13 Mayıs 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Büyük dil Müsabakası 3u çok ehemmiyetli mü sabakamizm taf silâtını yarin vereceğiz y Dokuzuncu sene: No. 3237 umhur f İSTANBUL CAĞALOGLU Telgraf ve mektup adresl: Cumhurlyet, tstanbul Posta kutusu: tstanbul, No 34« Telefon: Başmuaarrir: 22366, Tahrlr müdürfl: 23236. tdare müdurü: 22365, Matbaa: 20472 Cumartesi 13 Mayıs 933 Bu çok ehemmiyetli mü * sabakamîzm tafsilatînî> yarin verecegiz Büyük dil Müsabakası Umumî harp ile İstiklâl harbinin Haddi fasılında Gazi ix yakm tarihimizin bilmraedik noktaıı, takdir edilmedik tarafı kalmamıstır zannmda bulunmakta hata ediyormuşuz. tnküâpçı bir nesfl olarak noksan bıraktı™ımız bir ciheti şimdi daha iyi görüyoruz: Tarihimizi fcerkes için kanaat verici bir derinleştirme Oe en kat'î sarette tesis etmeğe kâfi bir itma fle çauşm&mışızdır. Bir kısım insanlar olarak bîzim onu bütün teferrnat ve tafsilâtfle bilmekliğimiz, hâdiselerin içinde yaşaımş olmaklığımızdao ; îleri gelir. Hâd se!ere bizler kadar yakmdan temat etmemiş kimseler ne yapnnlar? Sıran geluıce bilenler izah ederler deniiebilir ama hergün hayata katılan yeni nesillere hikâye kabilmden izahlar kifayet edemez. Hele gelecek nesillere bu izahlan verecek bilkinler de bulunamaz. Hulâsa vakit kaybetmeksi*m yakm tarihimizi çok esash bir tetidkte tedvin etmek ihtiyacı kat'idir. Kâzım Karabekir Paşanın yazmakta olduğu mektuplardan birinde kendi sinm mötareke iptidalarmda tstanbulda Mustafa Kemal Ps. Hz. nin Ahmet Rıza Bey rfyasetinde bir kabineye Harbiye Nazın olarak dahil olmak ve Karabekir Paşayı da bu hükumete istirak ettirmek îstediğinden haberdar olduğunu kaydederek bu fikri çok mahznrlu ve memleketm halâsı hesabma her Hirlü ümitleri mahvedici buîduğunu, fikir ve kanaatini bu suretle izhar eylemiş oldu • ğunu söylüyor. Kâzım Karabekir Paşanın 1919 marti iptidalanna koyduğu bu fikrin bu halüe tarihi aydmlatacak yerde daha ziyade karanhklastıracağı meydanda bir «eydir. Meselenin hakikatini Kâzım Karpbekir Paşa hakkile ve etrafile biiir mi bilmeyiz. Bizce haber, teferruat ve tafsilâtmda tashihe ntuhtaç noktalarile beraber Tiirk vatanına nisbetle Gazi Mustafa Kemalin ©tedenberi ovnamak kanaatmde bulınv duğu büyük rolle alâkadar çok şamfl bir mevzuu alâk?dar eder. Bu vesile »*. t«k>«u v*™,;T » i . ı . . . ı^ M»»tafa Ke Millî Mücadele münakaşası Kâzım Karabekir Pş.nın dördüncü mektubu Sabık Şark cephesi kumandanı Erzurumdaki ter tibat ve faaliyetleri ile bazı hatıralarını anlatıyor [Kâzım Karabekir Paşa dördüncü mektubunu da gönderdi. Sabık Şark cephesi kvtmandanının Erza rumdaki bazı hatıralarını ve faali yetlerim nakletmekte olduğu bu mektaba aynen dercediyoruz.] Vaşingtondan Boş döndü diye... M. Heryo ile M. Daladi yenin araları açıldı! Celâl Bey dün sabah geldi M. Çaldaris, Mecliste itilâfa dair izahat verdi M. Venizelosla diğer îırka reisleri, bizimle aktedilen ticaret mukavelesini tasvip ettiler Atmada mertı leketimizle Yuna nanistan arasmda iyi şeraitli bir itilâfname imzala mağa muvaffak olan tktısat Vekilimiz Celâl Beyle Hariciye Vekâleti Müsteşan Numan ve Harici Ticarel Ofisi Müdürü Cemal Beyler dün Seyrisefainin An kara vapurile şehrimize gelmişler dir. tktısat VekiK Celâl Bey Galata nhbmmda Vali ve Belediye Reisi Mu» t u a t Vekül Oelâl Bey kendllerini ıstlkbal edenlerle beraber bi Beylerle ticaret âlenune mensup bir hittm Bey, Uçüncü Kolordu Kuman çok zevat ve dostlan tarafından istikdanı Şükrii Naili Pasa, Cumhuriyet Haflc bal edOmişlerdir. Fırkası Vilâyet tdare Heyeti Reisi CevCelâl Bey nhtıma çıküğı vakh halk det Kerim, tstanbul Polis Müdürü Fehmi, Seyrisefain umum müdürü Sadullah, tarafmdan alkışlanmışbr. Ticaret Odası reisi Nemlizade MHhat, tkfasat Vekilimiz Numan Beyle betş Bankası umumî müdir vekili Muamraber bu aksamki trenle Ankaraya hamer, LJman şirketi umumî mâdüru reket edecektir. Hamdi.Ticaret Odası umumî kâtibi Veh 3 üncü sahifede) Dördüncü mektup Erzurum ve Sivas kongreleri Erenkoy: 12/5/933 19 nisan 335 te Trabzona çıktnn. Barutçuzade Ahmet Eefndi riyasetin deki muhafazai hukuk heyetine tasav • vurlanmı anlattım ve bir nam altmda bütün Şarkta birlesmek hususundaki f3c rimi söyledim. tngiliz donanmasmm tesirinden korktuklannı söylediler. Açık şehirlere karşı bir şey yapamıyacağmı Harbi Umumiyi misal göstererek, Rus donanması sehri yakmadığı halde daha medenî bir milletin donanması neden yaksuı dedün ve Yunan v&purla . rile gelmekte olan Rura nrahadrleri ve tngiliz erkâni harbiyesi harttasının tes • bit ettiği (bu haritayı bir yaverim Pangaltı lngüiz karargâhmda görmüstü ) hududu anlatarak fikrimle yürümezlerse Ermeni veya Rum sahrlart altmda namus ve hayatlannC mahvolacagmı izah ederek ikna ettim. Benden aynlmıya caklanna söz verdüer. 3 mayıs 335 ( 1 9 1 9 ) da Erzunma geldim. Hoca Raif Efendi riyasetmdeki Erzurum Müdafaai hukuk heyetile de bu millî esaslarda samimî görüstiim. Trabzonda tngiliz donenmasmdan korkulduğu gibi burada dahi ordunun tahliye veya terhisinden korkuldutumı Raif Efendi söyledi. Ben buna kat'iyyen meydan vermiyeceğimi ve Erzurumun sarkinda ölmedikçc Er> znrumun tahliye edilmıyeceğînr ve ordunun terhisi mevzuu bahsoimıyacagını söyledim ve kendilerinden su ricada buhtndum: t ransanın eski Başvekılı M Edvar Heryo ve şlmdikl Başvekıl M Edvar Daladiye Paris 12 (A.A.) Echo de Paris gazetesinin verdiği bir habere göre Başvekil M. Daladie ile M. Heryo arasındaki şahsî münasebetler, M. Heryonun Vaçingtonda M. Rozvelt ile yaptığı konuşmaların verdiği menfi neticeden dolayi gerginlesmis, vahamet peyda etmiştir. Harp borçlanna ait olup geçen birinci kânunda ödenmesi lâzım gelirken tediyesi geri bırakılmıs olan taksitin tesviyesine mezuniyet al mak ve 15 haziran taksitini tecil ettirmek için hükumete taraftar ve muzahir gruplarla tnüzak«relere girisilmistir. KâS&n Karabekir Pa?anuı Şark kumandanı lken alınmıg bir resıni « Şarkî vilâyetlerin teşekküllerinin birleştirilmesi ve silâh teslim etroemek ve maruz kalacağunız tecavüzlere karşı ( Mabadi 6 mcı sahitede ) M. Venizelos Mes'ul mü? Yunan meclisinde şiddetli münakaçalar oldu Atina 12 (Hu «u*î) Mecli sin tatili hakkındaki hükumet teklifi okunur okunmaz bütün rauhalefet lider leri sırasale söze baslıyarak hükumetin teklifini siddetle reddet • mişlerdir. Liderler M. Metak sasın M. VenizeVenizelos losun, Plaathaa darbei hükumetinden mes'ul tutulma sma daâr teklifinin hemen müzakere edilmesini istemislerdir. Mecli* yarın toplanmak üzere dağılmıştır. Harbiye nazın M. Kondilis Jeneral Metaksas teklifinin elhindedir ve M. Venizelosun Plastiras hareketinde methaldar olduğuna dair deliller bulunduğunu söylemiftir. Hükumet fırkasımn en itilâfgiriz meb'uslan siddetli tecavüz arzulan gösterdiklerinden müzakerat pek hararetli olmuştur. 4 üncü 8ahifemizde Şebin Karahisar meb'usu Vasfi Raşit Beyin Kâzım Karabekir Paşanın açtığı münaka&a hakkındaki mü • him makalesini okuyunuz. Tıbbiyeliler bayramı çok parlak ve heyecanlı oldu Türk tababetinin bu şerefli günü parlak merasimîe kutlulandı, gece bir balo verildi malde bizim şahsan v* y"âfcmdan kendisrai taıudığimız yirmi iki senedenberi hiç değişmiyen ayni hüvîyet ve kabiliyet vardır. Ozamanki kolağası Mustafa Kemal neydise ogunden hugüne kadar geçen bütfin Mustafa Kemaller ve simdiki Cumhurreisi Gazi Mustafa Kemal heo odur. Değismek söyle dursun, en küçiik zerresinde bile istifrai bozmıyar. bir «ahsryet. Eğer dediğimiz tarih yazılırsa Türk ordulan başkumandanlığını deruhde et. tikten sonra behemehal gelebe temin edeceğini en açık ve en kat'î lisanla ilân ederek Sakaryaya giden bu Türk askerUk dâhisinin orada: Hattı müdafaa yok, sathı müdafaa vardır. Diye icat ettiğı ve zaferini onun üstüne istinat ettirdiği kaideye cütler tahsisi lâzım gelecektir. Mustafa Kemale göre vatana ifa edilecek hizmetler için zaman ve mekân itibarile behemehal hususî şeraitm tekemmülünü beklemeğe ibtiyaç yokhır. Vatana hizmet etmek istiyecek adam her zemmde ve her zamanda fırsah kulağından yakakyarikk işini dirayetle, ehliyetle ve muvaffakiyetle görmeğe başlamıs olabilir. tşte kendi hıîkatinde merkuz olan bu kanaat sevkiledir ki Mustafa Kemal Pasayı Umumî Harple îstiklâl Harbinin haddi fasılmda dahi inisiyativ (İnitiativ) sahibi olarak görürüz. Bu inisiyativin mahiyetini iyi anhyabilmek için daha evvel Mustafa KemaİİR Umumî Harp hakkınd^ki noktai nararmı ve Türkiyenın o umumî badiredeki mevkiine dair ne düşündüğünü bihnek lâzundır. Mustafa Kemal Umumî Harpte bizim zümrenin askerHkçe yanhş yolda oldugundan ve giderek içinden çıkılamıyacak tehJikelere uğnyabfleceğinden en hafif tabiri ile söyrayoruz kuvvetle ve ciddî surette şüphelenmişti. Bu manzume ıçinde Türkiyenin mevkiine gelince, memleketimiz kuvvetlerinin birçok yerlerde nahak yere israf edildiğine kanidi Bilmiyoruz nereden geUp nereye giderken bir tstanbul geçismde kendisüe görüşmüş • tüfc. Kibrit çöplerinden terldp ettiği karşılıkli kuvve'lerle bize Sankamış hezimetimizi bir izsh edişi ' ardı ki hâlâ toylerimiz urpererek hatırlartz... . Bununla berah«>r Umumî Harpte en değerli ve en muvaffakiyetlî vazifelerhı kendisi tarafmdap yapılmış olduğunu bilmiyen yoktur. Vatanın hayat ve mematını n.evzuu bah;ettiren muazzam bir macerada kendisi seyirci bk münekkit vaziyı'mde kalsbi>cek adam değildi. Umumî Harp sâniklene «ürüklene nihayet mukadder dtyebilecipimiz çık • m»ıma doğru gidivordu. Suriye ordularmiD ricati üzerrae czamanın hükumetise Mnstafa Kemal tarafmdan gondetflen raporîtr sık«i*âk ve s.yaset nokta Dünkü lik maçları Fenerbahçe, Vefayı 2 1 mağföp etti, Galatasaray da Beykozla 1 1 e berabere kaldı Tıobıyelıler bayramına lştirak edenler Tıp fakültesl konferans salontmde Tıbbiyeliler bayramlarını dun çok heyecanlı bir şekilde kutluladılar. Tıp fakültemizin bir asrı geçen hayatının yıldönümü, büyük tezahürlere vesile oldu. Bu seneki bayramı evvelkilerinden ayıran bir hususi yet, ayni zamanda, 8 asırhk Türk tababetinin bir bayramı olarak da tes'it edilmesindeydi. ö ğ l e d e n sonra Fakültenin yalnıc konferans salonu değil, koridorları, hatta dış methali de hıncahmç dolmuştu. Yaşh ve tanınmış doktorla nmızdan baslıyarak, F&külte profe•örleri, Tıbbiyeliler, DarülfiinunuB diğer şubelerinden geltniş olan he* yetlerle bunlann aileleri ve hatta da* (Lutfen sahıfeyi çeviriniz) Maksim Gorgi bugün Şehrimize geliyor Ankara 12 (Telefonla) Maruf Rus edibi Maksim Gorgi yarın «bu~ gün» ttalyadan tstanbula gelecek thr. Maksim Gorgi tstanbulda dört bes gün kadar kalacaktır. Rus sefiri Suriç yoldas, Maksim Gorğiyi karşılamak üzere bu akşam tstanbula hareket etmiştir. Fenerbahçenln sağ içi Muzaffer, Vefa ka lecisinta müdahaleslne ragmen gol yapıyor nıııııııııııııııııııiMiıııııııııııiHinııııııııııııııııııııııııııiHiııııııııııııiHiıııııııııııııımiMiihıiıııııiıııııııııııiHiıııcnıııııııııııuıiHiıııııumnııııııım' Cumhuriyet likinde F. bahçe şampiyon oldu Dün Fenerbahçe ve Taksim stadyotnlannda yapılan lik maçları, sayani dikkat neticeler vermiştir. Fesmdan tarihin şaheser diye kaydedeceği nadiı ve derin f W;slerdir. tste lttihat ve Terakki hükumetı bn şe^Jt içindedir ki mntareke tekıif ederek ve kendisinden sonraki idareyi mehma emken tasarlayıp tanzrm ve temn ettiği zanTtmda bulunarak s^bneden çekilmişti. Bu tasarlamaya göre kabine reisi lzzet Pasa olacakr, Biz bu noktad* hatırlıyoruz ki Mustafa Kemal Pasa cenup bududundan çektiği bir telgra'name ile !zzet Pasayı hükumet te^kilinde teşçi ile beraber kendisinin Harbiye Nazırhğına namzetliğmi açık koymustur. Bu tesebbüsün mütevazı bir namietlikten ileri olduğunu söyliyebilim. lzzet Paşanın ozaman böyle bir kuvvetten stiane yerine i«tigna göstermiş o'ması elbet fahiş bir hata idi. Nitekim tzzet Paşa kendi başma iktidar mevkünde yirmi bes gün zor tutunabildi. tzzet Pasanm yerine getirilen Tevfik Pasaya o zamının meclisi meb'usanı ademi itimat beyan etmehydi, ve Gazi bs ademi itimadın gosterihnesini isti . yordu. Meç&s bu v&zîfeyî yapamamaUa nerbahç* Vefa müsabakasında Fen«rbahç«liler 1 2 galip gelmisler, Galatasaray da Beykozla 1 1 berabere kalmıştır. Fenerbahçe Vefa maçı, mahiyeti itibarile çok sayani dikkat ol {Mabadi 6 tncı sahifede) " memleketin uğradıgı felâketlere kapıyı daha fazla açmış oldu. Umumî Harbin vâsıl oîduğu çekilde muhtemel neticelerini evvelden görmiiş olan Gazi, bu safhanm nasıl kapahlacağı ve yeni devrm nasıl baslamasi lâzım geldiği hakkında şiiphesiz muvaffakiyetle tahakkuk ettirilecek dusüncelerrn en salâhiyettar mümessili idi. Aradan seneler geçtikten sonra bu Harbiye Nezareti meseiesini kendisinden sonra o zaman ondan ne faydalar ümit ettiğini öğrenmek isismiştik. Gazi fazla düşünmeğe lâzum görmeksizin: Benim o zaman dahi Harbiye Nazın olarak dahil olacağım bir hukumetin aktedeceği mütareke Öyle olamaz ve onun tatbikatı b.zi bilâhare bu kadar müşkülâta uğratmıs bulunamazdı. Daha tstanbulda iken hükumete istirakim mihnkun olsaydı millî halâs işi daha oradan kuvvetle başlamıs olurdu. Cevabını verdi, kİ buna bizimle beraber nmumen de inanmak için Gazinin sonra yoktan yarattığı harikalan gorBÜS olmak kâfidir. Bakırköy Bez f abrikası nıııınMiıııtnııııııııııııııiııııiııııııııııııııınıııııı ıııımııııııııııııııııııııımıııııiııııııııiımııııııiıııiHuııııııııııııımııııııımMiıımınıııımııııtınııı Lehistan sef iri dün gece vef at etti Ankara 12 ( A . A . ) Polonya Bü yük elçisi M. Casimir Olshofski bu akşam saat 19/45 te elçüik binasmda kalp jektesinden vefat etmiştir. Meclis Reisi Kâzım, Başvekjl ifcmet Paşalar Hazeratı ile Hariciye Vekâleti Vekili Şükrii Kaya Bey namma kalemi mah»us müdür vekili bu akşam hususî ziyaretlerinde sefirin ailesine taziyette bulunmuşlardır. < N Bu yaz tevsi edilerek senevî 1,52 milyon arasm daki imalâtı 79 milyon metreye çıkanlacaktır Şurayı Devlet hakkında bir tetkik tecrübesi Bu mühim makale se^isi nin ikincisi bugün 3 üncü sahtfemizdedir. Bakırköy Bez fabrücasının Ipllk eğiren kısmmdan bir manzara De fabrika mudurü Pazlı Bey Devlet fabrikalarmm en mühimlerindenbiri olan Bakırköy Bez fabrikasınm tevsiine karar verihniştir. Bakırköy fabrikası, Türkiyenin en eski fabrikalanndandır. Temeli 184647 senelerinde atılmış olan bu müessese memleketi mizde açılan ilk bez fabrikasıdır. 1850, de ilk makmeleri gelmiş ve ise başlamıştır. Fabrikayı kuran Sultan Meeit (Mabadi 6 \ncı sahifede) Çocuk sahifesi Bugün S inei sahifede YUNUS NADİ J