10 Şubat 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

^» UF7I/OT7T jr 511 Oat 1 Edebî büyük romant 8 ookyuzu Yazan: Reşad Nuri Güntekin s=* labiî böyle söylenemiyeceği için ben sadece «ne bileyim?» manasına gelecek bir işaret yapıyordum. Talât o vakit büsbütün şaşınyor: «Netice, karar koysa o halde neden konuşuyoruz!..» diyordu. Bazan arkadaşlar acı acı hır paladığım da olurdu. Sokaklarda adam öldürtüldüğü, Bekirağa koğuşunun muhaliflerle dolup taştığı günlerdeydi. Bir gün merkezi umumide oturuyorduk. Bir aralık Avrupa büyük adamlanndan bazılannm adı geçmişti. İstanbul muhafızı Cemal: «Ne yazık bizde meselâ bir Anadol Frans çıkmıyor» dedi. Ben bir iki yutkunduktan sonra dayanamadım: «Zatı âlinizin canı galiba gene sopa ile adam öldünnek istiyor» dedim. Nihayet Ahmed Rızanın da ayaklan suya ermişti. Bir gün bana: Yavrum sen iyisi gazetecilik yap, yazı yaz, dedi, düşündükle rini yazar, halkı uyandırırsın. Yalnız bir fırka gazetesinde çahşacağını, sağı solu biraz kollamak lâ zım geleceğini unutmıyacaksm... Gazeteciliği bir zamandanberi kendim de düşünmüyor değildim. Ağır başlı bir gazetenin başmuharriri olmak; düşündüklerimi olanca açıklığile ortaya dökmek. Böyle yaparsam bir sıkıntıdan kurtulacağım. ferahlıyacağım sanıyordum. Ahmed Rızanın bana teklif ettiği gazete gerçi bir fırka gazetesıydi. Fakat benden uluorta herşeyi begenmemi istemiyorlar, hatta makul tenkidlerim olursa din liyeceklerini vadediyorlardı. Derken bir gün kollan sıvayıp içe başladık. Fakat benim gibi bir adam içîn başmuharrirlik ne demir leblebi imiş. Düşündüklerimi lâ kırdı ile gayet kolay anladığım halde kalemi ele alınca put gibi tutuluyordum. Bir kere bir gazete makalesinin bir ilim yazısmdan çok başka bir$ey olduğunu anlıyamamıştım. Herhangi bir meseleyi rasgele bir yerinden tutup paldır güldür yazmağa başlamak elimde değildi. Mutlaka inceden inceye tahlillerle onun derin sebeblerine kadar inmek lâzımdı. Yazılarım bu yüzdcn açık, canlı politika makalelerinden ziyade siyasî felsefe derslerine benziyordu. Sonra benim asıl davam kendi kendimle idi. Bir fikri yazacağım vakit onun doğruluğuna en önce kendimi inandırmakla başlamalıydım. Gazetecilikte, hele parti gazeteciliğinde bu pek seyrek nasib oluyor, gündelik makalelerim tereddüdler, şüphelerle doiu bir geveleme çeklini alıyordu. Tanıdık lardan: «Yahu sen ne derin, ne ilmî makaleler yazıyorsun. Yazı böyle olur. Nedir o öteki paçavralardaki tulumbacı küfürleri» diyenler vardı. İyi ama öteki paçavralardaki tulumbacı küfürlerinin bir harfini kaçırmıyan bu dostların benim ilmî makalelerden bir tekini başından sonuna kadar okumadıkIanna hiç, şüphe yoktu. Hatta komita arkadaşları da öyleydi. Ben arasıra, tersine tepen bir tüfek gibi bizimkilere de çatar, kendi kendime: «Kızacaklar ama ne yapa lım. Biraz iğnelemezsek olmaz» derdim. Fakat onlar benim üstü örtülü kinayelerimin, dolambaclı tenkidlerimin farkmda bile olmazlardı. O vakitki mizah gazetelerinden biri «Gündelik felsefei siyaset mec muası» diye benimle ne güzel alay ederdi. Benim zavallı gazete bir zaman böyle kendi kendine söylendikten sonra batıp gitti. Çıkmadık candan ümid kesilmezmiş derler. Ahmed Rıza beni bir kere de idare işlerinde denemek istedi ve yakın sancaklardan birine mutasarrıf göndertti: Sen şimdi git... İyi işler göreceğine, pek yakın bir zamanda varlık göstereceğine eminim... O zaman seni vali yaparız, diyor du. Birdenbire vali yapsalardı belki daha ziyade muvaffak olacaktım. Fakat benim o zamanki birkaç aylık tecrübemle anladığıma göre memuriyetler aşağidan yukanya değil; yukandan aşağıya doğru gücleşiyor. Meselâ tahrirat müdürünün mutasarnftan, kâtiblerin tahrirat müdüründen daha fazla iş adamı olmalan lâzım... Ben işe yani lâkırdıya basladı ğım zaman küçük memur arkadas,lar zekâma, bilgilerimin derinlieine şaşmışlardı. Onlar gündelik muamelelere başlayınca da benim ağzım açık kaldı. Memurların en kötüsü benden çok fazla muamele, usul, nizam, kanun biliyordu. Ben bu işlerde sıfırdım. Ben önüme yığılan kâğıdlar karçısında bocaladıkça, birdenbire karar veremiyerek isi medreseye dökmeğe çalıştıkça onlar nazik nazik bana yol gösteriyorlar, akıl öğretiyorlardı. Fakat hainler ifi tadında bırakırlar mı> Aeemiliğimi görünce beni atlatmağa, oynat mağa kalktılar. ö t e taraftan da ileri fikirlerim kasaba es.rafını kuşkulandınnağa baçlamıçtı. Onlar bu fikirlerin hiçbir zaman kutulanndan dısarı çıkmıyacak zararsız, kuru sıkı şeyler olduğunu anlıyamıyorlar, bana ters ters bakıyor lardı. Nihayet bir yağmur duası meselesi çıktı. Ahali bir gün dağa çıkıp bağıra çağıra Allahtan yağmur istiyecekti. Ben idareme bırakılmıs, bir toprakta ahaliyi yağmur duasma çıkmağa bırakayıml Bu olacak şey mi? Kendi memur • larım da kars.ı tarafta olmak üzere bütün kasaba halkile aramda korkunc bir çarpfima oldu. Derken gürültü vilâyet merkezine akset ti. Validen sert bir emir aldım, tanımadım. Dahiliye nazınndan da emir alsam ayni şeyi yapacağıma hiç çüphe yoktu. Fakat is. o raddeye gelmedi. Bir gece birdenbire venlmiç bir kararla istifamı yazdım, tstanbula döndüm. Hayatta ilk ve son memuriyetim budur. Üç ay içinde beni otuz sene çalışıp çabalamıs kadar yormuş ve üzmüs bir macera... { Şehir ve Memleket Haberleri J Gümüş paralar | Piyasaya yeniden 150,000 lira daha çıkarıldı Yeni gümüş liraların basılmasma Darphanece devam edilmektedlr. Son zamanlarda yapılan yeni bazı teknik ulahatla yeniden basüan 150 bin liralık gümüs para daha çıka • rılmıştır. Gümüş liraların taklidlerinin çıkarıldığm^ dair halk ara sında çıkan şayialar doğru değildir. Çünkü şimdiye kadar çıkarılmasına özenilen kalb gümü» liralardan hiç biri asıl gümüş liralanmıza benze memektedir. Bu kuşku lüzumsuzdur. Liraların çevresindeki T. C. kelimelerini görmek kâfidsr. Çünkü kalb para ba • sanların bunu yapabilmelerine imkân görülmemektedir. Akçe Bakanlığınm daveti üzerine tstanbul Darphane müdürü Fuad dün aksam Ankaraya gitmistir. Fuadın çağirılması yeni basüacak gümüı paralar işile alâkadar olduğn »öylenmektedir. Siyasî icmal Yugoslavya Parlâmeri" tosunun feshi MÜTEFERRÎK Bakanlıklarda siyasî müsteşarlar Ankaradan bildirildiğine göre Bakanlıklarda siyasî mü»te?arlık lar yapılacaktır. Bu müsteîarlar Bakanlar olmadığı çağlarda Mec li» eneümenlerinde hatta genel toplantılarda Bakanlık namma liyi haları müdafaa edecektir. Maamafih bu havadis resmî »urette teyid edilmemektedir. Şark demiryollarının tamîri Geçenlerde vukua gelen sel baskını yüzünden Arda köprüsü civartnda bozulan demiryolunun tami • ratı devam etmektedir. Şark De • miryollan tarafından dün de hasar yerine birkaç vagon malsemc gönderilmiftir. Hasara ugnyan mmtakadaki ray • lar tamatnen değiştirilmekte, toprak tesviyesi yapılmakta olan ta • mirat daha bir müddet devam edecektir. Bu yüzden bu noktada Avrupa trenlerinm aktarmasma eskisi jibi devam edilmektedir. Hâmid ihtifali Büyük yairimiz Istaabul saylavı Abdülhak Hâmidin 84 üncü yasına girmesi münasebetile «ubatın be • finci günü yapılacak iken tehir e • dilen merasim sab günü Arnavudköyünde Feyziâti lisesi konferaas salonuoda kutlnlanaeaktır. Merasime saat 17 de baslanacak, Hıfzı Tevfikle Faruk Nafiz tara • fından şairia hayatı ve e*erleri hakkında iki konferans verildikten sonra çairin en son eseri olan Gazup Şair adlı şiiri okunacak ve Hâmidin Hakan piyesi d« temsil edilecektir. KÜLTÜR İŞLERİ kupçinanın feshi hakkında Yugoslavya niyabet mec lisi tarafından neşrolunan Mektebler yarından emirname memleketin iç ve dıç poKabotaj hattmda çalısan vapur • litikası için çok ehemmiyetlidir. Bu ların sencvk yolcu ve yük navlun itibaren açılıyor lariTiı tesbit edecek komisyon yakın kararla Yugoslavyada tek fırka uGrip hastalığı salgmı dolayısile sulüne kat'î surette nihayet verilda toplanacaktır. ihtiyatî bir tedbir olmak üzere bir miş oluyoj. Ayni zamanda memKomisyona dahil bulunan Ticavet haftadanberi kapalı bulunan ilk leketin parlamentosunda ve hükuOdasi d'elegeleri, yük navlunlar ının mekteblerde decslere yarm sabahtan ucuzlatılmasuu müdafaa eden bir metınde yalnız bir unsurun yani itibaren baflanacaktır. Lise ve orta rapor hazırlamaktadırlar. Sırplann değil, Islâv olmak çartile okullarda da derslere salı günü bafDiğer taraftan Ekonomi Bakanlığı diğer anasırın dahi iştirakleri bulanacaktır. Grip salgmı hakkında Deniz lşleri müstesarlığt da geçen lunacağı anlatıhyor. dün kendUile gccüfen bir nruhar bir sene zarfındaki nakliyat duru* Meb'us olmadığı gibi tek olan ririmize S:hhat tsleri çevirgeni Ali munu bu noktadan tetkik ettirmekhükumet fırkasına dahi mensub Rıza demiştir ki: tedir. < Grip hastalığı şehrimizde salbulunmıyan M. Yevtiç birkaç ay Yurdda dolaşmayı çoğaitmak, her evvel hükumet başına getirildiği gın denilecek dereced'e fazla de • türlü maüarm maliyetlerini ucuz • ğildir. Bunun için de yeniden tedazaman şimdiki rejimin değişeceği Iatmak için gerek yolcu ve gerekse bkr Htihazı iktiza etmemektedir. anlaşılmıçtı. M. Yevtiç, kabine«i yük ücretlerinde vapur sirketlerini Okullarda pazartesi ve salı dersne, Sırplardan başka Hırvat, Slolere baslanaeakhr. Fabrika, sinema müteessir etmiyecek nisbet d'ahiven ve müslüman Boşnak gibi dilinde bir tenzilât yapılması lehinde ve tiyatro gibi kalabalık mahallerin ğer Islâv unsurlarından dahi na bir eereyan mevcuddur. kapanması da mevzuubahs değildir. zırlar almıştı. İki başvekil, SkupŞehir Tiyatrosu bazı »an'atkârları • ECNEBI MEHAFÎLDE çinada programmı okuduğu vakit nm rahatsızlığı dolayısile birkaç gün buradaki tek fırkanın kendiaine • o da yalnız operet kısraı olmak ümuhalefet göstereceği, bu yüzden zere • tatil yapmtşh. Yakında tek • meclisin feshedileceği beklenmiç rar temsillere baslnacaktır. Geçen cuma günü Ankaradaki Alman sefaretinde hususî bir konser ti. Lâkin parlamento bu muhalefeSenenin bu mevsiminde rfairoa veren meshur Alman san'atk&n A* böyle soğuk algmlığından ve havati göstermemişti. ların mütehavvil tesiratmdan müto nita Oberlander pazartesi güaü saFakat niyabet meclisi reisi Prens at 19,30 da Ankara radyosunda vellid hastalıklar olur. Bunun için Pol tek fırkanın, tek unsurun haAlman halk sarkılan ile Vağnerden kimiyeti usulünü esasından değiş • herkes kendilerine dikkat etmeli, bazı parçalar okuyacaktır. keodilerini üsütmekten sakınma tirmeğe karar vermiş olduğundan lıdırlar. San'atk&r salı günü tstanbula yeni hükumete mub.alefet gösterSon yapılan tetkiklerde mektebgelerek çarsamba aksamı saat mesine rağmen meclisi feshe karar lerin tekrar kapanmasuia lüzum his 20,30 da Tetonya kulübünde de bir vermistir. İntihabat mayısta yapısedilmemiftir.» konser verecektir. lacak ve yeni Skupçina haziranda Dün Universite profesörlerin toplanacaktır. den bazılarının rahatsızlığı dolayi • 1929 da Yugoslavyada, bilhas sile fakültelerin de tatil edilip edilmiyeceği hakkında tetkikat yaptıksa Yugoslav parlamentosunda unCuma günü limanunıza gelmiş Bu hususta hiçbir tebligat olmadı • sur ve fırka zıddiyet ve münafereti olan Felemenk Hendrik mekteb ğım öğrendik. son dereceyi bulduğu zaman bü gemisi süvarisi cuma dolayısile muve ÜNİVERSÎTEDE tad ziyaretleri yapamadığmdan ge tün fırkaları, teşekkülleri ilga Adiktatörlüğünü ilân eden Kral mi vüvarisî dün Vilâyete gelmiş leksandr ancak son zamanlarda Vali muavin vekili RUkneddini ve fırka esasını yeni bir kanunu e«aUniversite Fen fakültesi kimya •ırasîle tstanbul ve bahriye kumansî ile iade etmişti. Lâkin fırka te«enstitüsü ordinaryüs profesörlerin • danlannı ziyaret etmiftir. öğleden kili için konulan kayıd ve sartların den Hersugun lsviçrede bir kaza sonra Rükneddinle tstanbul kuman gayet sıkı olması yalnız bir fırkaneticesinde öldüğü haber alınnusdanlığı erkânıharb reisî ve Bahriye nın tesekkülüne imkân vermisti. tır. Bu elim hâdise profesörlerinî kumandam gemiye giderek karsılık çok seven talebeler üzerinde büyük Prens Pol, Marsilya faciasının olarak gemi süvarisini ziyaret et • bir teessür uyandırmıştır. dahilî ve haricî tesirleri zail oldukmifler, topla selâmlanmıslardır. Profesör Hersug zamanımızın tan sonra eski fırka liderleri ile tebüyük alimlerindendi. Hendrik gemisinin attığı selâm topmasa geçmi«, Yevtiç kabinesinin ları sehri sarsmıstır. Bunun sebebi teşekkülü sıralarında bunlarla mügeminin rıhtıma yanasmif ve ha • zakerede irulunduktan aonra bu Hukuk Fakültesinde doktora ta* vacun da lodos olmasıdır. fırkalardan bazılannm mensublan limataatnesi mueibince ikinci sö mestr derslerine doktora sınıfında kabintfye ahnmıstı. ba«lanmı«hr. İkinci sömestr müd • Muhtelif siyasî fırkalar ve te deti zarfında Lozan muahedesinin Felemenk orta elçisi dün Beyoğ sekküller intihabatta ve yeni parsiyasî ve hukukî kıstmlan profesör lımdaki Felemenk sefaretinde limalamentoda ihtirasa kapılmadıklaCemil Bilge, iktısadî kisımlan da nımızda misafir bulunan Hertok rı, basiret ve itidal ile hareket et Şükrü Baban tarafından okutula • tikleri takdirde Yugoslavya eski Hendrik mekteb gemisi kumandam caktır. demokrasi hayatı na kavusmuş o lerefine husust mahiyette bir Bğle lacaktır. Muhtelif fırka ve unsurziyafeti vermistir. Her sene 12 mayısta yapılmakta larm tabiî haklannın tanınması ve Gemi mürettebatı dün öğleden olan Tıbbiyeliler bayramı bu se bunlan kullanmakta serbest bıra neden itibaren 14 martta yapıla • sonra küçük kafilelerle sehre çı • kılmalan Yugoslav>'ayı daha fazla > karak camileri ve müzeleri gezmifcaktır. Bunun için bayram hazır * kuvvetlendirecektir. lerdir. hklarma fündiden baslanmiftır. MUHARREM FEYZİ TOGAY Grip salgmı gittikçe azalıyor Deniz navlunları Komisyonım tenzilât yapması muhtemel Anita Oberlanderin konserleri Felemenk zırhlısı kumandanının ziyareti Profesör Hersug Oldu Hukukta dersler Felemenk sefaretinde ziyafet Tıbbiyeliier bayramı II tstanbula döndükten sonra u • zun zaman Ahmed Rızayı gör meğe gitmedim. İttihadcılar gibi ondan da artık sıtkım sıynlmıs,tı. Gezdiğim yürüdüğüm yerde «birkaç sene içinde o da leş gibi çürüdü. lttihadcılara kole oldu» diye onu çekiştiriyordum. Ahmed Rızadan da birkaç ay hiç ses seda çıkmadı. Fakat bir akşam sokaktan döndüğüm zaman «meclisi meb'usan riyaseti» damgalı bir zarf buldum. Ahmed Rıza hiçbir sebeb göstermeden beni yemeğe çağınyordu. Gittim. Yalnızdı. Dargınlığımı bilmiyormuş gibi sadece: Kaç vakittir nerelerdesin? Göreceğimiz geldi... dedi. (Arkası var) Divan edebiyatı dersleri kaldırılıyor Liselerin edebiyat dersleri pro • gramında gösterilmekte olan divaa edebiyatı faslmın kaldınlma»ı hakkında tetkikat yapan heyet divan edebiyatı yerine garb edebiyatı faslı konulmasına muvafik olduğn neticesine varmaktadtr. Heyet ha • zırladığı raporu yakında Talim ve Terbiye heyetme verecektir. Gele • cek sene derslerde divan edebiyatı okutuimıyacaktır. Adil Arda dün gözyaşlarile gömüldü Vikers mümessillerinin tetkikatı Ereğlide yapılmasına karar ve • rilen büyük elektrik santrahm yap» mak istiyen Vikers Metropoliten grupu mümessili Riçards ile arka • daslan Robertson v« JUbert düa Topkapı sarayuu ve müzeleri görmüslerdir. Mümessiller salı günü Ereğliye giderek yapmak istedik • leri büyük elektrik satralı hak krada tetkikatta bulunduktan sonra Ankaraya dönecekler ve Maliyt Bakanhğile temaslara devam ede ceklerdir. mezarl bütün nesiüere saygl abidesi oIanlarln kafilesine karlşiyorsun. Fakat sen bu kaiilenin en onünde gelen en büyüklerinden birisin. Ey manen ölmiyen, bütün gencliğm, memleketin saygl tacl olan kudsiyet ve fazilet heykelil Senin hayatı tarihçeni okumak en büyük ahlâk, fazilet ve bilgi eserini okumaktan daha klymetlidir. Çünkü sen bunlarln ta kendisisüv tste bugün gozyaşlaTİmlzla seni ebedt uyku evine blraktlk. Ruhunu, büyüklüğünâ ka'blerimize perçinliyerek gidiyoruz.> Bu nutttktan sonra mezarlıkta bu • lunanlar gözyaslarOe ayrılmiştır. ŞtRKETLERDE TUnelde inşaat hazırlıgı Tünelia Galata tarafında yapılaeak büyük bina için, temel sondaj» ları yapılmasına başlanmıstır. Binanın plânları bu hafta içinde Nafıa Basmüfettisliği tarafmdan Ankaraya gönderilecektir. Kurultay Başkanı seyahate çıktı LtMANDA Bir gemi karaya oturdu ve kurtarıldı Yunan bandırah 1,200 tonluk tyonyon vapuru Pireden Köstence ye giderken, dün, Boğaziçinde Yeniköy civannda akmtılardan karaya otunmıstur. Aksama kadar kendi vesaitfle kurtulmaya ealısan gemi, buna muvaffak olatnamis ve Türk gemi kurtarma şirketinin Büyükderede istasyoner Lanina vapu* rundan yardım istemiştir. Lanina vapuru bunun üzerine kaza yerine gelerek gemiyi salimen yüzdürmüş* tür. Yunan gemisi bugün Köstence • ye dogra yoluna devam etmiftir. hîerham Adil Ardantn eenazeti vapardan çıkarılırken ve mezarlığa götürülürken trtihalini teessürle yazdığimiz eski meb'usan meclisi reisi ve mülga da rülfünun müderrislerinden ( H a d ) Adil Ardanin cenazesi dün sabah saat on bir baçukta Bebekteki yahsindan kaldirümiftir. Cenaze Amavudköyü iskelesinden bir Şirketi Hayriye vapuru ile Beşiktaşa götürülmüş ve orada Si • nan Paşa camisinde namazi kdindık • tan sonra Maçkadaki aile kabristanina gömülmüstür. Memlekete mühim hizmetleri do • kuntnuf namuslu bir yurddas olan Adil Ardanin cenazesinde Dahüiye Bakani Şükrü Kayayı temsilen yaveri Arifle 1*tanbnl Vali ve Belediye Reisi Muhid din Üstündağ ve tstanbul belediyesUe muhtelif teşekküller erkâni ve mensubları ve Hukuk Fakültesi ve Mühendis mektebi profesörleri ve talebesi, za bıta memurlan ve merhurmra uzak v» yakın bütün dostları bulunmuştur. Mezann başinda eski talebesmden Abmed Feridun çok canlı bir söylev söyliye . rek demiştir ki: Ey asiz ölü, ey adln gibi Arda kadar coşkun olan Adil ruh! Ey yarlm aslrdan fazla vatanlna kanlnla, canlnla, dimağinla yorulmadan, dinJenmeden yarlyan sönmez meşale! Senin yetmis yaşlndaki nur kaynağl olan ak yüzünle, günesie yarlşlr caslna, o doğmadan evvel kürsünün basina geldiğini senelerce gördük, ondan örnek aldlk. Yetiçtirdiğin bilgi aileleri hep senin nur saçan kürsünün okuyanlarldir. Sen. yalniz ilim adaml deği'din; sen, fazilet adaml, seciye ve insanlık mabedi, hfan ve fazilet kitablnln yaldlzl silinmez satirlsln. lfte bugün unurulmlyanlar, unutu lamlyanlarln, kalblerde yaslyanlarln. Adil Arda ailesinin teşekkürü Sevgili büyügümüz Adil Ardanin & • lümünden dolayl yasirnlza ortakilk eden ve çelenk gönderen İç lşleri Ba • kanl Şükrii Kaya ile tstanbul Vali ve Belediye Reisi Muhiddin Üstündağa ve Istanbul Vilâyeti ve Belediyesi erkân ve mensublajlna ve Üsküdar • Kadlköy halk tramvaylarl yirketine, Istanbul Belediyesi Sular Idaresine ve Şirketi Hayriyeye ve Hukuk Fakülterile Yüksek Mühendis mektebi talebesine ve Üni . versite profesörlerine, uzak ve yakln dostlarlna ve cenazede bulunanlaıa ve hastallğl esnaslnda yüksek alâka gös teren îstanbul saylavl profesör Neşet Omerle diğer doktorlara derin saygl larlrrUzl ve tesekkürlerimizi sunarlz. Adil Arda ailett Kurultay Başkanımız General Kâzım özalp Ankaradan fzmire hareket etmiştir. Başkan on, on beş gün sürecek bir yurd gezintisi yapacaktır. Resmimiz kenduinin Ankaradan hareketinden evvel a lınmıştır. Şilepciler şirketi Türk »ilepçilerinin toplanarak aralarında bir sirket tefkil edeceklerî haber verilmektedir.