28 Mayıs 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

SEKiZiNCi SENE No. 2533 'Bavmuharrlrt YUNUS İDAREHANESİ mahsasa • M e l g r a f : İstânbul Cumhuriyet 1 Posta kutusu: N° 2 4 6 . Başmuharrir ' 32366 • Tahrir müduru f 23'5^'« Idare mUdürü 22365. Matbaa '20472 Cumhuri İki kasabamızda yeni bir felâket PERŞEMBE 27 MAYIS 1931 Seneliği | «1400 Kr.« İktisadî buhran Garip bir muadeledir Yavaş yavaş vaziyet anlaşılıyor. Buhran bir çok sebepli muvazenesizlik mahsulü bir hâdise. Zaten her harbin sonunda az çok buna benzer hâdiseler görülmemiş te değil dir. Fakat eski harpler nihayet bir iki millet arasında olup biter, tesirleri de daha ziyade alâkadariara taalluk ederdi. Cihan harbi, adı üstünde hemen bütün küreyi sardı, dört sene müddetle bütün milletleri ikiye bölerek gırtlak gırtlağa birbirine saldırttı. Bu müddet zarfında asırların cemettiği servetler sarfolundu ve milyonlarca insan ölerek bir o kadar ailenin hayatı matemli ka rısıklıklara uğradı. Her millet harp sonuna aç kurtlar gibi çıktı. Bu su retle muvazenesi bozulan dünya, harbi takiben birbirine sıkısıkıya bağh iki hâdise karşısmda kaldi: Para enfilasiyonu ve esya enfilasi yonu. Paraya temel teşkil eden altın harbin ateşleri içinde eriyerek kendisine müsait bulduğu sathi mailler üzerinden kayıp gitmiş olduğundan ihtiyaçlann tufanlaştığı harp sonu hayatında piyasalara sevkolunan ev • rakı naktiye eşya kıymetlerine nis betle gittikçe düşen bir mahiyet arzetti. Harp sonu parası kar topuna ve kar helvasına benziyordu. Hacmi büyüdükçe kıymeti küçülüyordu. Halbuki hayatta adına mal itlak olunur ne varsa miyarı hep para olmak lâzım geldiğinden eşyanın değişmemek lâzım gelen kıymeti karşısın da mütemadiyen değişen ve düsen bu para kıymeti bir çok milletlerin hayatlannı hercümerç etti. Bu para hastahğına her tarafta îstikrar çareleri bulunduktan sonra ise eşya enfilasiyonu başladı. Şimdi kıymet kazanan para karşısında a • l»l»ildîdr<ne istihsal olunan eşyanın satın alınması müşkül oluyor ve bi« naenaleyh istoklar yiğıldıkça yığı • Iıyordu. GSrüyorsunuz ki gene muvazenesizlik. tstihsal çok oldukça hayat neden müşkül olsun, bilâkis bu sayede gittikçe daha ziyade kolaylaşmali, diyebilirsiniz. Filhakika ilk bakışta tnsana öyle olmak lâzım gelir gibi de görünür. Fakat çok yapılan bu istihsalin maliyet fiatı ucuz değildir. Onun değer pahasma satılabilmesine ise halkın iştira kabiliyeti yetişememektedir. tstihsal çok olur ve fakat sarf ve istihlâk olunamazsa şimdi de eşya müteessir ve sermaye muztariptir. Gene muvazenesizlik ve onun binbir neticesi. Pek iyi, tavuk mu yumurtadan çıkar, yoksa yumurta mı tavuktan çıkmazını hatırlatan bu zorluk ne za man ve nasıl bertaraf olabilecektir ? Bir takım aşırı bedbinlerin teselli bulmaz ve teselli vermez kehanetlerine rağmen bir gün gelecek, hem de artık pek te uzakta sayılamıyacak bir gün, ve bu zorluk bertaraf ola caktır. Çaresi ise harbin ve sonunun fevkalâde hayatı yerine alelâdeliği ikame etmeği hedef tutmaktadır. Dünyayı kasıp kavuran afet, harbin hâlâ devam eden fevkalâdeliklerin • den ileri geliyor. Filhakika hâlâ kendilerine galip unvanını vermekte devam eden bir takım milletler mağlup farzettikleri diğer bir takım milletlerin kanlarını emraek için öldürücü harp tazminatı istifasında ısrar ediyorlar. Diğer bir takım milletlerse alabildiğine silâhlanmak ihtiyacının önünde sanki ne yaptıklarını bilmiyorlar denilecek kadar mütelâşi bir gayret gösteri yorlar. Dünyanın büyük harptenberi hâlâ içinden çıkamadığı bir nevi deHliğe karşı bu adeta şuursuz şuuru bir dereceye kadar mazur görmek mümkün olsa bile her halde onda alabilidiğine devam a cevaz verilemez. Dünya boşluğunu doldurmak için istihsalin artırılmasına fazla ehemmiyet verilirken müstehlikin iştira kabiliyeti artınlmadı, bilâkis eksil tildi. tşte son tahlilde zaten zarurt buhranı hâd kılan yeni âmil. Bir âmil ki meydan verdiği neticeden binnefis kendisi müteessirdir. tstihsal ediyoruz, satamıyoruz. tstihlâk etmek istiyoruz, alamıyoruz, şimdi çık sen bu işin içinden! Bu işin içinden çıkılacaktır, fakat "Amasya,, ve "Uşak,, ta büyük feyezanlar oldu 14 ölü, 15 yarah var. Uşak'ta 2500 dönüm arazi harap oldu Borçlar Bugün müşterek bir tebliğ neşredilecek Dayinler murahhaslarile dün gece yarısma kadar müzakereye devam edildi Ankara 27/28 (Gece yarıtın dan sonra Başmuharririmizden telefonla) Haricî borçlar meselesinde şimdiye kadar cereyan etmiş olan müzakereler bugün kü Heyeti Vekile içtimaında tetkik olunduktan sonra murahha sımız Saraç oğlu Şükrü B. akşam saat 9,30 raddelerinde Ankara Pa lasa giderek alacaklıların mu rahhaslarına mülâki olmuş, saat 12 ye kadar burada tekrar mü zkerata devam edilmiştir. Murahhasımız Saraç oğlu Şükrü B., içtitnaın hitamında oteli terkederken kendisini ihata eden gazetecilere, müzakeratın iyi bir hava içinde cereyan etmif ve etmekte olduğunu ve yarm müşterek bir tebliğ neşredilmesi muhtemel bulunduğunu beyan etmiştir. Alacaklılar murahhasları iç tima odasından çıktıktan sonra ecnebiler Ankara Palas salonlarında güzel güzel demetler teş kil ederek kimisi oturmuş, kimisi geziyor vazıyette ken • di aralannda konuşuyorlardı. Mes'elenin iyi yolda olduğu, fakat henüz halledilmek derecesidne bulunmadığı anlaşıhyor. Başvekil Pş. nın nazari dikkatine Evvelâ parayı veriniz, sonra itiraz edersiniz ! . • Şekli itibarile çok garip, fakat netayici itibarile pek feci bir muamele.. Buyuk bir felâket geçiren «Amasya* aan bir manz&ra Amasya 26 (A.A.) Dün saat 6 da başlıyan. anî ve çok şiddetli yağmur neticesinde şehre yarım saat mesafedeki Seheni köy ve Bağna dan gelen seller bir çok tahribat yapmıştır. Sekiz kadın, bir erkek ve iki kız çocuk olmak üzere 11 kişi ölmüş, biri erkek, biri de kız çocuğu olmak üzere iki kişi kaybolmuştur. 15 i mütecaviz ağır ve hafif yaralı vardır. Morano köyünde 8 ev kısmen, Seheni köyünde 3, ve cami, mektep ve bağlarında 6 köşk ve 60 ı mütecaviz meyva ve üzüm bağı tamamen ha rap olmuştur. Bura Hilâliahmer şubesi, valinin riyasetinde toplanarak imdadı sıhhî heyeti teşkil etmiş ve derhal vak'a mahalline gönderile • rek felâketzedelere tnuavenette bulunulmuştur. Şimendifer istasyonu tamamen su altında kalmıştır. tstasyon parkı mahvolmuştur. Hacıbayram, Samurçay istasyon • ları arasındaki tahribat 6 kilometre kadardır. Samsun Amsaya tren hattı beş gün işlemiyecektir. Uşak 26 (A.A.) Üç gündenberi şehrimiz civarında şiddetli yağmurlar yağmaktadır. Hava oldukça so ğumuştur. Gelir'de şiddetini artıran yağmur af at şeklini almış ve husule gelen seller 2500 dönümlük araziyi silip süpürmüştür. Ayrıca 3 kişi, 300 hayvan, 5 ev seller tarafından götürülmüştür. Kaymakam ve jandarma kuman danı mahalli vak'aya gitmişlerdir. Diğer bazı köylerde de hasar olduğu tahmin edilmektedir. Bugün şehir • de de yıldınmlarla müterafik sid • detli yağmurlar devam etmektedir. Zarar ve ziyan tesbit edilmektedir. Bilecik civarında seller Ankara 27 (Telefonla) Bile cik civarında sellerden yollar bozulmuş ve Ankara treni gene geç vâsıl olmuştur. Bir kaç gündenberi Ankara ve civarında da fasılasız yağmurlar yağmaktadır. Gartp ve feci muamele kargtsrnda hayretim Şayani hayret muamele karftgmda soğukkanlüığtnı jrvuhafasa eden Defterdar elân muhafaza eden Tayyarh Cemiyeti Şefik B. Müdürü Hasan Fehmi B. Günün birinde Eminönü maliye j Iıdır. Tezkerede deniliyor kî: tahsil şubesinden Tayyare Cemiyeti IŞeyh Küheylânî mahalleıiride tstanbul Vilâyet şubesi müdiriyetine Cesri cedit caddesinde (yani koprü nttü) 1 namaralı barakamn haliyebir tezkere gelir. Bu tezkere (6 niİMâbadi 4 üncü sahifede) san 931) Urihli ve (678) numara 'Türkiye Türk'lerindir! ttalya Sefiri cenaplarının Türkiye hakkında mühim bir konferansı Türk milleti bütün dünyanın itimadına lâyıktır [ttalya devletinin Türkiye Cumhariyeti nezdindeki sefiri Baron Aloizi Cenaplart merkezî Paris*te olan diplomatik akademi azanndandır. Azası Hariciye Nazır ları, sabık ve lâhik sefirler gibi mümtaz rical teşkil eden bu akademide her sene azadan bulunan zevattn, intihap edecekleri bir mevzu üzerinde tetkikat ve mütaleatlarımn hulâsasını bir konferans halinde irat etnieleri matattır ve bu hitabeler akademinin bültenlerinde nesrolunur. Bu sene söz söylemek sırast kendisinde olan Baron Aloizi Cenaplart mevzu olarak yeni Türkiye*yi intihap etmif ve bu mevzua daha karakteristik bir ma YUNUS NADt Borçlar mukavelesindeki yanlışlıklar tahakkak ediyor Ankara 27 Düyunu umumiye mukavelesinde yanlışlık olduğunu iddia eden Hüseyin Hüsnü Beyin verdiği ve Maliye Vekâletinin tetkik etmekte olduğu raporun iki kıstmnın doğru olduğu anlaşıl • mıştır. Son karar ve lâfii güzaf! Sinemalar hakkındaki haksız karar devam ederse halk ta, sinemacılar da, hazine de zarar görecek Vilâyetin sinemalar hakkında it > tihaz ettiği tamamen haksız mukarrerata sinemacılarm riayet etmemeğe karar verdiklerini ve bu mukarreratm halkın sinemalara gitmek hususundaki arzusuna büyük bir engel teşkil ettiğini yazmıştık. Vali muavini Fazlı Bey dün bu hususta bir muharririmize demiş • tir ki: < Bu karar halka fuzulî bir külfet tahmil etmemektedir. Nitekim dakika ve saatle hareket eden şi • mendifer, vapur gibi vesaite zama • nında yetişemiyenler kendileri için hususî bir tren veya vapur hareket ettirilmesini istiyemezler. Sinemalara da zamanında yetişemiyenlerin de bizzarure daha son raki seanse kalmaları hiç bir mah zur tevlit edemez. Bu kısa bir za man için, ahşılıncıya kadar belki biraz müşkül olur. Fakat zaman geçtikçe saati, saatine hareket edilmek suretile yeni tarzm vakit kazanmak gibi bir faydası olduğu anlaşılır. Evvelce de söylediğim gibi maksadimra kimseyi incitmek değildir. Ve varidatın daha salim bir şekilde cibayetini temin edecek başka bir şekil bulursak onu ihtiyar edeceğiz. Fakat şimdilik bu vaziyeti tecrübe etmekten başka bir çare yoktur. Vilâyetin kararının gayrikanunî olup olmadığmı söyliyecek salâhi yettar merci ancak Şurayi Devlettir. kolay değil, ve bilhassa zararsız değil. tstihsali mümkün olduğu kadar ucuza mal ederek eşya fiatlarının tedricen inmesine ehemmiyet vere ceğiz. tstihsali ve hayatı ucuzlat mak: tşte muadelenin hal anahtarı. tstihsali de, istihlâki de ucuzlatarak hayatı normal haline indirmek Barem kanunu Bu sene bütün dairelerde kanun tatbik edilecek Ankara 27 (Telefonla) Bütçe encümeni 931 senesi masraf bütçesi etraf mda da tetkikata başlamıştır. 931 senesi varidat bütçesi vergi kanunları Mecliste kat'î şekillerini aldıktan sonra encü menlerde müzakere edilecektir. Gelecek hafta vergi kanunla rının Mecliste müzakeresine başlanacağı tahmin ediliyor. tsmet Pş. ve Maliye Vekilinin mesaisi Ankara 2 7 Hükumet malî tetkikata devam ediyor. Başvekil İsmet Paşa ile Maliye Vekili Abdülhalik Bey geceyerısına kadar (Mabadı 4 uncü sahifede) Memlekettmiz ve miüetimiz hakkında yuksek kıymetli bir konferans veren İtalpa Sefiri Baron Aloisi Cenaplan hiyet vermek için de «Türkiy4 Türk'lerindir» kanaatini teşrihe ( Mabadi 6 tneı sahifede ) i ı»iHnMiMinnıııiHinııiMiıııııiMMiıııııııııııiııııııııııııııııııııııııiMiıııııiMiıınıııııııııııııııııiMiıiMiıııııııııııııınnııııınnmıınınııııııııiHHHHHH» Iranilerin muharrem ayini dün menedildi Ayinin men'i bilhassa konsolosane tarafından talep edilmistir Otuz sene Vilâyetin sinemalar hakkındaki haksız kararını lâfu guzaf ıle beyude mudafa aya çalışan Istaribıu Valı mnavını Fazlı B. Vilâyetten henüz hiç bir liste istenmedi Dahiliye Vekâleti Vilâyete gönderdiği bir tahriratta ne kadar münhalât mevcut olduğunu sormuştur. Münhalâta kat'iyyen memur ahnmaması ve namzetlerin asaleti tasdik edilmemesi de bildirilmiştir. Vilâyet dahilindeki memurlardan otuz sene ifayi hizmet etmiş olanların listesi talep edilmiş değildir. Bunu sinema sahipleri sadece iddia edebilirler. Fakat hüküm veremez ler.» Fazlı Beyin yukarıdaki sözleri tamamen manasız ve haksızdır. Sinemacıları ızrar, halkı taciz etmek i • çin bundan daha mükemmel bir karar ittihaz edilemez. Tren ve va (Mabadı 3 uncu sahifede) IIIHIHMIIUIIHIIHIIMIIIHIIIIIIMnilllMlllllllllllllllllllinillllllllUIIIIIIIIIMIllllllllUIIIUIIMIIIIIIIMIIIIUIIIIIIIIllllllllllMMIIiniHIMIMIIIIiniinilMIIIIII için hükumetlerden fertlere kadar her tarafta umumî bir tasarruf gay^fis?% diişerek herkesin bir müddet dişlerini sıkmasına ihtiyaç var. Bu işin sırrı harbin ve sonunun fevka lâdeliğini alelâdeliğe tahvile çalış maktadır. Yarınki nüshamızda Profesör MElLLE'nin kon feransı raünasebetile Yazan Dr Reştt Galip Solda Valide hanı onunde topla~ nan Iraniler, sağda Valide hant pencerelerinde toplananlan seyredenler YUNUS NADt Bugün muharremin onudur. traniler muharremin birinden başh yarak onuna kadar her akşam ihtifal tertip ederler. Vak'ai Kerbe