30 Ocak 1937 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

| DEERE 80 Kânunusani 1937. Başvekilimizin mühim beyanati! (Baş tarafı inci sahifede) darlar memnuniyetle telâkki etti. Bi- sim de varılan neticeyi memnuniyetle telâkki ettiğimizi yüksek huzurunuz. da söylemekte zevk duyuyorum. & Bu çetin bir mesele idi, Şu kadar sene evvel tayin edilmiş olan hakların bir çok sahalarda umumi ve müphem kalmış zannaolunan manasına şimdi sarih, ameli mahiyeti tayin etmek va- xifesi vardı. Biz ilk günden itibaren tâ 921 de Suriye ile Türkiye arasın - daki hududu tayin eden anlaşmalar yapılırken ve Fransızlarla muhtelif muahedeler akdedilirken Antakya ve İskenderun mıntakalarında husust bir takım şartların tahakkuk etme- #ini esas tutarak muahede akdetmiş olduğumuz kanaatında idik, Bu ka- naatımız samimi idi. Bu davada sa- mimi ve ciddi olduğumuğu anlatmak Tâzımdı. Neticede muvaffakiyet bütün dünyanın bu samimiyete inanışı İle kabil olurdu. HAKİKİ BİR ZAFER Cemiyeti Akvamın bir anlaşma ne- ticesine varması bu müessese için ha- kiki bir zâfer mahiyetindedir. Cemiyeti 'Akyamın muzaffer olması bizim bey- Belmilel siyesetimizde de mesud bir ne- ticedir. Şimdi alâkadar milletlerin ve temenni ediyoruz ki bütün milletlerin müşlerek vicdanında Cemiyeti Akva- mın gün geçtikçe daha iyi beliren bir müessese haline gelmesi büyük arzu- muzdur. Türkiye buna elinden geldiği kadar faydalı olmağa çalışacaktır. Alkışlar) Onun için Cemiyeti Akvamın bu ka- dar mühim bir meselede kendi müvaf- fakiyetini tecessüm ettirerek çıkmış olması ilerideki çalışmlar için ve ni- hayet beynelmilel politika için iyi bir alâmet telâkki ediyoruz. TÜRK - SOVYET DOSTLUĞU Bu münasebetle Cemiyeti Akvamda bulunan alâkadarların bizim bu mili meselemizde yakından uzaktan emek sarfetmiş olan azaları Türklerin mü- tehassis olarak dinledikleri güzel söz- ler söylediler. . Mur: Litvinof, Hatay meselesinde, Sovyet ittihadının Türkiye ve Fransa arasındaki hususi vaziyetini belâgat- la ifade ederken gerek Türkiye ile olan dostluğu ve gerek Fransa ile olan bağ- lari bizi memnun edecek bir surelte tebaruz ettirmiştir. İlk günlerdenberi Sovyet Rusya ile aramızda teessüs eden dostluğun ayni kuvvetle devam ettiğini Ihsas etmişlerdir. Biz de Sov- yet Rusya ile olan dostane münase- batımızın fik günlerdeki kadar sami- mi ve ciddi olduğu zihniyetini muha- faza etmekte devam ediyoruz. (Alkışar) 'TEŞEKKÜRLE ANACAĞIMIZ BİR GÖSTERİ Müttefiklerimiz namına Cemiyeti Akvamda bulunan Romanyanın söy- Jediklerini de hakiki bir memnuniyet- 16 telâkki ettik, Balkan komşu ve müt-i tefiklerimizin davamızı dinlemek için gösterdikleri dikkat bizim daima te- şekkürle anacağımız bir gösteri ol- muştur, İNGİLİZ POLİTİKASINA İTİMADIMIZ yet hissetmekte haklı olacaktır. (Alkışlar), SULH LEHİNDE KAZANILMIŞ we BÜYÜK BİR ESER . .“ Cemiyeti Akvamın bu çalışması ve Hatay davasının bu suretle alâkadar- ları memnun edecek bir surette bit- mesi, dünyanın bugünkü vaziyetin- de sulh lehine kazanılmış büyük bir eserdir. Şurasmı memnuniyetle xik- rTetmeliyim ki Avrupanın muhtelif si- yaset kutbunda bulunan memleket- ler bizim davamıza, umumiyetle mu- zaharet göstermişlerdir. Belki müza- haret sözünü pek kuvvetli bulacaksı- niz. Fakat umumi surette sempati ile teveccüh ile karşılamayan hemen hiç bir memleket hatırlamıyorum. Alman matbuatı iyi karşıladı. İtal- ya efkârı umumiyesi bizim bu davada noktat nazarımızı alâka ile dinler ve iyi telâkki eder manzarayı esirgemedi. 'Türk efkârı umumiyesinin bu kadar endişeli ve dikkatli bir surette meş- gul olduğu bu milli davada büyük Av- rupa memleketlerinden İnikâs eden dostane tezahüratta mütehassis ol- madığını düşenmek doğru değildir. Türkeler bu tezahürattan mütehassis olmuşlar ve her birine lâyık olduğu kıymete ehemiyet atfetmişlerdir. (Alkışlar) 'TÜRK İTALYAN ANLAŞMASI Tevfik Rüştü Aras, ümid ederim ki Büyük Meclisin yüksek itimadına ye- nilenmiş ve artmış bir surette mazhar olduğu halde yakın bzir zamanda İtal- ya hariciye nazirile görüşecektir. Ak- denizde İngiltere ve İtalya anlaşma- sından sonra husule gelen hava Ak- denizde bulunan devletlerin emniyet ve birbiriyle iyi geçinmeleri lehine mü- him bir selâh kaydetmiştir. Doktor Tevfik Rüştü Aras, Akdenizin bu yeni havasında İtiya ile görüşürken ara- muzda bulunan Boğazlar meselesi Üüze- rine de temas etmek fırsatını bula- caktır. Ümit ediyoruz ki muğlak olan me- selelerin memnuniyeti müucip- olacak bir surette hal olunmğsı, yalnız ara- mizdaki döstlük vi örMüyet vaziyetin! | alâkâdâr ederi iesöle “olarak değil, bütün Avrupada sulh zihniyetini, em- niyet havasını kuvvetlendirmek itiba- rile sulh davası için faydalı olacak- tır, SULHÜ MUHAFAZA Arkadaşlar, Avrupada sulh meselesi bilhassa İspanya hadiselerinden son- ra çok endişeyi mucip olmuştu. Bir aralık İspanyada çarpışan siyasetle- rin, hâttâ bazı deyişlere göre kuvvet- lerin, bütün Avrupada fena emri va- kiler husule getirmesi pek yakın zan- nediliyordu. Ben zannediyorum ki İs- panya hadiseleri çok felâketli tezahür- lerinden sonra belki de sulhun muhe- fazasındaki hizmeti hepimize anlat- mış olması itibarile ayrıca dikkate değer hir netice verecektir. Az çok müsallâh ve muharebe etmeğe alışık olan milletler birbirine karşı mücade- lesini gösteren. İspanya hadiseleri na- zari olarak umulan askeri neticeleri süratle vermedi. Bilâkis netice olın- maksızın aylardanberi az çok müsal- Yâh olan kütleler birbirlerine karşı mevcudiyetlerini pek #lâ muhafaza edebiliyorlar, Vakıa askeri bir neticeyi elde etmek güç olmağa mukabil, silâhların tah- didatı şu kadar sene evvelkine nisbet- le pek ziyade olduğu - anlaşılmıştır. Yeni hamlelerin eskisinden farkları çabuk netice verme bakımından de- gli, tahribatının daha korkunç ve da- ha felâketli olmasından ibaret olaca- ğa benziyor. Akh başında olân devlet adamları- tun sulhu muhafaza etmeleri sırf maddi ve askeri bakımdan daha çok akıllı hareket sayacaklarnma İspanya hadiselerinin yeni bir misal olacağını zannederim, (Sürekli alkışlar ve bra- olarak bahsedişimin fgnni bakımdan mazur görülmesini dilerim, Bunu söy- lerken İspanyol milletinin felâketle- rinden çok müteessir olduğumuzu ilâ- ve etmek isterim. İspanyol milletine kurtuluş ve saadet terşennimiz halis- tir. Haz TÜRKİYE - FRANSA 'MÜNASEBET- Arkadaşlar, meselemizde doğrudan doğruya alâkaları olan Türkiye ve Fransa müşkül bir vaziyet içinde ola- rak bir neticeye varmak için ciddi emek sarfetmişlerdir, (Fransa gerek kendi meseleleri olarak, gerek Suriye- Wilere karşı içinde bulunduklarını ka- bul ettikleri teahhüt bakımından ve nihayet Türkiye ile Fransa arasında- ki iyi münasebetlere kiymet atfetmek Siyasetile sarfettikleri gayreti takdir etmek için arkadaşım doktor Tevfik Rüştü Arasın Cemiyeti Akvam mec- lisinde söyledikleri sözlere iştiâk et- mek isterim. HATAX MESELESİ Arkadaşlar, şimdi size bu kadar geniş ve dolaşık nokiai nazarları te- Uf etmek hususunda İsveç hariciye mazırının raportör olarak serfettiği kıymetli mesaiyi takdirle ve teşekkür- le yadettikten sonra asıl mesele, Ha- tay meselesi üzerinde varılan netice- yi tahlil etmek istiyorum. Cemiyeti Akvamda kabul edilmiş olan karar bir prensip itilâfı addedile- bilir, Gerek kanun bakımından ve gerek ameli olarak bundan sonra ha- zırlanacak işlerin teminini teşkil eden ana prensipler Cemiyeti Akvamda umumi bir kararla tespit olunmuştur Sancak mmtakasının ayrı bir mev- cudiyet olduğu kabül olunmuştur. Zaten bizim davamız esas olarak bun- dan ibarettir. Bu ayrı mevcudiyet da- hili bütün işlerinde tam bir istiklâle malik olmuştur, Bu munifka, Sancak mıntıkası resmi dil olarak Türkçeyi tesbit etmiştir, (Allaşlar) Bu prensipler beynelmilel âlemin en büyük meselesi ve selâhiyeti tanı- Ian ve bütün alâkadarların rızasiyle iihakile katiyet kesbetmiş olan Ce- miyeti Akvamı müessesesinin kararı- dir. Sancağın bu idare şeklini mahfoz tutabilmek için müeyyideler alınmış- tır. Bu esas prensiplere temas eden hiğkümler ancak Cemiyeti Akvamın muvafakatile alınabilir, Cemiyeti Ak- vamın Saneiğın mevcudiyetini temin etmek için icabında Türkiyeye ve Fransaya tahmil edebileceği vazifeler her iki hükümet tarafından teahhüt. olunmuştur. Sonra Sancak mıntıkasının mülki tamamiyelinin temini yine Fransa ve 'Türkiye tarafından teahhüt olunmuş. tur. Nihayet Türkiye - Suriye hudu- dunun masuniyetini temin eden üçlü bir muâhede, Türiye, Fransa, Suriye arasında ayrıca aktolunacaktır. SANCAK MINTIKASI BİR TÜRK MEMLEKETİDİR Arkadaşlar, ayrı bir varlıkk, resmi dili Türkçe olan ve dahili bütün işle- rinde tam bir istiklâle sahip olan San- cak mıntıkasının icra kuvetleri ve teşrii kuvvetlerile Suriyenin icrai ve teşrii kuvvetleri arasında irtibat un- surları ayrıca ihzar olunacaktır. Bü- tün bu mülâhazalardan ve kısa ma- ruzatımla anlaşılıyor ki Sancak mm- takası bir Türk memleketidir. Burada Türklerin ayrı bir mevcudiyeti ve ken- dilerine mahsus idareleri olmalıdır yapılacak olan bir çok işler daha vadır. Sancağın ana kanunu yapılacak, sta- tüsü yapılacak ve biraz evvel arzetti- “im... Müahedeler gerek Pransa ile” Türkiye “arasında ve gerek Türkiye, Pransa, Suriye arasında; üçlü olarak ticelerin - âmeli- ve faydalı olarak istikrar bulması *sincâk, gelecek iş lerin iyi yapılmasile kaimdir. ümidindeyim. Yağı pie ohödamiyetire'bu müşahadesi LERİNE KIYMET | | İ Halbuki bu meselede vaziyet büsbü- beynelmilel sahada elde etmiş olduğu ! ve ancak bütün alâkadarların müş- terek muvaffakiyeti saymakla zevk duyduğumuz eseri bir arızaya uğra” madan faydalarını gösterebilmesi için | daha çok dikkat sarfetmeğe lüzum olduğunu ve bizim diğer eserleri asıl maksada muvafık olarak vücuda ge- tirmek için daha çök çalışmamız lâ“ | mm geldiğini arzetmek içindir. Arkadaşlar, yapılacak işlerin iyl yapılmasımı kolaylaştıracak olan tek unsur, şimdiye Kadar anlaşmayı te- min etmiş olan unsur ve usuldür. Bizim hakiki maksadımızın ne olduğunu karşı tarafın bilmesi ve karşı tarafın bu davada temin olun- muş olan faydalarının muhafaza olu- nacağına inanması yeni akidlerin ta- manilanmasını mümkün kılacaktır. Bunları size Türk efkârı umumiyesi- nin varılan neticeyi iyi telâkki etmesi ve bundan sonra yapılacak işler hak- kında tereddüde düşmemesine hizmet için söylemek benim için büyük bir zevktir. -Alkışlar- ANLAŞMA TÜRKİYEYE OLDUĞU KADAR SURİYEYE DE FAYDALIDIR Arkadaşlar, şimdi meselenin asıl nazik tarafını yani Suriyelilere taal- Tük eden tarafını huzurunuzda açık yürekle ve serbesl zihniyetle münaka- şa etmek isterim. İşitiyorum ki, bu elde edilen neti- ce Suriyede huzuru mucip bir Surette telâkki edilmekte değildir. Şurada bu- rada Cemiyeti Akvamda verilen ka- rarm hoş görülmediğini tazammun eder gösterişler yapılmaktadır. Ben zannediyorum ki Cemiyeti Ak- vamda verilen kararın bizzat Suriye için ne kadar faydalı ve hele istikbal için ne kadar feyizli olduğu lâyikile anlaşılmamaktadır. Bu anlaşmanın 'Türkiye kudar Suriyeye de faydalı ol duğunu anlatmak için aklı erenler | emek sarfederlerse bu emekler hayırlı olacaktır. TÜRK GAZETELERİNE TEŞEKKÜR Her şeyden evvel Türk güzetelerine bütün Hatay davasında takibettikle- ri iyi hattı hareketten dolayı teşekkür etmek isterim. İyi hattı hareket, Türk davasını, vazifeleri olarak, gerek içer- de ve gerek memleket dışında iyi an- İatmak için ciddi gayret sarfetmele- ridir. Bunun kadar memnun ve mü- teşekkir kaldığım cihet Türk gazete- lerinin münasebette bulunduğumuz harici âleme çatmamak için cebrinefs etmeleridir. Bilhasa arab âlemini in- climemek için hakiki bir dikkat gös- termeleridir. Eğer münakaşaya düşen her dava- de. iki taraftan birinin sevinç göster- mesi diğer tarafın behemehsl kaydet- tiği manasını tazammun etmek lâzım | gelirse Türk efkâr: umumiyesi sevini- yör diye Suriyelilerin sevinmemesi lâ- am gelir. Zannediyorum ki bizim Su- riyede gördüğümüz tezahürat bu kadar, İ basit bir mantıktan neşet etmektedir. tün başkadır. İ FRANSIZLARIN SEVİNCİ İ Bugün Fransız gazetelerinin hülâ- sasını okumakla Fransız efkârı umu- miyesinin bu davada Türkler kadar sevindiğini görmek, benim için, heki- ki bir zevk oldu. Elbette Fransa Hatay davasında Suriyelilerin noklai naza- rını ve menfaatlerini Suriyeliler hesa- bına takdir olunacak ciddiyet ve me- tanetle müdafaa etmiştir. Böyleyken herkesin sevinmesi, meydana çıkan eserin herkesin menfaatına yatar ha- kiki bir sulh eseri gözü ile görülmesin- dedir, Şimdi Suriyelilere ait olan men- İaatı benim dilimden izah ettiğim za- man umut ediyorum ki insaf ghibi olanlar böyle bir muahedenin vücuda gelmesini temin ettiğinden dolayı hiç olmazsa bizim kadar müteşekkir ka- caklardır. ş SURİYE - TÜRKİYE MÜNASEBATI > Arkadaşlar, Sancakta Türk mevcuğdi.! yeti ve bunların kendilerine mahsus “müstakil bir idareye malik olmaları ilk gününden itibaren söylemeği ih- mal etmediğimiz vechile bu memleket için hakiki ve açık bir meseledir. İşte “bu meselenin hal olunmamış bulun- “ması ve işin mübhem kalması, bir çok ihtilâflara sebeb olacak bir vaziyeliiği E açık bulunması, elbette Suriye ile Tü kiye arasında daimi olarak dikenli kö locak bir ihtilâf mevzuu idi. Böyle bir mevzuun ortadan kalkması Suriye ve Türkiye münasebatının sağlam bİr atiye bağlanması bakımından Tür kiye için olduğu kadar Suriye için de hakiki bir faydadır. Arkadaşlar, Sancak halkının mey nun edilmemiş olarak hakları ve Ve* ziyetleri şüpheli bulundugu halde SY riyelilerle iyi geçinmesi mümkün değik di. Yeni doğan Suriye devletinin « KİSİ onun refahını saadetini ve gün göğü Ülkçe medeni âlemde inkişaf etmesini” Türkler hakiki bir memnuniyetle 18 kip ve seyredeceklerdir. Suriyedevletis” nin içinde ve huğudunda Sancak gibi mühim bir mıntaka halkının küsküm ve dargın bir haleti ruhiye içinde bus” lunması o memleketin dahili ve dalmi geçimi için hakiki bir eksiklik ve fen” © lık idi, Suriye bundan da kurtulmuş © oluyor. Arkadaşlar - Sancağın müld. emniyetinin Fransa ve 'Türkiye tar fından temin olunması Suriye için mühim bir menfnattir. Sancak gibi sahilin mühim bir kısmının taarruğe* Jara karşı iki devlet tarafından ayır © ca teminata alınması bilvasıta Suri © riyenin mühim bir kısmının askel ve © sayisi muhfuziyeti için pahası biçik mez bir nimettir. Müstakil devlet mes © Suliyeti ile işe başladığı zaman devlet adamları memleketin dahili geçimini takviye eden ve diğer devletlerle hari» ci emniyetini artıran muahedelerin n8 kadar kıymetli olduğunu, ameli ola” rak her gün hissedecektir. HUDUD MESELESİ Arkadaşlar, Cemiyeti Akvamın vers diği kararlarda üçlü olan, Türkiye, Suriye ve Fransa muahedesi Suriye | hududununun masuniyetini temin et- mektedir, Bir menfaat doğuşunu 86- lâmladığımız Suriye devleti için ha kiki bir faydadır. Bütün bu ihtilâflar esnasında Suriye hududu meselesinin açıkta bulunduğunu biz notamızda söyledik. Bunu söylerken hudut. me- Selesini halleden esas vesikaların bi- zim noklai nazarımızda temamiyle şart teşkil eden meselelerden birisi hallolunmadığı için kendimizi böyle bir hakiki içtihatta haklı addetmiştik. Suriyenin en çok hududu Türkiye ile olan hudududur. Bu hududun teyit olunması ve bu hudut masuniyetinim Fransa, Türkiye ve Suriye arasında teahhüt olunması, bu memleketin em- niyet içinde yaşaması için ve komşu- suna sulh ve emniyet temin eden ha- kiki bir mesnettir, DAVAMIZDA GİZLİ MAKSADLAR YOKTU Arkadaşlar, bütün bu münakaşalar- da Türkiyenin siyasetini ve noktai na- zarım -iyi anlaşılmış olmasi gibi bir faye da bizim için çok değerli olduğu kadaf komşularımız için de çök değertidir. Bir zaman zannediliMiğtir ki biz, bu davayı gizli maksadları setreden bir vesile olarak çıkardık. Böyle bir isnâ- dın yersiz ve haksız olduğununun are Jaşılması için bü düvanın müzakere- sinde bütün maksadların yakından tedkik olunması ve nihayet varılan neticenin herkesin maksadını askâr bir surette göstermesi lâzımdı. ğ Biz Sancaktakj Türk hölkının milli varlığının kültürel, hal ve istikbalini teminat alına almağa ne kadar eheine miyet vermişsek bunun haricinde hiç bir maksadı tazammun edecek hüküm "ve gösterişlerden de o kadar içtinap “etmeğe çalıştık. Zaten devletlere em- niyet telkin eden, Cemiyeti Akvamda davamızı nazarı dikkate aldıran ve nihayet Fransız efkârı umumiyesini, Cemiyeti Akvam efkârı umumiyesini Türk davasını diğer noktal nazarlar- Ja telif etmeğe çalışır bir karar ara“ mağa sevkeden başlıca haleti ruhiye davamızdaki ciddiyet ve samimiyeti- mizdir, Şimdi Suriye devletinin, Türklerin (Devami 13 üncü sahitede)