9 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Hayat Ansiklopedisi ?7 inci cüzü çıktı Ookuzuncu sene: No. 3175 umhunyet İSTANBUL CAGALOGLU Telgraf ve mektup adresJ: Cumhnrlyet taanbtf Porta fcutusu: Istanbul, No S t K> Telefon: Baçmuharrtr: «3W. Tahrir mudürfl: 23336 tdare müdüru: 22366. Matbaa: 20472 P p r S P m h p ft ÇCIIIUC 9 Mftrt mai l Ankara 8 (A. A.) T. D. T. C. Umumî Kâtipliginden: Türk Dili Tetkik Cemiyeti Umumî merkez heyeti 78/3/933 gecesi Hami Reisimiz Gazi Mustafa Kemal Hz. nin yüksek riyasetleri alhnda C. H. F. Umumî Kâtibi Recep ve Maarif Vekili Dr. Reşit Galip ve Riyaseticumhur Umumî Kâtibi Hikmet Beylerin de huzurlarile fevkalâde bir toplanma yapmışbr. Bu toplan mada cemiyetin çahşma koüannm şimdiye kadar yaphklan işlerden Hami Reis Hazretlerine malumat arzedilmiş ve osmanlıcadan türkçeye karşılıklar arashrma programı ve esaslan da kararlaşttrılmıştır. Ankara 8 ( A . A . ) T. D. T. Cemiyeti Umumi Kâtipliginden: Türk Dili Tetkik Cemiyeti Umuroi merkez heyeti bugünkü yazı ve konuş* ma dilinde kullandan arapça ve farisice kelimelerin türkçe karşılıklanni en kısa yoldan ve az zamanda bulmak işini yurttaşlarm yardimile başarmak "^•^^ ^ ^ ^ ^ ^ ^^^s^^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ~^s^^" Kadın erkekle Bir olabilir mi? Anketimize yazılarımızın çokluğundan dolayı, yanndan itibaren başlıyacajız. Yunan Kabinesini M. Caldaris Teskil Edivor Tacirlerimiz Konuşmentoîardan Müşteki ve mutazarrir... Hîç hatıra gelmiyen bir mes'ele: Deniz yolile ve ecnebi vapurlarile dış ticarete gönderdiğimiz mallann vapur aeetnaları tarafından nakliye senetleri türkçe olabilir tni, olamaz mı?. Biz adına ticaret dilinde konuşmento denilen bu nakliye senetlerini ya vapurlann mensup olduklan milletler dilinde yazılmış bir vesika ve yahut beynelmilel taamül ilr hangi lisanda oiursa olsun her haide mu ayyen formüller dairesinde tertip edilmiş bir varaka diye telâkki ederdik. Halbuki, bilmemek ayıp değil, şhndi bayretle öğrendiğimize göre konaşmento denilen nesne ne o imiş, ne de bu. Bu biraz keyfe gore uy durulmuş ve nahncı keseri gibi hep onu uyduranlarm lehine yontan bir senetmiş. Hele bu konuşmentolann şerait kummı pek âlâ türkçe ile de yazan bir sühın ilâve etmek hem mümkün, hem de daha iyisi Ii zmunif. Şimdiye kadar boyle h'r sey olmaması şöyle dursun, bu makalede hatta onun hatıra dahi gelmemiş oldujhınu söyliyerek söze başladık. Anlatalım: Konuşmentoya biz nakliye senedi dedik, buna hamule yük »enedi dahi denilebilir. Buradan meseli Anvers'e, Hamburg'a göndermek üsere vapura yüklettiginiz bir mal için vapur accntası size bir konuşmento verir. Şebadetnameye benzer koskocaman, kerli ferli, süslü ve şatafath bir kâ«rttır. Onun muayyen yerlerine, yüklenen yük, onu yükleten adam veya şirketin itmi, malın nereye ve kitne sjönderil4igi v« «suktarı yazıhdır. Bu kâgı • jsitn üst tarafı tpîirçeeitc yacılarla . matbu bir sürü muhteviyattan teşekkül eder. Bu muhteviyat kâh fu lisanda, kâh bu lisanda ve baran da bir kaç Iitanda yazılmıştir. Biz bütiin konuşmentolarda bu ferait yazılarınm aşağı yukan avni feyler olacağını zannederdik. Işte bu doğru değilmis. Dikkatli taeirlerimizden bazılarının maruz kaldıklan zararlar sonunda yaptıklart araştırma larla vâsıl olduklan bu hakikati cümlenin bilmesi lâzımdır. Konuşmento kâğıtlarının arkalarlnı dolduran bu ince yazılar meğer her kumpanyanın ve hatta her vapur acentasımn ekseriyetle kendiliginden tertip etmiş olduzu bir takım serait imis. Mes'ele şu: Konuşmento deniz yolile bir yerden diğer yere götürülecek bir malın nakliye veya hamule senedidir. Bu mal gönderenle mal nakleden arasında bir nevi mukaveledir. ö y l e olınıca mukave lenin muhteviyatından iki tarafın da haberdar olmaları ve onun şeraiti üzerinde mutabık bulunmalan pek bedihi bir zaruret olmaz mı? tş böyle bir tahlile tâbi tutulunca o zaruret işte bu derece bask bir hakikat oluyor ama maatteessrf muamele şimdiye kadar bunun tama men aksine olarak cereyan etmiş, yani konuşmentolar yalnız vapur kumpanya veya acentalarmm keyiflerine jröre tanzim ve tatbik edile gelmistir. Bazı dikkatli tacalerin gördükleri zararlar neticesi olarak yaptıkları tetkiklere nazaran vapur kumpanya ve bilhassa acentalannın bu keyfî hareketlerinden dolayı memleketimizin bu yüzden pek çok ziyan gormüş ve görmekte olduğuna hiikmetmek lâzım geliyor. Buradan meselâ Marmotanya kumpanyasının tslanda vapuruna Liverpol için bin tonluk bir mal yükletsem de şu neticelerle karşılaş sam: 1 Buradan Liverpol'a azamî yirmi günde gidebilecek olan malım oraya bir ay sonra dahi varmamış bulunuyor. 2 Haber alıyorum ki vapur Yunanistan'ı geçtikten sonra aldığı bir emirle Hindistan seferine gidiyor. 3 öğreniyorum ki tslanda va puru benim malımı Süveyş'e çıkarmıştır. 4 Kumpanya bana diyor ki mahnızi oradan gececçk trlanda vapuru ahp götürecek. Bütün bu ihtimalletin muhtelif ve bazan kuvvetli zararlarından beni vikaye edecek ne idi ? Bir nakliye mukavelesi, yani konuşmento değil mi? Konusmentoyu ahp vapur acentasına gidiyor ve şikâyet ediyorum. YUNUS NADİ (Uabadi 2 inci sahifede) Dil işi için Gazi Hz. ninj Ceneral Plastras tevkif edilecek, fakat riyasetinde bir içtima Kullandıgımız arapça ve farisice kelimelerin karj bulunamıyor, arkadaşlan tutuldu şılıklarını bulmak için halk arasında bir anket Yeni kabinede Jeneral Kondüis Harbiye Nazırı olacak, Jeneral Otoneos idareyi Çaldaris'e devre hazırlamyor Atina 8 ( A . A . ) ReUicumhnr, M. Çaldaris'i yeni kabmeyi teşkile memur etmiştir. M. Caldaris Başvekil oluyor açılmasına karar verildi üzere geniş bir anket açmağa ka«r vermiştir. Bu anket için şimdiden S«mi Beyin Kamuıu TSrk'î ath lug.ti temel tutulmuştur. Bu lugatte bulunan sözlerden bugünkü konuşmamızda ve yazmamızda kallanıhnakta olan armpça ve farisice ketimeler taranarak bunlardan karşdıklan aranacak olanlar birbiri ardmca Ksteler halmde her cün ajans, radyo ve gazetelerle bildirSe • cektir. Bu anketin Sç ayda sonn aunroaga çalışüacaktır. T. D. T. Cemiyeti Vo ankete gelecek cevaplar üzerinde ça lışarnt kısa bir zamanda ya» yazan lann v* haBcm kolayhkla aradıgm bulabüecegi bir osmanlıcadan törk çeye karşıhk kılavuzu ortaya koya cakbr. Ea stln ve en yakm dü Ibtrra amızı karşılamak için açüan bo an keta ajans, radyo, gazete ve mecmaa gibi bütün yayma vasıtalannm •«•• »«ve ortak olacaklanna inanmnz vardır. Anket maddeleri bütün gazetelerin ( Uabadi 2 inci sahifede ' ~^^^^^ ~^^~~ ^^^~~ • • M. Çaldarig çalıştyor Atina 8 ( A . A . ) Atina ajansından: M. Caldaris, şimdiki kabineye halef olacak olan brr kabine teşkü etmek için kendi fırkasından mtibap edilmiş olan bütün meb'uslann Atina'ya gehnelerini beklemekte olduğunu soylemiştir. Jeneral Othoneos, iktidar mevkiinin M. Çaldaris'e tevdii hususunun mon • hasıran mumaileyh ile Reisicumhur M. Zahnis'in arzusuna bağlı olduğunu söylemiştir. çok tSfekltr, iki mitralyöz, 300 kurşun bnİBiııştuı. Hndut memurlanna, Jeneralm kaçmasvna mâni ohnalan emri verilmîştir. Joaerahn arkadaşlanndan iki mira lay tevkif edihniştir. Plattrat'ın affı için bir maracaat Atina 8 (Hususî) Jeneral Plastras'm arredihnesi için hükumete vaki olan müracaate Jeneral Otoneos red cevabt vermiştir. Janeral Plastras'm tayyare ktasyomında gorSldüğS şayi olmuşsa da bu haber bilâbara tahakkuk etmemiştir. ^•yen gün Atina'da yapılan mitingde yaralananlann akrabası Jeneral Plavtras'ı ele geçirene mükafat veril • » e k fizere Atina Bankasına elli bin OT*aliRn icoymuşiardn*. M. Caldaris'in bir beyannameti Atina 8 ( H u s u s i ) Ekseriyet fırkasi reisi M. Caldaris, kendi imzasile neşrettiği beyannameyi vilâyetlere tamim edilmek üzere Başveldle vermiş tir. M. Çaldaris bu beyannames'rde aha'iyi sSkuna ye Jeneral Otoneos hü • knmetinin emirlerini üaya davet et • mektedir. Başvekil Jeneral Oteneot, M. Çaldaris'in bu beyannamesinden dolayı kendisine teşekkür ettikten sonra riyateti •Itmda buhınan bîikumea* kcndisinc devretmefe hazır bulundugunu bildimıiştir. M. Çaldaris bu teklife evrelce Jeneral Kondilk il« Metaksas'm Atina'ya avdetinde cevap verecegini soylemis iken bugün gayrimes'ul kimselerin ika edecekleri müşkülâhn önune geçmek üzere h ' ımet teşkîl etmegi kabul ettigini bilairmîftir. 7eni kabinede harbive nasm olacafı bUdlrüen Jeneral KondlHs cegi tahmm olunmaktadır. Yeni kabinede Harbiye ve Münakalât Nazın Jeneral KondiEs, Dahiliye Nazın Jeneral Metaksas, Bahriye Nazın Amiral Hacı Kiryakos, MaKy* Nazm Maksimos ve Hariciye Nazın M. Rallîs olacaktır. M. Venizelos tiyati hayattan çekilmiyor Atina 8 (Hnsuaî) M . Venizelos barah siyasiyeden çekflecegi hakkındaIrî şayialan tekzip ederek vatanına karşı olan vazifesini sonuna kadar ifa edecegtni, bürriyetperverler nrkasram riy«y*n4e ratahalif ftrka reisi olarak ç»nşacagım söytemifttr. Orta Anadolu, sanayi JI olacak Kayseri'de bir mensucat, Sıvas'ta feir şeker fabrikası yapılacak ^m^ ^^m^r^ Asli çıkmtyan bir sayia Atina 8 (Hususî) Plastras frtilâlinin mes'ullerinden olarak M. Veni zelot'un sorguya çeküeceği hakkmda bu sabah deveran eden şayialar şimdiye kadar tahakkuk etmemiştir. Jeneral Plattra* tevkif edilecek Atina 8 ( A . A . ) Adlî makamat, vatani hiyanetle itham edilen ve hâlâ nerede oldugu bilinemiyen Plastras'm tevkifini emretrrriştir. Mumaileyhin ikametgahmda yapılan araştırmalar neticesinde gizli bir silâh deposu meydana çıkanlmışhr. Polis evinde araşbrma yapmış, bir Yeni kabine Atina 8 (Hosusi) Ekseriyet fır kâsı reisi M. Çaldaris tarafından teşkil edilecek hiikâmetin bugün yemin ede Atina'da bir nümayif Atina 8 ( A . A . ) Dün akşam Kanunu Esasi meydanında tam bir sükun (Mabadi 4 üncü sahifede) Rusya, Alnıan Başvekili| y Atina'dan geçti Hitler^i protesto ettî Tevfik Rüştü B., M. VeniDanzig mintakasından dolayı Almanya ile Lehistan arasında mes'ele çıkıyor Almanya Imparatorluk Bayrağını kabul edecek Berlin 8 (A.A) Havas ajansı bildviyor: Sovvet Rusya sefir. M. Hitler'm spor saraymda irat etmiş oldugu nutukta Rusya'nm ürtısadî, içtimaî ve siyasî sistemi ile vaziyeta' aleyhine soylemis oldaka mütecavizane sözleri Aiman Hariciye Nezareti nezdmde protesto etmişttr. Harici e zelos'la ve yeni Başveki! M. Çaîdarisie görüştü Atina 8 (A.A.) Hariciye Vekİli Tevfik Rüştü Bey Cenevre'den döner ken Atina'va usramif, istasyonda Haridye Nazın M. Mavroudis tarafından kar Sauayî merkezl hallne konulacak olan Or ta Aİıadolu İle iki büyuk fabrik* yapılaeak süanmıstır. Tevfik Rüştü Bey öğle ye olan Kayserl ve Sıvaa'tan birer manzara: Aşagıda Kaysertiıln lç kalesl, vukanda Sivas Hükfl met konaftı megini M. Venizelos nezdinde yemistir. dermek diledim. cKayseri» ve «Srvas»öğleden sonra M. Mavroudis ile M. tktuat Veküi Celâl Beyle beraber, U geçen ikifcr gunlük bir gezkıtideki Tsaldaris'i ziyaret eyliyecek, akşam AnKayseri, Biinyan ve Stvaa'a kadar duygulanrnı, kaygılanmı saçrp dokmek kara'ya hareket edecektir. bir tetkik teyahati yapmış olan t* Gazeteler, Tevfik Rüstü Beyi Ati • mir meb'utu Hamdi Bey, gazetemiz istedim. Kayseri ve Sıvas pek çok vaiçin aşağıdaki mektubu yazmışttr. na'da yaptıgı görüşmelerin iki millet atandaşm bildiği ve gördüğü yerlerdir. rasındaki dostlugun ne sağlam temel • Hamdi Beyin bu mühim mektubunu Bu, Kayseri'ye nçunca gidişimdir. Sı dercediyoruz: Ier üzerme kurulmuş olduğunu bir daha vas'ı henfiz yenî gord&n. Bu seyahatm lipîn» •"azmaktadır. iMabadt 4 üncü «Cumhuriyet» e aıvas tan selâm gön «Uumnunyet» e Sıvas'tan seıam gonw»»«>~~ » ~.~ / Lehittan, Danzing ve Almanya Berlin 8 (A.A.) Danzig mıntakasmdaki Westerplatte'de Leh muhafaza kıtaahnın takviyesi ve mühimmat de po edi'mesi aleyhinde bir hareket gö rüunektedir. Bu mühimmatın Wes terplatte'de değü Gdynia'da pek âlâ tesis ednebıleceiine kani olan Almanya Danzig'in Milletler Cemiyeti nezdmde yapacağı protestoya müzaheret ede cekbr. Terki tes'ihat konferansının akibeti ııııiıııııııııınnnıtıııııı Almanya împaratorluk bayrağtnt istiyor Berlin 8 (A.A.) Millİ Oain xaferinden mütevellit memnuniyet hal kın büyük bir kısmmda gittikçe daha mühim bir surette tezahür etmektedir. Tekmil Alman şehirleri ve bilhassa Berlin Beyaz • Knmızı Sryah ve milliyetperver sosyalist bayraklarile donanmışbr. Her tarafta, sokaklarda, mızıkaiar çalmakU, millî şarkılar söylemekte, nutuklar irat edOmekte ve hükumete sadakat yeminleri il« resmi gecitler ve teza hurat yapılnuıktadır. Bütün bu tezahürIer tam bir sükun ve intizam dahüinde cereyan eylemektedir. Tamamen kanun dairesinde tezahür eden mŞli arzu resmi bayrak için Be • Cenevre'den verilen malumata göre Terki Teslihat konferansı dagılmak tehlikesine maruzdur. Cenevre mehafili vaTİyetten çok bedbindir. Konferans aka•nete ugradığı takdirde şimdiden bariz surette kendisini gösteren bir çok siyasî 'ttifaklarm kat'ileşecegi anlaşılıyor. Fran•nz ve tngiîiz basvekilleri konferansı '<urtarmak maksadile Cenevre'ye git mektedirler. Haricîye Vekilimizle beraber heyeti murahhasamrz da avdet etroektedirler. Konferamta Türkiye'yi Cemal Hüsnü ve Necmettin Sadık Beyler temsil edeceklerdir. . Yeni tahkikat yokl ıııııı ıııııııııııııuiıııııtııiHiıwmınHiııııııııtııııııııııııııı ııu»HiıiHiHiînnmiııımıımmnıımımımımınıı Men'i ihtikâr komisyonu tahkıkatı basit bir evrak muamelesinden ibaret .*. Mustafa Şeref Beyin Gazetemize beyanatı Rüfekamızdan biri dünkü nüshasmda umumî harp esnasında teşekkül eden ihracat ve men'i ihtikâr komisyonlarmda buiunarak yaptıklan işlerden dolayı vaziyetleri tetkike muhteç gö rülen eski Ziraat ve Ticaret nazırlan Ahmet Nesimi ve Mustafa Şeref Beyler ve mesai arkadaşlan hakkında bir ka rar ittibazı için hükumetin Meclise müracaat ettiğini ve mes'eleyi tetkike başlıyan Adliye Encümeninin de üç kişi den mürekkep tâli bir encümen seçti(Mabadi 3 üncü sahtfede) i HİTL Hitlerln bir krokiM yaz • Siyah • Kmnızı renklerin tekrar intihap edilmesine doğru açıkça inki şaf etmektedir. Milliyetperver halk hr{Mabadi 2 inci sahtfede) Kontenjan listesinde tashihat Kontenjan listesinde yapılan tashihat hakkmda Ankara muhabirimizin verdiğfi haberler, dördüncti sahifemizdedir. Meselede islmler! geçen zevattan «abık ziraat ve ticaret nazırı Mustafa Şeref B\