14 Haziran 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 4

Cumhariyet Ya hürriyet, Ya öliim! TEFRÜCATT5 Yazan: ALİ NACİ Dil anketi =•> Liste: 91 Ankara 13 (A.A.) T. D. T. Cemiyetinden: Karşılıklan aranacak arapça ve farsça kelimelerin 91 numaralı listesi şudur: 1 Tabaka 7 • Tehlike 2 Tabiat 8 Tevekkül 3 Taalluk 9 Rağbet 4 Taraf 10 Ret 5 Tebemı 11 • Rikk*t 6 Tedafüî 12 Rıyazet r 14Hazîran 1933 Makedonya Dahilî İhtilâl Komitası Komita vergi topluyor, adalet dağıtıyor, gazete çıkarıyor, posat servisleri kuruyor ve silâhlanan halkı talim ettiriyor! 3 O. R. I. M. Dünya iktısat konferansı netice vermiyecek mi? İlk günler zarfındaki hâdiseler beslenen büyük ümitleri kıracak mahiyettedir iîtikrar ve muhafazai kıymet tarafta • ndır. Amerika heyeti murahhasasına gelince bu heyet Amerikanın ahvali dahiliyesinin fevkalâde kanşık olması dolayısile mütereddit bir halde ve beynelmilel bir oyuna yeni çıkmıs acemi bir oyuncu vaziyetindedir. Alman heyeti murahhasasmm fikirleri ise, daha li yade hali kiyamda olan Almanyadaki rmllî hareket ile mahmuldür. Mütehassıslar komisyonu paralar vahidi kıyasisinde anlaşılması mümkün olmadığı takdirde bütün cihanda altın esasının yeniden tesis edilmesi iktıza ettigini ileriye sürdüğü halde, Amerikalılar dolan konferans hali içtimada iken yeniden düşürüyorlar. Dünyanın altın esasma avdetî her seyden evvel milletler arasmdaki harp borçlan meselesinin kökünden halle dilmesine, siyasî itimadm takviyesine emtia, hizmet ve sermaye mübade lelerİTide serbestinin temin ve idame sıne ve milletlerin dahilî muvşzenele rinin, millî gelirlermfn alâstikiyetmi •ezvide mütevakkıftir. Bu hakikatler mütehassıslar tarafmdan tebarüz ettirildiği halde konfe • ransa giden heyeti murahhasalarm fi kirlerfnde birlik olmaması ve en esaslı mevzuu teşkil eden para mesele«mde daha şimdiden ihtilâf çıkması, iktısat konferansından beklenen büyük ümit leri kıracak mahiyette görülmektedir. Londra konferansı daha başlan pıcmda müşkiilât içerisine düşmek tehlikesme maruzdur. Bugünkü nüshamızm muhtelif kısımlannda münderiç telgrafalrm mütaleasından da anla sılacagı üzere konferans işlerinin salim bir surette cereyan etmesinde en mü him rolü aynıyacak olan Amerika ve Ingütere gibi iki büyük devlet arasında şimdiden ihtilâf çıkmıstır. Bir taraftan Londra konferansma iştirak eden 66 rnilletin heyeti murahhasalan para vahidi kıyasileri tesbit edilmedikçe hiç bir anlaşmanın mümkün olmıyacağında mutabık kaldıklannı söylerlerken diğer taraftan dolar kıy meti yeniden düsürülerek sukut de recesi % 20 ye çıkanhyor ve bu hal dolann akıbetinin ne olacağını bilemi • yen Amerika mali mahfellerinde he vecan ve endise ile karsılanıyor. tnçilterenin 15 haziran perşembe gü nü Amerikaya harp borçlan olarak ödemesi lâzım gelen 76,000,000 dolarlık bir taksit vardır. tngiltere para is tikrın meselesinin herhangi bir şekil de mevzuu bahsedilmesinden evvel bu borçlar meselesinin kat'î surette hallini istiyor ve taksiti ödemekten imtina ediyor tngiliz Başvekili konferansın küşadı münasebetile pazartesi günü irat ettiği nutukta bile mevzu harici olduğu hal de bu meseleye temas etmeden geçe memiştir. Para meseİMİnde Fransa tamamile Bu akşamki program ANKARA: 1 2,30 gramofon 18 FlarmonS or • kestra: 1 Brahms (Ouverture Akade mische Fest ) 2 Leopold (Fantaisie Praha) 3 Czidulka (Valse Songe Damıî* apresl) 18,45 gramofon 19,20 dans musikisi 20 ajans haberlerL İSTANBUL : 18 gramofon 19 MaKmure Hanîm19,45 karagöz (Hazım Bey) 20.30 Udî Salâhattin Bey ve arkadaşlan 21,30 gramofon 22 Ajans, Borsa, saat ayan. VtYANA : 18,25 konaer 19.15 konferansîar. havadîsler 20,40 konser 21,55 muhtelif 22,10 knaat 22.59 havadisler 23,05 konferans 23,15 dans musikisi. BÜKREŞ : 18,05 radyo orkestrası 20,05 konferans 21.05 piyano konseri 21,35 konferans 21,50 şaTkı konseri 22,20 konser. 1 Strauss: (Noctume op. 7) 2 Beethoven: (Sonate op. 17) 23,05 orkestTa. BUDAPEŞTE: 18,05 tsigan musikisi 19,05 italyanCB ders 19,35 sarkılaT 20,35 konfe rans 21,05 orkestra konseri 23,20 havadisler ve tsigan musikisi VARŞOVA : 18,05 musahabe. plâklar 1 9 20 konferans 19,40 şarkılar 20.15. plâklar ve muhtelif program 21,05 sarki Iar ve muhtelif program 21,05 hafif konser 22,30 Polonya musikisinden parçalar 22,15 esperantoca bir konferans 23,05 dans havalan. ROMA: 21,05 havadisler. plâkiar 21.50 muhtelif konser 22.35 komedi23,35 dansing 24 havadisler. BELGRAT: 18.05 konfeTansiar 20,05 şaîkılar20,35 konferans 21,05 viyola ve keman konseri 22,05 gramofon plâk « lan 22.45 konser. Esrarengiz Bir cinayet Beli bulunan cesedin dün başı ve gövdesi meydana çıkarıldı Bir kaç gün evvel Defterdar ci • varında metruk bir arsada bir çuval içinde yalnız bei aksamı mevcut bir ceset buhınduğunu ve zabıtanın bir cinayete kurban olduğu anlaşılan bu cesedin hüviyeti etrafında tah kikata başlad'ığını, cesedin de Morga göndrildiğini yazmiştık. Evvelki akşam bu cesedin baş ve gövdesi Defterdarda Tokmaktepe sırtında yeni brr mezarın içinde bulunmuştur. Cesedin bulunan bu parçalan öreTİnde de bıçak yaralan görülmüştÜT. Yapılan tahkikat neticesnde ce • sedin (18) yaşındn bir gence ait olduğu anlafirmisrır. Zabıta evvelce ele geçirilen çu • vaidaki mavi bîr ceketle beyaz blr mintandan cesedin sahibini keşfe çalısmaktadrr. Diğer taraf tan cesedin Morga gonderilen aksamı hakkındaki rapor hazırlantnıshr. Bu raporda cesette bıçak yaralan bulunduğu tesbit e<]il • mektedir. Zabıta bu esrarengiz cinayetin karanlık taraflarının aydmlanma sina ve katilin ele geçirilmesine büyiik bir gayret sarfetmektedir. Tedricen mantcaam bir kıta hcdini altntş Makedonya Balgar çetelerinden biri ile mefhar Bulgar »airi Hıristo Botef Makedonya komitasınm eo mii him esası sir saklamaktır. Sır saklamanın temeli yemindir. Yemini tutmamanın cezası, ölümdür. Binaenaleyh, nizam ve disiplin, korkunçtur. Küçük bir ihanetin cezası, dediğim'z gibi, nasıl geldiği belli olmıyan ölümdür: Gece bir tabanca »e»i, sabahleyin tarlada bulunan bir ceset ve üzerinde komitanın: «Beyhude katil aramayınız. Ben öldürdHim!» yaftası... Sonra, komitanın gazabine uğn • yarak sırra kadem basanlar, bir daha kendilerinden haber alınmıyanlar Yahut ta, gözleri uyulduktan sonra, getirîlip evlerinin kapilan önüne bırakılanlar. . Bütün bu cezalar, zaptedilmek istenen suursuz kalabalığın sinirlerini yay gibı germekte gecikmiyorlar. Kimsenin, teşkilâtın mahiyeti, ne yaptığı hakkında en küçük bir imada bulunmağa hakkı yoktur. Yalnız körü körüne itaat etmek, yahut, ölmek! Hiristo Botefin, Filibede bir Türk müfrezesi tarafından öldürülen ve şimdi oradan geçenlerm gözüne bir heykel olarak gözüken Bulgar sairi ve ihtilâlcisi Hiristo Botefin «irrleri kulaktan kulağa fıslamyor, millî mars gibi okunuyor: Hürriyet için canını veren ölmez! Kuş, onun için Ster! Canavar, onun için kb'krer! Çocuk bile onun için güler! Hükumet makanizması yanında yavaş yavaş, görünmez bir takım çarklar, nereye kurultfukları bilin miyen, yalnız sesleri gelen ikinci bir makanizma, Makedonya komitası hükumetinin hususî idaresi işle • meğe baslamıştır. thtilâli besliyebilmek için para mı lâzım? Vergi tarhediliyor! Gönül nzasile venrenden gönül nzasile, vermek istemiyenden ceb ren alınıyor. Herkesin serveti ve kazancı komitanın defterinde yazılıdır. Binaenaleyh, devletlerin yeni tat bik ettikleri kazanç vergisini, Ma kedonya komitası, denebilir ki daha o tarihte, bundan kırk sene evvel lüzumuna hükmederek icat etmiş ve tatbika baslamıştır. ması hâdis«si, zikre d'eğer htkâye • dir: Bu Amerikalı kadtn Cumaibalâdan Razlığa gelirken Peredel mevkü altında Sandanski ve Paniça (Viyana operasında öldürülen adam!) taraflarından dağa kaldırıldı ve Amerikahlardan kurtulus parası olarak tam kırk bin altın alındıktan sonra bırakıldı! Ve, 70 gün esaretten sonra! ••* Izmitte bir Mrs, Dons Ruzvelt Bataklık kurutuldu Boludan döndü Sıtmadan ıztırap çeken halk sevinç içinde... Misafir geceyi kendi otomobilinde geçirdi tki Bulgar arasında bir dava mı çıktı? Abdijlhamft mahkemesinde sürü nüp gideceğine, bir gece, komitanın jandarması olan köy çetesmin silâhIı adamları geliyor v e davacıları yakalayınca, ya bir ormanın içine, yahut bir yeraltı mahzenine götürüyor. Heyeti hükime, orada hazırdır. Ayak üzerinde sual, cevap ve cürmün derecesine göre istinafsız, temyizsiz hüküm gecikmiyor. Eğer mücrimin cezası idamsa, hemen orada, bir kusakla ormanın bir ağacına asılarak adalet icra ediliyor. Komitanın merasimle kaybedecek vakti yoktur. Herhangi bir adam, komita na mına, su veya bu köyü haraca mı kesiyor? Herhangi bir adam, komita nüfuzunu kullanarak, sunun veya bunun kansına göz dikti, yahut tecavüz mü etti? Cezası ölümdür. Mirteamz gene komita tarafından öldürülüyor, alınan fazla para iade ediliyor, ve kadına «korkma, biz buradayız!» deniyor. Komitanın ahlâksızlığa ve hır sızlığa tahammülü yoktur. Bütün şehir ve köylerin hususî postaları vardır. Bu hususî kuriyeler en emniyetli, en cesaretli, en tedbirli onlanlar arasından seçilir. En ehemmiyetli vazife, postacıların, kuriyelerin vazifesidir.BunIar adeta, sebekeyi birbirine bağlıyan ana borularıdır. Kuriyeler alelekser i? güç sahipleridir ve bunlar komitanın hemen birçok mensuplarını bilir. Patikalan, gızli yolları, geçk leri, dağları gayet iyi tanırlar. Bunlar, mektuplan birbirine vererek, belki Osmanlı postafmdan evvel yerine ulaştırırlardı ve düşünmeli ki, yalnız geceleri çalışırlardı. Gündüz çahsmak, ne olur ne olmaz, yasakti! Mektup, silâh, cepane, hep gece nakledilird'i. Bir çete bir yere gideceği zaman, önüne daima bir postacı koyarlardı. Çünkü postacı, yerleri, sulak tarafları ve çetenin nereden iaşe olunabi leceğini en iyi bilirdi. Bütün muhaberat şifreli idi. Gizli mürekkep kullanılırdı. **# Kayıktan denize dOştö ve boğuldu Giritli Ali, evvelki gün ttalyan tahtelbahirlerine komanya götür miiş ve elirtde sepetle kayıktan ge miye çıkarken muvazenesini kaybedeırek denize düşmüstür. Yüzme bilmiyen Ali etraftan yetişilinciye ka dar boğulmustur. Silâh taharriyatı Dün gece, Eminönü tarafında yapılan bir silâh arajtırmasında ahçı Ali oğlu Ahmette üç bıçak, Yusuf oğlu tsmailde bir bıçak, Kız oğlu Hüseyinde bir bıcak, Osman oğlu Farukta bir tabanca, Ahmet oğljı Hafızda ]ki tabanca çıkmı? ve müsadere edilmisttr. Sahipleri aleyhmde de takibata ba?lar>mışhr. Alttncioğlu batahhgında aç^an kanat ve Vali beyle sıtma mücadele heyeti tzmit «Hususî» tzmitin asırlardan beri devam eden acıklı bir derdi var dır: Sıtma. O kndar ki, Izmit denildi mi hahra gelen ilk sey bu, korkulu hastahk oluyordu. Bu hal geçen yila kadar bütün şiddetile lzmiti kaplamış gibiy • di. Sıtma mücadele cemiyeti bir yıl zarfında büyük ve takdire değer çalı<masile Kocaelmde sıtmayı kökünden kesmek için kat'î karar vermiş bulunmaktadır. Tesekkül eden bir heyet, sehre 5 kilometre uzaktaki (Altıncıoğlu) batakhğmi 300 dönnm araziyi kaphyan ve başlıca sıtma doğuran bu mıntakayı gezerek tetkikatta bulunmuşlardır. Civar köylülerin yardımile, masrafsız olarak kurtulmağa muvaffak olunan bu top raklar bujjün ekilcbilecek bir şekle girmistir. Altmcıoğlu batakhgı kuru tulurken, 1100 metre uzunlugunda ana kanal ile 450 metre uzunluğtmda 8 muavin cetvel acılmıştır. Bu batakhğa yakm köylüler o kadar sevinç içindedirler ki, doğduklan gündenberi gördükleri bu batakl'k kurtrtulunca hayret içinde kalmıslardır. Sehrhnizde ekilen pirincten bir sene zarfında Izmite 36 bin lira para girmis buna mukabil sıtma tedavisi için gene bir senede birkac misli para sarfedi] miştir. Pirinç zer'ini yasak etmek en hayırlı bir iş olacaktır. Halk kendî sıhhatlerini koruyan ve düşünen, her Hir'ii fedakârlığı yapmakta bulunan sıtma cemiyetinden şükranla bahsetmektedir. YözGnden yaralanan avukat Dün, Sultanahmetten Sirkeciye inmekte olan on numaralı tramva ym vatmanı Ali Efendi önündeki arabaya çarpmamak için anî olarak fren yapmış, bu sarsıntı neticesinde tramvaym içînde bulunan avukat Ohanes Avakyan Efendi yere düşerek yüzünden yaralanmıstır. Harp borçları tetkik ediliyor Londra 13 (A.A.) Dün ög leden sonra geç vakte kadar içtnma eden kabtne harp borçları hakkmdaki tetkikatma devam etmek üzere bu sabah saat 9 da tekrar toplanmısttr. Köyün eşrafınd'an mısınız? Çiftiniz, çubuğunuz, ineğiniz, koyununuz mu var? Bir akşam, bir zarf geliyor, bir kâğıt, altinda bir kırmızı mühür: Komitanın damgası. Köşesinde bir iskelet kafasi: İtaat etmiyenin ka • fası! Bir tabanca ve hançer resmi ve altında su satırlar: r <Yartn akşam... çeşmenin arkasında bekliyecek olan kırmızt yelekli adama beş yüz lira veriniz. Yokaa > Çeteler halinde müsellâh kuvvet ler yapılıyor, vergi toplanıyor, adaElhasıl, Makedonya komitası, sanlet dağıtılıyor, gazete çıkarılıyor, cakların, kazalarin malî kabiliyet • posta servisleri kuruluyor ve silâhlerini zamane defterdarından daha ianan halka taraf taraf talimler yapiyi biliyor ve halkı Abdülhamit tahslidarından <faha iyi soymağa baştırılarak, ihtilâle hazırlatılıyor. lıyor. Fakat diyeceksiniz ki, yahu, Osmanlı hükumet i nerede? Makedonya komitasının kendi »nakinesini yağlamak ve Makedonya Osmanlı hükumeti, Vilâyet konaBulgarhğını silâhlamak için nasıl ğında, havı kaçmış kırmızı kadife para Hulduf unnn en müthiş hikâyekoltuğunda ağzı açılmış, başı yana lerinden biri olarak, «Misiston» is kaymıs, tatlı horultular içinde uyukminde bir Amerikalı kadının meşhur luyor! Sandanski tarafından dağa kaJdınl } (devam edecek) Hangisini yakarsmız? Peyami Safanın anketine tereddütsüz şu cevabı verebilirsiniz: «İstediğiniz bütün yakınız; fakat: eserleri 1 Bolu 8 (Hususî) Unm bir »eyahate çıkmıs ve îstanbuldan Anadoluya geçmiş olan Amerika Rei»icumhuru M. Ruzveltin halaradest Mrs. Leila Dons ŞtMALt tTALYA RADYOLARI: Roosevelt Gönyük tarikile dün Boluya 18,05 şarkı konseri 20,05 hava • gelmis ve Cumhurivet Halk Fırkası bi.J.'l f]£l.1 a o a r ı j»>,ı^» . ^. nası onüııdeK! genly va»î meyaartnKm plâklar 21,05 havadisler, sıhhî mu otomobilinden merek isîkbalcileri tasahabe 21,35 komedi, muhtelif mu ' rafından seiâmlannushr. Mırhterem mîsıki 24,05 havadisler. dans musikisi. safirin istiraharinin temrni için hazır • lık yapilmıssa da Mrs. Dons itizar ASKERL1K ISLERl etmiş ve Halk Fırkası binası önündeki meydanlıği çok beğendiğinden geceyi burada ve otomobili içinde geçirecegini söyliyerek kendisine cemile gösteren zevata teşekkür eylemiştir. Bolu Halkevi reisi Şevket ve ftrka vilâyet azasmdan Üsküdar Askerlik şuesinden: Ernin ve belediye azasmdan Reşat Bey1 Hersene kanunen hazıran ayin3a lerle muallim Sermet Pa«anm aziz rrriyapılmakta olan ihtiyat zabit ve askert safirimizin istirahati için gösterdikleri memur yoklamalası 30 haziran 933 ta faaliyet ve nezaket Amerikalı misafiririhlnde bitlrileceğlnden şubemizde kayitli mizi pek ziyade mütehassis etmiştir. iımera, zabitan ve askerl memurlardan heMrs. Dons bu sabah Gerede tarikile nuz muracaa tetmemlş olanlann ve blzzai AnVaraya mütevecdhen hareket etmişgelemlyenlerln sınıf ye rfltbelerlni tasrih tir. etmek şartlle mektupla müracaatlerl. r Ağaç dikme faaliyeti 2 32S doğumluların ilk yoklamalar Bolu orman miidiriyeti merkez ve 30 haziran 933 te bitirileceğuıden henuj mülhakat orman idarelerine yaptığı gelmiyenlerin cezaya maruz kalmamalap tamim ve gönderdiği talimata köy heiçin bu müddet zarfında hüviyet ctizdan' yeti îhtiyarfyelerine meyvah ve meylarile şubeye müracaat eykmeleri. vasiz a^aç dikme ve yetiştirme usulle rinin gösterilerek hattrta bu husustaki heveslerin artınlmast bildirilmiş ve Yarm akşam saat 21 1/2 da 1933 senesi zarfmda merkez ve mül Yaz mevsimi mönasebetile hakatta 338,660 adet çelflc ve fidan AÇIK HAVADA SiNEMA dikildiği mahallermden gönderilen is tatistik cetvellerinden anlasılmıştır. JEANNE BOITEL ve JEAN WEBER Boluda havalar açtı tarafından temsil edilen Bir aydanberi hemen hergün yağan yağnıurlardan mahsulât zarar görmek EVLİLER VE SEVOALARI tehlikesini gecBriyordu. tki gütı evvel Tekmili Fransızca sesli ve yağmur dmmis ve bütün mahsulât cansözlü filmi gosterilecektir. lanmışhr. Köylülerimiz devamlı yağmur Aynca sahnede sebebile beliren tehlikentn tamamile xail olmasmdan dolayı sevinç içindedk*. (4484) c Ihtiyat zabitlerinin yoklaması TAKSiM BAHÇESi ZEN6İN VARYETE PR06RAMI ilk defa yılan ihraç edildi! Tipi Dindi müstesna.» Filhakika MAHMUT YESARt nin bu çok güzel romanı seve seve okuyacağımz belki yegâne kitaptır. PEK YAKINDA Maliye Vekili geldi Maliye Vekili Mustafa Abdülhalik Bey dünkü muhtelit trenle An karadan şehrimize gelmiş ve Pera • palas oteline intniştir. Mustafa Ab dülhalik Bey rahatsız olduğundan doktorların tavsiyesine göre ya bu rada yahut Avrupada tedavi edile cektir. Maliye Vekâleti millî emlâk mü dürv Rüştü Bey de şehrimize gelmistir. Rüstü Beyin maliye müsteşarlı ğına tayininden bahsedilmektedir. Kitap halinde çikacak! kafesli ambalâj içînde Almanyaya yollanan yÜanlar Memleketimizden ilk defa olarak Almanyaya yılan ihracı yapıl mıştır. Hayvanlar muntazam bir surette ambalâj edilmişlerdir. Yı Iânlarımîzı satın alan Almanyada büyük bir ilâç fabrikasınm Türkiyedeki vekilidir.