1 Ekim 1989 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 45

-- BA Yİ ÖLÇÜLECEK DİYOT R3 BU 1k N 1BA — T10A METER Resim 2: Bir diyoturn üştkenliğini test eden devre. ladığımızda bu sefer diyotun bir yön- de yine açık devre olduğunu, buna karşılık diğer yönde ileterek akım geçmesine müsaade ettiğini göreceğiz. Yanı diyol adeta tek yönlü bir cadde olmuştur. Neden? Bu sorunun ceva- bı, elekiriksel çekim, kuvvetleri ile ek- lem tabakasında gizlidir. Pozitif ve negatif elektrik yükleri adeta mıkna- tış gibidirler. Aynı işaretli olanlar bir- birlerini iterler, farklı işarette olan- lar birbirlerini çekerler, Beşleme kay- nağının (4 ) uçunu diyotun N-tipi ucuna, () ucunu da P-tipi ucuna bağ- ladığınızda, besleme kaynağı diyotun içindeki (4 ) ve ) yüklü parçacıkla- ti kendine doğru çekerek eklemden uzaklaştırır. Böylece diyotun eklem bölgesinde hiç bir elekirik yükü kal- raayacağı için tam bir yalıtkan olur. Diyotların bu şekilde bağlanmaları- na “terş polarma” adı verilir. Besleme kaynağına bağlantı uçla- rtını ters çevirdiğimizde, işlerin bir- denbire değiştiğini görürüz. Besleme- nin (4 ) ucunu diyotun P-tipi ucuna, () ucunu da N-tepi ucuna bağladığı- mmızda besleme kaynağı, bu sefer (4 ) ve () yüklü parçacıkları eklermi böl- gesine doğru iter. Bu itme kuvveti, tatbik edilen gerilimin büyüklüğü ile orantılıdır. Germatıyum diyotlar için OA V, silikon diyotlar içim ise 0,7 V civarında bir potansiyel larkı, ( * ) ve C) parçacıkların eklemi bölgesine ka- dar itilerek burada birbirlerini çekme- leri ve birleşmeleri sonucunda diyo- tun bir iletken haline gelmesini sağ- lar. Resim 2'deki devrede 0,5 voltluk gerilim, silikon diyotun iletime geç- mesine engel olmuştur Diyotların iletim yönünde bağlan- malarına doğru polarlama adı veri- lir, Yani anot'ta pozitif, katodda ise negatif gerilim. Ancak iletim yönün- den diyotun çalışmasına baktığıtmmız- da Ohm kanununa uymadığını görü- rüz. Öyleyse diyotlar nasıl bir konuma uymaktadırlar? İlk göze çarpan özel- lik, diyot iletimde bulunduğu sürece üzerindeki gerilimin 0,6-0,7 Vol ci- varında olmasıdır. Fakat bu gerilim diyottan diyota değişebileceği gibi ay- fi diyot üzerinde sıcaklığa bağlı ola- rak da değişebilir. Şimdiye kadar diyotların ters yön- de hiç iletmediklerini varsaydık. As- lında pek çok diyot devreleri için bu varsayım geçerlidir, fakat hepsi için değil, Bir kere her diyol ters bağlan- dığında bir kaçak akım oluşur. An- cak bu kaçak akım çok küçük oldu- Bu için normal ölçü aletleri ile ölçmek mümkün değildir. Eğer bir diyota ters olarak tatbik edilen gerilim belli bir değerin üzerin- de arttırılırsa, söz konusu kaçak akım yavaş yavaş artmaya başlar. ““Break- down” pgerilimi adı verilen değerc ula- şıldığında ise diyot artık bir yalıtkarı almaktan çıkar ve ters yönde de ilet- meye başlar, Bu etkiyi 1N4148 gibi silikon diyot- lar ile yapılacak bir deneyde göstere- meyiz, çünkü bu tip diyotların ters dayanma gerilimleri oldukça yüksek- tir. En azından 9 Volt'luk pil gerili- mine oranla oldukça yükşektir. An- cak bu amaçla break-down gerilim- leri özel olarak düşük imal edilen ve “zencr'” adı verilen diyotlar ile bir de- ney yapabiliriz. Zener işmi, bu etki- yi ilk bulan Clarence Zener adlı bir bilirn adamından gelmektedir. 5,6 V'luk (5V6) bir zener diyot kul- lanarak Resim 4'deki devreyi kura- lımm. 330 Ohm'luk direnç, diyot'un üzerinden geçecek akırmı sınırlamak içindir ve bu değerle akım lÜmA ka- dardır. Ölçü aletinde okunacak geri- lim 5,6 Volt civarında olacaktır. Tam tarmına 5,6 Volt olmaması normaldir, çünkü diğer devre elemanları gibi ze- nerlerinde töleranslatı vardır. ÂAynı değeri değişik dirençler kul- lanmak sureti ile tekrarlayacak olur- sak, zener geriliminin değişmeyeceği- ni görürüz. Zener diyatların iyi yanı da budur. Üzerlerinden geçen akım- ların çok geniş bir alanda değişebil- mesine raâğmen ters gertilimleri sabit- YI Resim 3: İletkenliğin daha yüksek bir gerilimle test edilmesi, 45