31 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi inci cıizü çıktı 32 Onuncu sene: No. 3255 M^hhurl ,,..,,,,.uııımıımılıtlılll!llımıllllllılHtllllimlimMIIIIIIIIIİI w lllllllllllnm HIH! Hayat Ansiklopedisi Bü»ök bir kütüphaneyi bir arada evînize gefîren en faydalı esertfir. Her evde bir fane bdiıınmak lâzımdır. T ı • w * tSTANBUL CAĞALOCLU leıgraı re meKou adresl: Cumüuriyet tstanbul Posta kutusu: tstanbul, No 24., Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir müdurtt: 23238, idare müduru: 22365. Matbaa: 20472 a 31 Mayıs 933 Mevcut vaziyete Göre tütün fiatları Ne olabilir? Dresden: Mayıs 1933 on zamanlarda Türkiyeden birkaç mektup aldım. Yur dumuzun en diri fktısadt işlerine dokundukları için, bura • da, onlardan bahsetmek istiyo rum. Mektupların çok ufak bir hulâsasını yapmak istersek şu neticeye vanrız: Mahsal azdtr, tütün kttttr. AUcılartn bir zamanlar 40 Hollanda santimi vermedikleri tütünleri 1 Hollanda filorininden daha yukanya »atacağız, hetn ellerimizi öptüre öptüre. Böyle, mahsullerimizi aldıktan •onra, üstelik elimizi öpen alıcıların çıkmasını kim istemez, yüzde iki yüz fiat yükselişine kim sevinmez? Bayıltıcı ve yumuşak bir rüyaya ben ziyen böyle bir pazar, istihsalimiz için eşi bulımtnaz bir uçmaktır. Aldığım bir kaç mektup bu büyülü ve coşturucu hayalin tülüne bürünmemiş olsaydı, yalnız tek bir kuruntunun kaynağmdan fıskırmrş olsaydı, burada, ayrıca münakaşa Kizumunu duymıyacaktım, bile. Fakat pazar kımıldanışlarında ruhî vaziyetierin, çok kere, büyük zararlı tesirlerini bildiğhniz için, fiat işnım tahliline mecburiyet Vardır. Kıthk ve bolluk, hiç şüphesiz, ötedenberi fiat ölçüsü, fiat temelidir. Bunu Firavunlar Mısır'mm Yusuf'u bile biliyordu. Fakat bu ölçü ve bu temel yanmda başka bir tesir de vardır, biz, onu, her vakit, unutuyoruz: Alıcıların, kullananlarm kud reti. İş, bu kadarla da, bununla da bitmiş olmaz. Buna kıt mahsulün yerini tutabilecek mahsuller de katılır. Fiatın başlıca bey temaHni sıra»ile yazahm: •'•'». : ^ •. millimilMIIIIIIIIIIIMIIIIIMmilMIIIIIIIIIHIIIIIII Mukavele yarından itibaRusya komünist fırkası kâtibi umumisinin Istanbula ren mer'iyete giriyor adamlar gönderdiği söyleniyor Atina 30 (Hususî) Atinada 9 • •«' mı Stalin, Troçki ve diğer muhaliflerile banşıyor * Yeni Türk, Yunan itilâfı Yeni tarihî tefrikamız limilllHIHIIIIIIIIIIIIimilllllllllllllllllMtllllllllllllllllllHIIIIIIIIIIKIIIMIII hürriyet, Ya olüm!,, Sultan Hamitle İttihat ve Terakkinin hataları 1878 den 1918 e kadar gecen 40 sene içinde kos koca Osmanlı Imparatorluğunu mahvetti Hiçbir iddiası olmıyan bu kitap, herhangi bakımdan, Makedonya meselesînin ne hücumu, ne de müdafaasıdır. Olsa olsa, Makedonya meselesinin ve o meseleyi doğuran hâdiselerin kendi tarihî seyirleri içinde, objektif bir tetkiki ve nihayet zavallı Rumeliyi hangi şartlar içinde ve Abdülhamitle İttihat ve Terakkinin hangi hatalan yüzünden kaybetti|imizin hulâsası olabilir. Her tarafın üzerinde okadar gürültü ettiği bir meseleyi olduğu şn'bi anlatmağa çahşırken, herhangi yanhş bir telâkkiye yer bırakmamak için, bu kısa izahı lüzumsuz görmedim. A. N. mayiftta imza edilen Türk • Yunan itilâfının hazirandan itrbaren mevkii tatbika vazedileceğine dair o • lan resmî teblig neşrolunmuştur. 1 hazirand'an itibaren Türk Yunan muahadenamesi mucibince teskil edilen ofis mesaisine başlıyacaktır. Üste borçlu Çıkacaklar! Gayrimiibadil işleri niçin intizama girmiyor? Gay.imübadiIIer takdiri kıymet komisyonunun dosyaları yann An karaya sevkolunacaktır. Stalin pat etmektedir. Rus amele sendikalanmn sabık reîsi Tomaki yoldaşın dahi be • yanname ile arzı inkıyat etmesi beklenmektedir. Bir fesat tertîbatına istirak ettiklerinden dolayı Si • biryaya nefyedilen Rimtire ile Syrzof yoldaşların bunları takiben af fedilecekleri tahmin olunuyor. M. Stalinin en şiddetli muhalıfi olan sabık harbiye komiseri M. Troçki ile dahi barışacağı söyleniyor. Hatta bu maksatla Stalin yol • daşm İstanbula, Troçki yoldasa hu • susî adamlar gönderdiği rivayet o • lunmaktadır^ Komiıyon, istihkakı yeni tahakkuk edenlere ait yüzde iki tevziatile meşgul olduğundan Ankaraya ne zaman gideceği henüz tesbit edilmemiştir. KomisyonoTaki gayrimübadUler cemiyeti murahhaslarından Esat Paşa dün Ankaraya hareket etmiş • tir. Cemiyetin idare heyeti komisyo • nun nakil işi sür'atle yapılması için yeniden Maliye Vekâleti nezdinde teşebbüsatta bulunmuştur. İdare heyeti, yüzde iki para tevziatı Ziraat Bankası tarafından yapılabileceğinden komisyonun nakli ne bu ışin rnani teşkil etmiyeceğini ileri sürmektedir. Cemiyet reisi Müştak Bey de bir haftaya kadar Ankaraya giderek, gayrimübadillere ait isler hakkında Vekâletle temas edecektir. Diğer taıraftan çok müşkül vaziyete düşen gayrimübadillerin bir kısmı hükumete müracaat ede • rek bugünkü sefaletlerine nihayet verecek kadar tedbir alınmasını istemişler ve herşeyi hükumetten beklediklerini bildirmislerdir. Yeni bono tevziatı ne zaman ya pılacağı malum değildir. Cemiyet idare heyetinin, komisyondaki mu • rahhaslarının miktarını, taKmatna • meye mugayir olarak mıntakaların mümessilleri olan beş aza yerine, ikiye indirmesi de şikâyetleri mu cip olmaktadır. Takdiri kıymet komisyonundaki eski mıntaka mümessillerinden Suphi Bey, gayrimübadillerin çektikleri sıkıntılardan bahsederek, ayda (20,000) lira kadar masrafı mucip olan şimdiki vaziyet devam ettiği takdirde gayrimübadillerin hiçbir • şey almamakla kalmıya>*ak hatta hükumete borçlu da çıkacaklarını söylemiştir. Yüzde iki tevziatından istifade edeceklerden taşrada bulunanlara ait 3000 lira mahallerine gönderilmiştir. Mütebaki 7000 lira burada verilmektedV. Gayrimübadillere ait emlâki meydana çıkaracak olan yeni tara~*a heyetleri işe başlamak üzeredir. Cemiyet bürosu Galatada Rıhtım hamnda müracaatleri kabule baş lamıştn. Başlangıç Tarih gösteriyor ki, mefhur Ber lin kongresinden sonra dahi, Os • manlı devleti, hatte Afrikadaki ko • ca Trablusgarbi hesaba katmadan, Işkodradan ta Basraya kadar uza nan büyük bir tmparatorluk halm • deydi. Fakat Abdül hamidm, cmayet derecesıne varan hamakati ve zah • mefsrzce kazanıl • mıs bir mirasm her nkıstıkça bir kıs [Bulgar komitacılan, işt» bu Incille tabanca ve kamanın mını rererek gü üstune el basarak yemin ederler. «Komitanın ya hürriyet. nünü gün etmek ya ölüm düsturuna sadık kalacağım. Sırlannı kimseye açmısiyasetidir, ki o bes yacağım, eğer ihanet edersem önümdeki şu iki silâhla cezamı yüz senede, rrril bulmağa ra7i olacağım'» derlerdi. ] yonlarca Türkün kanı pabasma ele geMurat Hüdavendigâr gibi, Yıldınm çirilmiş imparatoriuğu, millet hayatına Beyazıt gibi. tstanbalu ahp Şarkî Roma nisbetle göz açıp kapamak demek olan Impsratorhığunu yıkan ve yaüyz TUrk elli sene içinde, çökertti, yiktı, yok etti. İMabadi 4 ünrü Troeö Pariste çıkan Journal gazetesi nin Moskova muhabiri 26 mayıs tarihile gazetesine çektiği bir telgrafta diyor ki: « M. Stalinîn maiyyeti erkânı arasmda söylendiğine göre komü nist fırkası kâtibi umumisi bazı «iyasî hareketlerin neticesi olarak en anut siyasî hasımlarile bile barışmağa karar vermiştir. Vaktile komünist fırkasından çıkarılan Zino viyef ile Kamenef yoldaşların fır kaya tekrar kabul edilmeleri için beyanname neşretmiş olmaları Stalin yoldaş i!e fnrkanm sabık iki reisi arasında ihtilâf kalmadığını is 1 Bolluk, kıthk, 2 Alıcının, kullananının öde me kudreti, 3 Kıt ve pahalı mahsulün yerini tutan bol ve ucuz başka mah suller. 4 Mahsulün keyfiyeti, kalitesi, 5 Dış pazarda istihsal ve hukuk vaziyeti. Alıcının satın alma kudreti sıfıra doğru inmeğe başlamışsa mahsul darlığının fiat üzerindeki tesiri, vaziyetin çerçevesi dısarısma çıkamaz. Böyle vaziyetlerde ayni mahsulün yerini tutacak şeylere baş vurmak, pek tabiidir. Bir örnek: Bizde tütün çok kıttır. Fakat başka yerlerde de tütün yetişir ve ocada daha ucuz dur. Alıcı, bizden uzaklaşır ve ucuz tütün yetiştiren yere gider. Mahsu lün kalitesi de, bütün kıtlığa rağ tnen büyük bir rol oynar. Yılına göre kötü düşmüş bir mahsulün kıtlığı fiat yükselişinde tesirini gösteremez. Bundan «onra dış pazarın istihsal ve hukuk vaziyeti ge~ lir. Her ülkenin kendisine göre is Yeni teşkilâfla dıs lşletme tihsal kanunları vardır. Eğer bu ültayln edüeceği soylenen Hüsamettın Beyle ke firadan da gümrük ve istihsal sevahill mütecavire hatları müdürlüğüne vergisi alıyorsa daha çok fira veren getirılecek olan Bürhanettin Bey ham maddeden mümkün olduğu kaAnkara 30 (Telefonla) Yann dar kaçmak bir zarurettir. Yeni bir Mecliste Deniz ve hava b'careti umumî kanun, sırasına göre, ham madde nriidürlüğü teşkilâbna dair olan lâyiha ahşverişini, fiat teşekkülünün tememüzakere edilecektir. Lâyihanın esaslan linden değiştirebilir. Buna sanayi şunlardır: hayatına giren yenilikleri de kataMadde 1 Seyrisefain Müdiriyeti biliriz. Gene bir örnek gösterelim: Umumiyesmin sureti idaresi hakkm Avrupa'daki yeni hukuk vaziyeti, daki kanun ilga edilmiştir. Şimdiye katütünlerin işleme şeklini değiştir kadar Seyrisefin Müdiriyeti Umumiyemiştir. Çok fira veren tütünlerin alısmce idare edilmekte olan işlerden: cıları hemen yok gibidir. Bir zamanA Marmara, Karadeniz, Akdeniz, lar bol bol satılan fcırıA'lar artık padıs hatlan. zarda n kalmıştır. B tstanbu! ve civan iç hatlan ile Şimdi, gelelim, tütünlerimizin fiYalova, atlanna.. Maksadımiz burada, her C Fabrika ve havuzlar isleri ayn Türk mıntakası için ayrı ayrı fiat larak bu işlerle ayn ayn mesgul olmak göstermek değildir. Bu, alıcı ile save her biri hükmî şahsiyeti haiz buluntıcı arasmda halledilecek bir mesemak üzere deniz yoüan isletmesi, Akay ledir. Bizim anlatmak istediğimiz isletmesi, fabrika ve havuzlar tnüdürçey, % 200 nisbetinde bir fiat yüklükleri teşkil olımmuş, ve Seyrisefain selişinin mümkün olup olmadığını Idaresine mevdu bulunan İstanbul li araştırmaktır. El optürmek te ayn manında kılavuzluk, romorkörcülük ve bir iştir. Tütün kıtlığına ve onun nediğer Türkiye sahillerinde kılavuzluk işticesi olması icap eden fiat yükselişi leri de devlet inhisaraıa alınmıstir. meselesine girmeden önce, kendimi2 inci madde de Seyrisefain Idaresine ze soracağımız şeyler vardır: ait gemi, mebani, depo ve sairenin bu 1 Bu kıtlığı iç pazara göre mi, idarelere tktısat Vekâleti tarafmdan yoksa dış paazra göre mi muhakeme^ fsksinj edileceğine.dairdir. edryoruz ? İç pazara göre muhake Madde 3 2 inci madde niucilımce me ediyorsak, çıkardığımız neticeler deniz yollan ve Akay ısletmelerile fabbaştan başa yanlıştır. Dış pazara görika ve havuzlar müdürlüklerine devre düşünüyorsak, muhtelif yabancı redilecek mevcutlann kıymetleri bu »toklan hesaba katıyor muyuz? Katkanunun mer'iyeti tarihinden itibaren mıyorsak gene çok yanlış düşünü * .en çok 6 ay zarfmda Iktısat Vekâîetî tayoruz. rafından takdir ettinlecek ve bu kıy2 Köylünün elinde tütün kalmetler her müdürlüğün iptidaî serma • Af. NERMt yesîni teşkil edecektir. (Mabadi 2 inci sahifede) Madde 4 Deniz yollan ve Akay Bir ay sonra Seyrisefain de tarihe karışıyor! iîletmeleriîe fabrika ve havuzlar mü dürlükleri ticarî usullere göre idare olunur. 5 inci m*dde isletme müdürlerinin tktısat Vekâletinin inhası üzerine Heyeti Vekilece tayin olunacağrna dairdir. Madde 6 Deniz yollan ve Akay işletmeTerile fabrika ve havuzlar müdürlükleri memurlan halkla ojan muamelelerinde hususî müessese gibi muameje yapacaklardır. 7 inci madde işletme müdürlüklerine ait mallann devlet mah olduğıma da • irdir. 8 inci madde bu idarelerin yapacaklan bilânçolann Bütçe ve İktısat Encümenleri tarafından teşkil olnnacak umumî heyetçe tasdik edilecegine dairdir. 9 uncu madde işletme müdürlüklerinin bütçeleri hakkmdadır. Madde 10 Deniz yoHan ve Akay ve fabrika ve havuzlar idareleri Tevfik Rüştü B. dün geldi Hariciye Vekilimiz Boğazların tahkimine dair teklifimizin kabul ediîeceğinden ümitvar.. Cenevre'de toplanan silâhlan bırakma konferanstna istirak eden Hariciye vekilimiz Tevfik Rüştü Bey dün sabahki ekspresle sehrimize gelmistir. Tevfik Rüstü Bey Sirkeci istasyonunda İstanbul Valisi Muhittin, polis mü • dü>ü Fehmi Bevlerle birçok dostlan tarafmdan istikbal edilmiştir. Bir polis müfrezesi Vekil Beyi splâmlamıstır. Istayvondan doğruca Tokatlıyana giden Vekil Be^i Vali Muhittin Bey, Sovyet büvük elçisi M. Suriç, BoğazTar komisyonundaki Fransız murahhası M. Posi ve Türk Yunan muhtelith*fcem mahkemesi Kitaraf reisi M. Boeg ziya ref »>tmisl«>rdir. Tevfik Rüstü Bey kendisile görüşen bir muharririmize şu beyanatta bulun • muştnr. « BPiyorsunuz ki Cenevrede silâhlan bırak na konferansmda, Çanakka le ve Kar&deniz boğazlannda askerlikten tecrit edilen mıntakaların kaldınlması hakkındaki muhtıramız ikinci kı raate btrakıldı. Muhbra üzerindeki mü7.akerat Londra konferansma kadar Bugün Mecliste müzakere edilecek lâyihaya göre bu idarenin yerine 3 yeni müdürlük kaim olacak Tevfik ROştü Bey dün Sirkeci istasyonundan çıkarken mutlak bir neticeye varamıyacaktır. (Mdbadi 3 üncü sahifede) M. Rozveltin halazadesi dün gitti Kâzun Paşa geliyor Büyük Millet Meclisi Reisi Kâzun Paşanm önümüzdeki pazar günu, ailesile beraber Ankaradan sehrimize hareket edeceği haber verilmektedir.. A Borç para lâyihası Scjrisefaln idaresinin Topanedeki nezdinde birer murakıp bulunacalctır. Madde 1 1 Kılavuzluk ve romorkörcülük ile devlet reisine ait deniz vasrtalan her sene İktısat Vekâleti bütçesinde açılacak bir fash mahsusa mevzu tahsisatla idare olunur. Hasıl olacak kârlar hazineye verilecektir. Madde 1 3 Bu islerin yiirpmesi içîrT idare 500,000 liraya kadar' uzun va<M\ bir istikraz yapmağa mezundur. Madde 1 4 Seyrisefain İdaresinin 931 senesi nihayetme kadar. taayyün eden borçlan şu suretle ödenecektir: A lcra Vekilleri Heyeti kararlanna {Mabadi 6 mcı sahijede) Ankara 30 (Telefonla) Mali ye ve İktısat Encümenlerinden mü rekkep muhtelit encümen borç para lâyihasını tktısat Vekilînin huzuH le müzakere ve kabul etmiştir. Büyük Dil müsabakamız^ Yazı kabulüne devam ediyoruz. Fevkalâde alâka lie karşıIanmiiı • 61 an büyük dil müsabakamıza 8 hazirana kadar istirak edilebilir. Madarn Dcms ile erkek kıyafetindeki kadın arkadaşı seyahat otomobilleri onünde. ^ ~ köşede Madam Dons Amerikan Reisicumhuru Mister yalnız genç bir kadın arkadaşı re • Rozveltin halazadesi Madam Don • fakat etmektedir. Bu iki genç ve sun Anverstenberi bizzat kullandı • güzel kadın yalnız başına Halep, ğı bir otomobille sehrimize geldiği Suriye, Hindistan tarikile Singapura ni haber vermiştir. Madam Don&a (Mdbadi 2 mcf sahifede) J