22 Haziran 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Büiün Türkiye Kahvesini içiyor tst Mınrçarsısı kapısı karşısında Mehmet Efendi Mahtumları : NO. 3 6 3 7 Telgraf ve mektup adresl: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutura: tstanbul, No. 246 Cuma 2 2 Telefon: Ba^muhantc ve evi: 24290, raürlr heyeü: 24298, 1dan re matbaa fasmüe Matbaacıhk ve Neşrlyat Şlrketl, 24299 umhuriyb Bütün Türkiye Kahvesini içiyor [st. Mısırçarşm kspisı karstsında Mehmet Efendi Mahtumları I 934 Paramızın Millîve Beynelmilel kıymeti asta bütçe muvaaenesi olmak I üzere birçok tedbirlerle kıy • metinin sağlamlığma itina et millî paramum bakikaten sapasağlam bir kıymet mufaafaza etmekte olduğu çok meydanda bir hakikat • tir. Paranuz kıymetçe düfmek "tehlikeaine maruz olmadıktan başka acaha biz farkmda olmaksızın çıkma ve yük«elme şeklinde yeni bir mahiyet ve U • tikamet mi arzediyor diye şüpheye diismek bile caiz olsa gerektîr. Bıma kontrol edebilmeğe bir imkân bulunabil»e nekadar iyi olacak. İngiliz lirası altın esasmdan aynldıktan sonra parcmızın baricî kıymet miyannı diğer sabit bir para olan Fran sız frangma istinat ettirdik. Birkaç »•nedir bir Târk lirası 12,06 Fransu frangıdır. Paramızın haricî kıymetmi Fransu frangma tatbik ettiğimiz gün • denberi ba nisbette hiçbir tebeddül vu» kua gelmif değildir. O halde paranv • zın da alelumum kıymetinde hiçbir değisiklik yok mu demektir? Düşmeğe doğru hiçbir değişiklik olmadığı kafî surette muhakkakbr. O kadar ki yal • nız eşya mübadelesi itibarile değil, Tiirk parasınm kendisini Avrupanm herhangi çarşuınd& asağı yukan bu fiate satmağa muktedir olabüecek bir halde bulunmaklığımız, mfllî paramtzın hariçte hakikaten sağlam bir kıy • mete malik olduğunun *öx götürmez delümi teskü eder. AsU düşüklük yoktur, burası muhakkaktır. Fakat çıkı* ve yükseklik? Bir paranın hariçte kendi kendine dahi böyle bir kıymet muhafaza etmesinin manası onun Inymetçe esasen yüksek olduğunun bellibaşh bir alâmeti sayılsa yeridîr. Fakat diinya ile eşya mübadelemiz, yani ithalât ve ihracatumz bizden ve başkalanndan bir takun kayitiere tâbi bulunmakta olduğu bir saada millt paranın baJcücî kıymeti haricî mukayeıe ile pek te taayyün edemesc gerektir. Türkiyenin harice ait pek çok ih tiyaçlarma karşı tahditler konulmuş olması mfllî paranın haricî kıymetini elbet mahfuz tutacakh. Ezeli ve ebedî arz ve talep kaidesi. Çok ihtiyaç, az arz. Netice kıymetli para. Millî para nın hakikî kıymetini kontrol etmck için serbest bir saha bulmak Iâzımdır. O saha vardır ve kendi memleketimi zin dahilidir. Ve iste en miihiro hâdi*e olarak biz millî parayı bu sahada kıymetli buluyoruz, yani yalnız sabit bir kıymeti muhafaza ediyor halde değil, belki Sç dört sene evveldenberi zâhirde sabit görünen bir kıymetten daha yüksek bir kıymeti haiz vaziyet • te göruyoruz. Bunun deliL' para kıy • metile eşya fiatleri arasındaki nisbet lerde çok açık görülebilir. Üç dört sene evvele nisbetle eşya kıymetlerin • de göze çarpacak düşüklükler vardır. Üç dört sene evvel 10 bm lira eden bir ev ya akann kıymeti bugiin artık 10 bm lira değildir, ondan bir hayli daha aşagıdır. Dikkatie gözden geçirflirse bemen butün eşya fiatlerinde üç dört sene evveline nisbetle hisM>lunacak kadar maddî düşüklükler vardır. Acaba bunun manası paramızın dahilî kıymetinin o nisbette yükselmesi demek değil midir? Bizce kat'iyyen öyledir. Bu ehemmiyetle tetkik olunacak bir mevzudur. Başta Cumhuriyet Merkez Bankamız ve Maliye Vekâletimiz olarak butün salâhiyettar makamlan ba mevza üzerinde derin düsünmelere ve e • saslı araşhrmalara davet ederiz. Paramızm kıymetinin düsmek söyle dursun, yükselir vaziyette bulunmasından dolayı uluorta mağrur olmağa mahal yoktur. Paramızm düşmemiş ve düşmiyecek olması bizim için elbet buyuk bir nimettir. Fakat eğer tedavül •autamızm kıymeti biz farkmda ol • maksızm yükselmisse ve yükselmekte devam ediyor bir vaziyette bulunuyoraa bunu da bümekliğimiz ve buna karşt da bazı tedbirler ahnaklığımız icap eder. Bize lâzım olan para kıymetinin Istikrandır. Bu kıymetin yüksekliği dahi istikrara münafidir. Iniş gibi çıkıs dahi kararsızlık ifade eden bir dalgalanma demek olur. Bu bazan paranm kendısinde açıkça göriilen bir hâdise mahiyetmi arzeder. Bazan da para sabit gibi göründüğü halde esya fiatinin farklan bu kıymeti ölçmeğe mikyat teskfl eder. Bizdeld hâdise son jeklin Şehinşah Hz. le Gazi Hz. hava Fransız Nazırı mühim kıt'alarımızı teftiş buyurdular bir nutuk söyledi Fransa Haricige Nazırı Bükreşte sulhu Iki kardeş devletin reisleri, dün Eski M. Barthou «Balkan misakı bu devletlerin karışık muhafazaya azmetmiş olduklarını hâlâ şehirden sonra Afyonu teşrif ettiler vaziyette olan Avrupaya öğretmektedir» diyor Küçük Itilâf meclisinin verdiği kararlar Bükre» 21 (A.A.) M. Bartu, böiün istasyonlarda halk tarafından he vecanla selâmlanarak dün saat 19 da 3ükrese muvasalât etmiş ve istasyonda M. Titulesko, Benes, Yevtiç, hüku met azası, sefirler heyeti ve birçok sahsiyetler taraftndan karsılanmıştır. tstasyon Fransu ve Romanya bayraklarile donatılmısh. tstasyona ve sokaklara toplanan on binlerce halk «ryaşasın Fransa», «yasasm Bartu» nîdalarile M. Bartuyu selâmlamışlardır. Bükre, 21 (A.A.) M. Tİtules ko ' an M. Bartu serefine verilen M .inesle M. Yevtiçm de hazn bulunduklan 112 kisflik ziyafette, M. Tıtu • lesko Romanyanm Fransaya karsı o lan hararetH ve derin muhabbetinî bildiren bir nutuk irat etmiş ve M. Bar • Hf. Barta ve M. Titulesko tu cevaben irat ettigi nutukta bu «öz lere heyecanlı bir surette teşekkur et • tikten sonra demiştir ki: « Bazı ziyaretler protokol çer çevesinden dısan çıkarlar. Bu ziyaret de, M. Tituleskonun Parise yaphğı son (Mabadi altmct sahifede) Bakalorya imtihanlan ne netice verdi? Şehinşah Hz. nin Ankaradaki ziyar etlerîne ait înttbalar: (Sağda) buyuk mUafirimiz Gazi Enttitürunden tıkarlarken, (tolda üttte) Şehinşah Hx. ne Ziraat Enstitârimde izahat veriliyor, (altta) Şehinşah Hz. nu*rotkopla bir maddeyi t*tkik ediyorlar *"' za Pehlevi bu sabah saat 8,30 da hir baftanbaşa iki kardeş milletin Eskisehir 21 (A.A.) Reisicummillî renklerile donatılmif ve ikl şehrhnize gelmif ve çok samimt telıur Hazretlerîle büyük misafir tran (Mabadi befüıct tahifede) zahüratla karsılanmıştır. Bütün seŞelıinşahı Âlâhazreti hümayun Ri Muvaffak olan talebenin miktarı yüzde 30, alâkadarlar bu neticeyi iyi buluyorlar Beyoğlu mınatkasında bu sene ya pılaa rî, hosusî, ecnebi ve ekalli • yet ortamekteplerile Uselerin bakator ya imtihanlarmın neticeleri hakkında ki rapor dün hazırlanmış ve Maarif Vekâletine gönderilmiştir. Bu rapora nazaran, Beyoğlu mınta • kasmda edebiyat derslerinde resmî li • seler talebeleri yüzde 50, hususî liseler yüzde 43, ecnebi ve ekalliyet lise • leri yüzde 30 nisbetinde muvaffak olmuslardır. Bu mekteplerde vasatî olarak riya • ziye imtihanlannda muvaffak olan talebe miktan yüzde 60, yabancı dillerde yüzde 70, felsefede yüzde 60 fi zikte yüzde 60, tarih ve coğrafyada yüzde 90, tabiî ilimlerde yüzde 80 nisbefa'ndedir. Ortamekteplerde türkçeden 700 ta • lebe imtihana girmiş, S00 ü geçmistir. Tabiî bflgilerde 680 talebeden 400 S, riyaziyede 734 talebeden 280 i, tarih ve coğrafyada 725 talebeden 469 u, fen bilgisinde 728 talebeden 450 si, ecnebi diüerde 680 talebeden 483 ü muvaffak olmuşlardnr. Şehinşah Hz. nin ziyaretLiman şirketinde tasfiye hazırlıkları başladı, ileride leri ve Fransız matbuatı rıhtımlar da yeni idareye devredilecek Liman çirke tinin hükumete intikali hakkin daki kanunun Meclisten geç • tiği malumdur. Düne kadar hükumetten çirice te bu mesele hakkınÛK re«mî tebligat icra e dilmemiftir. Tahminlere göre Maliye Vekâ Liman şirketi m3leti, Meclis tatil dürü Hamdi Bey olunduktan ve elde mevcut ban müstacel isler çıkarıldıktan sonra liman çirketinin mülhak bir îdare haline kalbi işile iştigale bashya • caktır. Liman şirketi 1660 numaralı kanun ve zeyilleri tnucibince tıpkı inhisar idareleri gibi mülhak büt çeli bir devlet idaresi haline inkılâp edecek ve Maliye Vekâletine merbut bulunacaktır. but bulunacaktır. I de î* u ı.• temsil edi . J iste bu kaziyeyi arz ve »..:i «j; • yor. Zâhirde bir Türk lirası 100 kurus olmak üzere sabit bir kıymet arzediyor ama hakîkatte esya fiatlerinin düsüklüğü paramız kıymetinin yüksekliğini ifşa edip duruyor. Demek ki makus bir şeküde gene istikrardan uzaklaşmı? bulunuyoruz. Biraz düşünerek bunun böyle olmasını da tabiî bulmak Iâzımdır. thtiyacımıza ancak yetecek bir tedavül hacmi bir tek santim bile karsılgı yokken menJeketin umumî itibar ve itimadına istinat ederek vazifesini görmekte devam ediyordu. Bir kere karsılık tedariki suretile bu tedavül hacmini biz azçok daralthk. Sonra parayı umu mî ve hususî birçok gayrimenkullere yabrmak suretile de bu hacım üzerinde müessir olmaktan hâli kalmadık. Acaba her kilometre simendifer gay • rimenkule tahavvül eden menkul bir kıymet demek midir? Acaba her insa Bu mtikal muamlesi için evvelâ mevcut sirket tasfiye edilecek, sonra da yeni bir liman inhisan kurula caktır. Şirkette henüz tebligat yapılmamakla beraber devir tasfiye hazırhklanna baslanmıştır. Yeni idare için bittabi şimdiki şirketin kadro ve teskHâtmdan istifade e • dilecektir. Rratım şirketinin satın ahnması hususunda devam eden müzakere ler müsbet bir netice verdikten sonra rıhbm işleri de yeni liman inhisan idaresine devredilecektir. O zaman tstanbul limanının ıslahı, bu meyanda yeni nhtımlar msası, li man işlermin tanzkni hususlan için umumî bir proje hazırlanacaktır. Liman şicketi müdürü Hamdi Bey dün bu mesele hakkında bir munarrirîmize şu izahatı vermiştir: c Henüz bize bir emir gelcnedi. Hükumetten verilecek emir ve talimata intizar ediyoruz. Esasen bütün mevcudat ve vecaibile sirket (Mabadi dorduncü sahifede) ımaoaat aorauncu «anucuty olunan ev yeni bir aavrimenkullesme ı « ^, „.„{ K;, gayrimenkullesme midir? Mütedavil kıymetin bir kısmı gayrimenkulle sabitleşirse geri kalan ve binaenaleyh azalan mütedavil kı sun daha fazla kıymet peyda etmiş olmaz mı? Ve bu fazla kıymetin e*ya fiati üzerinde düşüklük şeklinde tecelli edecek bir tesirle tezahür etmesi tabiî görülmez mi? Memlekette kadastro yok ki gayri menkuüer kıymetleri kadar menkul servetler manasmı haiz olabilsin. Devlet ise yüzlerce milyonluk gayrimenkul servetlerine menkul bir mahiyet verebilmeği henüz düşünmedi bile. Görülüyor ki önümüzdeki mevzu çok seyyal bir mahiyeti haizdir. Bu mevzu ihhsas sahibi salâhiyetli şahsiyetlerin üzerinde ehemmiyetle tevakkuf ede « cdcleri bir mevzudur. Bugünlük bu tevakkuf ve tetkikin yapılması Shu • muna işaretle iktifa edeb'Ure. Pariste çıkan Lö Jurnal gazetesi tran Şehinşahı Hazretlerinm Türkiyeyi zi yaretleri hakkında bir makale neşret • miştir. Üzerinde ikinci serlevha olarak «Gazinin tran Şehinşahına gösterdiği hüsnö kabul, Türkiyenin, Iranla Sov yetler arasmda iltisak hattı vazifesini gorm«k arzusunda bulunduğuna delil • dir.» cümleleri bulunan bu makaleyi aynen tercüme ve dercediyoruz: Bir tran Şehinsahının seyahate çık • mtsı bize gençUğimizi habrlath. Ka çar hanedanmın son hükümdarlan durmadan gezerlerdi. Lâkin onlann bu seyahatleri siyasetten ziyade turizm fle alâkadardı. Cebi hümayunlarmdaki bol paralan, kaplıcalarda ve Avrupanm büyük çehirlerinde harcar dururlardı. (Mabadi dördüncü aahifede) Liman Inhisar idaresi Ne diyorlar? mekteplertntn tmtOumlarü* olan Maarif Umvml müfet tlflertnden Salth Zeki Bey Resmî lise ve ortamekteplerin im tihanlannda Üniversite ecnebi profa • sörleri de hazır bulunmuşlar ve netice(Mabadi beşinci sahifede) IIIIMIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1IIIIIIII1IIIMIIIIIıınıııııııııırıııııınıııııııııııtıınıııınııııııııııııiııııuıınıııtıııııiMiııııuııııntnnnınıiıniıifiıııım Sinemacıların davası Bîr deniz faciası Seyyah nakleden bir Transatlantik battı Hukuk mahkemesi dün davaya baktı, sinemacıların da Belediyenin de iddialannı reddetti ;.'»«» ...... # •.yUNUS NAD( Oslo 21 (A.A.) Norv»ç »Kil • lerinde seyahate çıkan ve içinde 1000 Alman seyyahı bul"nan Ûresden va puru, bir kayayr çarpnuşhr. Denize indirilen iki *«hlisiye sandalı devrilmi?, birincisinin içindeki yoîcular kurtanlmif ikincisinden dört kadın boğuhnuştaır. Kaza, akşam yemeği esnasmda ol muştur. Vapur derhal yana yatmıştır. BStün masalar devrilmiştir. Derhal umumî bir panik olmuştur. Vapurun 1 (Mabadi dorduncü sahifede) Sinemacılar davasıntn dunku muhakeme celsesine ait intıbalar zere evvelemirde tedbiri ihtiyatî ola * Darülâceze hissesini vermediklerin rak sinemalarının açdmalaruu istemekden dolayı kapatılan sinema sahipleri tedirler. Dünkü muhakemede beledi tarafından belediye aleyhine açılan yeyi muhakemat sefi Feyzi ve belediye men'i müdahale ve tedbirj ihtiyatî taavukatlanndan Hâmit Nazım ve Ha • lebi hakkındaki davaya dün ikinci hu • san Fehmi Beyler temsil etmişlerdir. kuk mahkemesinde bakılmıştır. Sine • (Mabadi beşinci sahifede) macılar aslî davayı bilâhare açmak S