25 Şubat 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 10
Sahife 10 AKŞAM elik ve demir kıtlığı BÜTÜN DÜNYA BU YÜZDEN BÜYÜK SIKINTI İÇİNDEDİR Amerikada bir senelik mal üç ay içinde satıldı. Fabrikalar geceli ga çalışıyor . Bütün dünyayı bir kıtlık affeti teh- did ediyor. Fakat bu kıtlık buğday ve pirinç ve emsali hububata aid değil belki demir ve çelik gibi asri sanayiin canı olan maddelere taallük etmek- dedir. Fakat ehemmiyeti hububat kıt- lığından az değildir. Bilhassa bütün dünya devletleri umumi politika va- giyetinin fenalaşmasından dolayı mü- dafaa ve emniyetlerini kuvvetlendir- mek için silâhlarını mümkün mertebe arttırmağa çalıştıkları bir sırada silâh imalinde başlıca hammadde olan de» mirin ve çeliğin azalmışolması her milleti müteessir etmekte ve derin en- Büyük sanayi memleketleri demir salığından şimdiden sıkıntı çekiyor. Bunlardan İngiltere çok müteessir ol- maktadır. Şimali Amerika Müttehid devletle- rine gelince bu memleketten son za- manlarda Avrupaya külliyetli miktars! de çelik ihraç edilmiş olduğundan şim- di kendisi çelik azlığından çok sıkın- ta çekiyor. AMERİKA FABRİKALARI YETİŞTİREMİYOR. Bu sebeple Amerikada çelik mües- &eselerinin hisse senedleri son. derece- fualiyetle geceli gündüzlü çalışıyor. Maahaza bü gayrete rağmen çelik kıt lığının önüne geçilemiyeteği ve bun- dan bütün memleket sanayiinin mü- teessir olacağı anlaşılıyor, Çelik fabrikalarından birinin içi yokluğundan sıkıntı çekiyor. İngiltere- nin çelik istihsali zaten kâfi miktar- 'da değildi: Bütün fabrikalar geçen s€- ne bütün kudreti ile çalıştıkları hak 48 gene İngiltere hariçten çok mik- tarda çelik getirmişti. Demir azlığı yüzünden bu sene İn- giliz fabrikalarının geçen seneki ka- dar da çelik yetiştiremiyeceğinden kor- kuluyor. Geçen sene İngiltereye çelik gönde- Belçika Geçen kânunusani içinde Amerika İliklerin aslan payı bu işde kullanılmak- fabrikaları beş milyon ton çelik imal |tadır. Bina inşaatında kullanılan çelik! etmiş cümlesi bir anda satılmıştır. Ba| sıkı bir tahdide tâbi tutulmuştur, bi- zı fabrikaların malları bir senede sa- | na yaptıranlara vesika ileçelik veri- tılacak yerde üç ayda tükenmiştir. Tiyor. Çelik kıtlığının sebebi yalnız tesli- Ancak milit ehemmiyeti olan bina- hat rekabeti değildir. Birçok memle- etlerin yeni yeni demiryollar ve elek- irik tesisatı yapmak istemeleri de bir Aâmildir. Amele karışıklıklarından kop Lan müstehliklerin evvelden stok yap- mak istemeleri de ikinci bir sebeptir. Son aylarda Amerika her ay Avru- paya 200,000 ton çelik göndermiştir. Avrupadaki teslihat yarışı dolayısile çelik fabrikaları azami gayretlerine rağınen ihtiyaca kâfi çelik yetiştire- miyorlar. Her devletin donanmasını arttırmakta olması da çelik talebini arttırmıştır. Meselâ Amerika her yeni z.rhlı için 30,000 ton çelik sipariş et- mektedir, İNGİLTERE DEMİR BULAMIYOR İngiltere daha ziyade çelik imalinde kullan'lan hurda demir ye ham demir Dört senelik plânla alâkadar olmıyan diğer tesisat için çelik verilmiyor. FRANSADA ÇELİK SIKINTISI Fransada mevcud çelikler tercihen askeri imalât ve tesisata tahsis edil mektedir. Fransızlar Almanyadan, İn- giltereden, Belçikadan ve Lüksenburg- tan çelik ithaline çalışmışlarsa da mu- vaffak olamamışlardır. Haftada 40 sa- atlik çalışma usulü tamim edildiğin- den Fransada senevi çelik istihsali 627,000 tondan 600,000 tona düşmüş- tür. Fransada bugün bütün çelik stok- ları tükenmiştir. Çelik fabrikalarından birinin içi çok sıkıntı çekiliyor. Vaktile bu ham demirler İspanyadan ve şimali Afri- kadaki Rifistandan getirtiliyordu. Şim- di bu yollar kapanmıştır. İtalyada çelik azlığından müdafan işleri ile alâkadar olmıyan bütün in- şaat yavaşlamıştır. Belçikada çelik istihsali yüzde yir- mi bir nisbetinde azalmıştır. Japonya hariçten ithal olunacak çe- | — Tünel kazan hayvan (8) 2 — Bağışlama (2) Kibir (6) 3 — Uyandırmak (4) At yavrusu (3) 4 — Yenen bir ot (7) İle (2) 5 — Yarış kayığı (3) 6 — Sıhhat 6 Misir mabudu (2) 7 — Zaman (2) Eski bir sinema ko- miği (5) 8 — Tartıdan düşülen (4) Sahil (4) 9 — Çanak (6) 10 — Köpek böceği (4) Sual (2) YUKARDAN AŞAĞI: 1 — Üsul (5) Adanan sey (4) 2 — Hiddet (4) Bizi doğuran (3) 3 — Bir isim (4) Şimal geyiği (3) 4 — Bayat değil (4) Remiz (3) 5 — Çiğne (2) İskambilde bir çe- sd (9) 6 — Uzak (4) Azamızdan biri (2) Arka değil (2) 7 — Masset (2) Ayakla vurma (5) B — Engel (3) Tüy (3) 9 — Onarma (5) Rüzgâr (3) 10 — İstanbulun yüksek bir semti (7) GEÇEN BULMACANIN HALLİ; Soldan sağa: ! - Kalender 2 - Ayaz - Ebe 3 - Akis - Ab 4 . Cımbız 5 - ih. Ura6-Kı-Kırma.Mi7-Ak-Ar&- Er - Ki 9 - Pazu - Etraf 10 - Kenet - Eş. Yukardan aşağı; | - Kancık - İp 2 - Ay- ık -Ak3.la - Mi. Eze 4. Azab- Karan 5 - Kılık 6 - İzin « Ket 7 Rakit 8- Re - La» Re 9. Ba» Maraş 10 Te mıyan halka isyan ve ihtilâlden baş- İ nun kolunu bükmekle kabil olacaktı! SARAY ve BABIÂLİNİN İÇ YÜZÜ Yazan: SÜLEYMAN KÂNİ İRTEM — Tercüme iktibas hakkımahfuzdur. Tefrika No. 836 25 Şubat 1937 Istanbuldaki icraat komitesi ve bu komitedekilerin hayatı Presanse Lorando ve Tubini'nin Adi bir alacak davası için şark sularına donanmasını güöndermeği ihtiyar eden Fransa hükümetinin bütün hiristi- yanlığı alâkadar eden bu kanlı Er- meni davası için ayni suretle hareket etmesini ve Ermenileri imhaya daha ziyade müsaade edilmiyeceğini OAb- dülhamide anlatmasını istemişti. Abdülhamid idaresinin Ermenileri her defa ezmek istedikçe vergi baka- yası meselesini ortaya attığını, bu de- faki çarpışmaların da bununla başla” dığını, meselenin 1894 hadisesirin tekerrüründen başka bir şey olmadı- ğını, o kadar şikâyetlere rağmen, ye- rinden oynatılamıyan dördüncü ordu müşürü Zeki paşa ile İstanbul Erme- ni vakasında mühim rol oynıyan Bit- Ms valisi Ferid beyin Muş ve Sason Ermenilerini katliâm için saraydan emir aldıklarını iddia etmişti. Fransa hariciye nazırı Delcasseğ işaa olunan haberlerin mübalâğalı olması ihtimalden hiç uzak olmadığı, Babâlinin isyani tenkil hakkı inkâr edilemezse de Padişahın memnun ol- ka çare bırakmıyan bir idareyi, birçok taahhüdlerine rağmen, idame etme si ve tedib işlerinde masumları güzet- memesi caiz görülemediğini, Fransa kabinesinin diğer hükümetlerle bera- ber lâzımgelen siyasi > teşebbüslerde bulunacağını söylemişti. (1) Avrupa kabinelerinin Babıâli nez dinde bu yoldaki teşebbüslerinden kendilerinin istediği yolda bir faide ve netice elde cdemiyeceklerini Erme- ni ihtilâl cemiyetleri kaç defa tecrü- be etmişlerdi. Büyük siyasi icaplar, son senelerde Ermeni işlerine artık alışılan, çaresi bulunamıyan müzmin bir hastalık gi- bi bakılmasını intac eylemişti. Avrupayı müessir bir müdahaleye sevketmek, Ermeniler için ancak ©- Ermeni ihtilâleilerini teşvik eden si- yasi mahfiller gayelerinin tahakkuku için kendi derdlerinin çaresine ken- dileri bakmalarından başka çıkar yol olmadığını onlara temin eylemekte idiler. Fit bir Avrupa müdahalesine kapı açtırılabilirse emelleri de mutla- ka isaf ettirilmek mümkün olabile- cekti. Bu halde ihtilâleiler Osmanlı ülke- sinde öyle bir takım hadiseler çıkar- malı, âsayişi öyle ihlâl etmeli idiler ki bu hareketlerile dünya sulhü nam na Avrupa müdahxlesi kati bir maze- retle siyasi bir zaruret şekline girebil- sin! Avrupa müdahalesinin içtinabı ka- bil olamıyacak bir preseye getirilme- si, Ermeni ihtilâlcilerine ancak ve an- cak Osmanlı payıtahtında büyük mik- yasta bir kargaşalık çıkarmakla mümkün görünüyordu. Bu vesile na- sıl hazırlanmalı idi? 1903 senesi sonlarında Ermeni ko- mite reisleri tarafından Cenevrede akdedilen bir içtimada büyük icraat plânlarının esasları müzakere edildi. rupa müdahalesini davet edecekti. Bu halde bu tehlikeyi Ermeniler u- yandırmalı idiler. Abdülhamid aleyhinde yapılacak bir! Sulkasd evvelâ Ermenileri bu Kızıl Sultandan kurtarmış olacaktı; sonra bu suikasddan heyecana gelecek Os- manl: askerlerile müslümanların na- zarlarında mesul bulunacak hiristiyan-| ları ve Avrupalıları katliâma kalkış- maları pek muhtemel idi! Böyle bir hal hudusunda Ermeni komitecilerinin anarşist usullerile Av- rupa müesseselerini tahrib etmeleri ve bu tahribleri Osmanlı askerlerile müslümanlara atfetmeleri de güç o- Jamazdı! (1) Avrupadaki Ermeni talebe birli ğinin (Cenevrede) fransızca neşrettiği (Sason ve Abdülhamidin zulümleri) ri- Bu plânın muvaffakiyetle tatbiki için İstanbula en yakın yerlerde faa- Myette bulunan Bulgar ihtilâl komite- sile de teması temin etmek lâzımdı. 1904 şubatında bu temas temin olun- du. Sofyada akdedilen Ermeni - Bul- gar ihtilâl kongresinde Ermeni ve Bulgar münevverleri âdi komiteciler- le el ele vererek icraat plânının umu- mi hatlarını teyin ettiler. Ermeni komiteleri, artık ne olyrsa olsunu, göze alarak ortalığı kan ve ateş içinde bırakacak, bu defa gayelerine erecektir. Ermenilerin görecekleri iş- lerden Bulgarlar da . Makedonya emelleri için büyük istifade temin ey- Miyeceklerdi. Ermeniler Yıldızda Ab- dülhamidi oöldüreceklerdi. Ortalığı ârız olacak kargaşalıktan, hükümet kuvvetlerinin duçar olacağı şaşkınlık- tan istifade edilerek Babıfli, sefaret- haneler, bankalar, Klüpler, tünel, Ka- raköy köprüsü gibi resmi ve hususi yerli ve ecnebi müesseseler havaya uçurulacaktı; İstanbulda iki yüz nok- tada birden yangınlar çıkarılacaktı! Hele hissiyatı kabaracak, heyecana kapılacak müslüman abali ile asker- ler bir de ecnebi tebaasına taarruz- lara kalkışacak olurlarsa... Artık böy- le bir hal ve vaziyet karşısında Avru- panın müdahale etmemesine katiyen imkân olamıyacaktı. Bu kongrede Bulgar ihtilâl icraat komitesinin reisi Sarafof da hazır bu- Tunmuş ve Cenevre Ermeni ihtilâl ko- mite merkezi murahhaslarından Hi- ristofor Mikailyan - ki sonra Rus ya- hudisi Samuel Fayn namile İstanbu- la gelmiştir - tarafından ittihaz edile- ©ek tedbirleri gösteren bir nutuk irad edilmiştir. Filibede Ermeni ihtilâl komitesinin reisi olup bütün ihtilâl tahriklerinde mühim roller oynıyan ve Anton Koh adresile komite muhaberelerine vası- ta olan Amca Alacacıyan da bu Sofya kongresinde hazır bulunmuştu. Kongrede Ermeni ihtilâl cemiyet- leri birliği ile Bulgar ibtilâl komitesi 19 şubat 1904 tarihinde şu kararı ver- miş idi: (Osmanlı devleti ihtilâlleri teskin için dördüncü orduyu kâmilen silâh altına âlırıştır. Askerler Ermeniler &leyhinde katliâm yapacaklardır, Av- rupa devletlerinin fiili bir müdahale de bulunması lâzımdır. Aksi takdirde ihtilâl taraftarları şimdiye kadar te- vessülden içtinab ettikleri en kati, en nihai icrantta bulunmağa mecbur olacaklardır. Bunu mübeyyin bir be- yanname neşir ve tebliğ olunacaktır.) Ermeni komitelerinin fikir ve emel- lerinin tamimine, tervicine vasıta ol- mak üzere Pariste çıkarılan Pro Ar meniya gazetesinde baş muharrir Piğerre Çillard yukarıda gösterdiği- şimdiye kadar içtinab edilmiş nihat ve kati tedbirlerin» zamanı geldiğini âdetâ âleme ilân eylemiş idi. Pro Armeniya gazetesi, 1904 Sason hadisesinden sonra Avrupaya kaçan meşhur komiteci Antraniğin - Antra- nik paşa, yahut general Antranik - ile mülâkatını neşretmişti. Antranik, ifadesinde Cenevre Erme- ni ihtilâlci komitesinin kararları hak- kında diyordu ki: — Ben bu çareleri ortaya koyamam, Fakat itimad ediniz ki büyük devlet- ler insaniyeten olmasa bile, asil ken- di menfaatleri dolayısile harekete geç- meğe macbur kalacaklardır. Bu yazılar dahi Osmanlı hüküme tinin zimamdarlarını ikaz edememiş ti! Artık komitece karar verilmişti, 'Te- şebbüslere girişilecekti. Bu teşebbüs- lerin projesini hazırlıyan, sonra tatbi- kine de nezaret ve fiilen müşareket eden yukarıda ismi geçen Hiristofor Mikailyandır. i (Arkası var)
