3 Haziran 1938 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 4
Sahife 4 Geçmiş zamanlar: Eski padişahların selâmlık hayatı Padişahlar harem dairesinden Ssa- bahları erkence çıkarlar ve selâmlık tarafındaki «mabeyin» dairesine ge- çerlerdi. Mabeyin dairesi harem dai- resine bitişik ve büyüklü küçüklü mü- teaddid odalardan mürekkebdi. Padi- şahın mabeyin dairesinde iken hizme- tini, Adi günlerde, siyahi haremağa- ları ile hâs odabaşı, dilsizler ağası «hazine odasın, kiler odasi» ve «seferli odası» ve «hâs odas ağaları görürlerdi. Bunlar da on beş yirmi kişiden iba- retti. Sair saray erkânı merasimde hizmete girerlerdi. Merasimde padi- şaha fik kahveyi Silâhtarağa (başma- beyinci) ve ilk şerbeti çuhadar ağ gini padişahlar öğleden bir saat evvel yerlerdi. Vakti gelince padişahın oturduğu minderin önüne sırmalı kadife örtülü bir masa İle yal- dızlı gümüş bir tepsi getirip koyar dı. Padişaha yemeğini bu sofra üze- rinde yedirirlerdi. Padişaha her defa elli altmış türlü tuzlu, tatlı yemek ar- zolunurdu. Padişah © bunlardan hoş- landıklarını alıkoyardı, Herhalde her yemek pilâv ve höşafla nihayet bulur- du. Padişah gündüzleri her 7. beyin dairesinde kalma: öğleden evvel daima bulunduğu sar yın i(yani"Topkapı sarayının) parkın- daki ve yahud Boğaziçinde ve Çamlıca ve F rındaki köşklerderi biri- ne gider ve akşama kadar kalıp tenez- züh ederdi. Padişahın Topkapı sarayı haricin- deki köşklere denizden gidişi pek tan- tanalı olurdu. Yalı köşkünden itibaren yirmi ar üç ve beş çifte süslü ve zarif kayıklar kılavuz ölarak padişa hin en önünde yürürlerdi ve onları da «Tülbend ağası ile «İkinci İmrahor ağa» gibi y erkânı yedişer çifte süslü kayıklarile takib ederlerdi. Bu gerisinde padişah kendisine mahsus olan on üç çifte sandallardan «Kancabaşı veya «Kırlangıçı lirdi. Padişah sandalının al çulhadan sırma saçaklı tentesi vardı ve bu ten- teyi tutan direkler gümüş kaplı ve garif işlemeli idi, Padişahın karşısın- da iki çukadar ağa elpençe dururlar- dı. Sandalın dümenini Bostancıbaşı kullanırdı. Sandalın baştarafında Ha- seki ağa bulunurdu. Padişahın arka- sından gelen on iki ve yedi çifte kayık- Jarda hazinedar ağa İle kızlar ağası ve salr bendegân binerlerdi Köşklerden herhangisine giderse her- kes gibi eski zaman sporlarına hevesi ve vweerakı olduğundan cirid oyunları ve tomak oyunları, at yarışları, piya- de yarışları tertib olunur, köçekler oy- nar ve pehlivanlar güreştirilirdi. Yaz mevsiminde Üçüncü Ahmed devrin- denberi padişahlar her perşembe ve her pazartesi günleri böyle gidişler yapıp eğlenirlerdi, (1) Padişahların meraklarından biri de arasıra şehirde tebdile çıkmaktı. Yani bu cevelânı kıyafetlerini tebdil ile at üzerinde icra ederlerdi, Kendile- rİ gibi değişik kıyafette iki zabit hay- vanla önlerinde ve iki zabit sağların- da ve sollarında atla yürürlerdi. Bun- lardan başka bir takım süvari de ge- riden gelirdi. Bu cevelânın illeti gai- besi şehrin halini yakından görmek, esnafın ellerindeki erin ve terazi- lerin hileli olup olmadığını ve halkın havayici zaruriyesinden olan şeylerin pahalıya satılıp satılmadığını ve aha- linin hükümetten ne türlü şikâyetleri bulunduğunu anlamaktı. Bazı pa şahların bu cevelânlarda ufak bir ka- bahatle itham ettikleri kimseleri he- men arkaları sıra gelen cellâdbaşıya teslim ile idam ettirdikleri vaki ol muştur. Bu icraatı bahusus cülüsla- rının ilk zamanlarında sert huylu ve gazablı olduklarını gösterip ve ahaliyi korkutup sındırmak kasdile yaparlar. dı, Padişahın tebdile çıktığını işiten- ler ve hi ssedenler | İse belâya uğrama- mak için bire: lardı. Padişahlar şehirde yaşıyan Ko- calı sultanların saraylarına ve bazan Ga iltifat etmek İstedikleri sadrazam- lar Ne şeyhislâmların konaklarına tebdile çıkarak giderlerdi. Padişshların mukannen «hâsı hü- mayun» larlle gayrimukannen muhas- gasatları yekünü senevi on ile on iki ile ge- | Padişah | | milyon kuruş raddesinde idi. Gayri İ mukannen muhassasatı terekküb eden varidatın başlıcaları hare mukabilin- de tevcih olunan bazı mansablar, ve- zirlerin ve valilerin her sene bir kaç defa takdim eyledikleri peşkeşler, ve madenler hasılatının bir kısmı, muha- rebelerde ele geçirilen ganaim, ve töh- metli addolunan vezirlerin, valilerin nefislerini ölüm tehlikesinden kurtar- mak için verdikleri külliyetii paralar ve herhangi bir sebeble küçük büyük memurların zapt ve musadere edile- rek satılan mallarının bedelleri idi İlk Osmanlı padişahları zamanında yalnız şeran ve kanunen ceza gören | devlet memurlarının muhallefatı padi- şah namına zapt ve müsadere olunur- du, Fakat bu usul daha sonraları dev- let hizmetinde bulunup ta servet sa- | hibi olduktan sonra vefat eden me- İmurların muhailefatına da teşmil olun-| du, Üçüncü Ahmed devrinde bu tür- lâ müsaderelere meşrutiyet rengi ver- | det emsallerine verilen 4 sene nasıb iler- mek garezi ile şeyhislâm efendi, bütün devlet memurları padişah kulu olma- | ları itibarile âdi esirler gibi, onların | da can ve malları efendileri olan pa- dişaha aid olduğuna dair fetva vermişti. Bu fetvaya göre padişahlar devlet hizmetinde iken vefal ede servetli vüzeranın, valilerin, memur's rın tabii ve şeri varisi addedilmiş müsaderenin revacı artmıştır. Yalnız ulema takımı ile yeniçeri ağaları mu- | sadereden müstesna tutulmuşlardı. | Bu usule göre İstanbulda zengin sa- | yılan vezirlerden ve zengin memurlar- dan biri vefat edince hemen defterdar efendi konakları mühürletir ve key- fiyeti sadrazam vasıtasile padişaha arzederdi. Taşradaki valilerden ve mü- messillerden servet sahibi olanların vefatı vukubulunca kadı efendi der- hal konağını ve eşyasını mühürletip | keyfiyeti İstanbula arzederdi. Müte- veffa, padişahın teveccühünü kazan- miş ve kendisini pek beğendirmiş ise padişah mirasını zapt etmeyip dütfen İ ve merhameten» ailesine (hsan ederdi. Bunların gayrileri çar bulabilir- lerse kendilerine kalan mirasın yalnız bir parçasına kanaat edip üst tarafı- ni padişaha «takdim» ederlerdi. Müte- olduğu takdir- de alacaklılar padişaha İn 1 eden maldan alacaklarını istemezlerdi. Bun- lardan yalnız hâmileri olanlara birer mikdar para «ihsan» olunurdu. Birin- ci Mahmud devrindenberi ahadınas- tarı ve tüccardan ve emlâk sahiblerin- den hallerince külliyetli mal ve $er- vet peyda ettikten sonra idam edilen- lerin veya vefat edenlerin muhallefatı | kısmen olsun zapt ve müsadere oluna» gelmiştir. Hasılı bütün devlet memurları ve saray erkânı hep kul ve köle sayılarak can ve mallarına malik değillerdi. Ha- yat ve mematları ve malları hep padi- şahların keyiflerine tâbi idi Salih Münir Çorlu Müteksid büyük elçi | ni (1) Senede dört defa yani her üç ayda yeniçerilere ve askeri taifesine ulüfe tev- zil İçin kurulan divan günlerinin ve mü- him devlet umuru hakkında üznkere için sadrâzamlar ile şeyhülislâmları ve bazı ileri gelen vükelâyı kabul ettikleri günlerin gayrisinde hava müsaid oldukça padişahlar bu gidişleri yaparlardı. olmıyan €cnebi memleketler: Beneliği 3600, altı aylığı 1900, üç aylığı 1000 kuruştur. Adres tebdili için yirmi beş | kuruşluk pul göndermek lâzımdır. Rebidlâhir 4 — Hızır 29 # İmsak Güney Öğle İkindi Akşam Tat E. 640 ös4 437 8361200 159 Va. 215 420 1212 1612 1036 2135 İdarahane: Babiâli civarı Acımusluk So. Ordudaki hesap | memurları Hazırlanan kanun lâyihsi Meclisin ruznamesine alındı Ankara (Akşam) — Orduda muvaz- zaf olarak müstahdem eski hesap me- murları hakkındak! kanuna eklenen 3128 sayılı kanunun ikinci maddesinin değiştirilmesi hakkındaki kanun lâyi- hası meclisin ruznamesine alınmıştır. Bu lâyihanın metni şöyledir: 1 — 1455 sayılı askeri memurlar ka- nununa aşağıda yanl iki muvakkaf madde eklenmiştir: Muvakkat madde 1 1455 sayıh as- keri memurlar kanununun neşrinden önce memurlar ve askeri mensuplar na- mı altında müstahdem olup halen or- duda muvazzaf olarak kullanılan aske- Tİ memurların bulundukları smıfların- daki nasıbları bir defaya mahsus ol- mak üzere dörder sene ilerletilir. 1455 sayılı kanunun tatbikatından sönre bir evvelki nasıbiarına göre ter fileri yapılan hesab memurlarının bu suretle istifade etmiş oldukları müd- letilmesinden tenzil edildikten sonra geriye kalan mikdara göre işbu nasıb flerletilmesinden istifade ettirilirler. Son sınıflarında yukardaki fıkra hükmünden istifade elimeden esas na- sıblarına göre normal olarak terfi ede- rın yeni sınıflarındaki nasıb- | ları ilerletilir. Nasibları dört sene ileri alınanlar» | dan bir senesini kullanmak suretile ter- fi derecesine girecek olanların artan | üç seneleri yeni rütbelerindeki nasıbla | rına verilir, Nasıb düzeltilmesinden doğan İler- letmelerden ötürü mubassasat veril- mez. Ve bu İlerletmeler tekatid müdde- tinin hesabında fiili hizmetten sayıl- maz. 2 — Alacakları kıdemler üzerine na- sib tarihleri tashih edilecek olan aske- ri memurların tahdidi sin munamelele- ri 1 kânunusani 1938 tarihinden itiba- | ren bir sene müddetle tecil olunur. Adliye tayinleri Ankara 2 (Telefonla) — Adliye memur-(| ları arasında şu tayinler yapılmıştır: Temyiz mahkemesi © raportörlerinden Münir Altıok Diyarbakir ceza hâklmliği ne, Ankara asliye âzasından Zeki temyiz Faportörlüğüne, Kaş hâkimi Vehbi Koyul- hisar, Geyve müddelumumisi (Reyhan Seydişehir müddelmumili ğ ye hukuk hâkimi LâWi Edremid hu Edremid hukuk hâkimi Hasan Bürhani- ye hukuk hâkimliiğine, Çermik müddelu- mumisi Kemal Alok Sandıklı müddel- | umumiliğine, İzmir sulh hâkimi Hayrul- lah Ankara sulh, Adliye teftiş heyeti mü- meyyizlerinden Mehmedin İzmir hukuk Urfa müddeltumumi muavini Selâhaddin hâkimliklerine, Kuyullusar hâ- Nalhhan hâkimliğine, Aluçra sorgu hâkimi Nuri İskilip sorgu hâkim- Mğine, Yozgad O müddelumumi muavini Arif Cebelibereket, Seydişehir müddelu- mumi muavini Hilmi Geyve Kâhta sorgu hâkimi Reşid Urfa müddelumumi mua- Yinliğine, Yusufeli sorgu hâkimi Arif Hik met Vezirköprü, Tire müddelumumi mu- avini Hakkı Bilecik sorgu hükimliklerin Ankara asliye mahkemesi başkâtibi Rabia | Ankara müddelumumi muavinliklerine tayin edilmişlerdir. Üçüncü sınıf adliye Zeywethbidin Mustafa T' da Ikinci sınıf adliye müfettişiiklerine, Ankara asliye Arasından Zeki Tumay da temyiz mahke- mesi raportörlüğüne terfi ettirilmişlerdir. müfettişlerinden 4 Beşiktaş Halkevinden: 4/6/938 cu- martasi gecesi saat 2030 da Üniversite | profesörlerinden Mustafa Şekip Tunç ta- | rafından Ruhiysta dair mühim bir kon- | ferans verilecek ve onu takiben mili bir | piyes temsli edilecektir. TURAN TİYATROSU Halk sanatkârı Naşld ve srkadaşları yeni varyete numaraları Yirmi çocuklu adam komedi 3 perde Dans, Solo, Düet, Vary Localar 100, her yer 20, paradi 10 ŞEHZADEBAŞI CEMAL SAHİR TİYATROSUN 4-5 Haziran si, pazar Şehremini İnşirah bahçesinde 8 Ha Beşiktaş Suadparkta Temsillerden evvel Sahir caz kons 10 Haziradann itibaren YAZ Temsillerine başlıyor az 3 Haziran 1938 'Hava yollarında yeni bir çalışma programı idarenin teşkilâtını kuvvetlendirmek için hazırlanan proje Meclis ruznamesine alındı Ankara 2 (Akşam) — Havayolları ! devlet işletme idaresi tarafından 4 senelik yeni bir çalışma programı ha» zrianmıştır. Derhal tatbik mevkiine çıkanla- | cak olan bu projeye göre, bu sene İ- | çinde Ankara - İstanbul hattına ilâ- | veten Ankara - İzmir, Ankara - Kon- | ya - Adana ve müteakip üç sene zar- finda da Adana - Gaziantep - Diyar- | bakır ve Ankara - Sıvas - Erzurum | hatları açılacaktır. Gerek bu programın tatbikini mümr-| kün kılmak ve gerekse memlekette her türlü emniyet şersitini haiz mo- | dern ve muntazam bir hava müna- kalesi temin edebilmek için ber şey- den evvel Havayolları idaresi teşki- lâlının takviyesi icabetmiş ve bunun için hazırlanan proje meclisin ruz- alınmıştır. jeye göre, Havayolları resi umur ida- müdürlük ve bürosundan | mada bir fen heyeti ile, işletme, mu- amelât, levazım ve muhasebe adlari- le dört müdürlüklen ibaret olacaktır. Umum müdüre 100, işletme müdü- rüne 90, mun , levazım ve mu- hasebe müdürlerine de 55 şer tira as- | memur- da şu mık- | ların alacakları maaşlar darlar üzer 90 lira asli dür muavini, r umum mü- 80 lira maaşlı 1 ve 70 lira maaşlı iki mühendis, 45 lira ma- aşlı bir hususi kalem şefi ve bir mu- amelât müdür muavini, 40 lira ma- aşlı bir muhasebe şefi ve bir ayniyat ibi, 30 Ilra maaşlı üç memur, üç muavin vemmedar, ve üç sıhhiye memuru, yirmi beşer lira maaşlı beş memür ve iki sihhiye memuru, 20 1i- ra maaşlı 12 kâtip. Projenin bir maddesine göre De let havayolları umum müdüri müstahdemininin tekaüdlükleri Devlet İ demiryolları memurları obakkında tatbik edilen hükümler dairesinde yapılacaktır. "Tayyare Üzerinde çalışan dikleri müddet bir buçuk misli fazla hizmet senesine karşılık otutulac tar Vazife ile uçuş esnasında düş ot, pilot muavini, mühendis, nist ve telsizcilerden ölenlerin maaşa müstahak ailesi oefradına olunacak dül ve yetim maşından ka beş bin lira nakdi tazminat ve lecektir. Projeye eklenen muvakkat bir Havayolları idaresinde ılisas ve teknik hşan memurların almö maaş derecelerini geçmemek nakli tayinleri hususunda hi met üzere ve ikü- Balkanlar arası otomobil rallisi başladı Bu sene İstanbuldan müsabakaya iki otomobil iştirak etti Yunan Turing klübünün tertip et- | tiği Balkanlar arası oto | rallişi- ne İstanbuldan iştirâk edenler, dün akşam saat on dukuz on ikide Tak- sim ydanından hareket etmişler- dir. İ Bu seneki müsabakaya ğer marka yirmi iki otomobil iştirâk et- mektedir. yarın sabahleyin saat yedi elli bir- de Atinada bitecek olan müsabaka bin altı yüz kilometreliktir, Mesafe şu şekilde hesap edilmiştir: 'Türkiye- den kalkacak otomobiller İstanbul dan, Bulgaristandan o kalkacaklar Varnadan, Romanyadan kalkacaklar | Brasov, Yugoslavyadân hareket ede- | cekler Osiyekden, Amavutluktan da Tirandan hareket edeceklerdir. Bu müsabakalardan maksad sür- at değil, otomobilde her hangi bir a- nza yapmadan hedefe varmaktır Müsabakaya iştirâk eden otomobiller, Turing klüb şubeleri tarafından kon- trol edileceklerdir. Müsabakada birinci gelene otuz bin, ikinciye on beş bin, üçüncüye yedi bin, dördüncüye üç bin, beşinci- ye bin beş yüz drahmi ikramiye veri- lecektir. Istanbuldan müsabakaya iki oto- mobil iştirik etmiştir. Birincide B. Reboul, diğerinde B. Moskov bulunu- yor. Yarın akşamdan itibaren TAKSİM BELEDİYE BAHÇESİNDE Bağdad Raks Kraliçesi NAZHATUL BAGDADI Sahra yıldızı BEDRİYE AHMED Memleketin en yüksek sanatkârlarından müteşekkil bir saz heyeti Telefon: 43703 Yarın akşam Harbiyede BELVÜ bahçesi alaturka kısmı Büyük gala ile açılıyor Bayan HAMIYET Memleketin çok sevilen sanatkârlarının iştirâkile Telefon: 42344
