29 Aralık 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 5

SÖZÜN GELİŞİ Bacası tüten her yuvadan onlara birşey gitmelidir ıcak odalarımızda rahat rahat otururken rüzgürn camlarda ıslıklar çalarak her esişinde yuvaları başlarına yıkılarak memleketleri hara- beye dönen Ersincanlıları, Kemahlıları, Tokatlılar, Zaralıları, bütün zelzele felâketzedelerini, muztarip kardeşlerimizi di O Erzincanlılar ki daha İki ay evvel, ilk defa yurdlarından geçerek Erzu- Tüma giden treni karşılamak için güle oynıya istasyona döküldükleri zaman duydukları sevinç ve neşenin hududu yoktu. Treni memleketlerine saadet ta- şıyacak, bağlarını bahçelerini şenlendirecek bir mtijde gibi alkışlıyor ve bütün kalblerile gülüyorlardı. Bugün çoğu hayatı terkettiler. Yaşayanlar yıkılmış yuvalarının, sönmüş ocaklarının enkazı üzerinde, kardeş kardeşi kaybetmiş, çocuklar anaları için feryad ederek, babalar evlâdları için ağlıyarak, öksüz, yetim, Kızılay ve hükümetin kollarının kendilerine urattığı ve uzatacağı yardımı bekliyorlar. Onları düşünelim, O Kemahlılar ki, daha İki ay evvel, yurddaşların muhabbetlerini taşıya- rak gelen trene koşmuşlar, mektep kasketlerile çocuklar istasyona melekler gibi sıralanmışlar, şarkılar söylüyorlardı. Acaba bugün içlerinden kaçı hayat- tadır? Onları düşünelim. O Zaralılar ki altı bin kişilik nüfuslarının 1500 ti enkaz altında can ver- miştir, O Tokatlılar ki, karıncalar gibi imara, güzelleştirmeğe çalıştıkları ş€- hirlerini harap eden bir felâketin ıztırabı içindedirler. Onları düşünelim. Onları düşünelim ve yardım elimizi uzatmak, ne verebilirsek vermek için acele edelim. Bugün yurdumuzun dört köşesinden kalkıp felâket görmüş yurddaşlarımıza ulaşan trenler, bacası tüten her yuvadan onlara bir şey götür- sün. Kardeşlerimizin yaralarını sarmak, acılarını dindirmek vazifelerimizin en mukaddesidir. Şevket Rado Milli yardım komites faaliyete başladı (Baştarafı 1 inci sahifede) Avukatl yardımı Milli yardım komitesinin İstanbul avukatları arasında zelze- ilk tebliği le felâketzedelerine yardım maksa- Yurdumuzda $on yer sarsıntıların. | “119 dört kişilik bir komite teşkil edil dan müteessir olan felâketzede vatan. | miştir. Bu komite yarından itibaren daşlarımıza yardım maksadile Büyük faaliyete geçecek ve teberrüatı toplu. Millet Meclisinin dünkü celsesinde | yacaktır. Bundan başka baronun 939 Meelis Relsinin başkanlığında teşek. | bütçesinde içtima! muavenet faslın» külü kararlaştırılmış olan Milli yar. | daki sarfedilmiyen 400 küsur liranın dım komitesi, bügün B. M. Meelisi | 8 felâketzedelere yardım edilmek Reisi Abdülhalik Renda'nın riyasetin. | maksadile Kızılaya teberrüü karar- de C, H. Partisi Genel sekretesi pr. | Ja9tanılmıştır. Fikri Tüzer ile Meclis Parti müstakil Pp grupu reis vekili Râna Tarhan'dan | yacı Möhtar Hötnemul vi ve Meclis Parti grupu reis vekili Hilmi | müeseresinden Uran'dan mürekkep olürak teşekiğili) 2. arma mili etmiştir. | Maliye müfettişi B. Suat Başar. 100 Komite bu. maksatla yapılacak | B. Yorgi ve liye. * nakdi ve ayni yardımların doğruca | Marpuççularda Emiroğlu “ Mi'ti yardım komitesi hesabıma Karal: | ppm Arkan Graneler, 25 aya yatırılarak oradan makbuz alın- | Jak Defalo ve şörekâm. 100 Bir zat tarafından B. Künm Nami Erdölen. B. N. Salinas ve Naim Haker, Salti Franko ticarethanesinden, B. Sabri Ulubey. Üsküdar Belediye tahsil ve tahakkuk şubesi memurları, B. Agop Derebeyan, B. Murathan kardeşler. B. İlyas Aroma. Mensucat Santra) Himited şirketinden. B. Karakin Kuyumcuyan. Anadolu Andonim Türk sigorta 4 şirketi. İstanbul Elektrik ve Tramvay. o 2000 Tünel işlemesi memurlarından. İstanbul Erkek lisesi muallim- »” lerile lalebesinden. masını esas olarak kabul etmiş ve rak Kıyılaya 20 bin lira yatırmışlır. Komite, tekmil vilâyetlere tâli komi- teler teşkilile her yerde hayırsever va- tondaşların o tebrrüatını o toplamak için mülhakata tebligatta bulunma- yı da kararlaştırmıstır. Şehrimizde teberrüler başladı Zelzele fc'âketzedelörine dünden itibaren sehrimizden teberrüler baş- lamıştır. Dün toplanan ticaret ve za- hirs borsası idâre meclisi zelzele felâ- Suu ».Yuz3 3 Evliya Zade B. Nureddin. 100 ketökdelerine yardım olmak üzere | p ğe pi çreddin Kızılay emrine 5000 lira vermeği ka. | Mili Renseüirans Türk Anonim © 2000 ğ şirketi, an Vefa lisesi munilim ve talebesi. | 20 74 Elektrik, Tramvay, Tünel memur- ları da dün aralarında 2000 lira top- yarak Kızılaya vermişlerdir. İstanbul şehrinin teberrü Vali ve Belediye Reisi Dr. Lütfi Kır- dar, felâketzedelere İstanbul halkı- a temin etmek üzere dün tedkik etmiş ve 939 bütçesin- de on bin liralık bir münakale ile fe- lâketzedelere tahsis edilmek üzere İ Felâketzedelere yardım Kızılay, eşya suretile yapılacak yardımları da kabul ediyor Memleketimizde başına “. zelzele merkezleri nereleridir? Erzincan zelzele yüzünden bir kaç defa tamamen harap olmuştur Jeoloji profesörü Hâmid Nafiz Pamir'in son zelzele münasebetile verdiği kıymetli Erzincan ve havalisindeki zelzele felâketi bütün memleketi teessür için. de bırakmıştır. Bu hâdisenin bir de il mi cephesi vardır. Şimdiye kadar memleketimizdeki bütün zelzeleleri yakından tedkik eden üniversite jeo- 1ofi profesörü Hâmid Nafiz Pamir, her Jeolojik saha gibi bu mesele ile de çok yakından alâkadar olmuştur. B. Hâ- | mid Nafiz Pamir memlekette, zelzele- leri tedkik eden aşağı yukarı yegâne Alimimizdir. Bu itibarla, bu mesele hakkında kendisin! dinlemeği çok fay- dalı bulduk. Profesör Hâmid Nafiz di- yor ki: Erzincan kaç defa harap oldu — Erzincan ve havalisinin otuz asır- danberi şiddetli zelzelelere sahne ol- duğunu görüyoruz. Küçük sarsıntıları bir tarafa bırakarak yüzlerce, binlerce ölü veren büyük zelzelelere şöyle bir göz gezdirirsek şunları görürüz: 1158 de Erzincanda büyük bir zelzele olmuş- tur. 1255 de gene burada muhtlif fa- sılâlarla 3 gün süren şiddetli sarsın- talar vukua gelmiş, birkaç bin kişi öl- müştür. 1781 de, dört sene sonra 1784 sene- si 19 haziranında Erzincan tamamile mahvolmuştur. Hattâ tedkikat için buraya gelen o zamanın Erzurum va isi Süleyman paşa zelzelelerin tema- disinde maliyeti ile beraber ölmüştür. Maiyetinden yalnız 11 kişi kurtulabil- miştir. 1627 de Tokat, 1859 dada Er- zurum şehrinin üçte biri tamamile yi- kılmış yüzlerce kişi ölmüştür. İki zelzele mıntakası Dünyada iki büyük zelzele mınta- SSALALALİKLARAN ARLAAAL09 İRALARAZAAA AA) AAADANAN Güzel Sanatlar resim, heykel, v 6 Burla Biraderler. 40 'Yeklin 11706 09 Zonguldak 35 bin lira verdi Zonguldak 28 (AA) Bugün Partide Vali Halid Aksoy'un reisliğin- de Parti reis vekili Ahmed Gürel ile İktisad müdürü Cemal Zühtü Aysa- ran ve havza kömür şirketleri mü- dürleri ve Ticaret odası ve Kızılay ku- rumu reislerinin iştirakile bir toplantı yapılmış ve dünkü hareketiarz netice- si, felâkete uğrıyan vatandaşlara ya- pılacak yardımlar üzerinde kararlar alınmıştar. Komisyon, ilk yardım olarak derhal Kızılay emrine 35 bin lira tevdi eyle- miştir. Bütün vilâyet kazaları içinde de ayni suretle birer komisyon teşkil edilmiştir. dalmi encümenden bir karar almıştır. Bu kararın derhal tasdiki için maz- batası telgrafla Dahiliye Vekfletine bildirilmiştir. Vekâletin bu münakale kararını tasdik edeceğine şüphe ol. madığından Belediye şimdiden bu pa- rayı Kızılaya verecektir. İ Sanayiciler bugün toplanıyorlar Haber aldığımıza göre, şehrimizde- ki sanayiciler İle fabrikatörler, büyük zelzele felâketzedelerine yardım te- mini maksadile bir toplantı yapmağa karar vermişlerdir. İlk olarak, zelzele felâketzedelerinin âcil ihtiyaçların karşılıyacak emtia temin ve sevkedi- lecektir. Bu melların sevkini de, bir kaç büyük nakliye ambarı, teberrü- ken yapacaklardır. Vilâyet, toplantı- ya müsaade ettiği takdirde, içtima bugün öğleden sonra mili sanayi birliğinde yapılacaktır. Türkiye Kızılay cemiyeti Eminönü kazasından: Türkiye Kızılay cemiyeti Eminönü kaza şubesi Erzincan ve havalisindi hâdis olan zelzele felâketi dolayısile yardıma koşacak hayır sahipleri- nin teberrülerini aşağıda yazılı adreslerde kâin Kaza ve Nahiya merkez- lerinde kabul eylemekte ve zelzele muıntakasındaki enâcli yardımları icraya başlayan Kızılay cemiyeti umumi merkezine günü gününe gön- dermektedir. Ayrıca zelzele havatisindeki yurddaşların muhtaç olabilecekleri yeni ve kullanılmış her türlü eşya şeklinde vaki olacak teberrülerde habul edilecektir, Yurddaşlarımızın nakit ve eşya şeklindeki teberrülerini aşağıda yazılı mahallere göndermeleri veya makbuz mukabilinde alınmak Üzere Kaza merkezine telefonla haber vermelerini rica eyleriz. 1 — Kaza merkezi, Sirkecide liman han birinci kat (Tel, 21035). 2 — Alemdar Nahiye merkezi, Alemdar Soğukçeşme Alay köşkünde, 3 — Beyant Nahiye merkezi, Vezneciler Malölgaziler cemiyeti biti de. > Küçükpazar Nahiye merkezi, Unkapanı Zeyrek caddesi No. 24 5 — Kumkapı Nahiye merkezi, Kumkapı Nişancada O. H, P. Nahiye merkezinde, y 6 — Çarşı Nahiye merkezi, Kapalıçarşı içinde, kası vardır. Bunlardan biri Akdeniz- de başlar, İspanya, İtalya, Adalar de- nizi, Anadolu ve Ortdasyaya gider. İkinci zelzele mıntakası da Pasifik çevresidir. Amerikanın pasifik kıyıla- rı, Pasifik adaları, Japon adsları.. Bunun için meselâ bir Alman, bir İs- kandinavyalı bir Sibiryah zelzele he- dir bilmez. Şimdiye kadar İstanbulda ve diğer şehirlerimizde, son Erzincanda olan zelzeleler bundan evvel tarihteki bü- yük zelzelelerin, meselâ en son Japon ve ondan evvelki San-Fransisko 2€120- lesinin aynidir. Bu zelzelelere tekto- nik zelzele denilir, Bunlar kırılmış ve çökmüş tabakaların bulunduğu mın- takalarda olur. İkinci nevi yani volkanik zelzeleler mevzii olur. Halbuki Erzincan zelzele- sini bütün dünya rasathaneleri tesbit etmiştir. Bu zelzelenin merkezinin çok derinliklere kadar indiği anlaşılmakta” dır. Çünkü zelzele merkezi ne kadar derinlere kadar uzanırsa İntişar sa- hası da o kadar geniş olur. Bizde şimdiye kadar olan zelzele- lerin hemen hepsi tektonik cinsin- dendir, Yalnız Ağrı dağında bir vol- kanik zelzelede bazı köyler harap ol- muştur. Bu kırılmış ve çökmüş tabakaların uzandığı hatlara Fay hattı deriz. Bu Fay hatlarının nereden geçtiklerini tesbit etmemiz her bakımdan son derece faydalıdır. Memleketin imar plânını tatbikten evvel her halde bir jeolojik haritanın çıkarılması lâzım- dır. Bu haritada memleketin su me selesi gibi jeolojik bütün vaziyeti gös- terilebilir. Bilhassa zelzele mıntaka- sında inşaat yol, şimendifer hattı ya- pılmaz, Maraş ve İzmitten geçen hatlar — Bu kırılmış ve çökmüş tabaka- ların nereden geçtiği tahmin edile. mez mi?... — Bizde Bağdad hattı yapılırken büyük bir jeoloji mütehassısı bura- larda Maraştarı başlıyan Şeria vadi- sine kadar Lut denizine ve Kızıl de- nizine kadar kol salan büyük bir ya- nk görmüştür. Bu aşağı yukarı kü- relarzın en büyük yarığı addedilir, O zaman böyle bir tedkik yapılmış- tır. Fakat bu mevzii bir şeydir. Son- ra Saros körfezinden İzmit körfezine kadar uzanan bir hatta sık sik zelze- leler olduğunu görüyoruz. Marmara denizinde üç derin çukur vardır, Bu çukurlar denizin en derin yerlerinde- GÜNÜN ANSİKLOPEDİSİ malümat dir. Çukurlardan biri de İzmit körfe- zi önündedir. Bu hat bu üç çukurdan geçer. İzmit muhtelif zelzelelerle 9 kere batmıştır. İstanbul zelzele merkezi değildir. Merkez Marmaradadır. Me. seli Müreftede 911 de olan büyük bir zelzelede denizin dalgaları şehri kaplamıştır. Milyonlarca balık cese- dini sular karaya atmıştır. Dikiliden geçen hat Sonra bu hat Bâkırçayı Dikiliden geçer. Bu hat Gediz vadisinden, biri de küçük ve büyük Menderesten ge- çer. Böyle birbirine muvazi uzıyan bir kaç hat vardır. Fakat bunlar ne suretle temadi ediyor, nerelerden ge- çiyor? Bunları tedkik etmediğimiz için bilmiyoruz. Bunu anbean memleketin her köşesini ayrı ayrı jeolojik bakım- dan tetkik ettikten sonra anlamak kabildir. Adalar denizinde garbi Anadoluda da şiddetli zelzeleler pek çok kayde. dilmiştir. Meselâ İzmir tarihte 10 -12 defa mahvolmüş, yeniden kurulmuş- tur, Esasen Anadoluyu Yunanistana bağlayan bir kara vardı. Bu kara ar- zın en son devresinde, yani bizim dördüncü devre dediğimiz zamanda mahvolmustur. İnsanlar ihtimal ki buna şahit olmuşlardır. Bu karaya Ejeld karası deniliyor. Bu kara uzun ve geniş mikyasta tektotik hâdiseler- den sonra ortadan kalkmıştır. Bugün dünyanın en çok sarsılan yeri Korent boğazıdır. Burada bir se- nede olan Zzelzeleler 360 a taksim edilirse bir gühe 6-7 zelzele isabet eder, Nasıl bina yapmalı? Buralarda yapılacak inşaata gelin- ce... Anadolu dalma bir zelzele mın- takası olduğu için burada kubbeli inşaat çok revaç bulmuştur. Kubbeli inşaatın zelzele mukavemetinin fazla olduğu anlaşılmaktadır. Meselâ bir çok zelzelelerde Ayasofyaya bir şey olmamıştır, Fakat buna mukabil sur. Jar yıkılmıştır. Sonra yapılacak inşa» atta zeminin zelzeleye mukavemetini nazarı itibara almak lâzımdır. Kaya- lık yerler daima yumuşak ve dolma yerlerden daha mukavimdir. Meselâ Dikilide ben yüksek ve kayalık yer- lerdeki binaların yıkılmadığını, buna mukabil alçak ve dolma arazidekile. rin yıkıldığını gördüm. Sonra evlerde bağdadiler, yani in- şaat iskeletinde kafes şeklindeki şey. ler daha mukavimdir. Zelzele felâketine uğrıyan memleket parçası: Erzincan,Kemah,Tokat Zelselenin üç büyük merkezi «Ersin- can», «Kemah: ve «Tokat» olduğu haber veriliyor. Bu üç şehir hakkında mücmel mat şöyledir: - . ERZİNCAN, Fıratın bir kolu olan Karasu üzerindeki münbit bir ovadadır. Etrafı yüksek ve çıblak dağlarla çevrilidir. Gehir denizden 1200 metre yüksekliktedir. Kışlar , Üç, dört asır evvel, Erzincanın şir alçak bir sur varmış amma, şimdi meyevd değildir. Şehir conuptan şimale mütemadiyen yer Eski binalar daha ziyade cenuptadır. Ersncandaki tarihi eserler "Türk devrine aittir ve on birinci asırdan Bu şehir, birçok defalar zelzeleden bamp oldu. 1784 tarihindeki zelzelede Erzincan tamamile Pakat etrafındaki münbit ova sayesinde tekrar dirildi. Ersincan, son devirlerde Ermeni KEMAH, Ersincanın bir kaya merkerl, dir. Erzineanın 38 kilometre cenup garbina dedir. Karasuyun kıyısındadır. Eski bir kalesi, halı, kilim işliyen teze gihları vardır. Kazanın erazisi Arızalı Ole makia beraber birçok yerlerde münbit topa Takları mevcuddur. Kaza dahilinde billâr nevinden bir mas den vardır ki köylüler cam yerine kullaa nırlar, Kemah, 2656 kilometre murabbaldır. Nü- tusu 13.451 kişidir. | rabba, nüfusu 132325 kadardır. büyük Başlı bir durak yeriydi. Şimdi vilâyet merkezi olan bu şehir, Yeşilirmağa dökü- len Tozanlı, yahut Tokat suyu üzerindedir, Ans suya soldan katılan Behsat deresi ka- sabayı ikiye ayıracak gibi geçer. Alipaşü camisinin bilhassa kapısı pek sü“ natkâranedir. Kale yıkık bir haldedir. Tokatta bugün kazancılık sanayii var- dır. Eskiden Ergani bakırı burada eritilirdi Kazancılık da andan yadigârdiır. Dericilik, - elyetrin Geniliği 10415. kilom Tokat i metre murabbaı, nüfusu 262872 kişidir. Ege 1m bay N > pi