14 Mayıs 1939 Tarihli Yeni Sabah Gazetesi Sayfa 3

* büyük bir küvvet temin etmiştir. 14 MAYIS iaae SÖON HABERLER Türk-ingiliz Anlaşması (Baş tarafı 1 inci sayfada) le karşılamaktadır. Gazeteler, sulh-| Cu devletlerin parlık bir adım attık- Tarını, çünkü Türkiye'nin askert ba- kımdan fevkalâde mühim olduğunu ve Boğazları elinde tuttuğunu yaza- rak bundan böyle bir harp takdirin- de lagiliz gemileri için Boğazlardan geçmenin temin edildiğini yazıyor- dar. Times — gezetesinin muharriri diyor ki: İngilir - Türk paktı İngiliz - Po- donya kadar küvvetli ve hattâ daha vasidir. Türkiye — veya İngillereyi Akdenizde harbe sürükliyecek her hangi bir tecevüz veya Türkiyenin ve İngiltere tarafından garanti edi- len devletlerin ve Türkiyenin men- faatlerine dokunacak her hangi bir hareket bu iki devleti yanyana bu-) iacaktır. Yine Times gazetesi baş makale- ginde çöyle yaşıyor: İngiliz - Türk paktı yalnız Akde- 'niz meselelerine değil, Balkan mese- delerine değil Balkan meselelerinc| de şamildir. Balkan antantının bir| urvu olmak itibarile Türkiye esa- sen bu mıntakada fevkalâde alâka- dardır. Bariz bazı müşküllere rağ- mmen Ankara Bulgaristanın Balkan antantına iltihak edeceğini ümit © diyor. Londrada da İngiliz hüküme- tinin bulgarlar tarafından yapılan sikâyetlere çare olmak üzere/ bir| tarzı hal bularak Türk bükümetine teklif edildiği zan olunuyor. Türkiye ile Sovyetler Birliğini bi- ribirlerine rapteden - bağlar artık şimdi İngiliz - Sovyet münasebetleri için bir irtibat vezifesi de görebilir. Türkiye ile büyük Britanya ara- sında tenti olunan müslihane teah- kütle Moskovanın - besleyebileceği Ahtirazları / ortadan — kaldıracaktır. Çünkü Şarki Avrupada bir Ttili çıktığı takdirde / Sövyetler. Birliği teerit edilmiş bir variyette kalmıya-| caktır. Almanyanın ne iktisadi, ne de si- yasi bir ihatası mevruubahis değil- dir. İşte Chamberlain'in Avam ka- Mmarasında «Büyük Britanya ile Tür- kiye icin diğer hükümetlerle de an- daşmaktan / menetmiyecektir.. — ya- dundaki sözleri bunu teyit eder. Sulh cephesinin teşkili takdire lâyık gerekkiler görtermiştir. Daily Mail, şöyle diyor: #Türkiye sulh dostlarına ütihi ediyor. Bu suretle Rumanya müda- faasının en büyük — manialarından Biri ortadan kalkmış oluyor.» Newe Chronicle yazıyor: sAskeri — bakımdan / Türkiye'nin #ulh cephesine ilihakı hayati bir € hemdmiyeti haizdir. Türkiye'nin ta- wassutları bir İngiliz - Sovyet itilâ- fınn akdinde faydalı olabilir. Böy- de bir itilkfe sulhu emin bir enasa is- tinad ettirmek bakımından son de- ecede müstacel bir mahiyet arzet- mektedir.. Manchester Güardian yazıyor: «Türkiye'nin İngiltere imparator-| dağu için hsiz olduğu ehemmiyeti hatırlatmak beyhüdedir. Atatürke'in küvvetli ve haklmane idaresi b Memlekele dünyanın bu kısmında münferid bir vaziyet temin etmiştir. Türkiye'nin Moskova ile dostluğu) Büyük Britanya ile Sovyetler Birli- ÂH arasında bir köprü vazifesi gör bilir.r diplomatik Fronsız gazetelerinin memnuniyeti Paris, 13 (AA) — Pransız gaze- teleri, Türk - İngiliz anlaşmasından dolayı müttefikan memnuniyet gös teriyorlar. Matin diyor ki: Bu anlaşma karşılıklı - olüp - bir harp takdirinde Türkiyenin Filistin ve Mısıra yardımını ve diğer tar *tan da İngilterenin Türkiyeye yar- GUm etmesine istinad / etmektedir. “Türkiye bir tanrruza maruz kaldığı takdirde İngiltere onun yardımına koşacak ve Misır ve Filistine bir ta- arruz olursu Türkiye derhal bul memleketlere yardım edecektir. Sovyetler birliği le Rumanyanın da Türkiye ile anlaşmalar akdetmiş oldukları ve Fransanın da ayni su- zetle hareket etmek üzere olduğü gözönünde tutulursa, umuml bir harp takdirinde Boğarların du dev detlere aft harp gemilerine açık bu. dundurulacağı ve karşı taraf memle- ketlerine ise kapatılacağı terahür sömü Deily Telegraph geretesi de şöyle Epogue şöyle yarıyor: diyor: İngiliz - Türk anlaşması son dere-| — Bulgaristen mütalebatını tehir et ve mühimdir. Türkiye Karadenize giden Boğazlara hâkim bulunuyor Baltık Denizi bir Alman gölü olal danberi İngiltere ve Pransa Polon yaya ancak Karadeniz ve Rumunya yoluyla yardımda bulunabilirler. Figaro şöyle yazıyor: Şunu kaydetmek Tüzımdır ki, İn- Biliz - Türk anlaşması mahdut şu veya bu noktayı istihdaf etmiyor. O, Akdeniz mintekasına şamildir. ki, bu çok geniş bir sahayı ihtiva mediği ve Yugoslavya da - Balkan| Antantı / komşularınn — siyasetine Balkan devletlerinin tam birliğin-| den bahsedilemer. Ancık şurası var ki, artık bugün) Büyük Britanya doğrudan doğraya Rumanya ve Palonyaya yardım ede. bilir. Çünkü Boğazlar yolu ona açıl mıştır. Bugün hem Yunanistan, hem de Rumanya İngiltere'den hava yo- Juyla da yardım görebilirler. Çün- eder. Keza çu ciheti de mütales et- | kü İngiltere Türkiye ile yaptığı an- Tek İlzimdir ki -ve bu yalnız Yu-| laşma — sayesinde Akdenizde - ve| nanistanı için değil, hattâ Rumanya, Şarkta asker üsler elde et vegoslavya için de fevkalide mü: iyor. himdir. İngiliz - Türk anlaşması Bal | — Türk - Pramsız deklarasyonuna kanlara da şamildir. Demek oluyor ki, İngiliz ve Türk siyasetleri Avrupanın bu kısmında #amamile biribirine intibak etmiş Bulunuyor. Bu husus sulhun tarsini emrinde birinel derecede bir unsur| teşkil eder Figaro'nun bir yazısı Paris, 18 (AA) — Figaro gözete-i #ine Londra'dan bildiriliyor. Ankara ile Moskova arasında zım- Bf bir anlaşma hasıl- olduktan son. radır b İngilir - 'Türk muahedesine karar verilmiştir. Çünkü Türk hü- | kümetinin mötalessı şudur ki, bu Mushedenin esas şartı Sovyet yar.| Bamıdır. Hattk Ankara hükümeti bir Kaarruz tekdirinde Rus ordularının. doğru Londar, 18 (AA) — Havas mu- habiri bildiriyor: Gazeteler. B. Chemberlain tarafın. dan Avam Kamarasında dün yapı-| Jan beyanattan dolayı büyük mem-| Rüniyet izhar etmekte ve Londr siyasi ve diplomatik - mahfillerinin| fikirlerine teredman olan 'Türk - İn- gliz antantının İngiliz diplomasisi| #çin tecavüize karşı bir mukavemet| cephesi teşkilinde büyük bir muvaf- fakiyet teşkil eylediğini bildirmek- dir. jazelelerin tahminlerine — göre, Halay meselesi halledilir. edilmez -ki bu hal keyfiyeti her halde gecik- miyecektir. ayni mealde bir Türk Yardımını Moskova'dan talep etmek | Pransız — deklarasyonu — bugünkü Kakkına bile malik olmak İstiyor. | Türk - İngiliz deklarasyonunu 1- geğinsenaleyk öyle ümüt edilir ki, | mam edecektir. Bgur çe Pransiz sazırlarının ken- | — Bazı gazetelerin ileri sürdüğü Parlâmentolarında yaptıkları be.| güne hakikt ihtiraz kaydı, İngiliz Fanat Moskova Ne cereyan eden| Sovyet müzekerelerinin daha netl- Müzakerelere Londranın - teklifleri| celenmemiş olması ve şimdiye kadar Herçevesi içinde yeni bir hız verecak | Bulgaristan ve Yugoslavyayı tecavü | 've Moskova'nın talebi Gzarine de| ve karşı koymuya azmetmiş de Henel kurmay temasları vükübüla. | Jer arasına almak kabil olmamış b taktır. Türeniği İngllir gezetelerindeki hararetti Alman gazeetlerini ae Berlin, 13 (AA) bildi. 13 (AA) — İngiliz mat- Tngilir B Türk paktını hararet. (Sonu 7 inol sayfada) müzsheret göstermediği müddetçe | | at SYENİSA aN Türk - İngiliz Anlaşması (Baştarafı 1 inci sayfamızda) nizden gelecek tanrruza — karşı iki devleti mütekabil yardım. taahhüt-| lerile bağlıyan vesika — yarın ayni emniyeti Balkanlara da teşmil ede-| cek ve Türk Cümhuriyetinin kara| ve deniz hudutlarının emniyeti ga- Tanti altına girmiş olacaktır. Bu tashhüdü imzalarken duydu-| gumuz memnuniyette hiç bir dev lete karşı ne bir tecavüz hissi var- dır, ne bir gurur ve meydan oku- 'ma arsusu. Bizim en çok memnu - niyetimiz bu yeni diplorhasi vesika. sının cihan sulhunu takviyeye hiz- met edeceği — mülâhazasından ileri eliyor. Türkiye ile İngilterenin elbirliği yapmaları Şerki Akdeniz| ürzerinde şayet bazı taraflarda- bir tecavüz niyeti mevcut ise bunları| 'nevmid edecek bir mahiyeti haiz -| dir. Türkiyenin — bütün — devletlerle| münasebatı şimdiye kadar gayet| dürüst ve dostane olmuştur. Bun- dan sonra da ayni mahiyeti muha- faza edeceğinde hiç şüphe - yoktur. Bu imzalanan / anlaşmanın mihver| devletlerince bir. dereceye Oka - dar nühoş karşılandığı, belki de) #uitefsir edileceğini tahmin edebili.| riz. Böyle olursa cidden - müteessif| olacağız. Türkiyenin Almanya yahut İtab-| ya aleyhinde ne gibi bir emeli mev cut olabilir? Muhal bir farz eseri o-| Jarak, Almanyanın veya / İtalyanın yıkıldığını bir an için kabul etsek,| bundan Türkiyenin hissesine zerre| kadar bir menfaat isabet etmez. Bi-) naenaleyh ne Almanya, ne İtalya,| Türkiyenin kendi aleyhlerinde bir tertibe iştirak ettiğine, yahut böy-l le. hareketleri teşvik — eylediğine| Mantıkan ihtimal veremez. Biz an-| cak kendi müdafaamızı, kendi em-| niyetimizi - düşünüyoruz. - Bundaki| hakkımızı da dünyada kimse inkâr| edemez. Zaten mihver devletleri mütend- dit veislelerle bize karşı dostluk his- leri beyan etmişlerdir. Bu hisler sa-| mimi ise - ki samimi diye kabul ede biliriz - ayni döstluğa İngültere ve) Fransa devletlerinin de iştirak eb meleri onlar için yalnız bir mem- nüniyet / vesilesi” teşkil etmelidir. Çünkü kendilerinin Türkiyeye teca- vüz etmemek yolundaki emellerine başkalarının da iştirakleri istedikle-| Ti gayenin daha kuvvet bulması de- mektir. Türkiyenin vatan hudutlarını mü-| dafaaya inhisar eden bu açık ve dü- Tüst hareketi mihver makfellerinde Suitefsire uğradığı veya memnuni- yetsizlik uyandırdığını görürsek bu- Nu ancak bir türlü tefsir kabil olı bileceğinde - tereddüdümüz yoktr bizim emniyetimizi garanti. altındar görmek istemiyorlarmış - diyeceğiz. Onlardaki ademi memnuniyet Türk| hükümetinin ne kadar doğru görmüş 've doğru hareket etmiş olduğunun en birinci delili olacaktır. Vaziyetimiz pek aşikâr idi. Orta| Avrupadaki son vaziyet ve Balkan-| lara İtalyanın gelmesi, bütün Bal-| kan adasını kaplıyacak ve tabiatile| Türkiyeyi de çerçevesi içine alacak büyük çapta bir istilâ hareketinin mükaddemesidir. Bu takdirde Tür-| kiyenin her vasıtaya müracast ede- 'yek kendisini müdafan imkânlarını! temine çalışması bir - vazifedir. Şu) halde yaptığımız en muvafık bir ha- rekettir. Yahut Balkanlar özerinde| beliren bu tehlike bir vehimden iba-| rettir. Bu halde olsa olsa biz nafile| bir zahmet ihtiyar etmiş sayılabili-| riz. Bu zahmet yalnız bizi alâkadar| eder. Başkalarına bir zarar vermez| ki dostlarımızdan bir kusmı bun-| dan şiklyette kendileri için bir hak| görsünler. Hiç şüphe yök ki devletler bir-| birlerile Af ve ittifaklar gibi t ahhütlere girişmiyerek kendi baş-| larını Çök İyi olurdu. Pa- van için her milletin emniye- tini başka bir çare sayesinde garan “ miş olmak icap - ederdi. hayal aktetmeyiz. Beynelmile milletler kendilerini emniyette bu. Jabiliyorlar. Bu umuml cereyan için. de açıkta yalnız kalmak muhakkak bir felâketi üzerimize çekmek olur Alman - İtalyan İttifakının Metni Matin Gazetesi İki Memleket Arasındaki Son Anlaşmanın Tam Metnini Ele Geçirmiş Paris, 13 (A A) — Havas bildi- | Jâhlarmı terketmeyi taahhüt ey - zioye: eMlatine gazetesi, Alman -| “lerler İtalyan ittifak muahedesinin met -| — Paktın siyasi kısmi, Roma -Ber- 'nin ineşretmektedir. Bu haberi, bü- din mihverinin esaslı prensiplerini yü kehemmiyetine ve gazetecilik ea 've bunlardan başka ayrıca aşağıda- hakımından sansasyonel mahiyeti -| ki iki mütemmim noktayı ihtiva et-) ne. binaen, mes'uliyetini / <Mtine | hiekindl birakmakla” beraber, . vermemeslik| tlnmtyesiik 1 — Her dük taraf, karşılıklı ola- rak, her birinin sarih mushedeler sMatin gazetesinin Roma mu -| Te habirinin — gazetesine — bildirdiğine| göce, İtalyanın Berlin büyük elçisi, tantlarla teyit edilmiş dost - duklarına hürmeti taahhüt eyler - ler. Almanya ile İtalya arasındaki as- ; 2 — Her iki taraf, iki memleket keri ve siyasi paktın metninin tes- K biti hakkındaki Alman tekliflerin -| *rsında / evvelce — müşaverelerde bulunmadan, bundan böyle, her ne| mahiyette olursa olsun hiç bi ye-İ ni anlaşma müzakere ve imza et -| memeyi taahhüt eylerler. B. Hitlerin Romaya yaptığı tek - liflerin diğer esaslı noktaları, mü - 'den dün gece Romayı haberda miştir. Sekiz maddeden terekküp etmesi) istenen bu pakt, on sene için mute- bero İacak ve bu müddetin hita - amında yenilenecektir. Paktın askeri kısmının bizzat B. Hitler tarafından tesbit edilmiş- o- Jan metni, şu cihetleri tasrih eyle- mektedir: masil diplomatik anlaşmalarda mev-| cut mutad noktaları teşkil etmekte-| dir. 1 — Bir Avrupa anlaşmazlığı tak-i dirinde, Roma ve Berlin, derhal as- keri / müşaverelerde - bulunacaktır. Bu / müşaverelere memür - şefler, gizli munzam bir protokolla şahsen tesbit edilecektir. 2 — Âkit taraflar, menfaatlerini, ayrılmaz bir surette birbirine bağlı telâkki etmeyi — taahhüt — eylerler.| Bu . demektir ki, âkit taralardan doğrudan doğruya yalnız birini Tükadar eden bir anlaşmazlık tah dirinde de her iki âkit memleket bir tek askerf blok teşkil edecek ve derhal kumanda ve strateji hare - kâtı birliği vücude getirecektir. 3 — Âkit taraflar, ancak birlikte| ve aralarında anlaştıktan sonra Si Erzurumlu Cafere Sürülmek İstenenler Letonya Ve Estonya Almanya He ademi teca- vüz paktı yapıyorlar Riga, 18 (A.A.) — Hariciye Na- zırı Wilhelm Münters ile Estonya- n bir ademi tecavüz paktı akdi çin Almanya tarafından yapılar tek difi kabul ettiklerini ve bunun istik. Aâl ve bitaraflık politikasile telif 3- dilemiyecek bir şey olmadığını bi- dirmiş, Sovyetlerin de ayni suretle, bütün komşularile — ademi tecavüz paktları akdettiklerini hatırlatmış. tır. B “ AAA AYAIZ SY Sdar diryyağ İ | | b a | | İ Aatürk'ün kongreden Bay Cafere gönderdiği telgraflardan birı Mülit mücadeledeki fedakârlıkla- rile ve hizmetlerile tanınmış Ernu- rumlu Bay Cafer, evvelki gün mat-| Bazmıza gelerek ” elinde tutmakta olduğu 3 mayıs tarihli ZTan, gaze-l bir toplantı yapılmıştı. Kapiten Ha- lidin arzu ettiği ihtilâl partisinin U Çüncti müzakeresi yapılıyor, bir hi yanet temeli daha atılıyordu.. Bay Cafer bundan sonra koltu.. 'tesini önümüze attı ve parmağile| yunun altında tuttuğu'bir albümü gazetedeki gu satırları gösterdi: — | bize uzattı Burada kendisinin istik-| <O günküü / celsede, meşrutiyet, | 141 harbinin başından sonuna kadar| kanlı ve kirli ellerin himmetlerile| yaptığı kahramanlıklar birer canlı| mecliste boğulup kefenlenirken Ca- | vesika halinde görünüyordu. — Ata- #aloğlunda koyun / tüccarlarından | türk başta olmak üzere bir çok de. mlu «C» beyin konağında da| ğerli kumandanların kendisine gön- ——— İ Gerdikleri telgrafları, talimatlar ve| tini karşılamıya ve bunun önünel gifreler halk kahramanı Caferir geçmek mecburiyetinde idik ve bul Turk istiklöl savaşında ne kadar, mecbüriyet hiç b ada ihtilâf| büyük bir rol oyaamış — olduğumu halinde bulunmadığımız, uzak va-| / gösteriyordu. kan hiç bir tehdi Biz, kendisine «Tan» gazetesi- dığımiz, sulh ve müsalemet tarafta. | (min bunu bir maksadı mahsusla yaz. n olduğunda şüphe etmediğimiz cağına ihtimal veremediğimi- giltere birleşr 4-| #i anlattık. Bu hakikati efkârıımi miştir. Hükümet Iyi yaptı. miyeye açıkça bildirmeyi bir vazife | val Pranco, 16 Alman Döviz Kaçakçılı- gı Yapan polisler Pragda 20 polle memuru tevkil olundu Zürih, 13 (A.A.) — Burada do- Jaşan bir şaylaya göre, Pragdaki Gestapo - polis teşkilâtina mensup 20 kadar Mmemur döviz kaçakçılığı “yapmak cürmünden tevkif ediümiş- derdir. Emin bir menbadan bildirildiği. 'ne göre Brüm polis şefi, 20 kadar Çek polis memmurunu tevkif ettirmiş tir. Bu tevkifatın, Çek nasyonalist. risaleleri tabı ve tevzii işlerile alâ- kadar olduğuna dair şayinlar dolaş. maktadır. Madritdeki Zafer Resmigeçidi İtalyan ve Alman tayyarecile- rine madalya veren Frankoya nutak söyledi Madrit, 13 (Hususi) — Zafer geçit resmini şimdi 19 mayısta yapılacağı söylenmektedir. Dün Barajaz hava meydanında ve 40000 kişi huzurunda tayyarecilerim | eçit resmi yapılmış, fakat hiç bir hava hareketi y imamıştır. Gene- ve İalyan tayyaresini askeri madalya ile taltif. elmiştir. Franka, sonra bir nutuk söyliyerek ezcümle demiştir ki: «Sizi temin ederim ki, bugünkü hava küvvetimiz, yarın havalarımı- z techiz edeceğimiz cihazlarla yüz misli artacaktır. Hava kuvveti, hazır | bir vaziyette bulunmalıdır. Büyük spam 'yı yaratacak olan, çelik adı delerdi Franco, nutkunu: «Yaşasın İspan- ya, yaşasın İlalya, yaşasın Alman. ae sözlerile bitirmiş, hazır bulunan. lar da yi söcleri tekrar etmişler dir. Bundan sonra önde Alman ve on- darı takiben Htalyan, İspanyol tay- yarecileri onar kişilik sıralar halin- de kolları ileriye doğru gerili oldu. Ö balde, Prenco'nan ötlünden geç mişlerdir. Bu merasimde Tngiliz, Fransız, İlalyan, Alman ve Japoa hava alaşeleri hazır. bulunmuşlar. dir. İdama mahküm olunan Çek façleti Prag, 13 (A.A.) — Alman diva- mıharbi, Çek faşistlerinin gefi gene- ral Gağdanim samimt arkadaşı Vale- Javlezek'i müli Çek sihniyeti saha- ında siyasf faaliyette bulunduğun- /dan dolayı idama mahküm etmiş: tir. Idam hükmü, Pilzen'de infaz e- Gülmiştir. Hitler Ribbentropu otelde ziyaret etti Münih, 13 ÇAA — Hitler, A man Hariciye Nazın Ven Tükten #zop'un inmiş olduğu otele gelerek Von Ribbentrop'la görüşmiletür. 'Von Ribbentrop Berline dönmüş tür. Sovyetlerin Çine /asker gönderdikleri yalanlanıyor. Moskova, 13 (A. A.) — Tz a- Sansı 50,000 Sövyet aakerinin şima- Hi garbi Çinde Halaklan'a gitmek üzere Sövyet topraklarından hare- ket ettikleri hakkında Japon men- balarından işaa edilen haberleri katt #urette tekzip etmektedir. Leh kahramanının hatı- rası taziz. edildi Varşova, 13 (AA.) — Dün bü- tün gün, / Pilsudeki'nin - hatırasını takdis etmek üzere arkası kosllmi- 'yen bir çok heyetler, Cihannlmanın önünden geçmişlerdir. Akşam, umuml meydanlarda a- teşler yakılmıştır. Mareşalin öldü. Hü aat olan 2045 te düdükler öt- müş, çanlar çalmış, toplar atılmış 've Mareşalin - hatırasına hürmeten Üç dakika süküt edilmiştir. Sokaklarda her türlü fazliyet durmuştur. Yoldan geçenler, şapka- Jai çıkarmışlardır. Akşam, radyo Pilsudaki'nin eser. lerinden ve nutuklarından parçalar du. melhuz bir hücum hareke Müseyin Cahlâ YALÇIN | sayarız. okumuştur.