11 Kasım 1931 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

Mahsul miktarını tahmin işi Bundan bir kaç ay evvel mem- leketimizde bol buğday yetişti- ğinden bahsediliyordu. Hattâ bu kadar buğdayı nasıl sarfedeceğiz, köylünün elinde kalacak, diye endişe ediyorduk. Nihayet bu fazla buğday ithaline çareler arandı. Ziraat bankasının köylü- den buğday almasına karar verildi. Bu tedbirlerin üzerinden fazla vakit geçmeden ortaya yeni bir havadis çıktı. Türkiye buğday istihsalâtı, söylenildiği kadar fazla değildir. Rekolte hakkında müba- lâğalı rakamlar çıkarılıyor.,, Bu fikir son günlerde çok iler- lemiştir. Biribirine zıt bu iki ma- lümatın hangisine inanmalı? Acaba buğday fazla mıdır, az mıdır? Yoksa ihtiyaca kifayet edecek bir derecede midir ? Bütün bunlara karşı tatmin edici bir cevap vermek mümkün değil- dir. Çünkü ortada sabih bir rak- kam yoktur. Türkiye buğday rekoltesi 200 bin ton diye söyle- niyor. Bir başka menba 300 bin ton diyor. Neticede Türkiye buğday mah- sulü 200 bin tonla 300 bin ton arasında kabul edilmektedir. Başka (o memleketlerde daha mahsul idrak edilmeden istatistik- ler neşrolunur: Nihayet ziraat dairesi resmi bir rekolte neşreder. Bu haber bütün dünya borsa- larına yayılır. Kanada ve Amerikanın ekseri memleketlerinde bu nevi istihba- rat işini anonim şirketler deruhte etmiştir. Bu nevi ticari ve zirai istihbarat şirketlerinin bütün istih- sal o mıntakalarında (memurları vardır. Hattâ ekin zamanında atla çiflikleri, köyleri her gün dolaşan, mahallinde (tetkikat yapan memurları vardır. Bir kısım memleketlerde bu vazifeyi devletin ziraat teşkilât deruhte etmiştir. Bizde bu nevi istihbarat işini yapan ne bususi, nede resmi bir müessese vardır. Memleketimizde sermayedarlık pek inkişaf etme- miştir. Hiç bir sermayedar parasını zirai istihbarat yapan bir şirkete yatırmaz. Bizde bu ihtiyacı temin etmek vazifesi iktisat ovekâletine düşü- yor. Istatistik işi memleket iktisadi- yatında birinci derecede gelen bir iştir. Mahsul miktarı hakkın- daki tahminlere istinat etmediği için ihracat tacirleri şaşırmaktadır. Bir tacir az buğday çıktı diye vaziyetini tanzim ederken, diğer bir tacir fazla buğday “var diye teaahbütlere girişiyor. Neticede müstahsil bu karma karışık vazi- yetten müteessir oluyor. j H.A. Panama kanalında münakalât durdu New - York, 9 (A.A.) — Müt- hiş yağmurlar dolayısile Panama kenalının setleri tehlikeye maruz bulunmaktadır, Münakalât, inkıtaa uğramıştır. 29 gemi bekleyip durmaktadır. Bangkok afyon konferansı Bangkkk 9 (A. A.) — Afyon konferansının küşat celsesi bugün büyük sarayda yapılmıştır. Hari- ciye nazırı, hoşâmedi nutkunu irat eylemiştir. Cihan iktisadiyatı Buğday fiati yükseliyor - Sebebi Rus- yanın bu sene ve gelecek sene ihracat yapmıyacağı kanaatıdır - Diğer hubu- bat ve pamuk da yükseliyor Son günlerde cihan piyasasında buğday yükseliyor. Amerika da Şikago, Wivinikeg ve Avrupada Liverpol ve Londra şehirleri bor- salarında buğday ehemmiyetli su- rette yükselmektedir. Vakit vakit temevvüç eseri görülmekte ise de yükseliş gene ilerlemektedir. * Şikago borsasında buğday bir ay içinde yüzde 37 nisbetinde yükselmiştir. Burada buğdayın buşeli 67 cente kadar çıkmıştır. Buğday fiatinin oyükselmesindeki ehem- miyet diğer eşya ile kıyas kabul etmiyecek derecede (o büyüktür. buğday piyasası cihan ticaretinin barometrosudur. Buğday diğer eğyanın rehberi olduğundan düş- tüğü vakitte olduğu gibi çıktığı vakitte de arkasından diğer hu- bubat ve eşyayı sürüklemektedir. Cihan buğdayları tüccar ile mubhtekirlerin depolarından ziyade çiftçinin elindedir. Bunun fiatinin yükselmesi ile tabii çiftçinin satın almak ve sa- nayi eşyasını istihlâk etmek kud- reti artacaktır. Meselâ Şikago borsasındaki te- reffü ile 25 gün zarfında Ame- rika köylüsünün serveti altı yüz milyon lira artmıştır. Buğdayın yükselmesi üzerine keselerin ağzı açılmış ve zahire borsalarında "dehşetli bir spekü- lasyon başlamıştır. Fiatlerde ara sıra görülen bu temevvüçler hep spekülasyon tesiridir. Rusya piyasadan çekildi Buğdayın esaslı surette yüksel- mekte devam etmesi bir çok se- beplere atfolunuyor. Fakat Ame- rika ve İngiltere borsalarındaki kanaatlara göre bunun başlıca sebebi Rusyanın piyasadan çekik mesi ve buğday nakliyatına ait mukaveleleri feshetmesidir. Hattâ Rusyanın ileride teslim etmek üzere taahbüt ettiği miktarlar için Amerikan ve Kanada buğdayları satın almak istediği şayi olmuştur. Şikago (borsasında Rusyanın Ingiltere piyasasında . satılmıyan 70,000,000 buşel buğdayı geri almak istediği şayi olmuştur. İngilizler bu hali (Rusyanın buğday yetiştirmek cihetinden sukut ettiğine atfediyorlar. Bunun sebe- bini de beş senelik plânda görü- yorlar. Bu plân mucibince Rus- yada buğday zeriyatı fevkalâde tevsi edilmiş ve hariçten külliyetli miktarda traktör ve makine ithal olunmuştur. Fakat Rus köylüsü makineye alışık olmadığından, tarlalar iyice sürülmediğinden, kâfi derecede gübrelenmediğinden, o köylülerin ekserisi kendi başlarına çalışmak- tan menedilerek müşterek çiflik- lerde birlikte çalışmaya icbar edildiklerinden, bayat ve idare tarzları değişmiş olduğundan ve yeni hayata henüz uymadıkla- rından buğday zeriyatının mahsulü beklenildiği gibi olmamıştır. Vakit vakit Rusyada neşrolunan tebliğlerde buğday mahsulünün beş senelik plâna nispetle eksik olduğundan şikâyet edilmekte ve hangi (memleketlerde mahsulün eksik olduğu nispetlerile birlikte bildirilmekte idi. Rusyanın piyasadan çekilmesine diğer bir sebep de vesaiti nak- liye ve bilhassa şimendifer loko- motif ve vagon azlığı ve teşkilâ- tin noksanlığı dolayısile zuhur eden intizamsızlıktır. Buğdayın cihan piyasasında yükselmesinin sebebi yalnız Rus- yanın sukutu değildir. Diğer sebepler de vardır. (Bunlardan biri Arjantinde zeriyat sahasının ehemmiyetli surette ( azaltılmış olmasıdır. Zaten Arjantinde yeni mahsul ancak kışın sonuna doğru başlayacaktır. Diğer bir sebep te Avrupa memleketlerinde bu seneki mahsulün iyi olmaması ve 100 milyon buşel eksik bulunmasıdır. Cihan buğday ihtiyacı Şimdiki halde dünya buğday ihtiyacını temin edebilecek mem- leket Müttehidei oAmerika ile Kanadadır. Bunun içinde Şikago ve Winnipeg zahire borsalarında buğday çok yükselmiştir. Roma- daki beynelmilel ziraat enstitüsü- nün neşrettiği istetistiklere göre umum istiblâk için cihanın mevcut fazla istoklarından 1890,000,000 buşel almak icap edecektir. Cihanın kabili ihraç buğday hasılatının bu sene 110,000,000 buşel eksilmiş olması ve ithalât yapan memleketlerin ihtiyacının 70,000,000 buşel artmıs olması eski stoklardan 180,000,000 buşel sarfedilmesini icap ettirmektedir. Şimdiki (o mevsimin iptidasında cihanın eski fazla stoku 540,000,000 buşele baliğ olmuştur. Buğdayın yükselmesi diğer eşya- nın da yükselmesini teşvik et- miştir, Bunların başında pamuk bulu- nuyor. Fakat pamuğun yüksek mesine diğer hususi sebepler de vardır. İngilterede yeni milli hü- kümetin ittihaz edeceği tedbirler neticesi olarak pamuk mensucat sanayiinin faaliyetini tevsi edeceği ümit edilmesi ve İngiliz lirasının yâniden sukutu pamuğun yüksel- mesinde birer âmil olmuştur. Liverpol borsasında kânunusani teslimi Amerikan pamuğu yükse- lerek ibresi 4,80 pense çıkmıştır. Mevcut Amerikan malı 2 puvan yükselerek ibresi 5,07 pense çık- mıştır, Yalnız Mısrın Saykal pa- muğu değişmemiştir . Maden fiatleri İngiliz lirasının yeniden düşme- sinden Londra madeniyat borsa- sında fiatler yükselmiştir. Bakır 1 sterlin 21/2 şilin artarak tam 35 sterlin 16 şilin 3 pens olmuş- tur. Kalay 1 sterlin artarak tam 128 ingiliz lirası olmuştur. Gümüş dahi 5-16 pens artarak ounce'si 18 şilin 7-16 pens olmuştur. Gümüş para meselesi Londra, 9 (A.A.) — Gümüş para meselesi hakkında tetkikat icrasına memur istişari komite, tatkikatına ait neticeleri neşret- miştir. Komite, alâkadar hükü- metlerin beynelmilel bir konfe- ransın içtimaa davet edilmesine taraftar olmadıklarını beyan et- mektedir. Paris, 4 (Hususi) — Teşrinisani geldi, Parisin mevsimi başladı. Sokaklar, bilhassa büyük bulvar- lar akşamları dehşetli kalabalık oluyor, kaldırımlar üzerinde âdeta bir insan seli akıyor... Tiyatrolar yeni eserleri temsil etmeğe baş- ladı, kabareler, barlar (Otekrar kapılarını açtı. Her tarafta büyük bir kalabalık, büyük bir faaliyet göze çarpıyor... Uzaktan bakınca ortada geçen senelere nisbetle büyük bir fark görülüyor, fekat bir az dikkatli bir göz etrafta eski neşeden eser kalmadığı, her keste bir düşünce bir yarının düşüncesi mevcut oldu- gunu hissediyor. Bunun sebebi dünya buhranının Fransada da ken- disini hissettirmeğe başlamasıdır. Fransa, şimdiye kadar dünya buhranından en az müteessir olan memleketti. Istihsalâtı kendi ihti- yacına kifayet edecek kadardı. Bunları geniş müstemlekelerinde kolayca sarfediyordu. Bir kısım lüks moda eşyası da, başka rakibi olmadığından, dünya pisalarında kolayca müşteri o bulabiliyordu. Sonra Fransaya gelen milyonlarca seyyah her sene burada milyar- larca lira bırakıyordu. Bu sebeple Fransada işsizlik yoktu; herkes kendisini geçindirebilecek bir iş bulabiliyordu. Son zamanlarda Fransız mamu- lâtı (o müstemlekelerde o kolayca satılamamağa başladı. Bir çok hükümetler koydukları çok ağır gümrük tarifelerile Fransız lüks eşyasına piyasalarını kapadılar. Dünya buhranı yüzünden Fransaya gelen seyyahlar azaldı. Bu muh- telif sebepler Fransadada bir buhran tevlit etti. Şimdiki halde Fransada Almanya, Ingiltere, Amerikada olduğu gibi milyonlarca işsiz yoktur. Maama- fih işsizlerin miktarı bir iki sene içinde 300 bini bulmuştur. Kısmen çalışan amele de hesap edilirse bu miktar iki milyona yaklaşır. Fransız bükümeti fazla işsiz amele bulunmaması için birçok fabrika- ların amelesini nöbetle çalıştır- mağa mecbur tutmuştur. Bazı fabrikalarda amele haftada dört, bazısında üç gün çalışıyor. Bu suretle ameleden bir kısmına yol vermenin önü alınmıştır. Işin fenası buhranın gittikçe şiddetini arttırmasıdır. Her gün işsizlerin miktarı bir parça daha artıyor. Bu vaziyet karşısında halk korkarak sarfiyatını gittikçe azal tıyor. Geçen sene ayda yüz lira sarfeden bu cene ayni miktarda Paris aris mektupları e Dünya buhranı Fransada da tesirini gösteriyor.. Tiyatrolar, barlar tekrar kapılarını açtı, fakat herkeste bir düşünce var! Paristen bir manzara: Konkort meydanı para kazansa bile 90 sarfederek ihtiyatlı bulunmağa bakıyor. Parisin lüks otelleri, kibar eğlence yerleri geçen senelere nazaran çok tenhadır. Eskiden İngilizlerin, Amerikalıların doldur- dukları yerlerde şimdi fıransız orta tabakasına mensup halk oturuyor. İngilizler Amerikalılar hesapsız para sarfettikleri halde bunlar osantimine kadar hesap ediyor, pusuladaki yekünu bir kaç defa gözden geçiriyor. Bunun için Fransada bulırandan en çok müteessir olan otelcilik san'atı ve eğlence (yerleridir. Büyük otellerden bir kısını iflâs edecek vaziyete gelmiştir. Eski baş vekil ve maliye nazırı M. Kayyonun iratettiği bir nutuk ta endişeyi arttırmıştır. M. Kayyo Fransada maliye işlerine en iyi aklı erenlerden biri olmak üzere tanınmıştır. Geçen hafta intihap dairesinde irat ettiği bir nutukta dünya buhranından bah- sederek demiştir ki: “Bugün dünyanın o geçirdiği buhran çok mühim ve çok va- himdir. Bu bukran umumidir. Bundan masun kalmak imkânsız- dır. Ne kadar yangın dıvarı çek- sek bunun haricindeki yangın ergeç bize de sirayet edecektir. Bunun için yangın dıvarı çekmek- ten ziyade (o hariçteki (yangını söndürmek lâzımdır. Bütün me- deniyet âlemi elele vererek bir- likte çalışmalıdır. “Bizim fert itibarile yapacağımız şey kabil olduğu kadar iktisat dairesinde hareket etmek, ihtiyat paramızın miktarını arttırmaktır. ,, Gazetelerde çıkan istatistikler Fransız ticaret (o muvazenesinin gittikçe (o buzulmakta olduğunu gösteriyor. Gerek ithalat gerek ihracat mitdarı azalıyor. Fakat ihracatın azalması nisbeti ithalat- tançok fazladır. Bunun için her- kesi telâş almıştır. Sonra Fransızlar o topladıkları sermayeyi ne yapacaklarını bilmi- yorlar. Şimdiye kadar harice en çok para ikraz eden Fransızlardır. Dünya bubranın uyandırdığı itimat- sızlık yüzünden bu ikrazat durmuş- tur. Memleket içinde yapılacak iş de azdır. Bunun için sermayeler sandıklarda o küflenip (o duruyor. Buna karşı da bir çare aranıyor. Işte Frarsızlar 932 senesini bu şerait dahilinde karşılamağa ha- zirlanıyorlar. Her kes yarının ne getireceğini büyük bir merak ve endişe ile bekliyor — £. Veli