31 Temmuz 1906 Tarihli Balkan (Filibe) Gazetesi Sayfa 1
FİLİBEDE RUMLAR ALEYHİNDE Karielerimizin malumudur ki Bulgarlarla Rumlar arasında düşmanlığa, kırgına sebebiyet veren en mühim mesele kilise meselesidir. Bu mesele yeni bir şey değil. Hatta hükümet-i seniyyenin dahi bu yüzden uğradığı zarar ve ziyan epeycedir, mesela ta ilk Bulgar ihtilalinde bile Bulgarların yüreklerinde parlayan emel, kendi kiliselerini Rumlardan ayırmak idi. Nitekim muvaffak da oldular. Bulgaristan henüz müstakil bir hükümet haline girmezden evvel Bulgarların başlı başına [..] ve kiliseleri mevcud değildi. Yani Bulgarla Rumların kilisesi ayrı değildi. Vaktaki Bulgarlar istiklal kazandı, vaktaki Bulgarlar Bulgarlık, milliyet iddi'asını büyültmeye başladı; ilk işleri kiliselerini ayırmak oldu. Bulgarlar kilselerini ayırdılar ama bu hareket Rumların hususıyla Rum papazlarının amaline büyük bir darbe oldu. İşte o zaman bu zamandır Rumlar nerede olursa olsun cüz'i bir fırsat buldular mı Bulgarlar aleyhinde gavlen ve fi'len düşmanlıkdan gerü durmadılar. Fakat bu düşmanlık son senelerde pek şiddetlenmişti. Mesela Atina'da toplanan Palikarya çeteleri Girit müslümanlarına yaptıkları alçaklıkları Makedonya'da yaşayan Bulgarlara da yapmağa başladılar, Bulgarlara Makedonya'da bir çok ziyanlar verdiler. Bulgarlar ise kanı henüz galeyanda bir millet, ortada Türkiye olmasa haydi ilan-ı harb etsinler de intikam alsınlar, bu mümkün olmayınca nihayet Yunanistanla, Rumlarla kat-ı alakaya karar verirler ki bunun acı acı neticeleri bir kaç vakitdenberi görünmeğe başlamış idi. Nitekim evvelki pazar günü Bulgaristan'ın umum fırka siyasiye ve cem'iyet vekilleri Filibe'de Cami-i Kebir önünde büyük bir mitingden sonra kopan arbede bütün Filibe'yi dehşet içinde bıraktı. Miting sabahleyin alafranga saat 10 kararlarında başladı. Fakat ahali daha mitingden evvel, ahşamdan heyecanda idi. Eğer hükümet ahalinin heyecanından ihtirazen ahşamdam şehri asker muhafazasında bulundurmasaydı bir çok Rum hanelerinin yakulup yıkılması, türlü türlü faci'a vuku-ı ihtimali çokdu. Asker muhafazası sayesinde gece fenalığa meydan verilmedi. Fakat sabaha karşı daha mitingden bir kaç saat evvel bir takım Bulgarlar Maraş tabir edilen Yahudi mahallesindeki Rum kilisesini zabt etmişler ve kilisenin yeni ismini "Esvet İlya" bile koymuşlardı. Saat onda başlayan miting ancak yarım saat sürdü. Mitingde hatibler tarafından söylenen sözlerin hulasa-i ma'li şudur: "Bulgarların lisanına, milliyetine, mukaddesat-ı milliyesine bu cihanda yegane düşman Rumlardır. Rumların mezalimi, Bulgarlar hakkındaki fenalığı yetmiyor. Her gün her gece işitiyoruz ki Makedonya'da bir çok Bulgar kardaşlarımız, analarımız, babalarımız, kızlarımız bu alçaklar tarafından ta- [-sayfa bitti-]
