5 Mart 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Pek yakında umhuriyet Ookuzuncu sene: No. 3171 İSTANBUL CA&ALOĞLU Telgrai ve mektup adresl: Cumnarlyet lstanbol Posta kutusu: tstanbul, Ne 246 Telefon Başmuharrtr: 22366. Tahrlr müdflrü: 23236. tdare müdürü: 22365 Matbaa: 20472 Hep Senin ^ İçin ^7 Pazar 5 Mart 933 Pek yakında Amerika da Malî Vaziyet Fenalastı Fırka programında Devletçilik ııııııııııııııımııımnıııııınııııııııııııııııııınıııınıntNiıiHiiHiiiMtMiıuı ''"""'"'""»'""''mnHiMiHHimnımmniHinıınııinıımımıiHiııııımmımı^^ Memleketimizde arasıra bu c devletçilik» hakkmda yazılar ve sözler intişar ettiğini, gene arasıra bu «devletçiliğin» bizde korkunç ve ferdin teşebbüs ve hayatını kıran bir şekilde gösterilmekte urar olunan bir mevzu olmaktan kurtulamadığını görüyoruz. Diğer cihetten, devletçilik hakkında söz söyliyen kimselerin curahuriyet kanunlanndan bazılannı da ele misal alarak devletm dahi hiç bir vakit düsünraediği netieeler çıkardığı da vakidir. Halbuki, Türkiye'de devletçilikten bah&etmek için mutlaka bugün Türkiye'yi idare eden ve bunun biitiin mes'uliyetlerini omuzlannda emsakiz bir muvaffakiyetle taşıyan Cumhuriyet Halk Fırkasının programına riicu etmek ihtiyacı vardır. Bilhassa, bu ihtîyaç Halk Fırkası hükumetinin programını kabul etmis vaziyette bulunanlar için âdeta bir ahlâk ve seciye icabıdır. Fırkadan ohnıyan • lann Ue fikirlerini tamamile serbestçe söylemesi her u m a n lâzım ve mümkün olduğu kanaatindeyiz. Bu suretle de fiAvukat Ken an ömer Bey" Avukat Ahmet Refüc B . kir hürrivetine çok geniş bir saha bırak Baro reisl Halil Hllmi Bey mış ve fikir hürriyetine çok hiirmetkâr tstanbul avukatlannın mühim bir on beşte içtimaa davet edümiftir. Ke olan fırkamızın programı meydana çıkkumı, yeni kazanç kanun lâyihasının nan ömer Bey takrir etrafında bir mış ve yanlış tefsirlere mahal kalmaraış kendilerini alâkadar eden maddelerine muharririmize şu izahab vermiştir: olur. itiraz için teşebbüsata baflamıslardır. « Avukatlar adliye kuvvetinin bir Bu teşebbüslerin basmda olan eski Bazdannuı zannettiği gibi CumHuricüzü olduğu ve barolar devlet mueaseyet Halk Fırkası programında «dev adliye müsteşan Kenan ömer Bey ile satından sayıldığı halde kendüerine dokIetçilik» hiç bir vakit rmrçlik kalmaarkadaslan elli bir imzalı bir takrir ile torlar fevkinde vergi tarhedilmek Utemıştır. Programm devletçiliğe ait naadnilmesi üzerine bu takriri verdik. Bizim Baro riyasetme müracaat ederek bu deleri çok saribtir. Bmaenaleyh, bu itirazlarımız şunlardır: mes'elenin görüsülmesi için heyeti umaddeleri jstenfldiği gibi tenire sapılmumiyenin toplanmasını istemiflerdir. 1 Alelâde esnaftan en vüksek tamıyarak olduğu gibi göstermek ve tefBunun özerrne Baro heyeti umumiyesi cirlere kadar hepsinde sermaye daima »ire «aJâhiyetleri olanlarm sözlerini namartın dokuzuncu persembe günü saat IMabadi 5 ind saMfede\ zarı dikkate a'mak en kestinne yoldur. Bu itibarla, bir kaç makale m t v n a muza alacak olan «devletçilik» bahsine Fırka Kâtibi Umumisi Recep Beyefendinin CA!< **aik v« t*kli tnumteni denilecek derecede bir MÜOetl* söviedik • leri tözlerini baslangıç olarak ahyoruz. Amerika malî bir izmihlâle gidiyor Baro fevkalâde bir Yunanistan'da Darbei hükumet! içtima aktediyor Jeneral Kondilis'in te Nevyork bankaları da iki gün kapandı Avukatlar 51 imzalı bir takrirle kazanç şebbüsü haber alındı ve ıtıııı ıııııııııııııııııııııııııııııiMiıumımıııııııııtiıııiMinıııııniıııtııınıııınıııııınıııiflrnınıııııııııııı mııımmıııııı vergisi lâyihasına itiraz ettiler aldm kaldı Arina 4 (Hu •nsî) Dün akfam Seü&nik'ten çok şayani dik kat haberler gelntiftir. Jeneral KondilU'İB riya•eti alttnda pa* zar aksamı için bir ihtilâl ha zırlandı^ına daîr Selânik zabi tası pek mühim vesikalar *' ' etmiştir. thtilftl ^ ^*î hOkumefi haztsYenişehir'de bas Ityan Jeneral Kondili» Iiyacak, oradan verilecek emir züerine Selânikt'e ve diğer şehirlerde o aksam harekete geçilerek pazar günü vadlacak intihabat hükümsüz addedîldikten aonra cebren hükumeti ellerine geçirerek Jeneral Kondilis'in diktatörlüğü ilân edilecek mis. Bu havadi» burada sayi olur ol maz bütün mehafilde ve halk ara sında derin bir teessür uyandırmıstır. Hükumet jeneral Kondilis'i bu hareketinden dolayi hesap verme ğ» d'avet etmiştir. Yeni Meclis fevkalâde içtimaa çağrıldı, vaziyet endişe ve korku veriyor Nevyork 4 (A.A.) Banka buhranı, Amerika'da sür'atle inkişaf etmektedrr. ŞimaK Caroltne'de ve Virjmya'da bankalara mevduatın geri almmasına karşı tahdidat koymak salâhiyeti verihniştir. Topeka'dan bildtrildiğine göre Kansa.* valisi bankalardan geri ah nacak mevduat nisbetmi yüzde beş olarak tahdrt etmiştir. Missori hükumeti dahilinde bııgün bankalannm iki gün müddelle kapanacağı ilân edilmiştir. Nevyork'ta Bowery Umindeki kalabahk mahallede oturanlardan Bower> Sasing Bank'da mevduatı bulunanlar ve bilhassa kadmlar paralarını geri aJmışlardır. 402 bin müşterisi bulunan bu bankadaki mevduat miktan 534 milyon dolara baliğ olmaktadır. Nevyork hükumeti dahilindeki bütün bankalar iki gün müddetl« tatil edilmiştir. Nevyork hükumeti valisi neşretmiş olduğu bir beyannamede Amerika ahalisince 40 milyar dolardan fazla olan mevduabn hemen paraya tahvil edilmesi için yapılan düfuncesiz talebir kabuliine imkân olmadığtnı OtabaH 3 «nctj tahifede) Recep Beyefendinin 16 teşrinievvel 1931 de Istanbul Darülfunununda verdikleri «Fırka programmı izah» konferansında devletçiliğbniz misallerile açık olarak anlahbmşhr. Ba sözlerm esaslı lasmını iktuat hocalanmızm ve gençlerimizin nazan dikkatine arzederiz. Bunu okuduktan sonra, devletm istihsa) vasıtalannı eline aldığı ve alacağı hakkmda, veya, serbe?t ticarete engel olduğu hakkındaki sozlerin birer efsaneden ve haUa iftiradan başka bir şey olmadıği kendiliğinden meydana çıkar. Sözii Recep Beyefendinin konferansına bırakıy oruz: «Gittikçe nevilerî artan beserî ihtiyaçlar, gittikçe çoğalan ve biiyiiyen «• naî rnüesseseler, toprak istihsalâtınm çoğalması, nevilenmesi, umumilesrnesi, nakil vasıtalannın büyümesi, sür'atlenmesi ve ticaret teşebbüslerinin kıt'alan, Bahrimuhitleri aşan dünyaşümul bir azamet alması ve bilhassa biitiin diinyanın yeni ve muğlâk iktısat vaziyeti iktısadî faaliyetlere girift \ e birbirine bağb bir mahiyet vermiştir. Bu yeni vaziyette bir milletin başka milletlerle ikasadî miinasebetlerini tanzim etmek büyük ve rnjihim bir mes'ele olduğu gibi vatan hudutlan içkıdeki yaşayışm sartlannı, kazanmamn yollaıuu kurmak ta büyük bilgili ve dikkatli bir çalışmayı istilzam ediyor. Fertleri ve yahut şirketleri bu muğlâk ve teferruatlı çalışmaoın yegâne unsuru olarak görmek, bu işlerde devlete faaliyet hissesi ayınnamak ve hatta icabmda devletin tanzim ve müdahale hakkını tammamak liberal mesleğm artık dünyanm her tarafında hatırasi kitaplarda kalan prensiplerinden ibarettir. Alman şehirlerinde kanlı musademeler întihabat bugün yapıhyor, çok siddetli tedbirler alındı intihabatı hOkumet partisi kazanacak Atina 4 (Hususî) Yann (bugün) Yunanistan'da meb'usan intihabı yapılacakiır. Gerek hükumeti tcjkil eden mUttehit fırkalar rüesan ve gerek muhalifler hummali bir propaganda ile meşguldürler. Fır kalara mensup efrat ta pek ziyade heyecan içindedirler. tntihabatın yolunda cereyan edebilmesi için hü kumetçe her türlü tedabir almmiştır. Hükumet cephesini teşkil eden Fırka rüesasının halk arasmda faz (Mabadi 6 mcı sahifede) Htvyorftfta Wr gece mamerast. Nihayet Jehol de düştü^ Japon'lar dün 12,40 ta çok kanlı bir boğuşmadan sonra şehre girdiler BeHin 4 ( A . A . ) Evvelki aksam [ malar yapmışlar ve bir çok komünistellerinde bir taknn mes'aleler bulunan lerî tevkif etmislerdir. müfrit milliyetperverlerden mürekkep Darmstadt'da Nazüerle Tunç cephe bir alay, Hamburg mahallelerinden biteşkilâti azasi arasmda bir takım bâdirinden geçerken bir balkondan üzerleseler çikmıstır. Bir Nazi öhnüş ve Tunç rine tüfek atesi açılnuştır. Bunun üzecephe mensuplanndan 3 kisi yaralanrine milliyetperverler, mes'aleleri sönmıstır. dürmüsler, yere yatmışlar ve polisten Dün akşam Bremen sehri varosla • yardntı istemislerdir. Polis kuvvetleri nnda bir takım hâdiseler çıkrmştır. vak'a mahalline gelmekte gecikmemisCoblentz'de mahallî komünUt reisletir. Evlerin cepheleri projektörle tenvir rinin tevkif edilmesi halkın protestosuedilmif ve pencerelere karsı ates açılna sebebiyet vermiştir. Ahali siyasî mıshr. mevkuflann bulunmakta olduğu hapisaneye girmeğe tesebbüs etmistrr. Zabıta Bir çok kimselerin yaralanmıs olduasayisi düzeltmietir. ğu söylenmektedir. Bu vak'a dolayısile ( Mabadi 6 ıncı sahitede ) polis mennırlan civar evlerde araştır Arif Oruç Avrupa'ya gîderek 150 liklere iltihak ettil B'r müd'det evvel Avrupa'y» gîden Arif Oruç yüz elliliklerden bazilan tarafından Belçika'rfa neşredilmek te olan fransızca bir gazetenin tahrir müdürlüğünü deruhde etmiçtir. KENDl KENDİMtZt TENKtT: Büyük anketimiz Kadm erkekle bir olabilir mi? Bir yüksek talebe yurdu yapamaz mıyız? Gazetelerimiz Paris'teki (Darülfü nun şehri) hakkında epeyce etraflı malâmat veıdiler: Orada yüksek tahsillerini görcn yerli yabancı talebeye çok ucuz bir bedelle gece kalacakları ve sabah kahva'tılannı da alabilecekleri çok güzel ve adeta saraylar gibi rahat koca koca binalaT vücude getirilmiş ve geririlmektedir Bu evlerin ekserisînde talebenin yatma vc sabah kahvaltısı için ödiyeceği para mecmuu bizim paTamızla f 8 lira kadaT tutuyoT. Bu yurtlarda atiyen ta'ebeve ayda, on liraya mal olacak veçhile ö?le ve aksam yemekleri de veBu şeraıt altında yüksek tahsılm en iyi surette yapılması imkânı elde edilmîs olacağı süphesizdir Ayni şeyi biz de yapamaz mıyız diye düşünüyoruz. Mevcut bİT iki yurt var ama ihtiyaca yetmekten çok uzak kal dtklaîı gtMülüypr. Bizde yukaek tahsılin g£pe> yatılı olmıyan ta'ebesi. hayatlannı kazanmak îçin bir çok islere ba« vur mak mecburiyetinde kahyorlar. lş ile tahsili birlestirmek herkese göre kolay bir şey değıldir. tstanbul'un dört köşesinde eski medreseler doludur ki bu gün bir seye yaramıyorlar Bunlarm bedeli. öyle zannediyonız ki. bize Dör düncü büyük Vakıf han mikyasmda, bir değil, müteaddit talebeyurdu yap tırabîlir1 Zaten mfcdreselerin vücutleri hikmeti bu defcil midı? Orada otmanlara «talebei ulum» denilıyordu. Onlar » dan çjmdı hakîki talebeye yurtlar çıkarmak elbet pek muvafık olacaktır. Japon kumetlerinln tir kaç çeçidt nt gaptettVOert SeUm ç m Şanghay 4 (A.A.) Japon teyyareleri, Jehol etrafmdaki istDıkâmlan bombardıman etmiştir. Çin kıtaafa, Pekin'e giden Lanping yolu istikametin • de çekOmektedir. Tokyo 4 ( A . A . ) Japon kuvvet • leri, Jehol şehrini işgal etmiştir Pekin 4 ( A . A . ) Jehol şeJmnin saat 12,40 ta duştuğü resmen haber verilmiştir. Japon'lar şehre girmeden evvel, büyük bir roukavemet görmüslerdir. Tokyo 4 ( A . A . ) Japon krtaah, (Mabadi 4 uncü sahıfedc) PMIIII1III1IIIIIIIIIKI IMIHMil .ııiMll'Mili.ıınıllllllllllUllllUmillllllllllHIIIIIIIU'IIIIIIIIIIIIIIHIuı'm'UUUI'IIIIIJIIIIHIMtHliriimll Devletçilik vasfını yeni programında tebarüz ettirmiş olan Cumhuriyet Halk Fırkası dünyanm yeni telâkkilertne tetabuk ettiği kadar bilhassa memleketimizin hususî icaplanna da uyan bir zihniyeti kabul etmiş oluyor. Programımızın bu mefbumu tarif eden maddesinde, memleketin bütün îstihsal raembahmu ve vasıtalarmı devletleştrren, serbest ticaret ve mülkiyet baklannı tanımıyan serbest semnayenm çabşmasına müsaade etmiyen ve bütün iktısat faaYa «asla!» diyorsunuz; yehut ta livetlerini benimsiyen asın devletçilik «hay hay!». Fakat bu suale: «Yerine fikirlerine yol açmıyacak bîr vuzuh vardır. Maddenin metnîni okuyorum: göre!» cevabmı verenler de buluna I (Ferdî mesai ve faaliyeti esas tut • bilir. tster kadınla erkeğin bir olabile makla beraber, mümkün olduğu kadar ceğini asla kabul etmiyelim, ister pek az zaman icinde mületi refaha ve memtabii bolalun, ister bir çok sartlara ve leketi mamuriyete eristirmek için millevaziyetlere göre her iki türlü düşünelim; lin umumî ve vüksek menfaatlerinin ibu cevabımjzm arkasından bîr sual dacap ettirdiği islerde bilhassa ikhsadî ha geliyor: Niçin? sahada devleti filen alâkadar etmek Niçin kadın erkekle bir olabilir veya mühino esaslanmızdandır.) fMaba&i 2 incl sahlfeie) • olamaz; niçm kajm erkekle füân yer • de bir olabilir, filân yerde olamaz. Bu niçinin cevaplan uzvî, ruhî ve içtimaî bir çok mes'elelerin halline veya hiç değilse münakasasma yol açacaktır. Şimdiden toplamağa basladığımız cevaplar arasmda pek ehemmiyetli ve can'ı fikirler olduğuno temin edebili riz. Nükte ve zarafet gostermeğe de müsait olan böyle bir mevzu, her d hetçe okuyucolanmızı cezbedecektir. Simdilik: «Bir kaç gün «abır» diyo • ruz. .^^~r^r.. * Söyle'bakayim oğlum, Çin ile Japon arasındaki harplerde hangi taraf mağlup oluyor? Cemiyeti Akvam ©fendiml