27 Eylül 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

Cumhuriyet 27 Eylul ı931 KOCA MiViAia SI'NAN Yazan, Sehir ve memleket haberleri i j Siyasî icmal Almanya Lehistan Cihao siyasetinde büyük bir gerginlik var: ttalya ile Fransa arasmdaki bahrî ihtİIâf hâlâ bütün şîdde tile devam ediyor. Rusya ile Fransa arasmda ademi tecavüz misakı aktolunamadı. Fransa ile Almanya ara sında henüz mukarenet vücude ge Iemedi. Aksayı Şark'ta nagehant surette başlıyan harekâtı askeriye tarihin en büyük harplerinden birini tevlit etmek istidadını gösteriyor. Fa« kat bu ahvale ragmen sulh ve müsalemetîn atisi hakkında büsbütün nevmit olmağa mahal olmadı£inı Isbat eden alâmetler de yok değildir. Ezcümle bugünierde Almanya ile Le histan arasında müstakimane ve samimane bir hava peyda olmuştur. Geçen sene Avrupa sulhünü en zi yade tehdit eden mes'ele Versay muahedesile Lehistan'a terkedilen yu karı Şilezya, Pozen ve Poneranya gibi eski Alman vilâyetlerinde kalan Alman ekalliyetlerinin tâbi oldufu muamelelere karşı Almanya'ma büyetleri idi. Mes'ele Cemiyeti Akvama tün dünyayı endişeye düsüren sikâ aksetmiş, Almanya Haricîye Nazırı riyasetten çekilerek Lehistan'a şid • detle hücum etmişti. Maahaza Lehistan hukukunu siddetle müdafaa etmekle beraber itilâf perverlikten aynlmamış ve bu suretle mes'elenin şiddeti kaybolduğu gibi Leh'liler devletlerin teveccühünu kazanmış idi. Şimdive kadar Lehistan'daki Alman ekalliyetleri Avru pa'nın sükun ve müsalemetini daima tehdit etmekten hali kalmamışlardır Cemiyeti Akvamın büvük meclisinio son ictimalarında bu mes'ele gavet dostane bir surette ve tamamile halledilerek Avrupa sulhü büyük bir teMikeden kurtulmuştur. Cenevre'de Alman ve Leh mu • rahhasları geceli gündüzlü kendi aralarında müzakere ederek itilâf elmişlerdir. Mecliste Alman Hariciye Nazırı M. Cürtiüs yukari Şilezva'daki Alman çoeuklarmın ekalliyet mekteplerine kabuiü hakkında hasıl olan itilâftan dolayi beyanı memnuniyet etmiştir. Lehistan Harîciye Na« zırı M. Zaleski de hükumetj, n^etbuasının Alman ekalüyetlerîne emni yet ve itimat hissini teîkin 1510 elinden geleni yapacağını vadetmistir. Müzakerenin sonunda Lehistan Ha' riciye Nazırı ayağa kalkmış ve bü tün meclisin huzurunda Amnanya Hariciye Nazırı ile müsafaaa eyle * mistir. Bu suretle Cemiyeti Akvam Büyük Meclisi cihan sulhünü tehdit eden mes'eleleri halden aciz ve endise izhar etmekte iken Lehistan ile Almanya'nm kendi aralarmda uvuşarak Avrupa sulhünü tehdit eden büyük bir gaileyi bertaraf ettiklerine şahit olmuştur. Bu netice Avrupa sulhü için büyük bir kazançtır. MUHARREM FEYZt HAYATI VE ESEDLEDI»! EKREM Uzunköprü'nün Mütekaitlerin, dulların va yetimltrln maaşları lür'atle 24 un fabrikasmdan 11 i veriliyor tstanbul'da maaş alan eytam ve kapandı muattal duruyor eramil ve mütekaitler maaşlanru Dertleri I Pnrlâmetnolar Konferansı Necip Ali ve Reşit Saffet B. ler Bükreş'e gidiyorlar Sinan bütim gönüllere hâkim destanî bir kahraman olmuştu 13 Sular bendlerde ve havuzlarda toplandıktan ve yollar yapıldıktan •onra Mimar Sinan asıl mühim ve muazzam inşaata, su kemerlerine başladl: *0l demde himmetile el urduk Kemerlere Dökduk o yolda su yerine sîm ile zeri Eflâke irdi kavsikuzah ves Kemerleri Yolundan eyledik suları çeşmeye revan Kildı duayi hayır bize Şahu ınsu can.» Mimar Sinan, bu muazzam teşebbüsü, 926 zilkadesi başlarından 971 senesine kadar, dokuz senede bitirmişti. Su yollarından maada dört büyük kemer ile bir büyük havuz yap mıştı. «Bazı kemerler bir dağdan diğer dağa atılmış üçer kat eflâke ter çekmiş kehkeşan âsa kemerlerdir ki vacibülseyirdir». Bu kemerlerden <Uzun Kemer» in irtifaı temelile beraber 20 zira' ve uzunluğu 1220 zira' idi. «Güzelce kemer» bir kaç âli kemerden mürekkepti. «Mugla va» kemeri Uç kat idi. «Her katının köprii misal yolu vardı ki üzerinden bir atlı geçebilirdi. Yalnız temeli 18 zira' idi. Uzunluğu 65 zira' idi. Dördüncü kemer Müderrîs köyti civarında olduğu için «Müderris Kemeri» adını almıştı. Sular evvelâ bavuzda toplanıyor.ondan »onra tevzi elunuyordu.Civardaki üç köyün hal'.»' kemerlerin ve havuzun muhafaza sına memur olmuşlardı. Sellerin daglardan sürüklediği çamuru, çalı ve dalları temizlerlerdi. Kemerlerin civarı az zaman zarfında koruluk olup mamur olmuştu. Lisan ile tarif edilemiyen, cümle uşşâkamn zev kü safa ettikleri bir mesire olmuştu. Bütün tesisat 40,263,000 akçeye çıkmıştı. Nihayet, Mimar Sinan, suyu At pazarı'ndaki Kırkçeşme'ye getirmeğe muvaffak olmustu. Süleyman'a muâjdeciler gitmişti: Süleyman, derhal adam gönder terek sudan getirtmifti. Mımarbasıyı çekemiyenler, Padişahm nezdinde son bir teşebbüste bulundular: «Bu suda yeni gelmiş suyun kokusu yok. Eski sudurj» Dediler. Mimar Sinan saraya gelince Süleyman kendisine bu hususu sordu. Sinan suyu künk ile getîrmediğini, kârgir yollar ya parak getirdiğini, bir derede su nasıl berrak ve saf ise bu suyun da öylece berrak ve saf olduğunu söyledi. Sinan'ın cevabından fevkalâde haz. zeden Süleyman ona tekrar hil'atlar giydirerek «serefraz» etti. O zaman Sadrazam bulunan Semiz AH Paşa tstanbul'un bir çok yerlerinde çeşme ler yapılarak bu suyun götürülme sini teklif etmişti. Koca Sinan'ı, se nelerce sonra, Şair Mustafa Saî Çelebiyi karşısına alarak hatıratını yaz dırtır iken tarihî günü söyle tes • bit etmifti: «01 zamanda ve ziriazam olan sahibi saadet murat edindiler ki şehir içinde kırk çeşme başı nice yerde serçeşmeler peyda olup sakalar her mahalde iriştireler. Merhum Padişahı cihan buyurdular ki: Benim maksudum bu su her ma halleye revane ola. Çeşme bina ola» cak yerde çeşme ve kabiliyet olmı • yan yüksek yerlerde tatlı kuyular ola ki su içine uğraya. Ta kim her yerde pirü zayıf ve dul hatunlar, uşacık oğlancıklar destîler ve bar daklann doldurup devamı devletitne dua eyliyeler.» Sinan, bütün gönüllere hâkim destanî bir kahraman olmuştu. Herkes onda fevkalbeşer bir kudret görü yor, ve bu kudretin önünde hürmet ve muhabbetle eğiliyordu. Bu kudret Sinan'ın san'atkâr dehası idi. Mabadt var Uzunköprü (Hususî) Zahire ve hububat fiatlarının yüksek olduğu senelerde değirmencilik kârlı bir işti. 341 senesinde mevcut dokuz un kırma fabrikası pek kısa bir zaman sonra yirmi dördü buldu. Fakat vaziyet böyle devam etme* di. Gerek zahire fiatlarının sukutu, gerekse sanayi işlerimizde programsızlığımız yüzünden bu fabrikalar zarar etmeğe başladılar. Neticede on bir taneıi kapılarını kapadı. Her biri 3280 beygir kuvvetinde motörlerle mücehhez olan, 1015 bin li • raya mal edilmiş bulunan bu mües • seseler bugün muattal duruyorlar. Fakat bunların kapanması ile di ğerleri vaziyetlerini düzeltmiş değillerdir. Ayni tehlike daha bir çokları için varittir. Bugün bu fabrîkalann her birine 1400 nüfus düşüyor. Bu nüfus böyle bir müesseseyi besliyemez. Binaenaleyh vaziyeti ıslah için bunların adedini tahdit etmeli, ayni zamanda kapalı olanlarının da hüku< met yardımile diğer sanayie çevril • mesine çalışılmalıdır. Mıntakamızda sanayii ziraiyenin inkişafmı temîn edecek mevadı iptidaiye çok bol • dur. Bunlar ipek fabrîkası olabilir. Keten saplarını işliyerek dokuma cılık yapabilirler. Bunlarda nebatî yağ hnalâthaneleri tesisi dahi mümkiindür. tlk nişaita fabrikamtz Kasabamızda Arif Avni ve şeriki firmasına ait bir nişasta, glikoz ve şekerleme fabrikası vardır. Bu fab • rikanın senelik nişasta istihsalâtı bir milyon kiloya yakmdır. Fabrika memleketimize şimdiye kadar ha riçten getirilen nişasta ile beraber nişastadan yapılan kola ve nevileri gibi maddeleri de istihsal etmektedir. Tütün tnhisarının ve diğer müessesa tın bundan sonra kola ihtiyacını yerli malından temin edecekleri Umit olunmaktadır. sıkıntı ile ahyorlardı. Bu hal maaş sahiplerinin de daima şikâyet • lerini mucip oluyordu. C. H. Fır kasınm bu sene aktedilen kongrelerinde halkın en mühim dilekleri arasında bu şikâyet te mühim bir yer tutuyor ve maaşların kolaylıkIa alınmasına bir çare bulunması isteniyordu. Fırkanın teşebbüsü üzerine hükumetin ittihaz ettiği tedbirler sayesinde şimdi maaş tediyatı çok iyi bir şekle komılmuştur. Geçen aydanberi maaş sahipleri maaşlarını kolay almağa başladıklarından eski şikâyetlerin yerine umumî bir memnuniyet kaim olmuştur. Halkın bu dileğinin hükumetçe serian nazari dikkate ahnması çok şayani teşekkürdür. Mütekaitlerin, eytam ve eramilin memnuniyetlerini celbeden tedbirler arasında bu işleri idare e den memurlarımızın dikkat ve sür'atle iş görmekte olmaları da ayrıca takdire şayandır. Bu maaşları tediyeye memur olanların yeni usulü her gelecek tediyede daha mükemmel bir şkle koyarak hal kın memnunîyetini bir kat daha celbetmeğe çalışacaklarına şüphe yoktur. Halkla hükumet arasmda ha yırlı bir tavassutta bulunmuş ve bu suretle maaşların memnuniyeti mucip bir şekilde tediyesi imkâ nını hazırlamış olan C. H. Fırkası tstanbul tdare Heyetine mütekait, dul ve yetimler namına; Saffet B. Necip Ali B. Teşekkür ederiz Mükerrer vergî Memurlar hakkında ikinci defa tahkikat Bazı mükelleflerden müker • reren vergi tahsil eden memurlar hakkında yapılmakta olan tahkikatın bir kısmı Defterdarhkça ikmal edilerek evrakı vilâyete tevdi edilmisti. Vilâyet tahkikatta noksanlık görmtiş ve ikmalini Defterdarhğa bildirmisti. Def terdarhk dün bunları da ikmal ederek Vilâyete vermiştir. Def terdarhk şimdi kendisinden mü • kerreren vergi alındığı hakkm daki şikâyetini gazetemizde neş rettiğimiz efendinin vergi mes'elesini tahkik etmekle meşguldür. Vapurcular Birliği reisinin beyanab Vapurcular Birliği reisine göre.. Millî Vapurcular Birliği reisi ve sabık Seyrisefain Umum MüdürU Muzaffer B. şu izahatı verdi: « Mes'elenin bugünkü vaziyetini teşrih eder misiniz? Rekabet bir hatta işliyen muhtelif kumpanyalarm yolcu ve eşya naklinde fiatlan tenzil ederek fazla i* görmek istemelerinden mütevellit bir mes'eledir. Bu her ticaret şubesinde de vardır. Ve bence, bu rekabet lâzımdır. Cünkü ancak bu rekabet sayesindedir ki, deniz ticaretimis terakki eder, iyi vapurlar alı • tur, yolcunun istirahati, tüccann mallarını daha iyi, daha emin tarzda naHettirmeleri temin olunur. Fakat bu, itidal dairesinde ve mantıkî olmahdır. Bugünkü gibi Hope'ye bir buçuk liraya yolcu göHirmekle yapılan rekabet, tîearet maWltM»da r*kabet değildir. Buaa »arankft bftfka bir »ey denilemes. Bu ı Birmct mabatt ) Bugün bu rekabetle en fazla kim mutazamr oluyor? ttilâf bozulduktan sonra vaziyeti İktisat Vekâletine bildirdik. O zamandanberi vapurcular serbesti lerini muhafaza ^derek çalışıyorlar. Seyrisefain ile itilâf vaomak için bir şey düşünmüyoruz.Benim noktai nazarım sudur ki, herkes kavbediyor. GayrimObadillere bono tevziine yeniden başlandı GayrimübadiIIere ait küçük kıy metli bonoların bitmesi yüzünden bir kaç gündenberi yapılamıyan bono tevziatına dünden itibaren yeniden başlanmış ve karar numaraları 525 ten 554 de kadar olanlara yüzde yirmi hesabile bonoları verilmiştir. Bugün sırasını kaybedenlere tevziatta bulunulacak ve pazartesi gününden itibaren numaraları 554 ile 579 arasmda olanların bonoları tavzi edilecektir. 1 teşrinievvelde Bükreş'te toplanaeak beynelmilel parlâmentolar konf eransma Türkiye namına iştirak edecek olan Denizli meb'usu Necip Ali B. yarın Romanya'ya gidecektir. Necip Ali B. kendisile görüsen bir muharririmize kongre hakkında şu i» sahatı vermiştir: t "" « Bir teşrinievvelde Bükreş'te toplanacak beynelmilel parlâmen • tolar ittihadı sîyasî konferansına hü. kumetimiz namına müşahit aza sıfatile iştirak edeceğim. Bu sene 7,1 inci içtimaını akteden kongre on doku zuncu asırdanberi faaliyettedir. Kongrenin gayesi tahaddüs eden beynelmilel umumî mesaili hal ve fasletmektir. Türkiye hükumeti beynelmilel parlâmentolar ittihadına henüz res • men girmiş değildir. Çünkü parlâ mentolar ittihadının nizamnamei esasisi mucibince her parlâmentoda beynelmilel parlâmentolar mesailile meşgul bir komite vardır. Kongreye iştirak edecek olan murahhaslar bu komite tarafından intihap olunur lar. Bizde ise henüz böyle bir ko • mite tesekkül etmiş değildir. Bina enaleyh kongreye böyle bir komite tarafından intihap edilerek değil, Meclis namına müşahit murahhas olarak gidiyoruz.» Konsrre her sene bask* bir sehirde toplanmaktadır. Bir kaç sene sonra tstanbul'da da in'ikadı ihti mali vardır. Halen Avrupa'da seyahatte bu • lunan Kocaeli meb'usu Reşit Saffet B. de bir kaç güne kadar bu kongreye Türkiye namına müşahit murahhas olarak iştirak etmek üzere Bükreş'e gidecektir. Seyrisefainin vaziyeti Bergama'da bir soygun vak'ası Bergama'mn Cambel köyüne gece müsellâhan giren dokuz kadar haydut halktan bazılarının paralarını ve kıymetli eşyalarını almışlardır. Bu hâdise üzerine tzmir Valisi Kâzım Paşa derhal Bergama'ya gitmiş ve şiddetle icra edilen tahkik neticesinde dokuzu da silâhlarile beraber yakalanmıştır. f M Mrrtpttm fıka<ak ıtetie*. an Hk 4»ya*aR»tyan tö«c«rm nlhayet km İft*» va» gecraesidlr. Halbuki, orIt^M b»r k«mpaayaBi», iki kurapanptm#Pf ayni zamanda hükâ kaybolur d# ff b#flf#*fa zarannı mucip oimak tffl b»fk* Wr *»tU« vermaz. Hengİ Seyrisefainle yapılan son itilâf nasıl aktedilmifti? Karadeniz hattında böyle bir itilâf akti için vapurcular tarafın dan Seyrisefaine müracaat vakî olmamıstı. Bunu, Seyrisefain rekabet tehdidi üzerine bize zorla yaptırdı. Bunu benim vasıtamla Karadeniz hattında çalışan vapurculara tebliğ etti. Bu hatta çalışan vapurcularla itilâf yapılmasını aksi takdirde rekabete başhyacaklarını •öylediler. Biz de «bir itilâf yapalım, belki bundan müstefit oluruz» ded;^ R^kabet «ari «lup, herkes alya« «d^eğine by f«kiMf> bir ItiUfın »Utinl mcmnuni * yetU karsılamak icap e^iyordUt Fakat yapılan itiiâfnamcdeki yttpde nUbetleri vapureuUrm »leyhİM idi. tMlâftan to»r» bu **kta fi|« R 9 a. bit eldM v* b «Ub«tin UdlH İfİfl M vakl «U« vapurcular itiUf. m»44tf mahsusasma istinadep bozmağa m«i* bur oldular. Çtinkü gö» gör# Ream muayenesi başlıyor Vilâyet dahilindeki beygir, merkep ve katır gibi hayvanların riam muayenesine bugünden itibaren başla nacaktır. Sofya telefonu Avrupa'ya temdidi için müzakereye başlanıyor Ankara Istanbul Sofya telefon hattının Avrupa merkezlerine temdidi mes'elesini müzakere için; Bulgaristan Telgraf müdiri umumi muavini M. Kristof şehrimize gelmistir. Mumaileyh telgraf iş letme müdürü İhsan Cemal Beyle birlikte tarifeler mes'elesini ve diğer teknik mes'elelerini tetkik ve hallederek bir itilâfname ım zahyacaktır. ilk mektepler ay başında açılıyor Maarif müdiriyeti dün tstanbul ve mülhakatmdaki ilk mekteplerin kadrolarını ikmal ederek mektep ida relerine göndermiştir. tlk mekteplerde tedrisata bir teşrinievvel perşembe günü başlana • caktır. Bu cihetle Maarif müdiriyeti dün bütün mekteplere bir tamhn göndererek mekteplerde ders pro • gramlarmın hazırlanmasını ve sair hazırlıkların ikmal edîlmesini bildirmistir. Ankara'da Eczayı Tıbbiye sergisi Urafm MGIkiye mektebine talip fazla Mülkiye mektebine girmek isti yen lise mezunlarının adedi bu sene yetmisi geçmiştir. Halbuki mektep 40 efendi alaeaktır. Bunun için talîpler arasmda müsabaka imtihanı yapılacaktır. Dün gece ay tutuldu Dün gece ay tutulaıuştur. Ka • merin şibih zılle girmesi 18,41 de, başlanmış, husufu küllinin başlan* gıcı, 21,5 te, nihayeti 22,30 da kaydolunmuştur. Ay 24,55 te tamamen tabiî şekilde görünmeğe başlamıştır. Bir çok kimseler dün akşam saat 18,41 den itibaren Rasataneye telefon ederek verilen haberler hilâfına ayın tutulmadığını söy lemişler, sebebini sormuşlardır. Rasatane bu müracaatlere gözle ancak husufu küllinin görüle bileceği cevabmı vermiştir. Dün gece husufu küllî esnasıada çirkin bir âdeti yerine getir mek için şehrin bazı semtlerinde silâhlar atılmış, polis silâh atanlar hakkında takibat icrasına başLiıauştır. bw Mfftff tiifm ftaflt ff#l4İt< ıtltk ind» t»? d» 4$ Htffvfcfl *»rdır Tl«ar«t serbcst ol«•Ûft b*rab*r ortaya har halda g«yd« dahil bulunduİH bald» §pHr*HUr«!» mwU olacak bir ÜİfN If9fmi|k fc»p tit»rftindpki bnhrtn • n dünyamn b«r Urafm4 En hftd »afhay» dahil » U R rtkftb» • t'm bttfttnlftt ffnypıini (d*v»n*w kalır, dayanmıvan tık»r) «üitt ilt Iftrif «d»bilM». K»rad»niı hattı*d» U< kumfianya Wa!d» Altmdtr. YtlkiMİı S f San'at mektebi talebe alıyor Sultanahmet'teki San'at mektebi dünden itibaren yeni talebe almağa baflamıstır. Tahsil leylî ve mecoanidir. Taliplerin ilk mektep mezunu ol ması, 12, 16 yaşları arasmda bulunması lâzımdır. tfear**W taİM v« ıslah l**«mdır. ŞiUpçüik m*s'»İMİ d« mUbma! bırakılmama » lıdır Hivlm |M»»U »apHrlanmıadan faı|a şiUpUrimi» vardır. Bunların »ımdır, Rundan başka siıerta, kradİ m«s'«l»l»ri vardır BwBİann da tttkiki !*• zımdır. Velhasıl meml**ketin ihtiyacına cevap verecek tedblrler alınması icap etmektedir.» bh fffr* bulun*blHrt « lw şnkfl r«kab«tj ka)dırm»b tiff* MMİ «Ublllr? KIHKİİ 4UıUnc»hı h.r h.t içln «IMlf ¥f »•f»rt bir tarlf» k»y * milflirt Rüyl» »lursa h«rk*s W«nd| kesesîne göre itimat ettiği kumpanyaya malmı verlr, istirahatini temîn eder, kumpanyanın vapuruna bîner. Bari'ye giden tüccarımız bugün geliyor Bari'de acılan beynelmilel sergiye iştirak eden tüccarlanmız ile ve ticarî tetkikatta bulunmak üzere Bari'ye giden ticareti hariciye ofisi raportörlerinden Âkil Emrullah Bey bugün ttalyan ekspres vapurile t talya'dan avdet edeceklerdir. Evvelki gün kapanan dördüncü Millî tıp kongresine iştirak eden millî tıp kongresine iştirak eden doktor ve eczacılar dünden iti baren şehrimize avdet etmeğe başlamışlardır, Bu meyanda kongre kâtibi umumisi Fahrettin Kerim Bey de dün şehrimize gelmiştir. Kongrede bilhassa çocukların umum! iaşeleri mevzuu üzerine hararetli müzakereler cere yan etmiştir. Açılan eczayi tıbbiye sergisi de pek mükemmel olmuş ve eczacılarımız cidden muvaffakiyet kazanmıştır. Sergiyi Baş vekil tsmet Paşa Hazretleri de ziyaret etmiştir. Resmimiz sergiye iştirak eden eczacılarla (Celâl Ergun), (Bayer) ve (Ethem Pertev) müesseselerine ait birer kö şeyi göstermektedir. Ismet Paşa Hazretleri ve Sıhhiye Vekili eczacı Celâl Ergun Beye ait kısmı gezerlerken görülmektedirler.