2 Temmuz 1939 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 3

z Yemmuz 1939 Fazar DIŞ POLİTİKA Amerika ve müs- takbei harp Avrupa — devletleri arasındaki münasebetler gerginleştikçe, Ame- ikanın müstakbel harpte takip ede- eği hareket hattı gittikçe alâkayı lbeden bir mes'ele halini almak- tadır. Filhakika Amerikanın sem- patisi demokrat devletler - tarafın- dadır. Fakat acaba bu sempati, Ame- kayı, büyük harpte oğluğu gibi, u devletlerle bir harbe sürükliyecek nidir? Amerikanin müstakbel bir Av- upa harbine iştirakine mani olan n büyük engel, büyük harbe iştirak- n doğan hayal sukutudur. Ameri- alılar, 1914 harbi çıktığı zaman, u mücadeleye karşı lâkayd kalmış- rdı. Fakat büyük mikyasta Alman ükümetinin beceriksizliği yüzün- len nihayet Amerika 1917 senesin- le harbe iştirak etti. Ve itilâf devlet- lerinin nihaf zafer kazanmalarına ardım etti. Harbin sonunda imza >dilen sulh muahedeleri Amerika ef kârı umumiyesi için bir hayal suku- tu olmuştur. Bu şartlar altında Ame- rika, aldatıldığını ileri sürerek, ken- di kıtasına çekilmiş ve Avrupa işle- iyle meşgul olmağa karar vermiş- tir. İ Amerikanın bu kararı, Avrupa- la siyasi vaziyet gerginleştiği za- san yapılan bir takım bitaraflık ka- sunlariyle ifade edilmişti. Bu kanun- lara göre müstakbel harpte: | — Amerika tebaası muharip devletlerin gemilerinde seyahat et- miyeceklerdi. 2 — Muharip devletler Amerika piyasalarından para borçlanamıya- aklardı. 3 — Parasi ödenip de mülkiyeti nın eline geçmedikçe eşy nın ÂAmerika topraklarından ayrıl- masına müsaade etmiyeceklerdi. Bu kanunlar henüz Amerikada tatbik edilmektedir. Fakat Amerika €fkârı umumiyesi Almanyanın, İtal- | | yanın ve japonyanın — tecavüzle- Ti karşısında bu bitaraflıktan ayrıl- mıya temayül etmiştir. Binaenaleyh şimdi bitaraflık kanunlarının - tadili bahis mevzuudur. Hariciye encüme- mine tevdi edilen bir lâyihaya göre, kanunun birinci maddesi şu yolda değı;('rri,hnekledğ.; «Harp zuhurunda - Amerikanın emniyetini veya sulhu muhâfaza et- mek, yahud da v tandaşlarının si- yasetini koTumak için lüzüm gördü- Gü takdirde Teisicumhur — muharip devletlerin kimler olduğunu — tayin edecektir.» Bu tadilde dikkat edilecek nokta şudur: Bugünkü kanuna göre, «Muharip devlet> devletler hukuku- nun muharip olârak tanıdığı devlet- ir, Yani bir harp çıkarsa, bu harbe iştirak eden devletlerin hepsi de mu- hariptir. Amerikanın bitaraflık ka- nunu emuharibi» devletler hukuku- nun kabul ettiği Manada anlamak- tadır. Yeni kanun ise, muharibin tayinini cumhurreisine bırakmakta- dır. Bu, demektir ki bir devlet dev- letler hukukuna göre muharip de olsa, cumhurreisi, o devleti muharip addetmiyerek hakkında bitaraflık kanunlarının hükümlerini tatbik et- miyebilir. Ş Bu kanunların elâletiyle bugün şu söylenebilir ki Ametika, müstak- bel bir harpte bitaraflık kanunlarını Almanya hakkında tatbik edip İn- giltere hakkında tatbik etmiyecek. tir. Belki de bu, devletler hukuku- nun kabul ettiği bitaraflık kaideleri- ne mugayirdir. Fakat çok ihce elene- cek olursa, bugünkü hukük telâk- kilerine göre, bitaraflık diye bir va- ziyetin mevcud olmaması İâzımdır Her halde Amerikanın bu bitaraflığı kendisine göre bir anlayışi vardır. Ve bildiği gibi hareket edecektir. Amerikanın beynelmilel muva- Zenede ne derece ehemmiyetli bir (ANADO! SOnN LU) HABERLE R Bitaraflık kanununun tadili hakkın- daki lâyiha müzakere ediliyor Ruzveltin harici siyasetini terviç eden Nazırlar, meclisi dünkü kararından vaz geçirmek için uğra Vaşington, 1 (A.A.) — Mebusan meclisi Blom tarafından teklif edilen bitaratlık kanunu proj nı istemiştir. Bu tek! r n itiraz eden hükümet, le mağlüp olmuştur. okunuşta müzakere etme Mebuslar reylerinin beyneleile! kararını verecektir. tesirlerinden ziyade müzakereler es- Şimdi; nasındaki müdahalole den müzakereler Vorys: kadar hararetle di adil t azami am e- kli.|hipleri üzerinde bırakacağı tesirler- finin veye koriması üze le meşgül görünmekte idiler. Blam projesine taraftar olnlar bu projenin bukuku düvel kskdelerine haddi bulmuştur. Vogrs, muhariple- re gidecek silâhlara ambargo kon! aa Belçikanın siyaseti Harp zuhur ettiği takdirde mem- leketin iaşesini temin için tedbirler alınacak A) — Hariciye büt-|rai faaliyetin inde müzakeresi | teşkil tli bir müdafaa m olduğunu söy- Brüksel, 80 (A çesinin üyan m esnasında başvekil - Pierlot, mühim | bir nutuk söylemiştir: Hatib, Belçikanın — harici & tinin iktısadi hürriyetten âyrılm ce iyaset hürriyetine istinad et-| hur ettiği takdirde m tiğini kaydetn Başvokil bu hususta sınai ve mleketin iağe- sini temin edbirlerin alh- zi-İnacağmı 000 Y 000— Japonların taarruzu Ingiliz hükümeti tarafından vaki ta- lep üzerine geri kaldı Tokyo, 1 (A.A.) — Cepheden ge-| lan ingiliz taba: len bir habere göre, Japon deniz kuv| söylemişlerdir. japon makam vetleri Fuşooya karşı taarruzlarımı| liyenin tamamlanmasını beklemeğe gilizlerin talebi üzerine tehir et-| muvaffakat eylemişlerdir mişlerdir. Diğer taraftan, Vanşoodan gelen Filkakika Min nehri üzerinde ba-|haberlere göre, limanda tek bir ve- raj yapmağa başlamış olan japonla-İnebi gemli kalmanıştır. Hmandan çıkmakta olan iki ingi- haberlerde de liz destruyerinin subayları tekrar li-|japanların 80 kilometre öteye kadar mana dönerek orada bulunmakta ©- |ilerlediklerini bildirmektedir DOJTOK Dolar mes'elesi Ruzvelte verilen salâhiyet son daki- kada yenileştirilmemiştir Vaşington, 1 (A.A) — Rozv doların kıymetini düşürmek selâ yeti dün gece yarısı nihayet bulmuş| için tesis edilmiş olan ikj milyon do- ve cumhuriyetçilerle demokratların| larlık bir kombinezonu-yüzünden yenil: memiştir: Tam gece yarısı — olunca, muhtelit para konferansı raporunun kabul edilmesi esasımı müdafaa mekte olan Senatör Tydings, uza- tılması mevzuu bahis olan selâhiye tin kanant vadesi hulül etmiş olma- sına rağmen, sözle Bu suretle reisicumhuru: alacaklarını Svatoodan g makta ve bu fiyat ancak dünya piy aları Üzorine Bununla be ver nets abit edilebilecektir. «Sil meri ve bu süretle Amerika h iştir. | ı gümüş satın almağa devam ede- bu mese-| bilecektir. DOOYCOO| zinesi yaban- itirme şıyorlar “üne el siyasetine taraftar olan bütün de- mokrat ve cumhuriyetçileri bir ara- ya toplayarak meclisi dün verdiği kararından vaz geçirmeğe çalışmak tadır. Çünkü, Amerikan diplomatla- rTina göre şimdiki bitaraflık kanunu- nun tadilinden maksat, silühlara am- bargo konmasına mani olmak ve bu suretle sulhçu devletlere taarruza uğradıkları takdirde silâh ve cepha- ne gönderilmesini kolaylaştırmıştır. Halifaksın nutku Taymis gazetesi, bu nutkun, Al- manyaya mühim bir ihtar olduğunu yazıyorlar Paris, 1 (A.A) — Bütün akşam|larına şiddetli bir mukabele teşkil gazeteleri de Lord Halifaksın nut- etmektedr. İngiliz hariciye nazırı, ku ile meşgul olmaktadır. totaliter devletlerden yapılan iftira- larım yalan oldukları nisbette büyük ve Amerikanın ananevi! 8 daha uygun olduğunu söy tifa etmişlerdir. Merkez devletlerinin mümessil - rile Middlev siller! bitaraflık kanununun şim: şekli 'le muhafazasını israrla istemiş le , Pek yakında nihal bir karar| ittihazı beklenmektedir, Hükümet liderleri Ruzveltin hari- mekle ik- le devletlerinin müres «Tempsr gazetesi diyor ki: Bu nutuk, Almanyaya mühim bir| Britanya milleti arasındaki bağları i :ıı D Reisicumhurumuz B. Tayfur Sökmenin telgrafına cevap verdiler İstanbul, 80 (AZA.) — Hatay mec« Usinin kapatılması münasebetiyle Tayfur Sökmen tarafından reisicum. hur İsimet İnönüne çekilen telgrafa Milli Şefimiz şu suretle mukabelede bulunmuştur: B. Tayfur:Sökmen - Antalya me- busu- Antakya nin kararı, Hataylı- süren kahramanca mücadelesinin şerefli — neticesidir. Büyük Türk milleti için de, Hataylı- lar kendi itibarlı mevkilerini istfh - kak ile almışlardır. Milletimiz Ha- taylı evlâdları ile iftihar edecektir. Milletin bu sev nçli gününde sizin va- tanperver adınızı ve milli mücadele- Vdnln değerli hizmetleriniz! takdirle &d ederim, Hatay meclisi ların yirm; se: İsmet İnönü Büyük Reisicumhur Sayın İsmet İnönü, yüksek katına. Yalova Coşkun tezahürat içerisinde bu- gün Hatay meelisinin kapanmasiyle yİrmMi senelik milli mücadele tarihi şerefle, saadetle, sevinçle hitama et miş bulunuyor. Büyük bir lütuf bu- yurulan muvakkat memuriyetim de sona ermiş olmakla mübarek elleri- nizden öper tazimlerimi arzederim büyük İnönü, Yirmi senelik milli ali tahakkük ettirmek Türk dünyasına bir vatan parçası k: zandıran büyük varlığınız her Tür. kün kalbinde bir iman gibi yaşıya « sureti ihtar ve ayni zamanda Almanyanın | daha ziyade sıklaştırdığı hususuna aleyhindeki hücum-İnazarı dikkati celbetmiştir. POOYTOO! Yunanistanda seylâp ingiliz siy Hükümet, felâketzedelere yardım için geniş tertibat aldı Atina, | (A.A.) — Atina ajansı| mumt kâtibi, hasaratı görmek ve yar bildiriyor: dım tedbirleri kararlaştırmak üzere Hükümet Beotya ve Fiotit mınta-| tuğyana maruz kalan yerlere gitmiş- kalarında çiddetli yağmurlar Üzeri-|lerdir. ne tuğyan felâketine uğrıyanlar için Hükümet acele seyyar hastaneler yardım tedbirleri almıştır. doktorlar ve ilâç göndermiş ve tahai- Başvekil Metaksasın emriyle zi-|sat vermiştir. raat, münakalât nazırları, ziraat ban-| — Münakalât ve muhaberat tekrar kası müdürü ve içtimai basiret u -İteessüs etmiştir. OO Münakalât Vekilimiz 12 yıldanberi denizlerde gösterdiği- miz muvaffakiyetlerden bahsederek bir söylev verdi Ankara, ! (Radyo) — Münaka-|lâyık olduğu ehemmiyetle müdafaa lât Vekilimiz B. Ali Çetinkaya, dün|ederek bütün dünyaya tanıttırmış ol akşam Ankara radyo merkezindelduğunu, millete en büyük hizmeti | temmnuz denizciler bayramı müna-|ifa ettiğini söyliyerek denizci i sebetiyle bir konuşma yapmışlar -İzin şükran ve minnet hislerini sun- dır. Münakalât vekili, bütün Türk|makla bahtiyar olduğunu bildirmiş, denizcilerini selâmladıktan sonra ||eski teknelerin tedricen yenileştiril. temmuz kabotaj bayramının tarihçe-|meğe çalışıldığını, şimdi ticaret filo- sini yapmış, 12 yıl evvel kara suları-|muzun 220 bin tonilâtoya yaklaştığı. mızda liman ve lelerimiz arasın-İnı, yakında daha yirmi bin ton gemi da yalnız Türk bayrağım taşıyan|yaptırılacağını, eski — imparatorluk kendi gemilerimizin işlemeğe başla-|devrine nazaran cumhuriyet idare - dığını bu mühim işi, Lozan lşuhxnnıgr sinde deniz ticaret filomuzun beş ni cumhur reisimiz millt şefimiz İnö-misli arttığını, hüküm NÜYT nünün başardığını, cumhuriyetten k * L 3 Tet - t aptan vi âi T : evvelki devirde Türk ticaret filosu-| “Ptan ve çarkçı mektebi tesis etmiş olduğunu, limanlarda yeni teşkilât Polonya ordusu Hak ve medeniyet davasında ihma edilmiyecek bir kuvvettir Paris, 1 (AsA.) — Dün öğleden| kes bilir. Fak sonra Sorbonede «Polonya dostları> | Polony yetinin 20 inci yıldönümü müna| şereflerin yük mergsim y ıştır. | tecavüzü recki öylediği nutuk- gene herkes bilir ki, ransa kendi hürriyet ve karşı yapılacak her türlü mkil edeceklerdir. General Veygand da söz alarak Po ya ordusunun medih ve sena eyle- ve cemi: sebetiyle bü General G ta demiştir k Tarihe kaydolunan ve | ağırlık olduğu nazarı itibara abnacak | ketin yenilmez küvvetlerine istinad| — Her karışı eski şerefleri hatırlatan olursa, bitaraflık kanunlarındaki ta-|eden Polonya - PFransa dostluğu bu-| b'» toprak üzerinde uzun seneler sü- dilin delilet ettiği mânadaki ehem-| Kün Bütün dünyanın baktığı şeref ve|ven mesai ile tekâmül ettirilen Po- miyet bütün vuzuhivle anlaeıhr, hürriyetin muhafızı o! Fran-|lonya ordusunun kıymetini - Fransa A.Ş.ESMER — İsa ve Polonyanın sulh istediğini her-İ takdir eder. Fransa Polonya ordusu- nun 50 bin tonu geçmediğini, teşkl- | * vücüde getirdiğini, şilepçilerimizin ât ve persünenn hep yabancı ellerde olduğunu söylemş ve demştr k; — |şayanı takdir hareketlerini de anlata- rak sahillerimizin her yerinde fera. gat ve mesleklerine tam bir sadakat- — Tarihe nazaran en büyük me- deniyetler hep deniz yolları üzerin- de kurulmuştur. Milletlerin, bir ne-|le çalışan derikerli e hir kenarında yerleşmek icin yap -I Kut İ MREr a tıkları fedakârlıklar malümdür. Çün| © “tuladığını bildirmiş kü yalnız kazançları değil, hayat ve istikballerini de düşünmüşlerdir. B. Ali Çetinkaya sahillerimizin u- zunluğunu ve boğazların ehemmiye tini izah etmiş, denizin bizatihi ser- vet ve mübadele vasıtdlarının en mü | himmi olduğunu anlatmış: — Türk hakkına ecnebi iştirak et. tirilmesi, milli hakkın kabul edemi yeceği bir şeydi. Millt şefimiz, Lo- zan kahramanı İnönü, bu hakkımızı #amimiyet- » kendileri- jne muvaffakıyetler temenni etmiş- tir. ——— Tüccarlar okusun - Ankara, | (Husüsi) — Cumbu- riyet merkez bankasına havale vere. tek ihracat yapan fakat menşe şeha- |detnamelerinin B. nushalarını za - |manında bankaya veremiyen tüccar. İlarımızın, bunun sebebini temmuz ayı sonuna kadar Ticaret Vekâletine Tş aT z n ddi leri ö tmektedir. b nn hak ve medeniyet avasına nani ua vikadeln Te Bü bur bir kuvvet getirdiğini pek âlâ bilir. Umıştır. caktır var ol, yaşa sayın büyüğüm, Tayfur Sökmen Amerika Japonyadan taz- . Bi minatistiyecek Vaşington, | ÇA.A.) — Hariciye Nazırı Hul, matbuata beyanatta bu- a lunarak nezarete Foochovdaki Ame- rikan heyetinin janponlar tarafından bombardıman edildiğine dair malâ: mat geldiğini söylemiştir. Nazır, mahalli Amerikan makam. larının mesul japon makamları nez- dinde teşebbüs edeceklerini ilâve et- miştir. Amerikalılara aid emlâkin uğra- dığı darbe dolayısiyle istenecek taz- minat hakkında sorulan bir suale ce- vap veren nazır, bu meselenin j hükümetince tetkik edilmekıe'm ğunu söylemiştir. Hul, Amerikanın Londra sefiri Kenedi Amerikaya avdet etmek istediğinden haberi olmadığını da beyan etmiştir. ——— <000992——. Zavallılar! Berlin, 1 (A.A) — «Börson Zek tung> gazetesi, Sırp milleti üzerinde- ki Türk tahakkümünün başlangıcı olan Kosva muharebesinin 550 inci yıldönümü münasebetiyle yazdığı bir makalede diyor ki «Londranım müzaharetiyle Türki4 yenin Balkan devletlerini garp dev- letlerinin tehlikeli harekât esnasın- na sürüklemeğe çalıştığı bu anlarda, Kosva muharebesinin hatıramı Yu- goöslavya için bir ihtar olmalıdır.» Uşakta - Kızılay haftası Uşak, 1 (ALA) — 27 haziran 939 tarinhinde kaymakamlığın riyaseti al tında toplanan komite kızılay hafta- sına aid programı hazırlamış ve 10 temmuzdan itibaren başlıyacak olan kızılay haftasmın esaslarını bildiren afişleri memleketin her tarafına teb- liğ etmiştir. Tei D AA Tef ĞAM Son dakika ve radyo haberlerimizin deva- mı 5 ci sahifemizde