7 Ocak 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

“Günün mesele Be ME an si: U krayna oosevelt sl a Ukrayna üzerindeki Alman | büyük akisler yaptı emelleri yeni değildir Ukraynalılar Ruslardan ayrı bir millet midirler? - Tarihte Tatar ve Leh hükmüne düşen Ukrayna - Almanlar Ukraynayı Avustur- yalılara peşkeş çekmişlerdi - Ukraynayı Rusyadan vaziyette olduğu ve ayni kurtuluş erişeceği iddia olunuyor. Bu düvanın avukatı Almanyadır. Zira, en büyük kısmını Südetlerden, ortanca kısmını Lehililerden, minimini bir parçasını da Çekaslovakyadan temin edeceği müstakbel kırk milyonluk, münbib Ve #razisi Karadenize inen Ukrayna» nın vasisi olacak, onu yöri müstem- leke gibi idare edecektir, Fransız siyasilerinden Ludvic Nau- dean Ukrayna'nın mahiyetini ve taris hini anlatan bir büyük makale neş- retmiştir. Bunun içindeki esaslı fikir- deri alıyorum: * Rusyada seyahat edenler, Ukraynada, gerek büyük Ayni Adetlerin hâkim olduklarını gö- Türler: Ayni müzeler, ayni votkslar,* &yni semaverler, ayni arabacılar, ay- mİ tip kiliseler, Son Çarın domasında reislik eden Rodzlanko Ukraynalıydı. Rus edebiyatının en tipik muharrir! Gogol Ukraynatıdır (1). Öyleyse?... Buna rağmen, şimal Rusları, Kü- çük Rus dedkleri cenublularda, yer hi Ukraynalılarda, bazı hususiyetler bulunduğunu itiraf ederler: Cenub- İular daha neşeli, daha canlı, musi- Kiye ve dansa daha meyyal kimseler. Gir. Şive ve lehçeleri de farklıdır. Fas kat bu farklar fransızcada, Alman- cada da vardır. Şayed onlara bakıp da milletleri parçalamak lâzım gel- 8€, Fransız ve Alman vatanlarını da kısımlara bölmek Tâzımgelir. (2) Ukrayna infiradcıları tarafından neşredilen büroşürleri gördüm. Kü- çük Rusların örfi bazı hususiyetlerin- den bahsediyorlar, Şimal Ruslarına nazaran daha İri imişler, bacakları daha uzunmuş, kolları daha kısa ve kafatasları daha genişmiş. Bütün bu müşahedeler müphem ve ehemmiyetten âridir. Zira Bavyeralı, Prusyalıdan daha da iridir diye iddia vö ispat olu- nabilir, Evrdâ «Ukrayna» kelimesini ted- kikten © başlıyalım: <U>, Ruscada *da> demektir, ekray» da cyakw manasınadır. Binaenaleyh, kelimenin heyeti umumiyesi <hudud havalisi> demeğe geliyor ki, bir milletin hudud havalisi de harici sayılamaz. Bugün Ukraynanın merkezi olan Kief, onuncu asır nihayetlerinden 1246 senesine kadar, birinci Rus dev- letinin merkezi olarak kalmıştır. Rusya denen bu devlet Baltıktan Ka- Fadenize, Karpatlardan Volgaya ka- ar uzanırdı, Kiye? Rusyası manen r lenize yani Bizansa müteveccih- İl; medeniyeti oradan alıyordu. İ Tatarların istlâs Kiyef Rusyasını Mpahvetti, Bu harabenin üzerinde Iki evlet kuruldu. Birincisi Moskova “Moskoflar). Diğeri de şimdiki Galiç- Yanın yerinde - ki, hükümdarı prens Danyel adında biriydi; 1253 de, Pa- Paya müracaat ederek Rusya kralı Dlarak taç giymek istedi. £ Cenub ruslarına takılan «Küçük Rus» ismi nereden geliyor? İ Grekler, bir milletin csas vatanına, merkezine, metropoline <küçük - Mmineur> derlerdi. Yapılması neticesi pide ettiği araziye de «büyük» derler- ti. (3) Bizanslılar, üç asır müddetle, mer- kezi Kiyef olan Rusya İle temas et- tikleri için burasını merkez, yani «küçük; saymışlardır. Moskova et- rafında toplanan yukarı Rusyaya da «büyük» demişlerdir. Küçük Rusya, Tatarların istilâsın- da ezilirken, dahili tefrikalaria par- gerek ' koparmak kolay iş midir ? KA Ukraynanm mefkezi Kiyef şehri çalanırken, ve bugün adedi pek aza. | turyaya eklemek istediler. İngiltere lan bir muharib kavmin - Litvanya hıların - darbelerini yerken, Büyük Rusya sabır ve sükünla kuvvet top- Juyordu, Litvanyalılar, Polonyalılaria sıkı bir muahede akdettiler. Nihayet bu ittifakta Lehistan teveffuk elde etti, Böylelikle, cenubi Rusya 1569 da Po- lonyanın hâkimiyetine girdi, 1609 da Lvov (Lemberg) halkının Polonyadan neyolda şikâyette bu- lunduğunu tarih zapdetmiştir. «Biz Rus çocukları Lehlilerin Sul. münü görüyoruz. İnsanı yaşblacak her türlü işi yapmaktan bizi menedi. yorlar, Ruslar, kendi topraklarında hattâ bu Rus Lwov'unda böyle ezili- yorlar.» demişlerdir; Rus kelimesi bu- rada defalarla geçiyor; Ukraynalı sö- süne ise bir telmihte bile bulunulmü- yor. 1632 de Leh kralını seçmeğe iştirak eden kazaklar, «Rus milleti aleyhine bir haksızlık yapılmaması» için tali- matname almışlardı. Burada da Uk- rayna tabiri yoktur. Moskova devleti büyüdükçe, Polon- yaya tâbi Kazaklar da, Moskofları it tifaklarına alırlarsa galib gelecekleri- ni düşündüler, Berlin profesörlerinden Bruckner'e nazaran, Leh muharriri kont Potocki, 1795 de, ilk defa olarak, Ukrayna)ı diye bir milletin mevcudiyetini düşü- nen zattır; bu kavmin Ruslardan ay- rı olduklarını iddia etmiştir. 'Moskoflar, Polonyalılardan Dnie- perin sol sahilini alınca, artık İmpa- ratorluk halini alan şimal Rusyasının Lehjilere tâbi Ruslar üzerindeki tesir- leri arttı, Polonyalılar da cenub Rus- larının şimal ve şark Ruslarından çok başka türlü bir millet olduğunu iddia etmek yolunu tuttular. Buna rağmen, Moskoflar, fütuhatı © derece İlerletiyorlardı ki, on yedin- ci asır sonunda büyük Petro Rus top- Taklarına hâkim oldu. Polonya kralının sarayında yetişen Mazeppa (4) Ukrayna Kazaklarının başına geçmişti; büyük Petronun da Itimadına mazhar olmuştu. Mazeppa Petroya ihanet edip te İs- veç kralı Demirbaş Şarl'in adami olun-| ca ve İsveç kralı da Ruslara yenilince, İ Küçük Rusya artık mukadderatını bü- yük Rus imparatorluğu ile birleştirdi, ... Pek çok kimseler, Almanların Mein Kampf'da Hitler tarafından yapılan telkinat üzerine Ukraynaya göz dik- tiklerini ganır... Bu yanlışlır, 1854 Kırım muharebesinde, Avus- turyalılarla Prusyalılar bir entrika çevirerek bu emele vasıl olmak İste- mişlerdir. 1914 harbindeki Alman Başvekili Betman Holvegin amcası büyük Betman Holveg de aralarında bulunmak Üzere, bazı siyasiler Uk- rTaynayı Rusyadan koparmak ve Avüğ de o sıralarda Çarlığa fevkalâde düş- man olduğu için bu fikre müzahirdi. “Almanya, kendini Avusturyanın te il varisi saydığı için bu teşebbüsü hoş görüyordu. © 1854 deki Rus aleyhdarı program- da, Rusya, bu suretle Karadenizden aynlacaktı; Baltık sahilleri de Alman- yaya verilmek suretile denizsiz bira- kulacaktı. Prens Bismark, bu teşebbüsleri ço- cukça bulmuş, fikre muhalefet etmiş- tir, «Buflar ham “ hayallerdir, Altmış “altı miyon Rus halkına bir cesed muamelesi yapılamaz!> demiştir. 1871 de mareşal Moltke, imparato- Tuna, Rusyaya hücum etmek teklik finde bulundu, Çar birinci Aleksan- drın vefatından sonra 1881 de de ay- nı fikirde israr etti. Almanyanın Bal- tık, Avusturyanın Karadeniz kısımlar rını ilhak ederek Rusyayı denizden mahrum etmek ve İkinci derecede bir devlet hükmüne düşürmek siyaseti, kinci Vilhelm zamanında da revaç- taydı. 1914 te Ruslar Galiçyada iler- Terken, Avusturya, Almanyaya: «Har- binrgayesi ne olduğus nu bir kere da- ha tekid ettirmiştir. Almanya da, Uk- raynanın merkezi Kiyefi Avusturya- ya vereceğini temin etmiştir, Alman- ya da, Petrograda kadar Rus toprak- Jarını ilhak edecekti. 1917 deki münferid sulhten sonra, orta Avrupa devletleri, Ukraynaya el atmışlar, burada müstakil bir hükü- met tesisi için uğraşmışlar, Ukray- nadan binlerce vagon hububat nak- letmişler, fakat neticede burasını ter- ke mecbur kalmışlardır, Bugünkü günde, 7 milyon nüfuslu Polonya Ukraynasının yanında 32 milyonluk bir Sovyet Ukraynası mev- cuddur ki, nüfusu, bütün Rusyanın- kinin “ 2İ i nisbelindedir. Arazisi de 451/717 kilometre murabbaıdır. Çer- noziom denilen senede iki kere mah- sul veren toprak, buraya hastır, Rus- yadaki şekerin yüzde sekseni Ukray- nada istihsal edilir, Kömürün, demi- Tin, çeliğin yarısı da keza Ukraynada çıkar. Ukrayna, Rus topraklarının başlıca hazinesi ve güzelliğidir. Makalenin muharriri Ludvic Nau- dean şu neticeye varıyor; Rusya, Rusya kaldığı müddetçe, kanlı bir mücadeleye girişmeksizin 'Ukraynadan el çekmez. Kiyefte bir Henlein de zuhur edemez, r.Ç (1) Arkadi Averçenko da Ukraynslıdır. 0G) 42) Rusca ile ukraynacanın konuşma dili gibi yazi dil ve bau harfleri başka başkadır. Öyle Ki, tiyatrosu, gizeteleri © dili öğrenmiyenlerce anlaşılmaz, (Y. Ç) (8) #Küçük Asya» gibi. (X. Ç.) (4) Bu zattan Yedikuleye ald yazdığım seri içinde usun uzadıya AN ©.) B. Hitler'in B. Roosevelte cevap vereceği bildiriliyor Bu nutuktan sonra Ingilterenin daha azimkâr davranacağı anlaşılıyor Londra 6 — EB. Roosevelt'in son 16- sajı İngilterede derin bir tesir hasıl etmşitir. Başvekli B, Chamberlain'in bu mesaj üzerine diktatörlüklere kar. 41 daha azımkârane davranacağı an Muşılmaktadır. Dün başvekâlet daire- sindeki beyanatı bu itibarle mânidar- dır. Londra 8 — Başvekil B, Chamber Isin, Amerika Cümhküurreisinin mesajı hakkında takdirlerini bildirmiş ve de- imiştir ki: «Hükümetin ağır mesuliyetlerini hurunun Amerikan milletinin mümes- sillerini selâmlıyan sözlerini heyecan- la dinlememiş olmalarına imkân yok- tur. İngilterede, Amerika Reisicüm- huru tarafından izhar edilen hissiyat Amerika demokrasisinin dünya işle- rinde oynadığı hayati rolün yeni bir işareti ve onun beşeriyetin terakkisi. ne olan imanının yehi bir nişmmesi ola- rak hararetle karşılanacaktır.» B. Hitler, B. Roosevelte cevap verecek Berlin 6 — Alman gazeteleri, B. Hit. lerin kânunusani sonlarına doğru Ra- yiştag meclisini içlimaa davet edece- ğini ve B. Roöseveltin mesajına mu- kabele edeceğini ihsas etmektedir. 30 kânunusani B. Hitlerin iş başına ge- çişinin yıldönümü olduğu cihetle, B. Roosevelt'e © gün cevabi nutkunu söyliyeceği tahmin edilmektedir. İngiliz mahafilinin mütalâası Tondra 6 (A.A.) — Amerika Reisi. cümhuru B, Rooseveltin köngreye me. $#ajı İngiliş matbuatında derin bir in- tiba bırakmıştır. Gazeteler, bu mesajı Amerikanın enternasyonal siyasette söz söylemek azminin ifadesi suretin- de tefsir ediyorlar. Gazetelerin büyük bir kısmı da bitarafık kanununun mutlak sürette tatbikinin adaleisizlik tevlit edeceğine dair olan sözlere de büyük bir ehemmiyet vermektedir. Times diyor ki: «Roosevelt, Ameri- kanın ideali ve Amerikan efkârı umu- miyesinin dünya karışıklıkları karşı« sındaki düşüncesini tasvir ederken tamamile Amerikan milletine tercü. man olmuştur. Hiçbir memleketi teh- di etmiyen Amerika cümhuriyeti, kuv- vetile enternasyonal nizamın ve hür. riyetin muhafazasına kati bir suret. te yardım edebilir.» Daily Telegraph diyor ki: witoose- velt şimdiye kadar asla bu derece ka» naat ifade eden kelimeler kullanma» mıştı. Bu sözler, Amerikanın son s0106- ler içinde ittihaz edilen hattı hareket- ten daha müsbet bir tarzda entermas. yonal meselelerle alâkadar olacağını göstermektedir. Diğer taraftan «bun- dan böyle» tabiri de Amerikan siya setinde yöni bir veçheye delâlet eder. Keza mesaj, bitaraflık kanunlarının hiç değilse bugünkü şekillerinde akim kalmış olduğunu açıkça itiraf ediyor.» News Chrencle şöyle yazıyor: «Roo- seveltin mesajı Amerikanın kendi ide- alini muhafaza etmesine imkân vere- cek &meli bir usul tatbik edileceğini gösteriyor. Bu usul, bitaraflık kanu- nunun tadili, bu kanun bugünkü şe- kilde mütearızların lehinedir. Binaen- aleyh mebusan meclisinin Reisicüm- hurun tavsiyesi üzere hareket edece. ği ümid edilebilir.» Nihayet Daily Herald da şöyle yazı- yor: «Roosevelt bitaraflık kanunun. dan öyle bir lisanla bahsetmiştir ki, adalet ile adaletsizlik arasında blta- raf kalmağı hiç de sevmediği anlaşılı- yor.» Amerika gazetelerinin makaleleri Nevyork 6 (A.A.) — Gâzeteler, Ro. oseveltin mesajını tamamile tasvip ediyorlar. Nevyork Times diyor ki: Retsicümhurun sesi Amerikanın fü- tühat siyasetleri karşısında duyduğu derin nefreti ifade etmiştir. Roosevelt göstermiştir ki, hükümetimiz, büyük bir devlete tabiatile düşen mesuliyet- lere daha büyük bir nisbet dahilinde işlirake hazırlanmaktadır, Relsicümhurun hattı hareketini tas Müthiş bir rakam Amerikanın silâhlanma masrafı 1,319,558,000 dolar Yaşingimm 6 — Bütçeye silâh- lanma için 1,319,558,000 dolar konmuştur. Bu miktar 1939 mas- rafları için derpiş edilen miktar. dan 309,351,000 dolar fazladır. Meskür meblâğ Roosevelâin kon- gereye göndereceği bir mesajda tasrih edilecek olan mil müda- faa masreflarım ihtiva etmkledir. Söylendiğine göre mesajda birkaç seneye İaksim edilmek şartile 500,000,000 dolarlık bir silâhlan- ma programı teklif edilecektir. 1940 senesi bütçesi heyeti umu- miyesile, silâhlanma masrafları hariç olmak üzere, halıhazırdaki bütçeye yaklaşmaktadır. Vaşingion 6 (A.A.) — Roosevelt, kongreye mesaj göndererek Nafia cemiyeti için 875 milyon dolarlık tahsisat istemiştir. B. Roosevelt, ösmiyetin şubat ve mart aylarında üç miyon işsiz 3 ve işsizler mik- tarının gelecek haziranda 700,000 kişiye ineceğini tahmin etmekte- dir. Nevyork Herald 'Tribüne de şöyle di- Amerikan milleti totaliter tehlikesi. nin ağır ağır şarktan doğru garp se- masında yükselmekte olduğunu gör- miüştür. Bizzat kendimiz için, Ameri- ka kıtası için ve bütün dünya demok- rasileri hesabına milletimiz icabeden yerde harekette bulunmak üzere silâh- lanmaktadır. İspanyaya yardım meselesi Vaşington 6 (A.A.) — Bitaraflık ka- 'nununu tanzim edenlerden ve cümhü- riyetçi âyandan B. Nye, Havas ajansi muhabirine. İspanyaya gönderilecek silâhlara vazedilmiş olan ambargonun kaldırılması hakkında yakında bir ka» nun lâyihası tevdi edileceğini söyle- miştir. Mumaileyh, kongrenin son içtima devresinde parlâmento azalarına tey. di etmiş olduğu böjle bir proje lehin. de talil esnasında bu azalardan mü. bim bir kısmının müzaheretini temin etmiş olduğunu ilâve eylemiştir. Umumiyet itibarile B. Rooseveltin harici siyaset sahasında ittihaz etmek tasavvurunda bulunduğu yeni battı hareket, efkârı umumiyede cesaret V&- rici tesir hasıl etmiştir. Kongre azaları, müntahiplerinden vip eden birçok mektuplar alınışlar. dır. Âyan ve mümessiller meclisleri Ha» riciye encümenlerine de birçok mek- tup ve telgraf gelmiştir. Bunlar da bi- taraflık kanunu meselesine müteallik olup gönderenlerin ekseriyeti, İspan. yaya sevkedilecek silâhlar üzerine ko. nulmuş ambargonun kaldırılmasını, Japonyaya yapılan silâh sevkiyatının durdurulmasına medar olacak ve Ame. rikanın Çine yardımda bulunması sâ- lâhiyetini bâhşedecek bir kanun kabul edilmesini istemektedirler, a m Bundan başka aralarında «demokrat İspanyaya yardım komitesi» de bulü- nan beş milli teşekkülün mümessil. leri, B. Roosevelte bir mektup gön dererek cümhuriyetçi İspünyaya sev. kedilecek silâhlar üzerine Konulmuş ambargonun kaldırılması lehindeki hareketin başına geçmesini istemişlere dir. Bunlar, geçenlerde «Amerika ef. kârı umumiyesi enstitüsün tarafından tertip edilmiş olan referandomun n& ticelerine istinad etmektedirler. Bu neticelere göre Amerika efkârı umu- miyesinin yüzde 76 sı cümhuriyetçi İspanyolların lehinde ve yalnız yüzde 24 ü frankistlere taraftardır. i i