10 Ekim 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

'Cumhuriyet Teşrinievvel l93]s KOCAMI'MAR SINAN HAYATI VE ESEDLEDIs» Yazan: REŞAT EKREM Sehir ve memleket haberleri Stok tütün Mubayaatı Tüccarın şikâyeti haksız görülüyor Bankalarda merhun bulunan tiiccar tütünlerinin mubayaasına inhisar idaresince devam edil mektedir. İzmir'den gelen son telgraflarda bazı tüccarların İnhisar idaresinin verdiği fiatlar dan şikâyet ettikleri bildiriliyordu. Bu mes'ele hakkında salâhi yettar bir zat şu izahati vermektedir: « İdare İzmir'den başka bir çok mıntakalardaki merhun tütünleri mubavaa etmektedir. Ve oralarda verilen fiatlar memnuniyetle karşılanmaktadır. îzmir'deki bazı tacirler evvelce tütünlerini yüksek para mukabilinde bankalara terhin etmislerdir. Hal buki ruıerün tütün gecen ^enelere nisbetle daha ucuzdur. tdare de gayet hakh olarak mubayaatını busrünkü rayiç üzerinden yap maktadır.» Siyasî icmal Paris müzakeratı İngiltere'de parlâmento dağıldigı ve yeni intihabat yapılmak için hazırhk yapıldığı bir sırada İngiltere Hariciye Nazırı Lort Reading ansız'n Paris'e geldi ve Fransa Başvekili, Ha* riciye ve Ticaret ve Maliye Nazırlan ile uzun mülâkatlar yaptı. tngiliz Hariciye Nazırının beraberinde en maruf siyasî ve ticarî mütehassıslar vardır. Lort (Reading) in Paris'e gelmesi ile Mister Makdonald'ın evvelkî kabinesi zamanında Hariciye Nazırr bulunan Mister Henderson tarafın dan Fransa ricali ile sık sık yapılan mülâkat ve temaslar tekrar başlamış oluyor. tnsriliz Başvekili millî kabi nenin vaziyetini artık takviye etmiş olduğundan tekrar haricî siyasete ait faaliyetlere devama lüzum gör müstür. Bunun iki türlü sebebi vardır. BirJ İngiltere'nin malî mevkünin hâlâ müskül ve tehlikeli olması ve sim • diden kıymetinin dörtte birini kay beden İngiliz lirasımn atisinin meçhul bulunmasıdır. Hali hazırda Avrupa'» nm harîce azim sermaye verebilecefc ve müessir muavenetîer gösterebi lecek yeçâne biivük devleti Fransa olduğundan İngiltere hükumeti bütün cihan iktisadivatı ile alâkadar olan kendisinin malî vaziyetmi ıslah için Fransa ile teşriki mesaide bulunmak istiyor. tkinci sebep b"şrÜT*kü iktisadî sukut ve buhranm baslıca amili Av rupa ahvalinin Versay muahedesinin muhtelif netayicinden dolayı siyasî ve malî cihetten karısik olmasıdır. Tamirata ait tedivat, harp borçları, siyasî emniyetsizlik, Almanya Fransa münafereti bugünkü iktisadî fe • lâkette birer mühim amil olmustur. Sabık İngiliz Hariciye Nazırı Mister Henderson bu mes'eleleri tesviye için Fransa ricali ile sık sık temas e diyordu. Hatta Paris'te Alman ve Fransız Başvekillerinin mülâkatına ve Berlin ziyaretine Mister Henderson zemin hazırlamıştı. Şimdi Lort Reading ayni mes'ele • Ierin dahi tesviyesi hakkında Fransa'yı ikna için Paris'te çalışıyor. lngiltere hükumeti bu teşebbüsatmda Müttehidei Amerika tarafından müessir muavenet ve müzaharet gör mektedir. Paris müzakeratı cihanın sulh ve müsalemeti ve refahı mes'elelerine çok sıkı merbuttur ve vereceği neticelere sabırtızlıkla intizar olu nuyor. MUHARREM FEYZİ İzmir'de bir tevkif! Bir vapur köşesinde gizli bulunan bir Ermeni hakkında tahkikat yapılıyor Ermeni suikastçisi müntehir Hrant Canikyan ile ayni vapurla İstanbul'a gelen Agop Apik yan hakkındaki tahkikat, dün de yazdığumz gibi hitam bulmuş gibidir. Bu adamın, esasen memleket için muzır eşhastan oldu ğu tesbit edildiğinden ilk vasıta ile hudut haricine atılması mu karrerdir .Agop elyevm polis nezaretinde bulunmaktadır. İstanbul zabıtası bu mel'un çete efradı hakkında burada tahkikat ile mesgul iken İzmir za bıtası da mel'um emeller peşinde koştuçu zannedilen Erme niyi tevkif etmiştir. Bu hususta İzmir'den şu malu.Tiat verilmek tedir: izmir 9 Buraya gelen bir ecnebi vapurunda polis tarafmdan taharriyat yapılmış, Vapurun bir köşesinde saklanan bir şahıs meydana çıkarıl mıştır. Yaoılan tahkikat ne ticesinde bu adamın gizli ve tehlikeli maksatlarla şehre çıkmak istiyen bir Ermeni oldu ğu anlaşılmış ve hemen tevkif edilmiştir. Zabıta tahkikata ehemmiyetIe devam etmekte ve çok ketum davranıhnaktadır. Şehzade M^hnıedin sünnet düğünü ve İbrahim Paşa Acetnioğlanlar sarayı 22 Koca Sokollu'nun vefatından bir sene sonra (988), Koca Kaptan Derya Kılıç AIi Paşa, Koca Sinan Ağa dan kendisi için Tophane'de bir camii şerif yapmasını istemişti. İhtiyar Mimar, ihtiyar deniz kahramanı için deniz kenarında narin, şirin, lâtif bir mabet yaptı: Ehlı imana ıbadetgâh olsun bu makam Sene 988 «Musanna mihrabının önündeki bahçede terennüm eden gunâgun kuşların dilfirib sadaları cemaata taze can verir» idi. Kılıç Ali Paşa her cuma camiinin yan sofasına oturup fıkaraya bir kise sadaka dağıtırdı. Paşa, camiin yanına bir tiirbe ve bir de hamam yaptırmıştı ki bu Kılıç Ali Paşa hamamt «kendisi pâk, suyu saf, hüddamları nermü râm bir hamamı hasu âm» olmuştu. Şehzade Mehmedin Sünnet düğünü ve ibrahim Paşa sarayı 890 senesinde ücüncü Murat oğlu Sehzade Mehmed'i sünnet ettirdi. Sehzadenin sünnet düğünü o zamana kadar görülmemiş ve işitilmemiş muazzam bir düğün olmuştu. Murat bütün hükümdarları düğüne davet etmişti. Acem Şahı Mehmet Hudabende, Maveraünnehr ve Se merkant ve Buhara'ya hükmeden Cağatav Padişahı Abdullah Han, Kırım Hanı Mehmet Giray Han.Mağrtb dayıları. Fas Sultanı, Gürcüstan Hanları, Moskova Prensi, Almanya ImDaratoru ile Fransa Kralı, Vene dik Reisicumhuru gunâgun hediyeler ile tebriki mutazammın nameler gönderdiler. Hamza Bey Suri Hümayun Nazırı, Kara Bali Bey Suri hümayun Emini tayin edilmişlerdi. Dü«»ün için elli yük akçe sarfedihnişti. Uçer buçuk okka gelen ve tamam bir şinik plâv alan bin beş yüz lengerle plâv dağıtılmıştı. Zor bazolu kavi yiğitlerden altı yüz nefer güzide sipahiler ile bin nefer cebeci düğün hizmetine memur olmuşlardı. Mimar Sinan da, düğünü seyredecek ricali devlet ve saray erkânı için Atmeydanı'ndadaki İbrahim Paşa Acemioğlanlar •arayını yeniden tamir ve inşa etti. İbrahim Paşa sarayı tstanbul'un en büyük sarayı idi. 2000 nefer zülüflü acemi oğlanı ile meskundu. Mimar Sinan da bu tbrahim Paşa sarayı oğlanları arasından yetişmişti. Sinan dan dün kat'î kabul muamelesi yapılmıştır. Evvelce ödemiş ve havalisinden alınan tütünler doğrudan doğruya İnhisar idaresine gönderilir ve İzmir'de işlenirdi. Şimdi ise inhisar idaresi namına bu havaliden mubayaa olunan tütünler bu depoda işlenecek ve İzmir'e de bundan sonra işlenmiş tütün sevkolunacaktır. Bu surelte hem İzmir İnhisar tdaresinin depoların • daki iş hafifletilmis oluyor, hem de ödemiş'li bir çok aileye maişet te • min edilmiş bulunuluyor. Resmi küşattan sonra de poda ilk iş başladı. Tütün balyaları acıldı, halka teshir olundu. bu sarayın yarısını bölerek Padişahlara mahsus Sarayı has haline ifrağ etti. Atmeydanı'na bakan cephesindeki merdiven ile kapıyı kaldırarak yerine rbir âlâ kasrı şahnişin yaptı k didei eyyam mislini gormemiş idi». Sarayın kösesinden yeni bir kapı açtı Erkân ve âyanı devlet için doksan bes zira' tulünde bir divanhane yaptı Alt katta hıristivan devletler sefirlerine mahsus bir yer ayrıldı. Bu yerin karşı tarafı Kırım Hanının biraderleri ile Lehistan sef irine tahsis edilmişti. Süferaya ve sair davetlilere sabah, akşam birer sofra has yemek çıkıyordu. Yeni açılan kapının üstündeki oda Vezirâzâm Sinan Paşaya, yanındaki oda Mesih Paşaya verildi. Kaptan Kıhc Ali Paşa Tersanedeki forsa dülgerlere ayrıca bir oda yaptırdı ve düğünden sonra burasını «etfali müslimine talimi kur*anı âzim ideler deyu vakf eyledi». Ahaliye gelince, Atmeydanı'nın etrafına âlâ neşimenier, kasırlar, köşkler kurduruyorlardı. Düğünün ilk gecesi «bu sırra ağyar mahrem olmasun deyu fermanı hümayun sadır» olarak cerrahlık fenMehmet Pasa Sehzadeyî sünnet etti. ninde fevkalâde mehareti olan Vezir Mehmet Paşaya hizmetine mukabi bir kaç hil'ati fahire giydirildikten başka beş yüz sikkei şerif, ameliyat esnasında kullanılan altın leğen ib • rik ve otuz takım gayet kıymetli es vaplık kumaş ihsan olundu. Düğün, ıjunasrun ziyafetler, ve »ev ; ; tpma şalarla geceli gündüzlü elli beş gün devam etti. Ya saha yapmalı, ya spordan vaz geçmeli! j Antrepolardaki HırsızlıkL Maliye müfettişleri tetkikat yapıyorlar Maliye müfettişleri bundan 4 sene kadar evvel Rıhtım antrepolarından kaybolan dört yüz bin liralık eşya hakkında tahkikat icrasına başlamışlardır. Haber verildiğine göre mes'elenin esası sudur: 4 sene evvel Gümrük idaresi mühim bir hırsızlık hâdisesine muttali olmuş ve müfettişler tahkikata başlamışlar dır. Bu tahkikat henüz bugüne kadar ikmal edilememiştir. Bu müddet esnasında izler kaybolmuş ve maznunlardan bazıları af kanunundan istifade etmislerdir. Bu sirkat mes'elesinin tahkikine Maliye müfettişlerinin vaziyet ettiklerini Maliye Heyeti Teftişiye reisi Adil B. söylemiştir. Bozuk yumurtalar Son zamanlarda satılan yumurtalardan bir kısmmın bozuk ve bazı larınm çürük olduğu, bu yumurta larla pasta ve saire gibi şeyler yapılarak kokularının vanilya ile ka patıldığı anlaşılmıştır. Belediye bu hususta sıkı bir teftiş yapmağa karar vermiştir. itfaiye kursu açılıyor İtfaiye efradına gaz maskeleri alınması mukarrer bulunduğu için bu hususta bir kurs açılmasına karar verilmiştir. Bu mak»atla itfaiye grup âmirlerinden bîr zat Ankara'ya gitmiş ve oradaki kurslara devama başlamıştır. Mimari Sinan Hacca q'diyor Kılıç Ali Paşa camiinden sonra, Sinan, yeni bir abideye başlamadı. tstanbul'da Ayakapı'sı ile Fener ka pısı arasında oturan müslümanlar burada, hamam ile çeşme önünde bir kapı açılmasmı istediler. Divan hümayun buraya kapının lüzumu olup olmadığını Mimar Sinan'a havale etti. Sinan kapı açılmasmı ten sip etti ve Fener kapısı ile Ayakap arasında sür üzerinde bir kapı açtı, Bir sene sonra da tstanbul surlarının tamîrine teşebbüs edildi. Hatta bu işte ırgat gîbi kullanılmak üzere Te kirdağı'ndan yürükleri getirilmek üzere hükümler yazıldı. Fakat bu te şebbü* tehir olundu. Mabadi var Böyükada elektriği Büyükada'mn elektrikle tenviri için tesisata büyük bir faaliyetle devam edilmektedir. Tesisatın üç haftaya kadar biteceği tahmin olunmak tadır. İlk lâmba yandığt gün mera sim yapılacaktır. Balıkhanede suiistimal Belediye müfettişleri Balıkhanede ki oktruva tahsilâtını tetkik ederlerken makbuzlarda tahrifat yapılmak suretile beş bin lira kadar bir sui istimal yapıldığını görmüş ve tahki kata başlamışlardır. Ismet Pş. Tiryeste'de ( Birlnci sahifeden mabait ) Kral Fuat Hz.nin cülus günü Mısır sefiri Aptülmelik Hamza Bey Cenapları dün Mısır Kralı Fuat Hz. nin cüluslarının seni devriyesi olması dolayısile Yeniköy'de sefa ret binasında bir ziyafet ve gece de bir balo vermiştir. Ziyafet ve baloda tstanbul'daki Mısır kolonisinden ba zılarile tstanbul matbuat mümessil leri hazır bulunmuşlardır. Türk heyeti salı günü Buda Peşte'den hareket edecek ve Başvekilimiz çarşamba günü Tiryeste'den Ege'ye binerek Türkiye' ye hareket edecektir. Sporcularımızm son Atina mağlubiyetleri üzerine hepimizde az çok bir teessür uyandığını giz • lemeğe hacet yok. Zaten ortadaki dedikodular da bu teessürün bir alâmetidir. Neden ve ne için mağlup oluyoruz, suaiinin cevabı çok basittir. Mes'eleyi müteaddit meçhullü bir muadele halinden çı karıp tek meçhullü basit bir muadele haline koyduğumuz gibi mağlubiyetlerimizin sebepleri ve hikmetleri anlaşılır. Bir kere, bizde, boyölçüşmeğe gittiğimiz memle ketlerdeki gibi sporcularımızı ye tiştirecek muntazam bir saha, bir stadyom yoktur. Bizim zavallı, sporcularımız metruk bir kışlanın Hasanpaşa çöplüğüne benziyen meydanında hüdayi nabit olarak yetişiyorlar. İtinasız büyütülen birf ağacın meyvası ne ise bizimkiler |t de tıpkı öyledirler. Vakıâ «mu • § hali mümkün kılmak» ırkımızın § evsafmdan biridir ama bazı defa 1 böyle sırıtıp kalmak ta vardır. 4 Dünyanm her yerinde, her me 4 denî memleketinde spor pek çok ilerlemiştir. Ve her memlekette hatta bizden çok genç olan Bal .kan'lı komsularımızda muntazam * muazzam spor sahaları vücude 7 getirilmiştir. İşte o memleketlerin ™ teknik bir surette yetiştirilen sporjt cuları bu sahalarda çalışıyorlar. f Balkan'lılar bizim cezri munzam Ş larımızdan yetişip büyüdükleri | halde bizim oniardan geri kalmamızı düsüntr.ek, Atina mağlubiyetinden daha çok acı ve daha çok hacaleti dâidir. Eğer biz sporcu yetiştirmek ve galebeler kazan mak istiyorsak millî şerefimizle mütenasip ve Balkan'lardaki emsalinden daha mükemmel bir stadyom yaptırmalıyız. Yahut ta böyle sahalarda çalışanlarla boyölçüşmeğe kalkısmaktan vaz geçmeliviz. Hem böyle hüdayi nabit yetişelhn, hem de kar şımıza çıkanları mağlup edelim demek manasız bir dava olur, diyoruz. ttte Vali Beyin teftişi Vali Muhittin Bey dün Usküdar Kanlıca şosesini teftiş etmiştir. Balkan konferansı Ilk celseyi Ismet Paşa açacaktır Bu sene şehrimizde toplanacak olan ikinci Balkan Konferansı na iştirak edecek murahhaslar teşrinievvelin on sekizinde tamamen şehrimize gelmiş buluna caklardır. Ayın 19 unda ihzarî bir içtima yapılacak ve ertesi gün Başvekil İsmet Paşa Hz. içtimaın ilk celsesini Dolmabahçe sara ymda açacaktır. Konferans hazırhklarile meşgul olan bürolar bugün Yıldız sarayma nakledileceklerdir. Dünkü sis Dün sabah limanımızı kesif bir sis kaplamış ve saat 10 a kadar devam etmiştir. Bu yüzden Seyrisefain, Şirketihayriye ve Haliç vapurları sabah seferlerini bir kaç saat teahhurlarla vapabiimişlerdir. Memurin kooperatifi Seyrisefain memurlan, aralarında bir istihlâk kooperatifi teşkiline karar vermişlerdir. Kooperatifm ni zamnamesi Ticaret Müdiriyetine verilmiştir. £ M. Venizelos'un beyanatı Ismet Paşa'nın Atina'dan ha • reketinden sonra gazetecileri kabul eden Yunan Başvekili M. Venizelos demiştir ki: I Doğru değil mi? I Bir ziyaret Amerika sefiri M. Gruw dün re • fakatinde Amerika sefareti ataşe komersiyah olduğu halde İngiliz sefiri M. Corc Klark Cenaplarını zîyaret etmiştir. Şarktan gelen aşair Bonoların Borsaya kabulüne kanun mOsait değildir Gayrimübadiller kendilerine tevzi edilmekte olan bonoların hakikî kıymetini temin için bunların Borsaya kabulünü ve faizli oimasını hüku metten talep etmişlerdi. Fakat Maliye Vekâleti bu bonoların Borsaya kabulünün bir kanuna mütevakkıf olduğu kanaatindedir. Bono tevziatına devam edilmek tedir. tzmir'deki emlâkin bir ay sonra müzayedesine başlanacağı tahmin edilmektedir. Tekirdağı ve tzmir havalisine sevkedilecek olan Şark aşiretlerinden bir kaf ile daha şehrimize gelmiştir. Bunlar yakında Tekirdağı'na gönderilecektir. Kubilây abidesi Teberruat listesi Gazetemizin teşebbüsile yapılacak Kubilây abidesi için vatandaşların gönderdiği te berruatı liste halinde neşre devam ediyoruz: L. Yekun 2760 Samsun maarif mü ' dürlıığünden 93 Beypazan mnaUimleri 27 Kasaba mnallimleri 10 Urfa maarif memur, muallim ve talebeleri 54 Elâziz muallim ve talebeleri 79 Silifke halk ve memurini 55 tzmir kız lisesi talebeleri 15 İzmir erkek muallim mek tebi talebeleri 13 Ayaş mekteplileri 13 Saray muallimleri 9 Rize ilk mektep mnallim ve talebeleri 41 Kastamonu merkez ve köy mektepleri muallimleri 63 Eyüp orta mektep muallim ve talebeleri 12 Geredc Kıtık k»rf u n m 1 •ek«n •• K. « Bu hususta Yunan mille tinin gösterdiği siyasî dirayeti takdir ederim. Çünkü bu dost İzmir Valisî Kâzım Pş., ödemiş ı luğun devamlı ve samimî oldu • çuval fabrikası hakkında şu beya > ğunu takdir etmiştir. Yunan milnatta bulunmuştur: letinin Türk ricaline gösterdiği * ödemiş'e demir borularla Üzümlü dağından büyük mikyasta su tezahürat bir nezaket eseri de getirildikten ve elektrik istihsal edil ğil, bu dostluğu derin bir surette dikten sonra burada turbin kuvvetile anladığının ifadesidir. bir çuval fabrikasının insası son günTürk milleti de ayni dirayeti lerde hararetle mevzuu bahsolmaktadır. Vakttle vilâyet makamı ve İzsiyasiyi göstermiştir. Bunun demir Ticaret Odası ile İktisat Vekâleti lili geçen sene Ankara'da gör arasında sccen muhabereye naza düğüm hüsnü kabul ve Ismet ran Büyük Menderes'te kendir ye Pş.nın fstanbul'dan hareketinde tistizine nazaran bu fabrikanın Ö halkın gösterdiği tezahürattır. demîş'te mi yoksa îzmir'de mi teessüsünde tereddüt vardı. Halbuki elek Türk milletinin şefi Mustafa Ketrik istihsalinden sonra masrafın, mal Hazretleri de bu siyaseti taher hangi bir fabrikanın diğer tarzmamen tasvip etmislerdir. daki teessüsüne nazaran mevzuu bahsolmıyacak kadar farklı ve ucuz Müşterek mes'eleleri kardeş olmasi dolayisile çuval fabrikası çe bir samimiyetle müzakere etnın ödemis'te yapılacağına ve bu tik. Her noktada Türk Yunan mevzuun üerliveceğine emniyetle bakılmaktadır. Buna ait muhaberat noktai nazarlarının birbirine tevafuk ettiğini söylemekle bah Tu* İnhisar müdiri umumiliğince de cereyan etmiş ve fabrikanm tesis tiyarım. Diğer fırkaların da bu şeraiti ve kendir menabii tesbit et siyaseti tasvip ettiklerini ümit tirilmiştir.» ederim. Türk yunan dostluğu Kbçük Menderes'te çuval fabrikası I Bursa'da kapatılan gazete Hükumetçe görülen lüzum üzerine geçenlerde kapatılan (Kardeş) ga • zetesinin sahibi Vasıf Necdet B. Şurayi Devlete müracaat etmiştir. Kaza kurşununa uğrıyan genç kızlar Diyarbekir Belediye Reisi Dr. Gafur Nüzhet Beyin küçük oğlu tarafından av tüfeği ile yüz ve gözlerinden yaralanan Diyarbekir Polis Müdürü Sait Beyin kızı Firüzan ve Abdurrahman Çelebi'nin kızı Sabahat Hanımlar tedavi için İstanbul'a ge tirilmişlerdi. Yapılan muayene neticesinde Firüzan Hanımın sol gözü • nün tedavi kabul etmiyeceği anla • şıldığından ameliyat yapılmış ve kızcağızın gözü çıkanlmıştır. Sabahat Hanımın bir gözündeki saçmalar çıkarılmamış ve göz rüyet kudretinin onda dokuzunu kaybetmiştir. 40 20 00 20 62 67 30 15 86 63 95 4* 51 8t « S" Köylölerin talebi Ziraat Bankasına borçlu olan köylüler bu sene istihsal ettikleri buğ dayın istihsal masraflarını bile kurtarmadığmdan bahisle borçlarımn yalnız bu seneye mahsus olmak üzere tecilini talep etmişlerse de bankanm Bursa merkezi bu taleplere karşı cevabı ret vermiştir. Bunun üzerine köylüler bankanın umumî merkezine müracaat etmislerdir. seneler geçtikçe daha kuvvetli olacak, iktisadî, malî menfeatler bu dostluk sayesinde mütezayiden artacaktır.» Ecnebi şirketlerde maaşlar Umumî vaziyet dolayısile bazı ecnebi şirketler, memurların maaşla rından tenzilât yapmışlardır. Bir kısım memurlar Ticaret Müdiriyetine müracaat ederek maaşların tenzili sırasında haksızlık yapıldığından şikâyet etmislerdir. Tîcaret Müdiriyetî bu hususta tetl$ikat icra edecektir. Pazar akşams ay tutulacak Gelecek pazar akşamı gene ay tutulacak ve görülebilecektir.