3 Temmuz 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

YURTTA OLUP BİTENLER veya politik görüşlerin planı etkileme- sinin önlenmesini ilk şart olarak gör- dü. Sonradan bu görüş Temsilciler Meclisinde de olumlu karşılanarak ye- ni Anayasanın ilkeleri arasına girdi. Programlı devredeki plansızlık Yatırımın büyüklüğü yanında, a dımn çevresinde koparacağı fırtına dalma, büyük (barajların az gelişmiş ülkelerde politikacının sloganı haline gelmesini doğurmuştur. Bunun en ya- kın örneği Nasırın ünlü "Asvwan bara- jadır. Diğer arap devletlerinin de kü- çüklü - büyüklü birer baraj projesi vardır ve bunlar dalma iktidarı elinde tutmak amacını güden partilerin elin- de birer koz haline getirilmiştir. İşte 1961 seçimleriyle gelen Parlâmentoda da böyle eğilimler görüldü. Saman al- tından, kulis gerisinden Kebanın pro- pagandası -daha o tarihlerde elde ke- -in neticeli bir ekonomik raporu bile yoktu- yapılıyordu. "Doğuyu kalkındır ma" sloganı bayrak halinde birtakım politikacıların elinde dolaşıyordu. Bun- ların başında da AP'li Mehmet Turgut la YIP'li Mithat San geliyor, ileride- ki siyasi mevkilere şimdiden yatırım yapmayı "akıllıca bir iş" sayıyorlardı. Günün birinde plânlı kalkınmanın taraftarlarıyla (o eski devre özenenler arasında ilk (omeydan savaşı verildi. Bu, Bütçe Komisyonunda Suphi Bay- kamın EİE idaresinin bütçesine Beş Yılık (oPlânda yatırımı bulunmayan -evet daha o günlerde Keban barajı, adı çevresinde koparılan büyük gürül- tülere reğmen Beş yıllık Plâna gir- memişti- baraj için etüd ödeneği kon- masını şiddetle protesto etti. oylama sonunda ödenek kondu, üste- lik yapılan etüdler -ki ne oranda çü- rük kabullere dayandığı Elektrik Mü- hendislerinin mavi kaplı dergisinde a- çıklanmaktadır- sonunda Mecliste ku- rulan bir "araştırma komisyonu", Ke- banın plâna konulmasını teklif etti. Bu ise tam bir hilkat garibesiydi. A- nayasanın teminatı altında kurulmuş bir ilim heyeti demek olan Devlet Plân lama Teşkilâtı atlanarak, bizzat mil- letvekillerinden (o kurulu bir komisyon kendi başına plân yapıyordu. Zaten, fikirleri yönünden "malüm" kişiler o- lan, üyelerden ikisi -Mehmet Turgut ile Mithat San- raporlarım beklendi- ği biçimde verdiler. Aslında üzerinde gürültünün en bü- gü gü koparılan "Doğunun kalkınma- Sile "Keban barajı" arasında önem- li işbir bağıntı yoktur. Kebanda ku- rulacak 1 milyon kilovatlık (elektrik santralinin üreteceği cereyanın tama- mı yüksel; gerilimli hatlarla batıya ta- 14 Mithat San Elim sende! şınacak, buralarda kurulması beklenen fabrikaların ihtiyaçlarını karşılamakta kullanılacaktır. Tabii bu fabrikaların kurulmasıyla doğudan batıya yeniden göçlerin başlayacağı, batının daha çok Kulağa Küpe.. Olümlerin çeşidi İnsanlar için ölmenin çeşitli yolları vardır. İnsanlar vardır yataklarında ölürler buna (hastalıktan ölüm derler. İnsanlar vardır, yolda yürür- ken düşüp ölürler. Ecelden gitti derler. İnsanlar vardır, denize dü- -erler ölürler. Boğuldu derler. İnsanlar vardır, bir kaldırım- dan ötekine geçerken (otomobil altında kalarak ölürler. Kazada öldü derler. Bir de insanlar vardır, akrep gibi kendi zehiri ile ölürler. Bu- nun yolu insanın kendi kendisini inkâr etmesidir. Hattâ, 45 yıllık hayatını. Yakup Kadri Karaosmanoğ- lunun İsmet Paşa hakkındaki 1965 modeli yazılarını okuyor musunuz? AKİS kalkınmasına karşılık, doğunun daha da tenhalaşacağında kimsenin şüphesi olmamalıdır, öte yandan, Kebanın e- lektriğinden doğuda faydalanmak ve kurulması düşünülen fabrikaları bura- da yapmak suretiyle aradaki elektrik hattının inşa bedelinden bu yönde de faydalanmayı ohedef tutan bir etüd EİE taralından bir yana itilmiş, ame- rikalı mühendislere bundan bahis bile edilmemiştir. Bu durumda "Doğunun kalkındırılması için Keban" sloganının samimilik derecesi kendiliğinden mey- dana çıkmaktadır. Sıyrılan maske İşte kısa hikâyesi bu olan Keban ba- rajı hakkında en yetkili uzmanların da katıldığı komisyona yaptırılan etü- dün sonunda ortaya çıkan gerçekler hayli uyarıcıdır. Elektrik Mühendisle- ri Odası, yayın organı olan dergiyle bütün ilgililere duyurduğu bu sonuç- lar hakkında özet olarak şu bilgiyi türk halk oyuna sunmaktadır: I — Keban projesi aynı miktarda- ki elektrik ihtiyacını karşılayabilecek öteki benzer bir projeye oranla en a- zından 2 milyar lira -maliyet artışları hesaba katılırsa daha da çok- fazla bir yatırıma lüzum göstermektedir. 2 — Kebanda üretilecek elektriğin tüketim merkezlerinde -yâni Batı A- nadoluda- gerçek maliyeti öteki ben- zeri projelerin hepsinden daha yük- sektir. 3 — Kebana harcanacak 2 milyar liralık fazla yatırım yüzünden birçok verimli endüstri tesislerinden o yurdu- muz mahrum bırakılmış olacak, türk ekonomisi bu yönden de zarar göre- cektir 4 - Bu sonuçlar Keban projesinin ne enerji ekonomisi, ne de milli eko- nomi yönlerinden bugün için ele alı- nacak bir tesis olmayacağını kesinlikle ortaya koymaktadır. 5 — Bugüne kadar bu konuda yet- kili organlar tarafından kamu oyuna yapılan açıklamalar gerçekleri olduğu gibi yansıtmamaktadır 6— Türk ekonomisinin bugün asıl en büyük problemi, eldeki sınırlı ya- trım imkânlarını en verimli biçimde kullanarak en yüksek kalkınma hızı- na ulaşmaktır. Keban sloganıyla seçim bölgelerin- den -çoğu Keban dolaylarındadır- oyları toplamak çabasında olan politi- kacıların Oomaskesini sıyırıp, o gerçek yüzlerini açığa vuran mavi kaplı dergi, geçen hafta beklenen yankıları yap- mağa başlamıştı. Beklenen, bu yankı- ların seçim yaygaraları arasında du- yulmaz hale gelmemesidir. 3 Temmuz 1965