13 Kasım 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 2

Çe YY A a YAN ğ | â MÜ Mey Sahifç 3 AEŞAM Dahi asker, dahi devlet ve ıslahat adamı Atatürk İngiliz gazeteleri, Atatürkün hiç bir devlet adamının yapamadığı işleri başardığını hayranlıkla yazıyorlar Tondra 12 (A.A.) — Reuter ajansı bildiriyor: Bütün Londra gazeteleri, Atatürke başmakaleler ve makaleler tahsis etmektedirler. Times gazetesi başmakalesinde di: yor ki: «Kemal Atatürkün, yeni Türkiyenin kurucusu ve yâpıcisı olan o meşhur Mustafa Kemal paşanın şahsında bü- yük asker, büyük devlet adamı ve bü- yük şef ölmüştür. 1919 danberi Tür- kiyenin tarihi, onun hayatının tari- hi oldu. Cesareti ve vatanperverliği | onu ümitsiz görünen bir teşebbüsün başına, küçük, bitkin ve muzaffer müt- tefiklerin kahir istekleri önünde bü- tünlüğünü kaybetmiş bir milletin mu- kavemetinin başına kaydu. Onun ruh küvveti ve azim ve iradesi, kim olur- sa olsun diğer herhangi bir şefi sar- sabilecek olan zorlukları yenmesine yardım etti. Onun daha evve! Gelibolu yarım adasındaki epik mücadelede İngiliz müstevlilere karşı talihi tersi- ne çevirmiş olan askeri dehâsı, niha- yet kendi davasına tam ve parlak bir zafer temin etti. Bahtiyar ve galib asker adamı, cüretli ve cesaretli fakat âynı zamanda ihtiyatlı ve basiretli bir devlet adamı ve ıslahatçı oldu. Ekse- riya hasta adamin ölümü için âyin yapmış olan Avrupa otoriterlerini mah« cub etmiştir. Bunlar, Türk milletinin harekete geçmek ve devleti tekrar canlandırmak için sadece Şefin sihir- Mi çubuğu İle teması bekliyen gizli küv- vetlere malik olduğunu unutuyor. Jardı. Times, Atatürkün muhtelif ıslaha- tını gözden geçirdikten sonra şu su- retle devam ediyor: ve bazen de idare ettiği harici politi- ka, Türkiyeyi batı devletlerinin dost- Tuk çerçevesi içine koydu ve eski düş- manlardan yeni dostlar yaptı. Evvel- ce Avrupada bir tufeyli telâkki edilen | karışıklıklarından ortaya çıkan şef- "Türkiye, onun idaresi altında Avrupa politik heyetinin kıymetli ve müte. âzası haline geldi. Türkler bahtiyarlık eseri olarak, O, diğer millet şeflerini eski arkadaşlar lerden hiç biri daha fazlasını yapma- mış ve bu kadar zorlükları yeneme- miştir. O, bir milleti matem içinde bıraktı. Türkler şimdi dostları olan ve Atatürkü kendisinden korkulur bir düşman sıfatile derin bir hayranlıkla dar büyük bir adamın ölümünün Tür- kiye ve Avrupa için hasıl ettiği zıya- dan dolayı pek ziyade müteessir ol- duklarını bilerek kısmen müteselli olabilirler. Times gazetesi diğer bir sahifede Atatürkün terceme! haline beş.sütun- Tak bir yazı daha tahsis etmiştir. Bu yazı şu satırlarla bitiyor: Kararı, cesareti ve şiddeti Türkiye- şi düşmandan kurtarmış ve sonra da yainız Rusyada Pier ve Lenin tarafın- dan yapılan sosyal değişikliklerle ka- bili mukayese değişiklikler vicude ge- tirmiş olan hayret verici adam öldü. Âsker, teşkilâtçı ve idareci, onun mo- dem Türkler arasında hiç bir raki- bi yoktu ve çok eski zamanın harpcu tarihini değiştirdi ve müslümanlığın | istihalesinde hâlâ da katibir tesiri miz, bunların eserlerini gözden geçir- diği vakit hiç bir millet ve devlet in- kılâbının ne Atatürk tarafından ya- pılan kadar feyknlâde, ne de onun ka- dar iyi mülhem olmadığını anlıyâcak- tar. Daily Telegraph, aynı zamanda Atatürkün İngiltereye olan dostluğu- na karşı da hayranlığını kaydetmek- tedir. News Chronlele gazetesi «Boz Kurte başlığı altında yazdığı başmakalesin- de diyor ki: «Atatürk, «Eğer yaşasalardı tarihin bugünkünden çok farklı bir hakikat olarak söyliyebileceğimiz mahdud adamlardan biri idi. Diğer diktatörler arasında yalnız Lenin, in» kılâbımdaki hayret verici cüreti ile, kendisile mukayese edilebilir, Aynı gazetede Vernon Bartlett'in imzası altında okunan uzun bir ma- kalede ezcümile deniliyor ki: Atatürkün ıslahatı devamlı olacak- tır. Zira bu ıslahat harpten evvel ken- disini tanımış olanlar için hemen he- men tapınamıyacak derecede değiş- miş olan Türkiyeyi inhitat etmiş bir memleket halinden kuvvetli ve hür- met edilen bir memleket haline çevir- miş ve onu tek düşmanı kalmadan bırakmıştır. Bu, zamanımızın hiç bir diktatörünün başaramadığı bir şey- dir. Daily Mail de bir makalesinde şu satırları yazıyor: Bugün Türkiye büyük ve yeni bir memlekettir ve harb sonrasının deh- şet, sefalet ve bitkinliğinden çıkmış olan bu yeni Türkiye Atatürkün di- mağından vücud bulmuştu. O, bu Türkiyeyi kendi ellerile dünyaya ge- tirdi. Daily Ekspres yazıyor: Atatürk, Türkiyeyi, hesaba kalılma- sı icabeden yeni bir memleket haline getirdi. Daily Herald da, Atatürkün uzun bir tercemei halini neşretmektedir. Atatürkün ölümü Alman- yada derin elem uyandırdı Dahi Atatürk tarihin büyükleri arasında işgal edecek ebedi bir yer bachter gazetesi, büyük devlet ada- mını tazimle yâd ettikten sonra di- yor ki: " e Almanya, Türk milletinin bu ölçül- mez derecede ziyandan mütevellid acısına samimi olarak iştirâk etiriek- tedir, Gazi, 1918 de ölen milletler grupu arasında azimli bir hareketle milletini tahammül edilmez bir diktadan kur- taran ve bütün dünyanın hayran kal- dığı bir kalkınma yapan ilk devlet reisi olmuştur. Atatürk, tarihin bü- yükleri arasında ebedi bir surette gö- zükecektir. 'Türk milletine yeni bir medeniyet, kuvvetli ve feyizli yeni bir devlet miras bıraktı, Türkiyenin, Al manyada haset edilmeksizin takdir ve teslim edilen bu mirası koruması- nı temenni ediyoruz. B. Hitler bu hissiyatı 1933 de büyük Millet Meclisi Hariciye encümeni rei- sile olan görüşmesi esnasında ifade Ismet Inönü büyük devlet adamı (Baş tarafı 1 inci sahifede) Bugün Paris ve Londra neşe için- dedir, Çünkü İsmet İnönü İngiltere ve Fransa ile daima en dostane mü- Liberte gazetesinde 'bir makale yazmış olan Claude Janetye göre "Türkiye, İsmet İnönünü intihab et- mekle kalkınmasına fasıla vermeksi- zin devam etmek azminde olduğunu göstermek süretile Fransızlara çok güzel bir siyasi klyaset dersi vermiş- betti. İcraat adamı olan Atatürk ! #nemleketin ihya ve imarını dahili is- o daha kuvvetli bir mevki çal etaniştir. B. Hitler, Atatürkün muvaf- fakiyetlerinin kendisinin nasyonal - sosyalizmin o muvaffakiyetine olan inanın teyid etmekte olduğunu bil- | hassa kaydetmiştir. Türkiyenin kur- tuluş mücadelesi parlak bir nümune- dir. Türkiyede ve Almanyada kuvvet- Mi bir köycülük milli kuvvetin tüken- mez bir kudretidir, İki milletin ayni politik gayretleri mevcuttur, Ve dost- Takları kuvvetli ekonomik münase- betlerle tarsim edilmektedir. 'Türk milleti en büyük oğlunu kay- Jâhatla ve komşularla takibedilen bir dostluk politikasile temin etmiştir. Dış politikadaki büyük muvaffakiyet- leri, Çanakkalenin tekrar askeri ha- le konulması, Sancak meselesinin hal- MH... İlâh. olmuştur. Bu büyük asker ve bu dâhi devlet adamı 1918 den 1922 ye kadar müce- delelerde olduğu gibi pasifik işlerin- de de zafer dallarile tetevvüç etmiştir. B, Janet, şöyle devam ediyor: Atatürke halef olarak onun en ya- kın mesai arkadaşını Atatürk tarafın- dan yapılmış olan kalkınma işine ait | ilk gayretlerde onunla çalışmış olan arkadaşını intihab etmekle Türkiye Büyük Millet Meclisi, çok iyi bir ha- rekette bulunmuştur. Filvaki Türki- yenin kalkınma hareketine (devam edebileceği ve gerek Avrupada gerek * yakın şarkta çok daha mühim, çok edece- Atatürkün naaşı tahnit edildi Büyük Şef Atatürkün aziz naaşla- rı, Haseki hastanesi teşrihi marâzi mütehassısı doktor B. Lütfinin riya- seti altında mütehassıs bir heyet ta- rafından tahnit edilmiştir. Tahnit âmeliyesine evvelki gün saat 95 da başlanmış ve akşam geç vakit netice- lenmiştir. Ankaradaki Fransız kolonisi Dün Atatürk amtına çelenk koydular Ankara 12 (A.A.) — Kadın, erkek ve çocuk Ankaradaki Fransız koloni- si B. Kosolos B. Ganet'in ve Ankarâ- nın en eski Fransiz sakinlerinden Ca- salonca'nın idaresinde bugün saat 12 de toplu bir halde Ulus meydanındaki Atatürk anıtına giderek Türk ve Fran- sız bayrakları renklerini havi büyük bir çelenk koymuştur. Fransız büyük elçilik erkânı da bu merasime iştirak etmiştir. Âbide önünde bir dakika sü- küt muhafaza edilmiş müteakiben cemaat dağılmıştır. Kalabalık bir halk kütlesi bu merasimde hazır bulunmuş ve Fransız kolonisinin bu dost ve iç- ten gelen jestine karşı sempati göster- miştir. Ankaradaki Alman koloni- sinin teessür mektubu Ankara 12 (A.A.) — Ankaradaki Alman kolonisi toplanarak Büyük Mil. let Meclisi riyasetine Atatürkün vefa- tından dolayı hissettikleri derin tees- sürü ve Türk milletinin bu büyük ya- sına iştiraklerini bildiren bir mektup göndermiştir. Londra büyük elçimiz İstanbula geliyor Ankara 12 (Telefonla) — Londra büyük elçimiz B. Fethi Okyar bu ak- şamki ekspresle İstanbula hareket etmiş, istasyonda Başvekil B. Celâl Ba- 13 Teşrinisani 1938 Atatürkün cenaze | merasiminde buluna- cak ecnebi heyetler Devletleri temsilen memleketimize gelece Balkan devletlerini Yunan Başvekili, Yugoslavya heyetlerin bir kısmı tesbit edildi | | Harbiye ve Bahriye Nazırı, Rumen Deniz ve Hava Nazırı, Bulgar Harbiye Nazırı temsil edecek Atatürk için teşrinisaninin 21 inci pazartesi günü Ankarada yapılacak olan büyük cenaze merasiminde ha- ik işini silietmim geline | ileti temsilen memleketimize mümtaz heyetler ve mümessiller gelecektir. Heyetlerin bir kısmı şimdiden tesbit edilmiştir. Bunları sırasile yazıyoruz: Sovyet heyeti Moskova 12 (AA) — Atatürkün cenaze merasiminde Sovyetler birliği- İ ni, Hariciye Halk Komiseri muavini Potemkinin riyaselinde Karadeniz Yunan heyeti Atina 12 (A.A.) — Atatürkün cenaze merasiminde, Yunanistan, Başvekili general Metaksasın riyaseti altında büyük bir heyet tarafından temsil edilecektir. Heyet şu zevattan mürey- keptir: Başvekil general Metaksas (majeste Kralın ve kraliyet hükümetinin baş- | mümessili), majeste Kralm askeri direktörü, üç yaver subay, Hariciye nezaretinden bir ataşe, Yunanistanı cenaze töreninde aynı zamanda dört subay kumandasında Iranda Şş hi: ik mi tl - sarayında bir ây matem ilân etti 'Tahran 12 (A.A.) — Atatürkün ve. fata dolayısile sarayı Şehinşahi ve hü. kümet bir ay resmi matem ilân etmiş- tir. Majeste Şehinşah tedfin merasi- minin sonuna kadar askeri ve resmi binalar üzerinde ve yabancı memle- ketlerdeki İran mümessilliklerinde bayrakların yarıya indirilmesini emir buyurmuşlardır. Bu iradei Şehinşahi bugün gazetelerde ilân edilmiştir. Üniversite gençliği bugün Taksimde and içecek (Baş tarafı 1 nci sahifede) raya gilmek istiyoruz. Gençliğin bu asil dileğini de kabul ediniz. B. Cemil Bilsel: — Bu arzunuz da mukaddestir, ye- Yüksek tahsil gençliği bugün saat J41 de Cümhuriyet âbidesi etrafında toplanacaklar ve gençlik namına Abi. 120 kişilik sancaklı bir askeri kıta temsil edecektir. Cenaze günü bülün Yünanistan- da resmi matem günü ilân olunacak ve resmi binalardaki bayraklar mera- | simden bir gün evvel ve bir gün sonra | dahi yarıya çekilecektir. Yugoslav heyeti i Belgrad 12 (A.A) — Atatürkün cenazesinde hazır bulunacak olan | Yugoslav heyeti, heyet relsi Bahriye | ve Harbiye Nazırı generali Meditile Yugoslavyanın Ankara elçisi Acemo- i viteh ve Kralın fahri yaveri amiral | Prica'dan mürekkebtir. Rumen heyeti Bükreş 12 (A.A) Atatürkün cenazesinde hazır bulunacak olan | Rumen heyeti hükümet ve Krallığı temsil etmekte olan Deniz ve Hava Nazırı general Paul Teodoresko ile | ordu genel müfettişi genera! Motas, general Trajan ve Romanyanm An- | kara sefirinden mürekkebtir. i Bulgar heyeti Sofya 12 (A.A.) — Atatürkün ce- | naze merasiminde Bulgaristanı tem- silen bulunacak heyet aşağıdaki 270- | vattan mürekkep olacaktır: Başmabeyinci general Panof (ma- jeste Kralın mümessili), Harbiye Na- ırı general Deskalof (Bulgaristan hükümeti mümessili), Sofya gami- #onu' kumandanı general Lukas (or- | dunun mümessili) . i Bulgaristanı cenaze töreninde ay- | rıca 72 kişiden mürekkep bir askeri kıta dahi temsil edecektir. Japonyanın faziyesi Japon imparatorunun kardeşi cenaze töreninde namına çelenk konmasını emretti Tokyo 12 (A.A.) — Japon impara- torunun mabeyincisi ve imparatorun kardeşi prens Takamatsu'nun kâtibi umumisi Türkiye büyük elçiliğine gi- derek “Atatürkün vefatı dolayısile ta- ziye ve derin teessürlerini beyan et- mişlerdir. Prens Takamatsu, Türkiye Büyük Millet Meclisi riyasetine bir taziyet telgrafı çekmiş ve cenaze tö- reninde namına bir çelenk konmasını Japon büyük elçiliğine emretmiştir. —— deye muazzam bir çelenk koyacaklar- dır, Merasime tam saat 11 de başlana- cak, her fakülteden, birer talebe ar- kadaşlarının asil heyecanlarına ter- | cüman olduktan sonra saat 11,50 de merasime 'Taksim meydanında niha yet verilecektir. Bu merasimden sonra şehrimizde- ki Fransız Kolonisi de Cümhuriyet Abidesine bir çelenk koyacaktır. Üniversite gençliğinin Ismet bağlılığı Dün İstanbul Üniversitesi gençliği Ankarada bulunan Reisicümhur İsmet İnönüne şu tazim telgrafın çekmiştir: İstiklâlimizin, Cümhuriyetimizin ve inkılâbımızın ba- şında sizi görmek bahtına erişen İstanbul Üniversitesi gençliği, kara haberin kara felâketi karşısında büyük ümide ve biricik tesellisine kavuşmuştur. i Bütün Türk gençliği, milletinin ve başının sağ olmasını yk hürmetle par de yar've Hariciye Vekili B. Şükrü Sa. |ğ... a