27 Eylül 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

64 çıktı üncü cüzü Parlımantarizm Buhranında icranın Takviyesi ihtiyacı ransada Meb'usan meclisinin yeniden mtihabına geçilmeden evvel devlet müesseeesinin k > * lahmı istihdaf eden bazı tedbirler alınmak isteniliyor. Birçok hükumetler iktidarda tutunarrnyarak nihayet M. Gaston Dumergin riyaseti aJtmda sarih bir mütareke fle fırka gayretkesüklerine nihayet veren bir millî ittihat hükuroeti tesekkül edelidenbcri orada her taraf bu vahdeti muhafaza etmek için bü • yük fedakirlıklar ihtiyar elmiş bulun maktadır. Muhtelif islerin verdiği infial ve teessürle Fransada efkâı. umumiye parlamento aleyhine bir cereyana sevkedilmis gibiydi. Son kanh 6 şubat ıhtilâlinde hücum hedefi Meb'usan meclisi idî. Fransa gıbî olgun bir memlekette iktidar mevkiinde bulunan her hü • kumet, meclisleri muhafaza etmek için esasen en siddetli hareketlere tevessül etmekte hiçbir beis görmez ve be'ki bunu kendisinin ifası en lüzumlu vazi • fesi sayardı. Buna rağmen 6 şubatta iktidar mevkiinde olan Daladiye hiiku meti vazifesini dikkatle ıfaya baslanvş obnakla bera'»er daha ziyade kan d.i ku'memesi he«'.bma derhal sahned^n çek'"I*Y»ek sıkknv ihb'yar etmisti. Filhakika tngilteredea sonra en ziyade Fransadadır ki tekkc dervişia mah tayilm«z ve mahkemenin kad.ya mülk olmadığı bilinir. Gaston Diimerg bu hâdiseler üzerine orada millî ittihat hükumetini teşkile gelirken süphesiz devlete ait olarak yapdacak ıslahatın anahatlaruu da derpiş eylemekte bulunuyordu M. Gatton Dumergin altı yedi aydanberi Fransada yapbğı hükumet ancak umumun muvafakatüe devam edîbüen bir pamukipliği hükunıetidir. Fırkalar kendi hnrrivetlerml •Herâe aldıklan gün orada bu hükömetin yermde yeller w<ceğine süphe yoktur. Otun içindir ki rnevcut parlamsnto ile »mvJiki şart'ar içinde devlet ıslahabnm yapılman hâlen arbk sırası gelmis en ileri vazife • lerden biri addoiunuyor. Fransada parhmantarizmm ilk zayıfIığı sc^'ebi, Meb'usan meclisinin feshı i ç b konulmus olan bazı kayitlerdir. Bu lcayitlerin en muhimmi Meb'usan moclısini feshedebihnek için Âyan mecli • sinden bir muvafakat karan almak ihtiyacıdır. Âyanm bu muvafakari venp vermiyeceği biHnmemekle berab tr Fransada esasen Âyandan böyle bte muvafakat alma§a gitmek bile şirodı • ye kadar muhte»ıf sebeplerden dolavı gayricaiz sayılmı^tır. Bu suretle mecli • sin feshi nazariye itibarile mumkün ve fakat filiyatta gpyricari o'dukça Fransada Meclisî meb'usan ne olursa olsun behemehal müd'eb'ni bitirmedikçe yerinden oynamıyan bir müessese olun kalmış ve bandsn da bitf^bi birçok mahzurlar çikmştır. Tesriî usulle îdare olunan memle ketlerde meb'us&n meclisinîn feshi hnkânı kolaylıkla ve filen tatbik olunabi • lecek bir şekill mevcut olmak lâzım • dır. Fransada Meb'usan meclisinin feshi Âyanm muvafafakti şarbna talik eden sebepler arhk hiç varit olmadığından yeni ıslahatta ilk yapdacak tadi • lâttan birinin bu olacağma bukmolu nabflir. Parbrnantarizrnîn menşeî olan îngilterede meclisin teshile yenî întihaplar icrası en kolay işlerdendir. Orada înb* habat icrası muayyen mesele ve siya • «etlerde bir de mtlletin reyini almek manasma gelebilecek bir istimal sekline konobnustur. Bugün tngilterede de bir millî ittihat hükumeti iktidardadır, ve galiba şimdiki .neclis, tngiltered» nadir görülür bîr hâdise olarak, müddetini biterecektir. Tesküâtı esasiyesi itibarile tngilterenin bohran denilecek bir sıkınbya miruz ölduğu pek iddia edüemez. Bu ce miyet millet itibarile Avrupanm en kuvvetli heyetidir. Hiir olduğu kadar icabmda yurtseverliği de bilen terbiyesi çok yuksek bir halk. Avrupanm ve hatta yeni dünyanm hiçbir milleti tn • giltere ile mukayese olunamaz. Avrupada tngütere haricmdeki memIeketlerin hepsi buhran geçiriyorlar, ve bu buhran en büyük tcsirlerini onlano teskflâb esasiyeleri üzerinde gösterfyor Italya, Almanya ve Avusturya misa!leri malum. Rusya kcnd:sine has baska bfr rejime sahip. Son olarak simdi Fran HAYAT Ansiklopedisi M n"70A ÎSTANBUL CAĞALOĞLU Dononmhfl 9 7 Culrtl !fie NO. 01 OH Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet. tstanbul . Posta kutusu: tstanbul, No. 248 r e r Ş c r n U B Ll C.JİUI Telefon: Başmuharrlr ve evt: 22366, Tahrlr heyetl: 24296, İdare ve matbaa kısmlle Matbaacılık ve Neşrlyat Şlrketl, 24299 24290 umhuriy HAYAT Ansiklopedisi IOQ/I 1004 ncı cilt hazırdır. Ctizleıinlzl bir an evvel ciltletiniz 6 Türk Dilinin arınma savaşında ilk bayram dün kutlulandı! Halkevinde büyük bir toplantı yapıldı, coşkun nutuklar söylendi, Dil Cemiyeti Başkanı Saffet B, gece radyoda, özlü nutkunu irat etti Konferansta hararetli bir celse Macar murahhası eski muahedelerin yeniden tetkikini talep etti Rumen mümessili buna şiddetle itiraz etti ve münakaşalardan sonra teklif reddolundu iolda Zeki Mes'ut Bey nutkunu aöylerken, ortada konferana kâtibi Reiaicumhur Hazretlerinden gelen telgraf t okuyor, sağda Rumen mu • rahhası proteaör Pella hitabet kürauaunde... Parlamentolar Birliği konferansı bü sabah saat 10/30 da reis Hasan Bey n riyasetile açılmıstır. Birlik konseyi reisi Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Hazrctleri tarafın dan gönderilen cevabî telgrafı bütün murahhaslarm sürekli ve hararetli al kışlan arasında okumustur. Bunu müteakıp kâtibi jmumî, birliğu Norveç grupundan gelen itizar ve te menni telgrafım okumustur. Kâtibiuraumî bilâhare heyeti umu miyenin, kendisine arzedilnvş olan eroniyet ve silâhsızlanma mukarreratı hakkında rey vereceklerini bildirmis ve bırlik nizamnamesinin onuncu maddesl mucibince reylerin ne suretle istimal (Mabadi besinci aahifede) Gazi Hz.nin Konsey Reisliğine cevapları Parlamentolar konferansının İlk lçtlmaı günu Reisicumhur Hz ne çekilen telgrafa dün gelen cevaptır: <Parlamentolar birliği konf* • ranamın tatanbulda toplanman müntuebetile gönderdiğiniz cemilekâr telgraf tntzdan ziyadeail* mütehaasia olarak tefekkürlerimi ve meaainizde tam bir muvaffaku yetle Türkiyedeki ikametinizin zevkli olması hakkmdaki aamimi temermiyattmı iblâğ eylerim.* Gazi Mustafa Kemal v. Dün Halkevinde yapılan Dil bayramından muhtelif intıbalar Dün Dil bayramı idi. Yüce Gaztnin Tiirke hazırladığı temiz ve katkısız Öz dilin, iki yıl evvel toplanan ilk kurultayı günü dün her yerde olduğu gibi tstanbul HalkeviıkFe de kutlulandı. Daha toplanma saatinden evvel Halkevinin geniş salonu dolmuf, merdivenler kalabalıktan taşıyordu. Evin dışına konan hoparlörün etrafında içeriye giremiyenler toplan • mıstı. Basta C. H. F. Umumî kâtibi Recep Beyle Fırkanm idare heyeti azalan ve T. D. T. C. Baskanı Saffet Bey, Harp Akademisi kuman danı Ali Fuat Pasa ve hükumet, Fırka, ordu büyükleri kutlulamada hazır bulunmakta idiler. Saat tam 16 da İstiklâl marsı ça lın<h ve Halkevi Baskaıu Ali Rıza Bey gelenlere sunları söyledi: c Saygılı ve segili arkadaslar, bugün yeryüzünün bütiin budun laruıı kartısında parmağı ağzinda bırakan TüVk dili değişim savası • nin ana halkalarından biri olan dil özleştirme savaşımızın ikinci yıldonümüdiir. Bugün yüzlerce yılın dilimize üşüstürdüğü yabancı »öz ve kılıklarla anlıyam az, anlatanı az bir biçime soktuğu dilimizi kendi özüne ulastırma savaşının bayramıdır. Bu bayram Türklüğe, Türk bu dununa, benliğini duyuran Ulu Gazinin, kendi öz dilimize kavuşmanın yolunu da gösterdiği günün bayra • n|idır. O bundan on bes yıl önce Türk budununu kıyısma yuvarlandığı ö • Iüm kuyusunun tam karranlığuıa düsmek üzere iken nasıl elinde tuta rak kurtuluş yoluna soktu ise bundan iki yıl önce de Türk dilini içine düstügü melezlikten, kantıklıktan (Mabadi alttnct aahifede) Istanbul Iskenderiye yerîne Hopa Portsait Deniz seferleri bu suretle tanzim edilirse eşyamız aktarmasız ihraç olunabilecek Efgan Cemiyeti Akvama giriyor Altıncı Komisyon ittifakla karar verdi Cenevre 26 (A.A.) Altıncı komisyon ittifakla Efganlstanın Milletler Cemiyettne iltihakı le hinde karar vermiştir. Asamble bugün öğleden sonra kat'î kabul kararını verecektir. Şehrin müzminleşen bir derdi: hileli sütler! Sütçüler Cemiyeti hilekârlar hakkında ağır ittihamlarda bulunarak Belediyeyi vazif eye çağırıyor Istanbulun bir türlü halledilemiyen daimî bir meselesi de süt isidir. Son zamanlarda Trakyadan sehrimize süt gönderilmeğe başlandığı yolundaki haberler, bu müzmin derdi birçok cephelerden tazelenuşb'r. Bir taraftan süt müstahsilleri, süt satıcılarile temasa geç miş, bir yandan da Trakyadan süt gönderilmesine itiraz olunmustur. İnekçilerin itirazı şöyle hulâsa edilebilir: « Belediye süt istihsali hakkın da birçok kararlar aldı. Ahırlann fennî sekilde olması mecburiyetini koydu. Bunda gözetilen halkuı sıhhati oldu ğuna göre, hariçte gelisi güzel ahır • larda istihsal edilen sütlerin şüpheli addedihnesi ve sehirde sahlmasuıa müsaade olunmaması lâzımdır.» Diğer taraftan sütçüler cemiyeti ikin ci reisi Ferhan Sabit Bey de bu mü nasebetle bize demistir ki: « Trakya havalisinden istanbula süt gelse de, bu sütlerin içilemiyecek halde bulunacağını ispat etmek kolaydtr. Süt sağıldıktan sonra ancak üç dön saat hassalarını muhafaza edebilir, o da serin bir yerde saklamak sartfle. sütün tahammül müddeti, ancak fennî (Mabadi ücüncü aahifede) Firdevsinin 1000 inci yıldönürnü Portsaidin Süveyiş kanalt cihetinden görünüşü ve lzmir vapuru Devlet DenizyoOan idaresi muhtelif limanlarımızdan ihraç edilen mamulât ve mahsulâtımuı fuzuli aktarmalardan kurtararak kolaylıkla Pire, Iskenderiye ve Portsait limanlarına naklebnek ve bunlann lzmir de dahil olduğu halde bu limanlardan gidecekleri mahalle tek bir aktanna ile sevkini temin eteıek için bir proje hazırlıyarak Iktısat Vekâletine göndermiştir. Projeye göre, Devlet Denizyollarının büyük vapurlanndan bir tanesi her hafsa da hükumeti takviye etmek hesab.na teskilâtı esasiyesınde mümkiin olan bazı tadilâb icra etmeğe hazırtanıyor. Bu tadilâbn Fransada alacağı sekillerîn nasıl olacağmı göreceğiz. Herhalde Fransanm parlımanter sisteme sadık kalmağa çalışacağı ve yapacağı tadilâtı bu esasla telife ib'na cdecsği nrahak^ kak gibidir. ta Karadenizdeki en son limanımız olan Hopadan kalkacak ve bütiin Karadeniz limanlarına uğnyarak aldığı yük ve yolcu ile tstanbula gelecektir. Ayni vapur Istanbuldan bir veya iki gün sonra hareket ederek lzmir, Pire, tsken deriye ve Portsaide gidecek oradan ayni iskelelere uğnyarak tstanbula döne cek ve buradan tekrar Karadeniz li • manlarına uğramak suretile Hopaya gidecketir. (Mabadi 3 üncü tahifede) sih yoktur, yeni intihabata gitmek vardır, ve bunun bi? hakikat olduğunu ifade etmek için yeni meclis gclinciye kadar eskisinin bükuvve ve bilfiil daim ve mevcut olduğunu tesbit etmisizdir. Türk teskilâtı esasiyesine göre burada meclis fasılası yoktur. ~f t Ancak bizde yeni intihabatın icra ve flânına iki sü'üs ekseriyetile binnefis • Millet Meclisi kendisi karar verebilir. 3u intihabatın icabmda cumhurreisi tterafından daiıi ilân edilebilmasi hususn nasılsa bizde kabul edüanrvsmişb*. YUNUS NADİ Şenlikler 3 teşrinievvelde başlıyacaktır Tahran 26 (A.A.) Gelecek ayın ilk iki haftasmda, bütün İran, büyük şair Firdevsînin birhıci yıldö nümünü büyük şenliklerle kutluluyacaktır. 3/10 tarihinde Tanranda basliyacak olan bu şenlikler beynelmi lel mahiyeti haiz olacak ve 8/10 a kadar sürecektir. Bu esnada resmi kabuller ve tiyatro temsilleri verilecektir. Yabancı misafirler, İran eşrafı nin konaklarında ağırlanacaklardır. Ayın 12 sinden 14 üne kadar, sairin doğduğu (Tos) şehri civarın •daki Şedap köyiine yakın olan Meşhette senliklere devam dilecektir. Burada, Şehinşah Riza Pehlevî fMabadi 3 üncü sahifede) Trakyanın istikbali Edirnede Ibrahim Tali Beyin riyasetinde toplanan iktısat konscesi işini bitirdi Edirne 26 «Hususî Muhabirimizden, Telefonla) Trakyanın ticarî, iktısadî, malî, idarî ve içtimaî butun meseleIerini göriismek ve Trakyada yapılması tasavvur edilen işleri bir programa bağlamak maksadile cumartesı günü tbra him Tali Beyin riyasetinde toplanan Valiler kougresi bugün faaliyetine ni hayet vermiştir. Beş gün devam eden bu toplanbya Edirne, Kırklareii, Tekirdağ ve Çanakkale valilerinden maada tetkikat msk sadile Iktısat Vekâleti tarafından E dirneye gönderilen iç ticaret umum müdürü tsmail Hakkı, keyeb teftişiye reisi Hayrettin, sanayi tetkik heyeti reisi llhami Nafiz, Vekâlet kımyagerlerm den Ha'it E°ylerden miırekkep mu tehassıs bir heyetle vilâvetlsrin nmş • rif, nafıa, iskân ve diğer devair rene • ri de istirak etm's bulunuyorlardı. Bu içtunalarda Trakyada yar»Irr>ı!>'' rhümkün olan herşey göKi«ü'mü«, her bah's üzerinde ayn ayn f?"r"Iarak' t £ • tün isler bir programa bağlanmıstır. UlllllllllirillllllllMIIIIIIIIIMIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIllllllllllinilllHIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIItlllllilllllllllllllllllllillllllllllllMllllllinillllll Büyük milletierîn teskilâtı, esasiye tecrübelerinde dikkatle takibe değer dersler vardır. Tü>k tejkilâlı esasiyesi, feshi yeni intihabatın ilâi ve icrası seklinde kayit ve kabul etmiştir. Bizde f« Bugün: n 3 Üncfi s a h i f e d e Budapeşte Hamamlan Yazan* Ismaıl Habıp 5 İ n d sahifede Ali Fuat Psşanın Harp Alcadcmısınde ırat etbklerı nutkun metnı Kcrgre hakkında muharririmize^ beyenatta bulunan ikinci umumî müfettiş tbrahim Tali Bey Kongre dağı'dıktn sonra tbrahim Tali Pev rana su beyanatta bulundu: « Evve'ce tesbit edilmis olan (Mabadi 3 üncü aahifede}