20 Kasım 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

— DÜNYADA OLUP BİTENLER Rodezya Bir acıklı hikâye Şu satırların yazıldığı sırada Afri- kada, Angola, Mozambik ve Gü- ney Afrika Birliğinden sonra, be- yazların tekeline o verilen yeni bir yönetim daha kurulmuş bulunuyor, Zaten, bu yönetimi şimdiye kadar Lisbon ve Johannesbourg'dan baş- ka tanıyan da olmamıştır. Tam ter- sine, olay, bütün dünyada büyük bir üzüntüyle karşılanmış, kurulan yönetim daha hayatının ilk günün- de geniş bir ekonomik ve siyasal boykotla karşılanmıştır. Geride bıraktığımız haftanın or- tasında büyük bir gürültüyle kuru- lan bu yeni devlet, eskiden Güney Rodezya adıyla tanınan, fakat şim- di yalnızca Rodezya diye adlandırı- lan ülkededir. Bu ülke, üç çeyrek asırdır, ingiliz yönetimi altında bu- lunuyordu. İngiliz yönetimi altında bulunduğu sürece de, ülkedeki bü- tün ekonomik ve siyasal kuvvet, sa- yısı çeyrek milyonu bile bulmayan ve çoğu ingiliz aslından gelen beya- zın elinde toplanmıştı. İngiliz yöne- timi altındaki Afrika ülkeleri teker teker bağımsızlıklarını kazandıkça, hele Güney Rodezya ile aynı fede- rasyon içinde birleşen Kuzey Ro- dezya (Malavi) ve Niyasaland (Zambia) kendi o başlarına buyruk birer devlet olunca, bu ülkenin de bağımsızlığı o meselesi ortaya çık- mıştır. Güney Rodezya, toprak-altı zen- ginlikleri ve tarım imkânlarıyla, be- yazlar için çok çekici bir bölgedir. Nitekim, Güney Afrika Birliği ha- riç, hiçbir Afrika ülkesinde bu ka- dar yoğun bir beyaz yerleşmesi ol- mamıştır. Fakat buraya bağımsızlık verilmesi söz konusu olunca, işin hakçası, kurulacak o bağımsız dev- lette yönetimin elbette siyah çoğun- luğun eline bırakılması (o gerekirdi. İşte Rodezyadaki (oçeyrek milyon- luk beyaz azınlık, ülkenin asıl sa- hipleri olan dört milyonluk siyahın yönetimi altına girmek istememiş ve kendi istediği biçimde bir ba- gımsızlık kazanmaya kalkarak dün- yanın başına yeni bir gaile çıkar- mıştır. Rodezyalı oObeyazlarla o siyahlar- dan gelen bütün baskılara rağmen, 28 Harold Wilson sakal, Aşağısı yukarısı bıyık İngiltere daha işin (o başındanberi Rodezyaya bağımsızlık vermeye ta- raftar görünmemiştir. Buna sebep olarak gösterdiği de,siyahların he- nüz yönetime katılacak kadar ye- tişkin olmadıkları ve şimdi verile- cek bir bağımsızlığın yalnızca be- yazların üstünlüğüne dayanacağı- dır. Bütün bunlar doğrudur ama, madalyonun bir de öteki yüzü var- dır. Rodezya İngiltere için önemli bir kaynak ve pazardır. Bu yüzden, burada siyahların yönetiminde ku- rulacak bir bağımsız devletin başka devletlerin nüfuzu altına girmesin- den pek korkmaktadır. Zambia ve Malavi'deki Komünist Çin çalışma- ları, bu korkusunu daha da çoğalt- maktadır. Bunun içindir ki, şimdi birdenbire, -seksen Oo yıldır siyasal yetişmeleriyle (| ilgilenmediği- yerli- lerin yeteri kadar yetişkin olmadığı- nı hatırlamış ve bağımsızlığı kırk, elli gibi gülünç sayılarla belirtilen yılların sonuna bırakmak istemiş- Koyun can derdinde... Şimdi kurulacak bir siyahlar yöne- timinin Rodezyayı başka devlet- lerin nüfuzu altına, sokmasından korkan İngiltere, aslında, çıkarları kendininkilerle pek birleşen beyaz- ların yönetimine neden taraftar gö- rünmemiştir? Bu sorunun karşılığı- nı da, çoğunluğu Asya- Afrika ülke- si olan İngiliz Devletler Topluluğu üyelerinin ve bütün dünya kamu o- yunun göstereceği tepkide aramak gerekir. Üstelik, İşçi hükümeti, o kadar bağlı olduğunu ilan ettiği in- sanlık o ilkeleriyle (o çelişmekten de korkmaktadır. Bu balomdan, İngil- tere için meselenin en iyi çözüm yolu, bağımsızlığı zamana bırak- maktır. Fakat zaman da rodezyalı be- yazların işine gelmemektedir. Çün- kü zaman geçip siyahlar ekonomik ve siyasal çıkarlarım daha iyi anla- dıkça, Rodezyaya verilecek bağım- sızlık beyazların elinden o kadar çok şey alıp götürecektir. İşte bu- nun içindir ki koyu bir ırkçı olan lan Smith'in liderliğindeki beyaz- lar, İngilterenin bağımsızlık sevda- sından hiç değilse şimdilik vazgeç- meleri yolundaki bütün çabalarına rağmen, geçen' hafta, kendi üstün- lüklerine odayanan bir bağımsızlık ilân etmişlerdir. İlan Smith hükümetinin bu dav- ranışı İngtttereyi çok zor durumda bırakmıştır. Çünkü Rodezya ingiliz egemenliği altında bir ülke olduğu- na göre, Salibsbury (hükümetinin yaptığı, açık bir isyan hareketinden başka birşey değildir. Bir zamanlar, üzerinde güneş batmayan Büyük Britanya İmpara- torluğunda tahtın otoritesine karşı isyan, ülkenin en büyük suçu sayı- lır ve isyancılar hemen ölüm ceza- sına çarptırılırdı. Kanunlarını gele- nekten alan İngilterede durum hâ- lâ böyledir. Fakat Wilson'ın baş- kanlığındaki oİşçi hükümet, lan Smith'i âsi ilân etmekle beraber, şimdiye kadar, onu yakalayıp ceza- landırmak konusunda en ufak bir çaba harcamış değildir. .kasap mal derdinde İngilterenin Rodezya isyanı karşı- sında (Okuvvet (o kullanmamasını haklı göstermek için söylediği şey- lerin bir kısmında gerçek payı yok değildir. Eğer İngiltere lan Smith'i zorla yola getirmek için Rodezyaya kuvvet (o yollarsa, bu ülkede geniş çaplı bir siyah-beyaz çatışmasının çıkabileceği, hiç yoktan bir ikinci Kongo olayının doğabileceği söyle- 20 Kasım 1965