*î = Kesin Gayrikat'î = Kesinsiz Beyne = Arsı (inter) Beynehnilel = Arsıulusal Dursuzluk = Ademi istikrar Durluk = İstikrar Tebarüz ettirmek = Belirtmek Istüah = Terim lonyalılar» teşekkülüne girmiş oldu • ğu için Üniversiteden kovulmuştu. Vilnoya dönüşünde, gizli bir siyasal kuMareşal Pilsudskinin ölümü ha Hvvelce fstiklâl mahkemesi kara beri gece duyulur duyulmaz bütün lüb kurdu. Rus tethişçilerile elbirliği rile idam edilmiş olan Şark isyanınm memleket derin bir heyecan ve acı içiettiğinden dolayı beş sene müddetle elebaşılanndan Şeyh Saidin kardeşi ne düşmüştür. Tiyatro, konser ve topSiberyaya sürüldü. olup Malkarada ikamete memur edilanblar kendiliklerinden dağılmışlar 1892 güzünde serbest bırakılmca len Tahirin îstanbula geldiği haber dır. Şehirlerde ve sokaklarda ağlıyan Polonya sosyalist partisi üyelerini bir alınarak yakalanmış; adliyeye verilmişerkek ve kadmlar görülüyordu. Gece araya topladu 1900 de Çarlık zabı tir. Müddeiumumilik Tahirle beraber Varşovada birçok kimseler Mareşalin tası kendisini tevkif etti. Pilsudski, elArif ve Yaşar isimlerinde iki suçluyu asr yaşadığı ve öldüğü saraya doğru grup lerinden kurtulmağa muvaffak oldu. Sultanahmed birinci sulh ceza mahkehalinde gibnişlerdir. Rus Japon harbi başladığı zaman mesine göndermiştir. Bunlardan T a Geceyansından sonra Reisicumhur Tokyaya gitti ve Japonlan, Polonyahir kaçak olarak Îstanbula gelmekle; ve hükumet üyeleri ve daha sonra da nın isbklâli lehine çevirmeğe uğraşb. Mareşalin yerine ordu genel müfettişi Arif kendisine aid bir nüfus tezkere 1904 ten 1914 de kadar. Pilsudski. olan Ridz Smigli saraya gelerek ölü sini Tahire vermekle, Yaşar da odaRuslann pek ziyade korktuklan bir nün önünde eğilmişlerdir. ihtilâlci idi. Zira Galiçyada, askeri başısı olduğu handa oturan Tahiri zaHer tarafta bayraklar yanya inditeşkilât bu meyanda müstakbel P o bıtaya haber vermemekle suçludur rilmişbr. lonya ordusunun nüvesi olan silâhen • 1ar. Mahkeme evvelâ Tahirin sorgusunu Bütün gazeteler yas çerçevesi içindaz taburlannm teşkilile uğraşıyordu. yapmışbr. Suçlu verdiği cevabda; bade çıkmışbr. Gazeteler, Mareşalin Kra5 ağustos 1914 te Pilsudski Rus basmın ismi Şeyh Mahmud; anasının kovide gömüleceğini sanmaktadırlar. yaya karşı harbe girdi. 1916 da Al » Gülfem, tevellüdü 93, rençperlikle Şimdi cesed tahnit edilmektedir. manya ile Avusturya, Polonyanın meşgul, dört kanlı ve on iki çocuk saSonra halka gösterilecektir. Bütün gamüstakbel vaziyetini tayin etmek is hibi olduğunu, Malkaranın havasile im zeteler, Leh ulusun un büyük acı ve temedıklerinden, onlarla bir safta hartizaç edemediğinden tedavi için Îstanyasmı kaydederek Mareşalin Lehistan betmekten imtina etti. tleride Polonya Marefal PUsadskinin otmduğu Belaeder sarayt bula geldiğini, beş gece, Ferah, beş ge devlebnin gerçek kurucusu ve yüz yıl ordusunu teşkil edecek olan Leh askeri cağını bilen Pilsudski bu şerefi r;J Dik bakışlı, karşısındakinin söz söyce Mahmudiye, iki gece Trabzon ve lann en büyük Lehlisi olduğunu söyteşkilâtını gonüllulerle takviye etti. dettL Yalnız Harbiye Nazırlığuu ü • Iemek hususunda cesaretini kıracak lüyorlar. 10 temmuz 1917 de tevkif olunazerine aldı. Bundan da maksadı, bü kadar keskin bir çift, koyu renk göz.. rak, Almanyada Magdeburg kalesine Leh Reiricumharunun tün azmini, yurdunun istıklâlini koruGelişigüzel uzamış, bakımsız, duşl'k, hapsedildi. 1918 de Polonya kuvvetbeyannamen yacak olan ordunun ıslahına, orduyu, kırçıl bıyıklar.. Çıkan sözleri tane taPolonya Cumhurreisi M. Ignaçi lerinin başma geçb*. 1919 da Polonya siyasal partilerin zıd tesirlerinden ma ne öğüten, dişlek bir ağız.. ö n c doğnı devlebne reis oldu. 1926 da bolşevikMoşiçki aşağıki beyannameyi neşret sun bulundurmağa hasredebilmektL biraz eğilmiş, orta bir boy. lerle vukubulan harb esnasmda resmî tirmişbr: Polonyalılar arasında kardeş kav • tki seneden fazla bulunduğum varhayattan çekildi. Lâkin bir müddet «Mareşal Jozef Pilsudski ölmüştür. galan, parti mücadeleleri, vaktile bu şavada, yalnız iki defa yüzünü göre Onun bütün ömründeki kaygusu ulu sonra, yurdun menfaatlerini koruya ülkeyi izmihlâle sürüklemiş bir an'ane bildiğim Polonya diktatÖrü Marcşal maz olduğuna kanaat getirdiği hükusal bir kuvvet yarabnak olmuştur. Dedir. Tarihin bu dersinden ibret alarak, Jozef Pilsudski, hafızamda bu şekil meti devirdü 31 mayıs 1926 da Cumhasile ve iradesinin çetin hamlesile devMareşal Pilsudski, hâlâ bugün bile delerle yaşar. huneisliğine seçildi. Fakat dostu Moşleb' canlandırmış, onu öz kudretinin vam eden bu cidallerle, gizli ihtiras çiçkinin lehine bu reislikten feragat eBu adama diktatör demek pek doğyeniden doğumuna ulaşbrmış. Polon lar, tehlike''" bir hal aldığı takdirde, derek, sü bakanlığını üzerine aldı. yanın mukadderabna destek olacak nı değildi. O daha ziyade, Polonya kuVvetlerin kurtuluşuna eriştirmiştir. Bu 1926 da ve 1930 da iki defa başba nın, yüz bu kadsr yıllık bir esaretten bunlara ancak ordu kuvveble karşı geleceğini, yeni bir felâkebn önüne an kanhğı kabul etti. 1930 danberi Mayüce işleri başarmış olmanın mükâ • sonra nihayct hâdiselerin tesadufıle cak ordu kuvvetile geçeceğini bildi » reşal Pilsudski, ekini belli ebneden çafab olarak, devledmizin gerçekten kavuştuğu istiklâl uğurunda ihtiyar e ğinden, ordunun başmdan aynlma • canlı, yaşamağa kabiliyetli ve hazır lışarak, devletin bütün işlerini idare edilerek, uzun müddet süren bir mücamayı kendisine ulusal bir borc biliyorlanmış olduğunu, ordumuzun şerefli diyordu. Polonyanın dış siyasası ta dclenin sembolü idi. du. bayrağının albnda yarabldığuu gör • mamile onun elinde idi. Biribirlcrile çekişmeğe pek müstaid Yurdunun dış siyasasmı da o idare dü. Tarihimizin en büyük şahsryeb Pilsudski, yeniden dirilen Polonya' bir millet olan Polonyaldar bu sem ederdi. Polonyanın istıklâlini ve ulusal olan bu adam, ruhundakı kuvveti gene nın senbolü olmuştu. bolün etrafında,her türlü nefsaniyetten, varlığını çok kıskaıurdı. Dünya niza • bu tarihin tecrübelerinden almışb. V e parti kinlerinden tecerrud rnjnı eljerjnde JuUn .yabancı devlet j hef^eyden^OstBn olarak, ıstikbaMe f& ^ .P.arj» Î3 ( A . A ) T Fraosjz. ma> k U j l d Waftir Hirincimulh *g»q ift lerden tiîçDÎrinî'kırmamağa tarânarcu. ijiyece^imiz yollan, dehasile, önceden d J byajı, Mareşal, PjlsudskinİB ölümünü t^Hî^} İ İ " <tonya,.taı>İ9dç, Fıransafle.ve Rotnanya ile, vâktfte, ve" a r keşfetti. Ö, istikbalde kendisî için bîr bol boî tefsir ediyor. Joumatda Saînlbırincı sarta yer edınmek, thuhim bir o zamanki bir takım zaruretlerle ak bir gece de Erzurum otellerinde kal • mcvki aramıyordu. Zira, vücudünün, Brice diyor ki: rol oynamak hırsını besliyen bu yeni detmiş olduğu ittifaklara sadık kalmakçoktanberidir kuvvetten düşmesi ken • dıgını, Arifin nüfus tezkeretini kullan«Pilsudskinin siyasasma istikamet den canlanmış ülkenin anellcrini, a la beraber, bu ittifaklann, Polonya disine ölümünün yakın olduğunu ihsas madığını söylemiştir. Arifle Yaşar da maclannı, ideallerini de nefsinde top veren yalnız onun Sovyetlerden kocuniçin tehlikeli mükellefiyetler tazammun ediyordu. O, başanlacak iş için adamlanuşta. Mareşale bakan Polonyalı ması değildir. Mareşal, hakıkatte FranTahiri tanımadıklannı, nüfus tezkeresini etmemesine, Polonyanın, hiç kimsenin lar yetiştirdi. Kendi başlanna kalmgözler, onun şahsında bir insandan ZH sız siyasasmın sürekliliği hakkındaki siyasasma esir ve alet olmamasına dik Tahire vermenin bir kabahat olacağım ca, mes'uliyetlerin ağırlığı bu adam yade, bütün bir millctin bugünkü ve kuskularını gizlemiyordu.» bilmediklerini söylemişlerdir. Mah kat ederdi. lann sıra ile umuzlanna çökecektir. yannki varlığını görüyordu. Övr diyor ki: kemece Arifle Yaşarm kefalete bağla Mareşal Pilsudskinin ölümü, P o Mareşal Pilsudski, şeref ve haysi «Pilsudski öldü. Bütün Polonya Pilsudski ile yakından temas etmiş, narak serbest bırakılmalanna, Tahirin lonya için çok büyük bir matemdır. yetinin endişesini, ulusa miras bırak • yeis içindedir. Mareşal istiklâl ve kuronunla konuşmuş olanlar, kendisinde de Emniyet müdürlüğüne teslim edilÇarlık Rusyası boyunduruğunun, germışbr. Bizler bu mirası kabul ebneli tuluş için savaşı canlı bir şekilde temne keskin bir zekâ, ne geniş bir ihata, mesine karar verihniştir. Tahir ikamete danlannda hâlâ izlerini taşıyan, Al vasiyetini lâyıkile tutmalıyız. Elem ve sil ediyordu. Onun diktatörlüğüne baş ne oyle pek uzaklan «ezen bir nüfuzu man ve Avusturya hâkimiyetinin çetin memur olduğu Malkaraya gönderilematem, bizim içimizde, bütün ulusun, eğen ulus, ondan sonra geleceğe de nazar, ne de derin bir kültür bulun günlerini habrhyan Polonyalılar, yurdcekb'r. müteveffanın ruhuna ve müstakbel nebaş eğecek midir?» madığını teslim ederler. Yalnız, onda Iannın bu büyük kurtancısına, bu ulusillere karşı mes'uliyebnin anlamuu Figaroda d'Ormesson da diyor ki: öyle bir enerji ve öyle bir soğukkan sal kahramana karşı tapıncı andıran POL/STE derinleşbrmelidir.» «Pilsudski ulusal bir kahramandı. lılık vardı ki, Avrupanın fırbnalı de bir aşk beslerlerdi. Polonya Cumhurreisi Yaşayışı şaşılacak bir maceradır. O, 18 kaçakçı yakalandı nizinde, Polonya gemisi sırf bu so Pilsudski halka görünmez, halktan Ignaçi Moşiçki şimdiki Avrupayı yuğuran, seri harici ğukkanlılık ve bu enerji sayesinde tu kaçardu Bununla beraber, resimlerin, Polıs kaçakçılık bürosu tarafmdan Mareştdtn terciimei hali bir avuc kader evlâdlanndan biri idL» tunmuştur. heykellerin popülarize ettiği siması göşehrimizde bir şebekenin gümrük ka Mareşal Jozef Pilsudski Kle • Hükumetimizin teessürü nüllerde yaşardı. Mareşal Pilsudski adam seçmesini mens, 5 kânunuevvel 1867 de Litvançağı ve uyuşturucu maddeler üstünde Ankara 13 (A.A.) Mareşal yada, Vilno civannda Zulovda doğ Düşmanlan yok degildi. Şahsî mende çok iyi bilirdi. Zamanm icab ettirPilsudskinin vefab dolayısile Hari kaçakçılık yapan 18 üyesini yakalamışmuştu. Çarlann zulmuna karşı mü faatlerini yurdun menfaatlerinden üsdiği iş adamını bulur, derhal ikudar ciye Vekâleti protokol dairesi şefi bubr. Maznunlar dün sorguya çekilmişlercadele, onun ailesinde bir an'ane hük gun Polonya sefaretine giderek büyuk tün tutan, rejimin icablanna kurban mevkiine getirirdL Modern Avrupa dir. müne gelmişb. Pilsudski, Harkovda elçi M. Potockyye cumhuriyet hiiku edilen bazı kimseler onun şiddetle anın devlet adamlan arasında, habrlı bb tahsiline başlamışken, «genc P o metinin taziyetini bildirmiştir. Bir tayfa ambara düştü leyhtan idiler. bir Hariciye Nazın olan M. Beki Kuruçeşmede gaz deposu önünde deyüksek kabiliyetlerini sezip, birkaç yıl Ve bugün, bu büyük adamın ta içerisinde bu mevkie çıkaran odur. butu önünde derin ve samimî bir ma mirli bulunan Kutlu vapunı tayfasmdan Eyüb oğlu Ziya ambar kapağı Bu meziyetlerinin yanında Mareşal temle el bağlıyanlann, eminim ki zinı kaparken müvazenesini kaybederek Pilsudskinin, hepsinden de büyük bir hinlerinde şu endişe dolaşıyor: meziyeti daha vardı. Ulusun sevgi ve Pilsudski öldü.. Şimdiden sonra ambara düşmüş, belinden ve sağ aya • guvend onu, cumhuriyetin en yüce mabiribirimize düşmekten bizi kim koruğmdan ağır surette yaralanmışbr. Yakamma lâyık görmüş, Cumhurreisli « yacak? Polonya ne olacak? ralı Beyoğlu hastanesine kaldınlmışbr. ğine seçmişlL Kendisinin siyasal bir aBu sorgunun cevabını zaman ve Sigara içerken oteli yakacakb dam olmadığını ve bu işi başaramryarecektir. Yuksekkaldınmda Tekirdağ ote linde yatan Remzi oğlu Zeki, sarhoş olarak yabnış ve içb'ği sigaradan yor • ganına ateş düşmüş, yanmağa başla » mışbr. Itfaiye vaktinde yetişerek bü vük bir facianın önünü almışbr. Izmîrde cuma günleri güzel seyahatler yapüıyor Srvasta giydirilen yoksul yavrular Yakalanan 350 çuval kaçak Un Tekirdagından îstanbula gönderi len 350 çuval unun paspal olarak geçirilmesine teşebbüs edıldiğini, fakat gumrük muhafaza memurlan tara fından işin farkma vanlarak unlann rnusadere edildiğinf dün yazmıştık. Bu unlar, Tekirdağından burada Ü yas isminde bir tüccara gönderilmişt i tlyas, dun matbaarnıza müracaat ederek, böyle bır sahtekârlıktan kendisinin haberdar olmadığını, bu işin, kendisine leke surülmek üzere ra kıbleri tarafından yapılmış olduğunu ve ayni ifadeyi gümrük muhafaza müdurlüğtine de verdığıai bildjnniş Seyahate iftirak edenlerden bir grup Izmir (Hususî) Bugünlerde tarihî yerlere ve güzel memleket köşe lerine sık sık gezintiler yapılmakta ve yeni seyahatler de hazırlanmaktadır. Muallimlerimiz hafta sonunda Efese bir tetkik seyahab' tertib edecekleri gi • bi Turing Kulup te Yeşil Tireye bir gezinti yapacakbr. Cuma günü, kulüb tarafmdan Efes harabelerine bir seyahat yapılmış ve ayni gün şehrimize gelen 140 kişilik bir seyyah kafilesi de Efese gibnişbr. Her iki grup, ayrı ayrı ve hususî trenle gibnişlerdir. Selçuk istasyonunda hazır duran otomobil ve kamyonetler yolculan alarak harabelere götürmüştür^ Burada, harabelerin tarihine vâkıf zevat ve bu meyanda ilk tedrisat mü fetb'şlerinden Asım tsmet kültür ta rafmdan izahat ve konferanslar veril mişn'r. Kiliseler, eski mabed, Ar kadya caddesi, tiyatro yeri, jimnazyum ve meşhur Isanm camisi gezilmisb'r. Bu tetkikler, öğleden evvel ve sonra olmak üzere iki parb'de yapümışbr. Gidiş ve gelişte, tam mevsiminde bulunan tabiatin güzelliği. ovalarda iş faaliyeti, Cellâtgölünün iki tarafında ki kurutma faahyeü seyyahlann bıl hassa nazan dikkatini celbebniş ve gezinti çok iyi bir W»r bırakmışbr Amerika deniz manevralannda kazalar Havay Pearl Harbu 13 ( A . A.) Amiral Reeves, çok gizli tutulan deniz manevralannda «Sikar» ve «Leo» torpidolarının çarpışbklannı ve bir neferin öldüğünü haber vermektedir. Kaza, alb dritnotun zifiri karanhkta dokuz denizalh gemisi tarafından] teskil edilen maniayı açhklan »ırad*] olmuştur. Diğer taraftan, Saratosra Uyyaı» ge»" m sinden uçan bir u^aV, \ı br«kmadan batmı»t r. ' Sıvas «Husus!» Buradaki Çocuk Esirgeme Kurumu çok guzel çahşmaktadır. Kurum, bu defa ilkmekteb yavrularından bir çokla • rını baştan ayağa kadar giydinniştir« Gönderdiğim resim giydirilen Socukları göstermektedir*