20 Ocak 1935 Tarihli Anadolu Gazetesi Sayfa 4

Italya He Fransa Nasıl Anlastı9 Anlaşmanın Anahatları — Bu İşde Italya Mı, Fransa Mı Kazandı? Sevir nenler ve Kızanlar — Muahede- ler Tadil Edilecek Mi, Eski Gizli Muahede ve Müstemlekelerin Vaziyeti« K ap |: öi ööüüesite mal CZ Si RSAlZ 1 A Roma'da -Bey Laval ile Bay Mussolini uratında — geçenlerde imzalanan ptotokol, uluslarara sında uzün akisler yepmıştır. Şimdiye kadar - orta Avrupa, müstemleke ve muahedeler üze- rinde aykırılıkları bolunan iki devlet, bu protokolle anlaşmış bulunuyorlar. — Framsa, İtalya, Ayosturye, Çekoslo- Lehistan ga- İagiltere, vakya, Romanya, zeteleri bu anlaşmayı, uluslur arası bamışı noktasından e vinçlo ardır. Ancak diğer bazı milletlerin gazeteleri, İtal- ya'nın, tmahedeleri tadil hu susandaki cekl fikirlerinden vazgeçip — geçmediğini maktadırlar. Sanviyen bu pro: tokolda 1915 yaılında — mevzau bahsedilmiş olan gizli muahe de de tekrar diriltimiş gibidir. Franta, bu muahede İle İtalya: ya Alrika'nın şçark kıstmında 100 küsur bia metre murab bmoda arazi da bırakmıştır. Karilerimizin esazlı tentir edilmek hedenin Karşılamı araşlır: surelte için bu mua- ana hatlarını veriyor bu babtaki neşriyatından parçalar iktibaa ediyoruz Anlaşmaların Anahatları.. Fransız dış işleri bakamı B, Pier Laval ile İtalya başbakanı Bay Müssolini'nin 7 ikinci Kâ. nunda İmza ettikleri muahede- name İle protokolun ve beyan- namelerin anahatları şunlardır: Hududlar Muahedenamesi: Fransa ile İtalya arasında Afrika'daki menfeatlerii uzlaş- tırmak için akdedilmiş olan mushedeneme, iki ulus arasında moallâk bir halde bulunan mes'eleleri kat'i bir surette hal- letmektedir. Bu mes'eleler, bir - taraftan Tunus için olan 28 Eylâl-1896 tarihli — mukavelenamelere — ve diğer taraftan beriki memleke- tin hemhudud müstemlekeleri arasında sınır tashihi yapılmak soretile İtalya lehinc nısfet dal- resinde tevizatta bulunulmasını gözeten Töndra andlaşmasının 13 üncü meaddesinin tatbikine dairdir. Müahedename, Tunus mes'e- lesi hakkında çok kwıse bir za moad zarfında bir mukavelename getirilmesini natık bulunmakta dır. Bu mükavelename, hudud- lara — müteallik Mmushedename ile ayni zumanda mer'iyet mev kline girecek olub esaşları daha şimdiden hususi bir protokol ile tesbit edilmiştir. Libyayı, Gerbi Fransa Afri kası ile hattı östüva Fransız Afrika'sından ayıran hudnd bir bat ile tayin edilecektir. Bu bet 12 eylâl 1919 tarihli an- Taşma ile tesbit edilmiş olan çizginin münteha voktası bula: man Tummo'dan başlıyarak 24 granoyiç talü çarkial ile 18,45 arzı şimalisin tekatâ nekta: srada Tagilz-Masır Sadan'ın garb bududuana — vünl olacaktır. Bu bat, Aozu, Yebbi — Sonma. Güczenti ve Ouri'yi İtalyan acazkıi ve Burdal, Yebbi Beu ve Ayrapa — gazetelerinin | küln ve Tekro'yi — Fransız içinde kırakmaktadır. Eritre ile Somali'nin Fran sz'lara ald sahili — arasındaki budud Babrlahmer — sahilinde Der Elona ile Vetima nebri sahillinde kâin Daadato arasında çizilecek olan bir bat ile tayin edilecektir. arazisi Bay Laval Bundan başka Fransa, İtal- ya'nın Doumelirah adası üzerin- deki bukuku —hükümranisi de tanınmaktadır. Her iki hudud için teşkili mütasavver tahdid komleyonları, — hudadlara - iyi komşulak münasebetleri için antlaşmalar bazırlıyacaklardır. Tunus mes'eleleri; Tanas mes'eleleri için olan husosi ptotokol, Tumus'a müte- allik 1896 tarihli ticaret ve is- kân mukavelenamelerinin yerine kalım olacak olan mükavelena- menin başlıca — esaslarını kur- maktadır. Tunus İtalyanlarının bu hu: suslarda müşterek hukuka dö- nüşleri 28 mart 1945 taribin- den İtibaren tedrici bir surette olacaktır. Bu husas tabiiyet mes'eleleri için resmi sene içinde, bitirilecektir. 1935 tarihine ka- dar Tünos'ta İtalyan ana ve babadan doğacak olan çocuklar İtalyan kalacaklardır. 1945 ve- senesi ile 1965 stencel arasında doğacak olan çocuklar İse Fran- &z tabliyotini taleb etmek hak kı hıyarına mülik olacaklardır. 1965 senesinden sonra ban- lar müşterek hukuka yani Ta- nus'ta Fransız tabliyetine dalr olan kanun ahkâmına tâbi ola. caklardır. İtalyan mekteblerine gelince, bunlar 1955 de Fransız tedri- sat kanunlarına göre idare olu: nan husüust mektebler haline gelecektir. 1945 taribinde serbest mes lekler icra etmekte bulunacak olan İtalyan'larıa kasanmış ola- cakları bakları ne olursa olsun tapılacaktır. Müstemlekelere aid öko- nomik anlaşma: Afrika'daki —müstemlekeleri: ne mütenllik bütün munsllâk mes'eleleri kat'i Surette hallet- mek için dostça bir çalışma heraberliği yapmak zihniyeti dahilinde hareket eden ve ba yoldaki — bütün münasebetle- rinde bu zihaliyetten ilham alacak olan İkl hükümet, ana yatanları ile Afrika'daki müs- temlekeleri ve bunlara civar memleketlerle iktandi müna- sebetlerini arttırmak lüzümunda uyuşmuşlardır. Her ikl hükümet, bu çalışma beraberliğinin en İyi şartlarını vücoda cetirmek ve bunu bil- hasan İtalya'nın Fransız Hubeş demiry: iştirak — hlasesini artırmak snretile yapmak için gerekli - tedbirleri önünde bulundurmuşlardır. almağı göz Genel siyasa : Afrika'daki menfeatlericdi ta- mamile ulaştırmanın haddı za unda çok verimli raber, kendilerinin genel siyara alanındaki çalışma beraberliğini de koluylaştıracağını nazarı İti alan iki hükümet, daha şimdiden beynelmilel bir tean nüd zihnlyeri ile barış duru munun . sağlamlaştırılması - için olmukla be: bara çok gerekli olan mes'elelerin balilni kolaylaştırmağa yareya cek olan bir görüş birliği temi, nine bassaten İözum görmüş lerdir. menin akdini beklemeksizin va Avasturya'nın bütünlüğü veya istiklâli tehdide maruz keldığı takdirde her iki hükümet, ica beden tedbirleri almak makvsa- dile kendi aralarında ve Avas tarya ile danışmalarda buluna oaklardır. Ba davışmalar muva fekatleri istiharl edilmek üzere diğer hükümetlere de olunacaktır. Teslihat iki memlekelin, ile, teslihat lefiyetlerini tadil husasanda anlaşmış gibi bu prensib borulduğu tak dizde aralarında teşmil Her bükümet, — hiçbir bir ta.flı bir yol alanındaki mükel edemiyeceği oldukları danışmalarda bulunmeak lözümunu da kabul ve teslim etmişlerdir. Rer Iki hökümet ayni samanda 11 kâ nünvevvel 1932 tarihli beyan bDamenln tarihi içine giren bu kuk müsavatı prensibinin bü- tön kuvvetini muhafaza ede ceğini de kabul eylemişlerdir. Bay Mussolini İtalya veliahtı ile birlikte Orta Avrupa Her devlet için diğer dev. letlerin İstiklâl ve bütünlüğüne rlayet etmek — mecburiyetinden Abaret olub herikl tarafın da bağlı bulundakları prensibin teyid ve takviyesi hususunun Avrupa'nın bu . kıt'asında — iti. mad hislerinin artmasına yarı- yacağı — düşüncesinde — heriki hükümet anlaşmışlardır. Heriki hükümet, — bilhassa alâtadar olan devletlere karşı: hkb olarak birbirlerinin iç işlerine karışmamak ve âkitler- den herbangi birinin toprak tamamlığı veya eiyasal ve soy- sal rejimine bozacak — hertürlü tahrikâttan — ve propgagandadan veya bunları kolaylaştırmaktan sakınmağı taahhâüd edecek bir mukavelename aktinl tavslye eylemek için de anlaşmışlardır. Esasen bü uluslar kuramu çerçevesi içinde aralarında bu prensiblerin tatbikini — temine matuf hosast itilâf du aktede- bilirler. Ba umumi mükavelename, evvel ve evvel İtalya, Avustur. ya, Yugorlavya, Almanya, Çe: koslovakya ve Macaristan ara- sında — akdedilecektir. Bana Fransa, Lehistan ve Romanya hemen iştirak — edebilecekleri gibi Scabında diğer devletler de bilâhare İştirak — eyliyebilecek lerdir. Diğer taraftan — mukavelena- Genel beyanname : Fransız Diş İslerl Bakenı ile İtalya başbakamı — aralarındaki görüşmelerin bir meticesi ol- mak üzere de bir beyanname imza etmişlerdir. Bu beyannamede, evvelâ ak- dolunan itilâfnamelerle muallâk bulaunan bütün mes'elelerin ve 26 nisan 1915 tarihli muahede ahkâmının tamamile İcrası hu- aasonun halledilmiş olduğu zik- redilmektedir. Her iki devlet adamı, uluslar kurumu mlisakındaki usalün İs- tikbalde ortaya çıkabilecek bü tün münazüğofih mes'elelerin hallini temin edeceğini de ka- bul ve teşlim etmişlerdir. Her iki hükümet adamı, umu- mi barışın mubafaza ve idame ve bunun için ahval ve vuku- atın İstilsam edeceği her türlü danışmalara baş vurmak mak- sadile teşrini mesallerini arttır. mak için de anlaşmışlardır. Avrapa — gazetelerinin — neş- riyatı da çu merkerdedir : Alman Gazetelerinin Neşriyatı Lokal Anzeger Lokal Anzeger gazetesi Ro- ma anlaşmaları hakkında şun- ları söylemektedir: Acaba Fransa, İtalya'yı ken- di tarafına çekmek için miçin bu kadar — fedakârlıklarda bu- luondu. Bunun sebebi, Avrupa cenabu şarkisindeki Hegemon- ya'nını — küyvetlendirmektedir. Sovyet Rusya ile siyasa kararlaştırıldıktan sonra, Fransa, İalya ile yaptığı bu anlaşmalı la Httifak ve dostlukları şuuruna son taşı da koymuştar.. Bu, Avruapa'yı ne deaha mesud ne de daha sakin yapan eski siya sayı takib yolunda yeni bir teşebbüsten başka — birşey de- gildir.. Bay Müasaolini hükü melte yenl geçtiği zeman a karno da bütün bu muahedeler, anlaşmalar, andlaşmalar ve pro tokollar bakkında en doğru bir söz söylemiş ve — demiştir ki: “Barışı yapan imzalar — değli, fakat imzalanan şeylerin ruhu- duür.,, Bugün bunu tekrar et mebin tam zamanıdır. Berliner Tageblatt Berliner Tageblatt Roma an laşmalarının Fransa'nın bir mu vaffakıyeti ve — İtalya'nın bir hezimeti olarak saymaktadır. Bu gazete diyor ki: Bo an: leşmalar Avrapa'nın siyasal ma. kanizmasını kökünden değiş | tirmektedir. Bu anlaşmalar Fran u İle İtalya arasında Afrika'da ve Belkan'larda mevcud olan gerginliği - kaldırmaktadır. Ba süretle Fransa kendlsini Al- manya'ya karşı aerbestçe hare- ket etmekten menetmekte olan eğır bir. yükten — kurtulmuş oluyor. Bu değişiklik, silâhları bı- | rakma mes'elesine dokunmasnı bakımından da sz mühim de- gildir. Bay Mussolini kendi kakiki bissini mubafaza atmek- le beraber, Fransa'ya bazı fe- dakârlıklarda bulunmuştar, Hu- Msatan diyelim ki bu anlaşma- lar mozideki iddlaları hesaba katıldığı — takdirde — İtsiya'nın büyük fedakârlıklar göze alarak katıldığı muazzam bir kuvvet temerküzüdür. Bu gazelenin mütaleasına gö- re İtalya, bir “Sahan “merel: mek,, için Avrapa'daki vaziye- tHinl elinden kaçırmıştır. 114 bin kilometre murabbür çöl 've Hubeşistan'dak! vüfusunun art- tırılmasına mütcallik mubayyel valdler, İtalya için birer kar zanc değildir. Bu bali, İtalya- nın zeâfina vermek İcabedere. İtalya gazeteleri: (Corrirere della Sera) gazetesi Franmsız - İtalyan anlaşman do- layıslle mevzunbahis edilmeğe başlanan Macar siyasasına do: kunarak diyor ki; Yugoslavya ve Romanya tara. fından bir tehlike gibi göste- rilmek isnen Macar tadilci siyasa- t nihayet çok sukin ve barım sever bir hareketten başka bir. şey değildir. Bu sebebten do- layı bulanık suda balık avla- mak tatiyonlerin çıkardığı bu sun'f fırtına geçirildikten senra İtalya'nın Avusturya ve Maca- ristan ile olan anlaşmaları da- ha siyade kuvvet bulacaktır. Bu barış siyasası, Balkanla- rın nihayetiae ve Türkiye'ye kadar genişlemiş bulunduğun dan bizim -için bundan sonra yapılacak İş Fransa'nın yardı- mile iyi bir yürüyüt takib eden İtalyan - Yugaslia münstebetlerini İyileştirmektifi Mgiliz Gazeteleri: Daily Ekspres: Gazetesi İse Roma anlaşmalt rabn Afrike'yı alâkadar edef kısımlarını tahlil eden yazısınd? diyor ki: Fransa vsnsen İtalya'ya — Afriku'dt bazı arazl verecek ve - İtalyiı Habeşlstan'ı himayesi altına a için daha kuvyetli bİf mevkie — getirecektir. — Mes'alt böyle metice verirse İtalya mavi Nil'in membalarımı kontrol ede” bilecek bir hale gelecektir. İ8* giltere, gerek bu işte gerek Ht beştatan'ın İtalya tarafından müf temleke heline getirilmesind? biçbir mahzur görmez. Çünkü biz Afrika'da Inkişaf ettirilecek kâfi mikdarda areziye sahibit İtalya Habeşistan'ı — hâkiniyeti alıma alınca Sudan'a komft gelecektir. Bundan dolayı - İngiltere'nit bu arazide kalması ve Sudat! bazı Misir'hların istedikleri gibl Mısir'a birakmaması — lâzımdır: Çünkü o zaman İtalya Mısır'dâ istediği gibi bareket edebile* cektir. mak | Avusturya Gazeteleri Neues Viener gezetesi bil bassa elde edilmiş olan itilâfe İngilterenin hissi İştirakindet bahsettikten sonra fena niye* tinden şübhe etmekte olduğu ve Sör mes'elesi — halledilir edilmez Avaslurya'nın Alman- ya'ya İlhakı hakkındaki mak satlarını elde etmek — üzer€ hemen harekete — geçeceklerine kani bulundoğu — Hitlercileriö bu bareketleri ihtimaline karg! Tngiltere'nin hiç olmazsa mlsak Hle alükadar devletleri bir fikir etrafında birleştirmiş olduğunu yazmaktadır. Bu gazete, Viyana'daki va: zifesi tamamen akamete uğra: mış olan Von Papen'in gerl çağırılacağı ve kendisine Sar'da birinci derecede bir vatife hususunda İngilterede bir dü- şüncenin buluudağonu da bil- dirmektedir, Macar gazeteleri : Budapesti Hirbab diyor ki : Macaristan bir Fronsız - İtal- yan yakınlaşmasımı sevinçle se: lâümlar. Maceristan gene gayet iyi bilmektedir ki Roma ko: nuşmaları Macar siyasasının ba güne kadar ki ana hatlarımı değiştirecek hiçbir mahiyet gör- termemektedir. Gene Prag'da çıkan Çeske Slovo gazetesi de B. Kekhard'ın küçük anlaşmayı kırmak lâzim- - dir düşüncesi üzerinde — söyle- diği mutku tenkid ediyor ve diyor kti: “Düşünmeli ki bu sözler B. Muesolini'nin barışın zımanları hakkıuda kat'i cümleler söyle: diği ve orta Avrapa — devletle- rini mütekabilen birbirlerinin sınırlarını tekef fül etmiye da- vet ettiği günün ertesinde söy' lenmiştir. — Sonu 6 ıncı sahifede —