4 Kasım 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SEKİZiNCi SENE No. 2692 Sahip vi Basnvjharriri VLJINJUS NAPİ j | j İDAREHANESİ: : : T e l g r a f : İstaobul C u m h u r i v e t Posta k u t u s u : N» 2 4 6 Ofi\uaouııiDiniyfi kan>iNio<U daireı aahsa&a : Başmuharrlr : 22366 Tahrir mUdUrU 2 3 2 3 9 Idare müdürU 22365. Matbaa 20472 mhuri Taymis'in Bir haberi M. Litvinof Ankara'da neler görüşmüş?. Taymis gazetesinin tstanbul muhabiri Sov yet Hariciye Komiseri M. Litvinof'un Ankara seyahati hak kında gazetesine şu telgrafı çekmiştir: «Tevfik Rüştü Bey ile M. Litvinof arasın da yeni bir Türk Sovyet V RSAMBA 4 TEŞRiNîSANî 1931 ABOVE ŞERAİTİ İJIOOOET: TÜRKİYE İÇİN! HARİÇ İCİN J Seneligi 1400 Kr. j 6 Aylığı { 750 Kr. ^ [ 3 Aylığı | 400 Kr. 2700 Kr. 800 Kr. her yerde Türlâyo'nin En büyük Mss'elesi Ankara 3 teşrinisani (Başmuharrjaizden) Bu mes'ele milletin u rnumî sıhhat ve selâmeti mes'elesi ve onun içinde de tahsisen çocuk ölümlerinin önüne geçmek mes'elesidir. Mes'ele esasen mühim bir kısmında iktisadî şeraite taalluk ettiği için belki içînde bulunduğumuz dar iktisadî vaziyet onun mütaleasına en az müsait zaman sayılabilir. Fakat iktî sadî şeraitimizin düzgün olduğu zamanlarda dahi bizde çocuk vefiyatı çok, ama pek çok olmaktan hali ka'mamış olduğundan biz hangi vazi yet ve şerait içinde bulunursak bu • lunalun çocuk ölümlerinin önüne geçmeği millî bir mes'ele olarak ele almak ve mütemadiyen onunla meşgul oltnak mecburiyetinde bulunuyoruz. Bu mes'ele kat'î surette halledilmiş olmadıkça bu raemlekete emniyetli bir istikbal tasavvuru imkânı yoktur. 762,736 kilometre murabbalık arazisile hâlâ çok geniş Türkiye'nin nü fusu pek azdır ve bu memleketin en zayıf noktası da burasıdır. Dünya nın şimdiki vaziyet ve şeraiti içinde mevcut nesil ile kendimizi müdafaa edebileceğimize şüphe yoksa da bu müdafaayı alehtlak bütün ahval ve şerait için kendiliğinden hasıl kuv vetli ve emin bir vaziyette bulundurmanın yegâne çaresi şimdi pek az olan nüf us miktannı çoğaltmaktan ibarettir. Nüfus çoğaltmanın muhtelif çareleri içinde en müessir ve en müsmir olanı ise umumen vatandaşlar ve t»h?isen vatan çocuklan arasında öîiimü azaltmaktır. Türkiye vaktinden evvel ölümü çok bîr memlekettir. Bizde çocuk ölümleri bilhassa çoktur. Bu iki af etin ve bilhassa îkincisi • nin önüne geçmek memleketimiz için hakikaton ».j»»» mes'elesidir. Acık söyliyelim kî buna bakmamtıkta da bizim için büyük tehlike vardır. Her memleket için nüfus en büyük serveti teşkil eder. Türkiye için bu mes'ele fazla olarak hayat, mevcudiyet ve selâmet mes'elesidir de. Her hale, her şarta rağmen biz bu mes'eleyi halletmek ihtiyacındayız. Bu ihtiyaç, bizim için başka türlü sünü tasavvura hatta imkân dahi bulunmıyan en kat'î bir ihtiyaçtır. Bunun aksindeki mutlak tehlikeye vatandaşlann ehemmiyetle dîkkat nazarlarını celbederiz. Bu kadar nüfus ile bu memleket kabil değil ilânihaye böyle yaşatılamaz. Mevcut nüfusu az zamanda bir kaç misline çıkarmanın çaresi ise ölümlerin ve bilhassa ço • cuk ölümlerinfn onüne geçmektir. Vatandaşlar bunun başka çıkar yolu olmadığını bilmelidirler. Türkiye'de sıhhat mes'elesine hîç bakılmıyor mu? Bakılıyor. Mevcut vesait ve şerait ile Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâletimizin en iyi çalı • şan vekâletlerimizden biri olduğunu pek iyi biliriz. En ufak bir sui tefehhüme mahal kalmamak için Sıhhat ve tçtimaî Muavenet Vekilimiz Re fik Beyin vazifesinin yalnız ehli deği1, âşıkı da olduğunu ve ona göre çalışmakta bulunduğunu açık söy leriz. Bizim bahsettiğimiz mes'ele nor • malin fevkinde daha büyük başka bir mes'eledir. Biz hiç olmazsa bir nesil tnüddetince Türkiye nüfusu nun kendiliğinden îki misline var • masını temin edecek çok muazzam ve maamafih mümkün müs • takil bir mes'eleden bahsedi yoruz. Bu mes'ele, şimdiki vesait ve şeraiti ile bir tek vekâ Ietin ve bir tek vekilin uhdesinden gelebîleceği bir mes'ele değildir. Onun içindir ki biz bütün vatandaş Iarın ve bütün devletin nazari dik katini onun üzerine celbetmek istiyoruz. Bütün dünyada ölümlerin ve bilhassa çocuk ölümlerinin asgarî haddine indirilmesi elzem olan bir memleket varsa o da Türkiye'dir diyebilinz. Bugün burada öğrendik ki Ankara'ya otomobille ancak yarım saat mesafede olan Ba?lım köyünde kuş palazmdan çocuklar ölmüştür. Devlet merkezinin yanıbaşında kuş palazından çocuklar ölürse daha içerilerde ve daha ücra yerlerde neler olmuyor acaba? Türk çocuklan bilhassa doğumlanndan iki, iki buçuk üç yaşlarına kadar büvük tahribata maruz bulunuyorlar. Bilhassa bu mes'eleyi halletmek, Türk nüfusunu bir nesîl müddetinde lâakal iki misli•e iblâğ etmek demek olur. Buna ih Saracoğlu Şükrü B. in Amerika'daki temaslan Türkiye'de pamuk mensucat fabrikaları tesisi için temasta bulunuyor Ayrıca malî mehafil ile de temaslar yapılacak Sabık Maliye Vekili Saracoğlu Şükrü Bey Nevyork'a vâsıl olmuş ve Türk sefareti meraurlan tarafından istikbal edilnmtir. Sükrü Rev ve refakatinde bulunan hususî kâtibi Mukaddem Osman Bey Amerika malî mehafilile temasa başlamışlardır. Verilen habere göre Şükrü Bey Türkiye'de dokumacılık sanayü tesisi için Amerika'lı sermayedarlarla gö rüşmektedir. Bu sanayiin basında pamuk lu mensucat vardır. Türkiye pamuk yetistiren bir memleket olduğu halde en basit pamuk mensucatı hariçten celbetmektedir. Türkiye'de büyük ve son sistem f abrikalar tesU edirlirse hem meleketin pamuklu mensucat ihtiyacını hariçten temin etmek hem de komsu memleketlere ihracat yapmak kabil olur. Hariçte iş yapmak istiyen bazı mühim sermayedar grupları bunu nazari dikkate alarak bazı teşebbüsierde bulunnauşlar, hem de salâhiyettar Türk ricalile yakından temasta bulunmak arzusunu izhar eylemiş lerdir. Bu gruplar iptida Ankara'ya murahhas göndermeği düşünmüşlerse de bunun müzakeratı uzatacağını nazari dikkate alarak temasın Ame İzmir köylüsü Okumak istiyorL Vali Kâzım Pş. mektepler ve koopera tifler hakkında izahat veriyor izmir havalisinde Asayiş ve yol faaliyeti İzmir, (Hususî) tzmir vilâyetini altı senedenberi büyük bir dirayetle idare eden Valimiz Kâzım Paşadan son seneler zarfmda gördüğü işleri ve bundan sonra yapmağı düşündüklerini (Cumhuriyet) e anlatmasını rica ettim. P a şa bu ricamı her za manki gibi güler yüzle kabul etti. Bu sabah saat yedi buçukta Göztepe'deki evine gittiğim zaman Vali Paşayı denize nazır mesai odasında meşgul buldum. Ayağa kalktı ve oda içinde ge zinerek anlatmağa başladı: * . Lttvtnof Saracoğlu Şükrü Beyin şehrimtedn hareketı günü istasyonda altnmtf bir resmi rika'da vukuu daha muvaf ık olaca ğını beyan etmişlerdir. Bunun üzerine Saracoğlu Şükrü Bey Ameri ka'ya hareket etmiştir. tlk temas, iki tarafın da malumat istihsal etmesinden ibaret kalmıştır. Bu malumata Utinaden müzakereye devam edilecektir. Hükumet Amerika sermayedar larına her türlü kolaylığı göstermek (Mabadi 3 üncu sahifede) dostluk muahedesi imzalanmıştır. Yeni muahede Kara Han tarafın dan iki sene evvel Ankara'da imzaIanan muahedeyi ayni ahkâm ve şerait dahilinde tecdit etmektedir. Müddeti beş senedir. M. Litvinof bu muahedeye tara feynden birinin diğer tarafın muva fakatini istihsal etmeksizin Cemiyeti Akvama dahil olamaması için bir madde ilâve ettirmeğe çok çahsmış, fakat Türk'ler bu yolda bir taahhüt altına girmekten imtina etmişlerdir.» Asayiş « Memleketin asayişi mükem meldir. Her vak'a derhal Cumhuri yet zabıtasımn hamlesi altında kalır ve mütecasirleri tutulur. Matbuat bunu günü gününe takip ettiği için başka söze hacet yoktur. Mal ve can emniyeti üzerinde hükumet daima ve her an hassas bulunuyor.» tzmir Valisi Kazım Paşa rü yapılmıştır. Meclisi umuminin bn tarzdaki yardımlan köylülerimizi çok memnun ediyor. Bundan dolayıdir ki vilâyetimizin sarp olan dağ köyleri müstesna, hemen umumi yetle bütün köylerine otomobil, kamyon işliyor. Eskiden dört beş günde deve, beygir, ve merkeple işini biti remiyen köylü şimdi daha ucuz olarak mahnı kasabalara indiriyor. Han, otel masraflarım yapmaksızın satışmı yaparak ayni günde köyüne dönüyor.» Şark Şimendiferleri Merkezi idareden iki murahhas geldi tki sene evvel hükumeti mizle Şark demiryolları ara sında aktedilen anlaşma muka vcîesinin tatbi • katına memur edllen Paris i • darei merkezi • yesi azasmdan M. Malzak ile M. Biak bir kaç çündenberi Sirkeci'de umum M. Malzak müdürlük binasında meşgul olmaktadırlar. M. Malzak dün bir muharririmize şunlan •öylemistir: itilâf malumdur. Bunun tatbikatı hakkında temaslarda bulunmak üzere buraya geldik. Bu münasebetle Anakar'yı da ziyaretimiz tabiidir.» . M. Malzak mukavelenin tatbikatı Jıakkında, bazı müskülât zuhur ettiği ve Trakya'hlann hattı mulayaa edecekleri hakkında verilen haberlerin doğru olup olmadığı hakkındaki sualimize ademi malumat beyan etmiştir. Yol faaliyeti « Bütçe dahilinde olan paramız azdır. Buna rağmen amelei daime işi artık vilâyetimizde tamamile ve emniyetle teessüs etmiştir. Bunlann kıymet ve faaliyetidir ki yollarmızı hüsnü halde tutabiliyor. Gelecek sene en ziyade İzmir Torbalı Tire Aydın yoluna ehemmiyet VP 'lecektir. Meclisi uır.uminin çizdiği prog ram bu merkezdedir. Bu sene koy yollarma daha çok ehemmiyet veriliyor. Diyebilirim ki her kazaJa faahyet mevcuttur. Bergama'dan Balıkesir hududuna kadar 37 kilometrelik, Bergama'dan Kundak Bürhaniye hududuna kadar 45 kilometrlik yollar otomobil nakliyatma açılmıştır. Bu yollarda bütçe den de yardım suretile kârgir on köp 43 kuruşluk tenezzül! İngiliz lîrası dün birdenbire 825830 kuruştan 787 kuruşa kadar düştü! Â44 695072 Kooperatif hareketleri t Ziraî kredi kooperatiflerinhı vilâyetimizdeki inkişafı pek ziyadedir.Köylü bunlardan hakikaten f ayda çörmektedir ve bir kere alıştığı bu hareketi artık bırakmıyacaktır. Kooperatifçiliği köylümüzün idare e • demiyeceği hakkındaki tereddütler tamamile zail olmuştur. Kooperatif Ierimize iki buçuk milyon lira tediye eden Ziraat Bankasının kooperatifler (Mabadi 4 üncü sahifede) 1 Eczacılar toplandılar îki cemiyetin birleşmesi için yapılan hazırlıklar tetkik edildi Dün birdenbire 43 kuruşluk bir tenezzül arzeden tngiliz liratt ingiliz lirası dün öğleden sonra birdenbire sukut etmeğe başlamış ve sabahleyin 825 830 arasında iken kuvvetli tenezzüller göstererek akşam üzeri (787,1/2) e kadar sukut etmiştir. İngiliz lirasmın bir kaç saat zarfında (43) kuruş kadar bir te nezzül göstermesi piyasadaki vaziyetler üzerinde anî bir tesir bırakmıştır. Bütün bankalar (787,1/2) kuruş üzerinden taahhüdata giri şenvyeceklerini bildirmişlerdir. Bu tenezzülün Paris borsa sında yeniden zuhur eden bir panikten ileri geldiği söylenmekteür. Dün pkşama kadar (5,643 700) franH'k muamele olmuştur. Borsada dolar üzerinrle de ufak ten»»zü11er kaydedilmiştir. iştirakile bir içtima yapılmıştır. Mersin'in ihracat ticaretinin mik • tarca mahdut bir kaç müessesenin elinde olması burada da kendini gösterdi. Çünkii zarar görenler az, fakat zarar miktarı oldukça çoktur. Bu içtimada, ihracatçılarımız, Oda dan kendilerini mutazarrır edsn satış taahhütlerinden sıyırılabilecek bir karar talep ettiler. Müzakerat neti cesinde, beynelmilel ticarette tngiliz parasile yapılan her mübadelenin bir tarafa zarar ve bir tarafa kâr bırakmış olması nazari dikkate a Iınarak, zarardide olanlar tarafın dan takip edilen hattı hareketin ve en kesif ihracat devresinde bulunan İzmir ihracatçılarının bu mes'ele karşısında aldıkları tedbirlerin tetkik edilmesi kararlaşlı.. Ticaret Odasmdaki toplanmada / zararları tehvin edecek bir karar alınmış olması, toplanmaya iştirak edenlerden bazılarrnı memnun etmemi*tir. Yeni sabslar gene ekseriyetle sterlin üzerine cereyan ediyor. Şu kadar ki, hali hazırdaki teklifler sterlin piyasası ve bir mik tar da temevvüç rizikosu nazari dikkate alınarak yapılıyor. Ancak, bunun tesirleri, bir yandan da zararlarm verdiği çekingenlikle, dahildeki fiatlar üzerinde hissediliyor. 20 eylule tekaddüm eden zaman ile hali hazır arasında başlıca ihracat emtiamızda vasatî % 5 ilâ 10 fiat düskünlüğü vardır. Uşak'ta \3klik avı Maruf avcı larımızdan Sait Salâhattin Bey Uşak'ta yapılan av müsabakası hatıralarını ga zetemiz için yazmıştır. Bu me raklı yazıyı bugün S inci sa hifemi'de bulacaksını=Sait Salâhattin Bey bundan sonra da fırsat Sait Salâhattin Bey bulunca (Cumhuriyet) e avcıhk hakkında yazılar yazacaktır. " ^ Dünkv konorcye iştirak edenlerden bir grup Türkiye Eczacılar Cemiyeti bunbir kongre daha yapmıştır. Kongre dan evvel aktettiği bir içtimada Farriyasetine eczacı Hüsnü Bey intihap makoloğlar Birliğile birleşmek üzere olunmuş, Sıhhiye Vekili Refik Beye bir heyetin tetkikat yapmasına karar teşekkür telgrafı çekilmesine karar vermişti. verilmiş, bunu müteakıp heyeti idare Cemiyet bu münasebetle dün yeni (Lutfen sahifeyı çeviriniz) M. Ş. Beyin hikâyeleri M. Ş. Beyin dünkü Cumhuriyet'te (Türbe) hikâye sini okudunuz mu?.. Eğer okudunuzsa hakikî hayattan alınmış ve bütün manasile «olduğu gibi yazılmış» bu güzel hikâyeyi beğendiçinize şiiphe yoktur. M. Ş. B. in bütün hikâyeleri bb'yledir, hepsi de hakikî hayattan alınmıştır. Bugün dördüncü sahifede okuyacağınız hi kâye: m Güzideleri imtihan! 30 maruf sima arasmda bir anket Memleketin tanmmış şahsiyetleri 10 sualden beğendikleri 5 tanesine cevap veriyoriar Bir arkadaşımız, memleketin ma rakhdır, yeni ccreyanlardan ve öruf simaîarı arasında şayani dikkat tedenberi halline yanasılmamış bir anket açmıştır. Bu anketin şimmüşkül mes'elelerden ilham alınadiye kadar yapılanlarda bulunmı rak tertip olunmustur. Bu itibarla yan hususiyeti, dar bir çerçeve daanket memleket güzideleri arasında ; 4 h;ir>' '> "'^•»ması, cevap verecek neticesi hepimiz için faydalı, kıs leri kısmen serbest bırakmasıdır. m = de eğJenceü oîacak bir imti « n han sekl'ne btnünmektedir. Sual Arkadaşımız 10 sual sormakta ve bunlardan arzu edilen 5 tanesine ce lerimiz şunlardır: \iıobrdı 4 ür.cu sahtftde vap istempktedir. Sualler cok me S'erlin buhranı ve Mers;n ıııııuııiMiıınnıınıııiMiuıuııııııiınııııııııııııııııııııııııııııırıiMiıııııııımnıınMiııınıınınmınımnınıııııııııııııiııııııııiııınıııııınııııııııııııııııııı Mersin 28 (Hu. Mu.) tngiliz parasımn sukutu ihracat merkezlerimîzde teşevvüşlere sebep oldu. Sterlin üzerine mal yatan tüccarla rımızı zarara soktu. thracat mevsi minin henüz basında bulunmakla beraber, Mersin'de de zarar görenler vardır. Yeni vaziyeti görüşmek üzere a hiren Ticaret Odasında ihracatçı • Iarın, ithalâtçılann ve bankacılarm M. CEMALETTİN bu?ünden tezi olmıyarak bir an evvel. Bugünlük bu kadar. tiyacımız ise muhakkak ve kat'idir. Onun içindir ki her neye tevakkuf ederse bunu behemehal yapacağız, ve Ihtiyar kadın YUNUS NADİ J