6 Eylül 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

Kavun - karpuz satış kooperatifleri 1800 Türk köylüsünün aza olduğu bir “teşekkü Iki koopertif mütevassıtın kârını müstahsile hasrediyor; kavun karpuz cinsini iyileştirmek ve fiatini de ni gayesini güdüyor , Son günlerde bazı gazeteler İstan- bul piyasasına mal sevk eden kavun ve karpuz kooperatifleri hakkında yazılar yazdı. ' Kooperatif, kooperatifçilik iyi bir şeydir. Bu faydalı iktisadi şeklin memlekette teşviki lâzımdır. Sırf bu Memleketimizin muhtelif yerlerin- İde karun ve karpuz çıkmakta ise de, bu istihsalle en ziyade tebarüz eden mahallerden ikisi Uzunköprü ve Ka- rabigadır. Uzunköprünün 1000 köy- tüsü 1937 senesinde, Karabiganın da 800 köylüsü 1938 senesinde satış Ko operatifi halinde İktisad Vekâleti, ta» rafından teş tlan lmışlardır. * (Bunların direktörleri olan bay Na- "mik Aksel ve bay Kadri Nemlioğlu ile görüşüp kendilerinden izahat aldım. — Sizin kooperatiflerin mahiyeti ne- dir? — 2824 numaralı kanun mucibince “memleketin lüzumlu merkezlerinde türlü türlü satış kooperatifleri ku- Tulmuştur, Meseleâ: Iğdırda pamuk, Karadeniz havalisinde fındık, Dörtyol ve Rizede portakal satış koaperatifleri mevcuttur, Bizim kasabalarda da birer «Kavun karpuz şatış kooperntifi; te- 8is edildi, Çifçinin malını topluyoruz; Piyasadaki flatin 96 80 nini peşin avans. olarak kendisine veriyoruz. Maamafih, Bu sene, bu peşini 9 85 e kadar çıkar- dık. Mütebuki “ç 15 masarif için ka- Tiyor. Masraf bu kadar tutmazsa ge- ri Iı İade ediyoruz. — Kooper sermayesi nasıl te- $ekkül etmiştir? -— Ana mukavele mucibince her or- tak kooperatife teslim edeceği mal nis- betinde bir pay taahhüd eder. Bu pay on lira olup bunun 7 50 si kayıd, ba- kiyesi de mal tesliminde müstahsiller- den kesilerek sermayeye ilâve edilir. Kooperatif sermayesi bu suretle mey- dana gelmiş olur. Ancak yaptığımız muamelelerde bizi desteklemek için Ziraat bankası kooperatiflerimize 10- 25 bin lira kredi açmıştır ki bununla muamele yapmaktayız. — Peki, bu işler neticesinde elde edilen ne gibi faydalar olmuştur; bu sene Ankara halkının bazı müfid ted- birler sayesinde kavun karpuzu pek daha ucuza yediğini muhabirimiz bil- diriyor. Fakat sizin muameleniz asıl İstanbulla... İstanbuldaki kavun kar- puz fintlerinde böyle bir ucuzlama olduğunu iddia edebilir misiniz? Bu muhavere cereyan ettiği sırada, odada, birçok ev babaları vardı. Hep- si de pahalılıktan şikâyete başladılar. Kooperatifçiler, flat yükselişinin müstahsille tevzi merkezi arasında de- gil, tevzi merkezinden perakendeci eli- Je müstehlike giderken olduğunu an- lattılar: — Meselâ İstanbulda perakendeci çiftini bizden yüz paraya aldığı küçük kavunların tanesi için yedibuçuk ku- Tuş istiyor, Daha demin S$irkecide bir dükkânda otururken, böyle bir kavu- na bir müşteri beş kuruş verdiği hal de seyyar satıcı bırakmadı. Bizim top- tan yedi buçuğa sattığımız kavunlar, lokantalarda dilim hesabile doksana kadar sürülüyor, — Bu kooperatif teşkilâtından müş- teriye fayda olduğunu, ucuzluk temin edebildiğinizi iddia edemediğinizi gö- rüyorum... Siz iddia etseniz bile, ba- kın burada bu kadar aile sahibi var, Hepsi itiraza kalkacak: «Ortalıkta bir €hvenlik göremiyoruz!» diyecekler... Öyleyse, faydanız nedir?... Parmağımı öyle bir noktaya bası- yordum ki, hakikat, olduğu gibi te- gahür edecekti, — Müslahsile ne kâr temin ettiniz? Şairane cümlelerle değil, rakamla söy- Jeyiniz... Yani evvelce müstahsil bir vagon mala karşılık eline kaç para ge çirirdi. şimdi kaç para geçiriyor? »- di- ye israr ettim. İstanbula kavun karpuz akını... kiyeye verdiği en mühim ve en imtiyaz-| hareketler uyandırmak maksadile “Uzunköprü kooperatifi direktörü B. Aksel dedi ki: — Kooperatifimiz kurulmadan evvel on tonluk bir vagon dolusu mai için, müstahsil 140 Ura alıyordu. Şimdi ise / 180 lira alıyor... Yani vagon başına asgari 40 lira fazla kazanıyor... — Demek ki, mutavassıtların kazan- cı böylece vagon başına 40 lira olarak müstahsile gidiyor. Birinci plânda teşvik edilmesi icap eden vatandaş mu- tavassıttan ziyade müstahsil olduğu için ebette bu hayırlı bir 40 lira diye bilhassa yazıyorum ki, ef- kârı umumiye kontrol etsin; kooperati- fin faydası anlaşılsın, Kooperatifinizin içtimai rolü bundan ibaret mi kalıyor? — Hayır... Sadece müstahsile kâr temin etmekle kalmıyoruz... Fakat esasen bu kârın bile büyük ehemmiye- ti vardır. Şimdiden 1800 köylü ailesi «Oh!» diyecek, daha geniş mikyasta ekin ekebilecek... Bu da müsiehlikin beklediği ucuzluğu temin edecek... Çünkü fazla istihsal flati düşürür... Ancak bizim teşekkülümüz, eksperler de çalıştırıyor. Uzunköprü kooperati- finin Uzunköprüde, Pehlivan köyün- de, Çakmakmakasında her biri 80 lira maaşlı kavun eksperleri vardır. Kar rabiga kooperatifinin de 50 şer lira maaşlı eksperleri mevcuttur, Bunlar memlekette bu meyvadan en iyi anlı- yan, pratikten yetişme müstahsiller- dir. Köylüye tohumları ve ekim, ba- kım şekillerini tarif ediyorlar, Böyle- likle, cins iyileşmesi de olacak, — Demek şeftali, çilek, portakal ye- tiştirmeleri hususunda son senelerde memleketimizde gördüğümüz cins ve fint inkişafını, bu sizin kooperatifler sayesinde kavun karpuzda da göre- ceğiz? Buna inaniyoruz, size güve- âllimi B. Kâmll ile bir srada gösteriyor. lı nimetler arasındadır. Muvaffakıye- tinizi bekleriz. Kooperalifçiler şu noktanın da tav- zih edilmesini istediler: * — Bizim kooperatiflere dnir bam ga- zelelerde yazılar çıktığım biliyorsunuz. Fakat o iddialar serdeğildiği sırada piya- sada henüz kooperatif malları yokta, Al- Bahtfe 7 Turistik otel ve bir çok gazino açılacak Hariçten seyyah celbi için muhtelif memleketlerle döviz epi asi yapılacak, otel ve han kanunu hazırlanıyor Grup halinde seyahat eden turistler... Memlekette iç ve dış turizmin in- kişafı için vakit vakit kararlar alın- maktadır. Hariçten seyyah celbi için propaganda yapmak, dahilde turistik toplu seyahatler ihdas etmek, nakil vasıtalarını ucuzlatmak, otellerin te- mizliğinde ve fiatlerin indirilmesinde hassasiyetle davranmak için muhte Hf tedbirler düşünülmektedir. Komşu memleketlere nazaran bizde turistik hareketler pek batidir. İstan- danılan nokta şudur ki işaretli kavun- | bula gelen seyyahların ekserisini, Jar kooperatif malı değildir. Bunlar kab- zımalların malıdır. Ve mal sahibleri müs- tahsilleri birbirlerine karıştırmamak için transit turistler teşkil ediyor. Bunlar toplu bir halde ucuzca seyahat edi- kendilerinin bir usulü olarak bu dam- | Yor, birkaç saat kaldıkları İstanbulu gayı basarlar, bu sene kooperatiflerimiz mal sevkine fiatler normal hadde inmiştir. Bu da hakkımızdaki yazıların yanlışlığı. nı gösterir. Kooperatiflerin mutlaka fi- âtleri yükselteceğini zannelmek te indi bir iddiadır. Biz müstahsile buzünkün- den fazla para karandırmağa çalışırız, amma bunu fiati yükselterek değil; müs- tahsilden başkalarının kazancını müs- tahsile mal etmek suretile yaparız. Vazi- femiz budur. Bu varife, hattâ malın fi- atini indirmek suretile de yapılabilir. Gene ayni makalede, tüccarın muh» telif maddeler üzerinde çalıştığı için da- | dan bir müddet evvel alâkadarlara | Türkiyeye gelenler hemen hiç yok gi- ha az kazançla iktifn edeceği kaydedil- mektedir. Biz kooperatifler ise ayni mahı gok mikdarda satmak suretile, az kazanç payı ile çok menfaat elde etmesini istih- daf ederir (vd - Nü) Şirketi Hayriyenin son gezinti seferi Şunu da unutmamalı ki | otomobillerle geziyor ve Kapalı çar- şıyı gezdikten sonra vapurlarına bi- nip gidiyorlar. Bu yabancı Luristler Türkiyeyi, İs- tanbuldan ibaret biliyorlar. Çünkü Türkiye turizm bakımından onlara tanıtılmamış, icabeden propaganda ile memleketimizde İstanbul kadar görülmeğe, gezilmeğe değer daha bir- çok yerler olduğu anlatılmamıştır. İktisad Vekili B. Şakir Kesebir bun- gönderdiği bir tamimde Vekâlete bağ- kı Turizm bürosunun (İstanbul - Bur- sa - Kocaeli - Trakya), (İzmir ve hin- terlandı), (Karadeniz sahili) ve (An- kara) olarak, memleketimizin dört | mıntakasında üç sene zarfında tatbik edilmek üzere hazırlıyacağı turizm Şirketi Hayriyenin her cumartesi | plânı için birçok makamların müta- tertib ettiği gezinti postalarının s0- | lâalarını sormuştur. nuncusu geçen cumartesi yapılmıştı. Vekâlete bu hususta çok faydalı ma- Şirket memur ailelerine mâhsus ol- mak Üzere bir vapur gezintisi daha lâmat verilmiştir. Yeni plânın tatbi- kine geçildikten sonra memleketi- mizde gerek iç, gerek dış turizmin in- Memur allelerine tahsis edilecek | kişaf edeceği muhakaktır. vapuru Iki varr daha takib edecek, buna da halk binecektir. Şirket bu Neler yapılacak? Turizmi inkşiaf ettirmek için dü- Son gezinti postası için çok az bir üc- | şünülen tedbileri şöyle hülâsa etmek mümkündür: Yabancı ziyaretçilere eğlenceli ve ucuz bir hâyat temin edilecektir, Pa- saport, münakalât ve gümrük işleri çok basit bir şekle sokulacaktır, Bunların hepsinden mühim olan dö- viz tedariki meselesi de birçok mem- leketlerle karşılıklı anlaşmalar yapı- larak halledilecektir. Anlaşmaların yapılacağı devletler Merkezi Avrupa, Mısır, Filistin, Suriye, İrak ve Bal kan memleketleridir. Bundan başka yüzde kırka kadar tenzilâtlı otel bono- ları ve seyahat biletleri ihdas edilme- si için alâkadarlar nezdinde teşebbü- sata girişilecek, trenlerde yüzde yet- mişe kadar tenzilât yapılacaktır. Turizm mıntakaları Karadeniz sahili dahili turizm için daha civerişli görülmektedir. Mühim bir turizm muntakası olan İstanbula, Çekmeceden itibaren Belgrad ormanı, Bendler ve diğer cihetten Şileden başlıyarak Adalar, Bendler, Yalova, İznık, Bursa ve Mudahya dahil edil. miştir, Bu mıntakada yeniden büyük otel, plâj ve eğlence yerleri açılarak- tır. Fakat bütün bunlar şehir plânile yakından alâkadar olduğu için ayrıca şehirellik mütehassısının fikri sorula- caktır. Şehir plânına mani olmadığı takdirde Trabyada, Çırağan sarayı yerinde, Floryada ve bir de Büyükada. da olmak üzere gazinolu ve lokantalı dört turistik otel inşa edilecektir. Bu oteller yazın gelecek seyyahlara tah- sis edilecek ve ayrıca Taksim civarın- da da kışlık bir otel yapılacaktır, Tedkikat sonunda İstanbulda muh- telif bakımlardan turistleri tatmin ede. bilecek bir tane dahi otel olmadığı görülmüştür. Hiç şüphe yoktur ki turistik şehir- lerin servetini öski eserler teşkil eder. Bu bakımdan şehirlerimizdeki tarihi yerler park halinde muhafaza edile- cek, kıymetli eski eserlerin civarmda, şehrin vaziyetine göre, kır kahveleri veya güzinolar meydana getirilecek- tir, Hasta turistler Türkiye, müteaddid kaplıcalarile hasta turistler için de mükemmel bir uristik ülke haline sokulabilir, Esa- sen bu gaye uğrunda uzun aman ça- hışilmış ve çalışılmaktadır. Fakat bu- gün maşlesef tedavi ve istirahat için bidir. Yalova kaplıcaları son zamanlarda modern bir manzara argzetmeğe baş- lamış ve yabancı turistlerin dikkat na- zarmı üzerine çekmeğe muvaffak ol- muştur, Fakat itiraf etmek lâzımdır ki, en modern ılıcamız Yalovada bu- gün mevcud tesisnt noksandır. Bu noksanların tamamlanmasına çalışıl- dığını memnuniyetle görüyoruz. Her halde Yalova kaplıcaları çok kısa za- manda Avrupanın en meşhür kaplı- caları ayarında modem bir su şehri halini alacaktır. Yabancı memleketlerin omeşhur plâjlarına her sene deniz mevsiminde akın akım turist gider, İstanbuldaki plâjları da modern bir hale sokmak Yüzumu haklı olarak ileri sürülmek- te, bilhassa çok pahalı olan, bize göre, en modem Florya plâjında ucuzluk te- mini lâzım geldiği yüksek makam- lardan temenni edilmektedir. Otel kanunu çıkarılacak Yukarıda, turistleri muhtelif ba- kımlardan tatmin edebilecek bir tek dahi otel bulunmadığına işaret olun- muştu. Filhakika turizm işleri müta, lâa olunurken, otel mevzuu birinci derecede ehemmiyetli yer alır, Bu mü- him cihet göz önünde tutularak otel- lerin sınıflara ayrılması ve bir otel, han, pansiyon kanunu hazırlanması kararlaştırılmıştır. Kanunun ne gibi hükümleri ihtiva etmesinin daha fay- dalı olacağı hakında alâkadarların mütalâaları alınacaktır, Bugün bütün memickette vasati olarak 300 otel vardır, Bunlarda oda adedi 5000 ve yalak miktarı da 7500 kadardır. Kaplıcalar dahil olmak üze- re bütün bu olellerdeki banyo adedi 450 yi geçmemektedir. Yapılan ted- ,Kikler bu rakamların çok daha ka- barması icab edeceğini göstermiştir. Ayni zamanda mevcud oteleri de yerl turistler için daha koneforlı bir hale Jâzımdır. N.E.