15 Mart 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 7

İyi Paraşlliçü bayan Yıldız tayyareye binerken Solda bir araşütçü yere indikten sonra, sağda bir plârgcü plânöre binerken Tetrika No. 41, re istifa ettiğini ve Talât beyin hasıl sadarete geçtiğini sırası gelince aşa- ida kaydedeceğim. ... 'Talât beyin hükümet işlerinde en büyük rakibi olan Enver paşa, daha harpten evvel harbiye nezareti imev- Kiini isgal ettiği andanberi, kendisini çök kuvvetli, şahsi nüfuzunu memle- kette mevcut olan bütün kudretler- den yüksek görüyordu. Gerçi Edirnenin istirdadından son- ra İzzet paşayı (mütareke bidayetle- rinde s#'razam olan) istinlâf ederek harbiye nazırlığına . geçmesi « başta Talât bey olduğu halde - bir kısım İt- tihadcrlaria (Merkezi umumi) nin şiddetle itirazlarma sebebiyet vermiş, fakat bu itirazlar hükümsüz kalarak harbiye nazırlığına geçtikten sonra Enver paşa, artık memlekette maddi, manevi her türlü zümre ve teşekkül- lerin, her kuvvetin kendisine tâbi ve muti olacağına kanaat getirmişti. Enver paşada bu kanaat o Kadar kökleşmişti ki Almanlarla ittifak ede- rek harbe girmeğe diğer iki arkada- gile - Cemal paşa ve 'Talât beyle - bir- İikte kârar verdikleri zeman Enver paşa, n& kabine arkadaşlarının, ne (Merkezi umumi) nin, hattâ resmen devletin bütün siyasetinden mesul olan sadrazamın reylerini ve muva- fakatlarını almağa lüzum görmemiş ve Alman amirali Suşon ile anlaşarak Osmanlı filosunun (OKaradenizdeki Rus limanlarını bombardıman elme- sini emretmişti Harbe girdikten sönra da dilediği ve lüzum gördüğü. gibi hareket et- mekten çekinmiyei ve Alman , (Ka- rargâhı umumi) sinin Türkiyeye sit harp plânlarını tatbikte büyük fay- dalar tasavvur eden Osmanlı ordusu- nun bu genç başkumandan vekili, ar- tak memleket dahilinde idare ve hü- kümlerine ses çıkaracak bir kuvvet mevcut olabileceğini havsalasına sığ- âıramıyordu ENVER PAŞA, EN TEHLİKELİ ZAMANLARDA ARKADAŞLARINI TECRÜBE ETMİŞTİ Enver paşa, böyle bir kanaat besle- mekte haklı idi, Çünkü sınıf arkadaş- Jarı henüz kaymakam, battâ binbaşı rütbesinde bulundukları hâlde o, yal- nız harbiye nazırı olduktan sonra de- g0, daha harbiye nazırı olmadan, kendisine tâbi bir ittihadcı zümrenin yardımile dilediğini yaptırmış, mem- leketin dahili siyasetinde rol oyna- mıştı: «Babiâli baskını, Edirnenin is- tirdadı — teşebbüsü, hattâ kendisinin harbiye nezaretine geçmesi hep ken- Ğsine merbut bu zümrenin İleriye atılmasile, kendisile beraber yürüme- Paşanın istinad ettiği bu sümre, henüz ordu İle alâkasını kes- miyen, yahut askerlikten çekilen eski silâh arkadaşları idi, Enver paşa, bu genç zabitlerin çoğile meşrutiyetlen evvel, eşkiya takibinde beraber çalış- mış ve meşrutiyetin istihsalinde be- rTaber hareket etmişti. Bir kısmı da bu harekete iştirak etmemekle beraber, ötedenberi kendisinin şöhretine bağlı gabitlerdi. Harbiye nazırı, senelerdenberi bu arkadaşların kendisine karşı bağlılık- Yarının derecesini filiyat sahasında, en tehlikeli anlarda tecrütie etmiş ve hiç bir defasında inklsare uğrama: mıştı. Maksat ve emellerini bü zümre- nin müzaheretile yürütebilen Enver paşa; harbiye nazırı olduktan sonra, bütün ordu teşkilâtının kendi emri altında bulunduğuna emindi. Bu kadar kuvvetli vaziyette Kendi- sini gören Enver paşa, devletin harbe iştirakinden sonra artık devlet mu- kadderatında kendisinin yegâne na- nm ve bâkim olduğuna kansat ge «İttihad ve Terakki » nin son devirlerinde suikasdlar ve entrikalar Cemiyet nasıl battı? Teceddüdi fırkası niçin doğdu, nasıl dağıldı ? Yazan: Mustafa Ragıb Enver paşa, etrafında dönen entrikalardan ve propagardalardan haberdar değildi Said Halim pâşanın nasıl birdenbi- | tirmiş ve bütüm icraatında bu kanı- atle hareket etimişti. EN BÜYÜK SELÂHİYETLER ENVER PAŞANIN ELİNDE İDİ Esasen gerek çıkarılan kanunlar- la gerek hakikâten harbin zaruri icâblarile her şey, ordunun elinde idi Cephelerde istihsal edilecek muvaf fakıyet içbi biümun zaruri olduğuna yalnız Enver paşa değil, Talât bey ve diğer hüküme$'erkânı da kani idiler. Binaenaleyh sulh zamanında #ivil hükümet teşkilâtının salâhiyeti dei- resinde bulunan bir çok resmi haklar ve vazifeler, söferberliğin ânı üzeri- ne, ordunul, binnetice başkumândan vekili Enver pşanin emri altına te- kâsüt- ettiriimiişti. . Bu salâhiyetleri elinde toplayam genç hârbiye nazim, ne kabine ürkidaşlarının, ne Talât beyin, ne de" “Merkezi umumi) hin kendi nüfuz ve kudretini sarsabile- cek bir mevcudiyet olduklarından en- dişe etmeği lüzumsuz görüyordu. O, bütün bu müfüz ve kuvvetlerin, ehem- miyeti haiz bir kemmiyet olmadıkları- na inanıyordu; Gözlerini Kendi emir ve idaresinde- ki ordunun hâreketlerine ve öephele- Te diken büşkülmandan vekili, basını çevirip te hükümette, «İttihad ve Te- rakki» sahasında olan biten işlere nüfuz etmek ihtiyacını hissetmiyor- du, ENVER PAŞANIN ALEYHİNDEKİ PROPAGANDALARA KİM İŞTİRAK EDİYORDU? İşle Enver paşanın en büyük gaf- leti, kendi nüfuz ve kudretine güve nerek, cemiyete, hükümette olan bi- ten şeylere karşı gösterdiği bü kayıt- sızlıkla başlıyordu. Halbuki Talât beyin şahsiyeti etra- fında birleşen İttihadcı zümre, bi- hassa barbiye'nazırı olduğu tarihten- beri Enver pâğaya yüz çevirmişlerdi O derecede Ki harbiye nazırını, âdeta kendilerinden ayrılmış, başka bir partiye intisab etmiş gibi .menfi bir görüşle kârşıliyorlardı, Bu İttihader- Tar - ki (Merkezi umumi) de dahil ol- duğu halde «İttihad ve Terakkiz te- şekküllerinin mühim bir kısmını feş- kil ediyorlardı - Enver paşanın bir- denbire hârbiye nezaretine tayinini hoş görmemişler, - Talât beyin telkin ve tesirile - harbiye nazırının bütün icraat ve Hareketlerini şiddetle, fakat gizliden gizliye tenkid etmeğe başla- mışlardı. Bu tenkid ve propagandalar, gün geçtikçe memlekette -yayılmağa ve kuvvetlenmeğe başlamıştı. Talât be- yin kanalından gelen bu cereyanı daha sefertiefliğin #lânmdan evvel Enver paşa fatafından yapılan dasti- ye ile tekaüde sevkedilen eski gabit- ler de iştirak ediyorlardı. Bunların çoğu, «İttihad ve Terakkiz ile ahşve- rişi olmıyan kimseler oldukları halde $u veya bü İttihadecı zümreye hizmet etmek için değil, münhasıran Enve* paşaya karşı besledikleri kin ve hu- sumetlerini tatmin evlemek üzere han biye nazırı aleyhindeki propaganda- ya iştirak ediyorlardı. Bu da pek te- bil ve hâdiselerin mantıki seyirlerinin bir zarureti idi, ENVER PAŞA, ALEYHİNDEKİ PROPAGANDADAN HABERİ YOKTU 'Talât beyin etrafında birleşen bir kısım İttihadelarda doğan bu ruh? tezahüratier Ki meşrutiyetin in- dan Balkâri harbi sonlarına kadar hemen hemen bütün İttihadelarea sevilen Enver paşa, bilhasse Umum! harpten sonra, bir çiğ gibi büyüyen derin bir hüsümet ve rekabet hisle karşılanıyordu (Arkası var) Ankarada Şemsi oğlu B, Ahmed Bed- reddine: (İktihad ve Terakki . tarihinde emar perdesi) ismini taşıyan kitabımı Ankarada (Akba) kitabbanerinde bulabilirsiniz. sayılar,